Ulotka informacyjna Korzyści ekonomiczne. z sieci Natura Środowisko

Transkrypt

1 Ulotka informacyjna Korzyści ekonomiczne z sieci Natura 2000 Środowisko

2 2 Sieć Natura 2000 W marcu 2010 r. głowy państw i szefowie rządów w UE wyznaczyli sobie ambitny cel: do 2020 r. zatrzymać i odwrócić proces utraty różnorodności biologicznej w Europie. W maju 2011 r. Komisja Europejska przyjęła nową unijną strategię ochrony różnorodności biologicznej, w której przedstawiono ramy polityki dla osiągnięcia tego celu. Kluczowym elementem tej strategii są dyrektywy siedliskowa i ptasia. Umożliwiają one wszystkim 28 państwom członkowskim UE współpracę w oparciu o te same ramy prawne w celu ochrony naszych najbardziej zagrożonych gatunków i najcenniejszych siedlisk przyrodniczych. Sednem obu dyrektyw jest stworzenie europejskiej sieci obszarów przyrodniczych, zwanej siecią Natura Sieć ta jest najważniejszym elementem działań w celu zatrzymania i odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej w UE. Sieć obejmuje obecnie ponad obszarów lądowych i morskich, co czyni ją największą na świecie skoordynowaną siecią obszarów o wysokiej wartości pod względem różnorodności biologicznej. Sieć Natura 2000 obejmuje łącznie jedną piątą obszarów lądowych w UE i znaczącą część otaczających mórz. Dzięki tej skali jest ona czymś znacznie ważniejszym niż tylko miejscem schronienia dla zagrożonych gatunków i ochrony rzadkich siedlisk. Sieć chroni również inne niezliczone gatunki i ekosystemy naturalne. Stanowi ona zatem rdzeń infrastruktury ekologicznej w Europie i odgrywa dużą rolę w zabezpieczaniu naszego kapitału naturalnego, od którego wszyscy jesteśmy zależni. Świadczenie istotnych usług ekosystemowych Oprócz ochrony różnorodności biologicznej dla przyszłych pokoleń sieć Natura 2000 zapewnia szeroki wachlarz korzyści społeczno-gospodarczych, wynikających z tzw. usług ekosystemowych. Na przykład zdrowe ekosystemy słodkowodne dostarczają czystą wodę i wspomagają usuwanie zanieczyszczeń z terenów wiejskich. Naturalne tereny podmokłe, wchłaniające nadmiar wody deszczowej, stanowią strefy buforowe chroniące przed powodziami. Torfowiska wspomagają wychwytywanie i przechowywanie dwutlenku węgla głównej przyczyny zmiany klimatu lasy zaś poprawiają jakość powietrza i gleby. Ponadto obszary Natura 2000 przyczyniają się do ochrony gatunków odpowiedzialnych za zapylanie, jak również do zachowania krajobrazu i terenów użyteczności publicznej oraz wspomagają rozwój turystyki i rekreacji. Natura 2000 to tereny oferujące chwilę wytchnienia oraz dające możliwości prowadzenia działalności gospodarczej opartej na zrównoważonym wykorzystywaniu zasobów przyrodniczych. Zdrowe, dobrze działające ekosystemy na obszarach chronionych mogą przyczynić się nie tylko do zwiększenia zakresu usług ekosystemowych, ale również do poprawienia odporności ekosystemów na katastrofy naturalne i inne zmiany, takie jak ocieplenie klimatu (np. w zakresie adaptacji do zmiany klimatu). Takie pozytywne oddziaływanie często wykracza również poza dany obszar Natura Jednak aby można było wykorzystać pełny potencjał ekonomiczny i biologiczny sieci Natura 2000, należy koniecznie poprawić kondycję tych obszarów. Stanowcze działania są niezbędne, jeśli mamy ochronić różnorodność biologiczną w Europie dla przyszłych pokoleń i zmaksymalizować korzyści społeczno-ekonomiczne płynące ze zdrowych, dobrze działających ekosystemów. Zdrowe ekosystemy słodkowodne zapewniają czystą wodę i stanowią naturalne strefy buforowe chroniące przed powodziami, wchłaniając nadmiar wody deszczowej. thinkstockphotos.co.uk

3 3 Szacunki dotyczące wartości ekonomicznej różnych usług ekosystemowych istockphoto istockphoto istockphoto SKŁADOWANIE DWUTLENKU WĘGLA: Sieć Natura 2000 przyczynia się do składowania dwutlenku węgla, zapewniając w ten sposób ochronę różnorodności biologicznej, jednocześnie przyczyniając się do łagodzenia zmian klimatu i przystosowania się do nich Wiele obszarów sieci Natura 2000 chroni ekosystemy (np. lasy, tereny podmokłe, bagna, użytki zielone, obszary morskie i przybrzeżne), które stanowią ważne magazyny dwutlenku węgla i oferują znaczne możliwości jego pochłaniania w przyszłości. Szacuje się, że w obszarach sieci Natura 2000 zmagazynowanych jest obecnie około 9,6 mld ton węgla, co stanowi równoważnik 35 ton CO 2, wartych szacunkowo w zależności od ceny tony węgla pomiędzy 600 a mld EUR (w cenach z 2010 r.). Można oczekiwać, że w przyszłości ten potencjał jeszcze wzrośnie, zwłaszcza jeśli stan ochrony obszarów sieci ulegnie poprawie. Środki, które mogą pozytywnie wpłynąć na magazynowanie dwutlenku węgla, obejmują m.in. odtwarzanie terenów podmokłych, torfowisk i ekosystemów rolnych i leśnych. Z drugiej strony przekształcanie użytków zielonych w grunty uprawne powoduje uwolnienie zmagazynowanego CO 2 do atmosfery. ZAGROŻENIA NATURALNE: Obszary Natura 2000 przynoszą znaczne oszczędności, zmniejszając m.in. szkody spowodowane ekstremalnymi zdarzeniami pogodowymi Zagrożenia naturalne powodują znaczne szkody w całej UE. Straty gospodarcze w UE-25 na skutek katastrof naturalnych w okresie wyniosły około 163 mld EUR. Tereny chronione, takie jak obszary Natura 2000, utrzymują zdrowe, nienaruszone i odporne ekosystemy, odgrywające zasadniczą rolę w przeciwdziałaniu katastrofom takim jak powodzie, lawiny i osuwiska, a co za tym idzie stanowią ochronę dla ludności i dobytku. Korzyści płynące z ograniczenia ryzyka katastrof naturalnych nie będą oczywiście wszędzie takie same. Zasadniczo jednak dobrze działające ekosystemy mogą chronić przed katastrofami naturalnymi znacznie niższym kosztem niż inwestycje w infrastrukturę. Przykładowo w stosunku do obszaru Natura 2000 Kalkense Meersen w Belgii oszacowano, że przywrócenie oryginalnego ekosystemu rzecznego w drodze odtworzenia terenów podmokłych i siedlisk w ujściu rzeki może przynieść korzyści w zakresie przeciwdziałania powodziom w wysokości EUR rocznie. BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCIOWE I ZAOPATRZENIE W ŻYWNOŚĆ: Obszary Natura 2000 stanowią schronienie dla szeregu cennych i ważnych dla gospodarki ludzkiej roślin i zwierząt, takich jak owady zapylające Wartość usług ekosystemowych w Europie świadczonych przez owady zapylające szacowana jest na 14 mld EUR rocznie, co w 2005 r. stanowiło 10 % wartości produkowanej żywności. Dostępne dane nie pozwalają jednak na określenie udziału, jaki w tej kwocie ma sieć Natura 2000 i szerzej pojęta zielona infrastruktura. Wiele obszarów Natura 2000 jest również użytkowanych rolniczo. Użytki rolne pokrywają niemal 50 % terytorium UE, a ekosystemy rolne stanowią 38 % powierzchni obszarów Natura Rolnictwo przyjazne przyrodzie przynosi znaczne korzyści w zakresie różnorodności biologicznej, jak również przyczynia się do zachowania lokalnych ras, chroniąc przy tym różnorodność genetyczną i zwiększając odporność sektora rolnego. Więcej szczegółów można znaleźć w sprawozdaniu Komisji: The Economic benefits of the Natura 2000 Network: Synthesis report 2012.

4 4 Wycena korzyści ekonomicznych z sieci Natura 2000 Według przeprowadzonych niedawno przez Komisję badań, korzyści płynące z sieci Natura 2000 oceniane są na kwoty rzędu mld EUR rocznie. Szacuje się, że co roku turyści spędzają na obszarach Natura 2000 łącznie od 1,2 do 2,2 mld dni, co przekłada się na usługi rekreacyjne o wartości od 5 do 9 mld EUR rocznie. W Europie około 4,4 mln miejsc pracy i obrót gospodarczy rzędu 405 mld EUR zależy bezpośrednio od usług ekosystemów, z których znaczna część pochodzi z obszarów Natura Mimo że liczby te stanowią zaledwie pierwsze szacunki, wstępne dane już teraz pokazują, że porównanie korzyści ekonomicznych z sieci Natura 2000 z kosztami związanymi z utrzymaniem sieci i ich ochroną wypada bardzo dobrze. Koszty zarządzania siecią szacowane są bowiem na około 5,8 mld EUR rocznie, co stanowi niewielki odsetek w porównaniu do wartości sieci dla społeczeństwa. Dokładny stosunek kosztów do korzyści będzie oczywiście zależał od szeregu czynników, w tym lokalizacji obszarów i sposobów użytkowania gruntów, jednak wszystkie dotychczasowe badania wskazują na to, że dobrze zarządzana sieć Natura 2000 przyniesie więcej zysków, niż kosztów związanych z jej utrzymywaniem. Inwestycje w sieć Natura 2000 mają zatem rzeczywisty sens z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ wspierają szeroki wachlarz usług ekosystemowych. Aby jednak w pełni wykorzystać ich potencjał, muszą one zostać odpowiednio uwzględnione przy podejmowaniu najważniejszych decyzji i w rachunku ekonomicznym w budżetach krajowych. Inwestycje w sieć Natura 2000 z korzyścią dla wszystkich W pełni działająca sieć Natura 2000 przyczyni się do bardziej spójnego i zasobooszczędnego wykorzystania cennego kapitału przyrodniczego, jak również do wsparcia bardziej zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego. Przyczyni się ona również do bardziej zintegrowanego i spójnego rozwoju, opartego na współdziałających ze sobą sektorach gospodarki, których podstawą są zdrowe ekosystemy. W związku z tym w siódmym unijnym programie działań w zakresie środowiska podkreślono m.in., że ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego UE wymaga rozwiązania problemów u źródła, między innymi poprzez lepsze uwzględnianie naszego naturalnego kapitału w innych obszarach polityki, tak by cechowały się one większą spójnością i przynosiły wspólne korzyści. Fundusze UE (rolny, rybacki, spójności i LIFE) w ramach nowych unijnych wieloletnich ram finansowych na lata mogą w znaczącym stopniu przyczynić się do osiągnięcia tych celów pod warunkiem ich skutecznego wykorzystywania z myślą o przyrodzie. Aby można było w pełni wykorzystać potencjał sieci Natura 2000, ważne jest, aby w proces zarządzania nią zaangażowane były wszystkie zainteresowane strony. Liczne korzyści społeczno-ekonomiczne płynące z dobrze zarządzanej sieci Natura 2000 powinny zachęcić różne sektory gospodarki do lepszego uwzględnienia bogatego kapitału naturalnego Europy w ich strategiach rozwoju. To z kolei powinno doprowadzić do bardziej inteligentnej, zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu polityki zgodnie z celami strategii Europa Włączenie celów programu Natura 2000 do innych polityk sektorowych przyczyni się do osiągnięcia wspólnych korzyści. thinkstockphotos.co.uk

5 5 Szacunki dotyczące wartości ekonomicznej różnych usług ekosystemowych istockphoto istockphoto Roberto Rinaldi/naturepl.com TURYSTYKA: Sieć Natura 2000 jest siłą napędową dla wielu regionów dzięki sile przyciągania turystów (i ich portfeli) Szacuje się, że obroty generowane przez turystów odwiedzających obszary Natura 2000 wynoszą rocznie około mld EUR (dane z 2006 r.). Jeśli wziąć pod uwagę tylko tych odwiedzających, którzy są zainteresowani marką Natura 2000 (a nie obszarami przyrodniczymi w ogóle), można mówić o wydatkach rzędu 9-20 mld EUR rocznie (dane z 2006 r.), ponoszonych przez turystów, którzy rocznie spędzają na obszarach Natura 2000 w sumie ok. 350 mln dni. Łączne wydatki sektora turystyki i rekreacji są odpowiedzialne za równowartość 4,5-8 mln pełnych etatów w UE. Zyski powstające dzięki turystom odwiedzającym obszary Natura 2000 odpowiadają za ok. 800 tys. do 2 mln miejsc pracy (w porównaniu do około 13 mln miejsc pracy w sektorze turystyki w UE27 w ogóle dane z 2008 r.). Ponadto obszary chronione mogą zapewnić dodatkowe korzyści gospodarce lokalnej i regionalnej poprzez przyciąganie inwestycji, poprawienie wizerunku oraz jakości życia w regionie. WODA: Wykorzystywanie naturalnego kapitału ekosystemów wodnych może przynieść oszczędności poprzez zmniejszenie kosztów oczyszczania i dostarczania wody Oczyszczanie i dostarczanie wody to ważne usługi ekosystemowe świadczone przez ekosystemy naturalne, w tym obszary chronione takie jak obszary sieci Natura Wiele dużych miast w Europie, w tym Monachium, Berlin, Wiedeń, Oslo, Madryt, Sofia, Rzym i Barcelona, korzysta na różne sposoby z filtrowania naturalnego. Miasta te mogą oszczędzić na oczyszczaniu wody dzięki naturalnej filtracji zachodzącej w ekosystemach wodnych. Oszczędności te można przenieść na konsumentów w postaci niższych cen mediów dla mieszkańców UE. Doświadczenie czterech miast europejskich Berlina, Wiednia, Oslo i Monachium pozwalają na zilustrowanie korzyści płynących z wykorzystania obszarów chronionych do oczyszczania i dostarczania wody. Szacunkowo można ocenić, że roczne korzyści z naturalnego oczyszczania wody wynoszą 7-16 mln EUR, a z dostarczania wody mln EUR na miasto. Średnie korzyści per capita, łącznie dla oczyszczania i dostarczania wody, w czterech badanych miastach europejskich wynoszą EUR rocznie. Dla porównania, w Niemczech średnie opłaty za wodę w gospodarstwie domowym wynoszą 200 EUR rocznie. CHRONIONE OBSZARY MORSKIE: Morskie obszary Natura 2000 mogą mieć pozytywny wpływ na przełowione stada ryb Morskie obszary chronione, w tym obszary Natura 2000, są podstawą dla szeregu usług ekosystemowych, które przyczyniają się m.in. do utrzymywania zdrowych stad ryb. Wartość korzyści, jakie przynoszą obszary morskie znajdujące się obecnie pod ochroną sieci (tj. 4,7 % wszystkich obszarów morskich w UE) wynosi około 1,4-1,5 mld EUR rocznie. Gdyby 10 % obszarów morskich podlegało ochronie, korzyści te wzrosłyby do 3,0-3,2 mld EUR rocznie, zaś przy ochronie 20 % obszarów morskich byłoby to 6,0-6,5 mld EUR rocznie. Wartości te należy traktować ostrożnie. Uzyskanie bardziej wiarygodnych wyników wymagałoby lepszego zrozumienia wpływu ochrony m.in. na siedliska, usługi i rybołówstwo na obszarach sąsiadujących. Więcej szczegółów można znaleźć w sprawozdaniu Komisji: The Economic benefits of the Natura 2000 Network: Synthesis report 2012.

6 6 Porównanie kosztów i korzyści związanych z programem Natura 2000 Oszacowano, że ochrona wszystkich 300 obszarów Natura 2000 w Szkocji miała stosunek korzyści do kosztów równy około 7 w okresie 25-letnim. Oznacza to, że ogólne korzyści dla dobrobytu w kraju były siedmiokrotnie większe od kosztów, a realizacja programu była opłacalna. W ramach szerzej zakrojonej oceny programu Natura 2000 we Francji przeprowadzono szereg badań mających na celu określenie korzyści z programu na różnych obszarach. Na obszarze Natura 2000 Plaine de la Crau wyliczono korzyści netto na około 142 EUR na hektar rocznie, tzn. około siedem razy więcej niż koszty związane z utrzymywaniem obszaru Natura Thinkstockphotos.co.uk KH PL-N W 2009 r. w Finlandii Służba Dziedzictwa Przyrodniczego (Metsähallitus) i Fiński Instytut Badawczy Leśnictwa (Metla) przeprowadziły ogólnokrajową ocenę oddziaływania ekonomicznego turystyki przyrodniczej i związanej z naturą działalności rekreacyjnej na lokalne gospodarki. Według wyników tego badania łączny roczny dochód związany z wydatkami odwiedzających parki narodowe wynosił 70,1 mln EUR i zapewnił zatrudnienie na szczeblu lokalnym odpowiadające 893 osobolatom. Oszacowano, że każde euro inwestycji publicznych w obszary chronione przyniosło 20 EUR zwrotu. Nick Upton/naturepl.com Natura 2000: ochrona kapitału naturalnego Europy na rzecz przyrody i ludzi. Dalsze informacje: Strona internetowa DG ENV dotycząca finansowania programu Natura 2000: financing/index_en.htm Dokument roboczy służb Komisji: Financing Natura Investing in Natura 2000: delivering benefits for nature and people, 12 grudnia 2011 r. Badania i broszury (dostępne na wyżej wspomnianej stronie internetowej dotyczącej finansowania programu Natura 2000): The Economic benefits of the Natura 2000 Network (sprawozdanie podsumowujące) Investing in Natura 2000: for nature and people broszura Estimating the overall economic value of the benefits provided by the Natura 2000 Network & Annexes Estimating the economic value of the benefits provided by the tourism/recreation and employment supported by Natura 2000 Recognising Natura 2000 benefits and demonstrating the economic benefits of conservation measures Successful and innovative approaches to financing Natura 2000 needs Assessing socio-economic benefits of Natura 2000 sites a toolkit Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności (EEB) (dostępne na stronie internetowej Unia Europejska, (2013) Powielanie treści z wyjątkiem zdjęć dozwolone pod warunkiem podania źródła. Zdjęcia: okładka, str. 3, str. 4, str. 5 na górze i w środku: istockphoto.com; str. 2: thinkstockphotos.co.uk; str. 5: na dole naturepl.com; str. 6: thinkstockphotos.co.uk, naturepl.com. doi: /48866 Okładka: istockphoto