Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ VI DOBROSTAN I ZDROWIE 1 Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Institute of Obstetric Propaedeuties Chair of Woman s Health Health Care Department Medical University of Silesia in Katowice 2 Licencjat Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Licentiate of Midwifery, Health Care Department Medical University of Silesia in Katowice 3 Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii Katedry Zdrowia Kobiety Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Chair of Woman s Health Health Care Department Medical University of Silesia in Katowice MAJCHRZAK MARTA 1, MIKA MAGDALENA 2, GAŁĄZKA IWONA 3, KOZYRA OLGA 1, PODSIADŁO BEATA 1, GATNAR MARZENA 1, ACHTELIK AGNIESZKA 1, ANNA JENCZURA 3 Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic Methods of relieving labour pains in experiencing women in labour Słowa kluczowe: poród, ból porodowy, łagodzenie bólu Key words: labor, labor pain, pain relief Nie ulega wątpliwości, że poród jest jednym z najbardziej emocjonujących i zapadających w pamięć wydarzeń w życiu kobiety, jednak zakres odczuć i emocji z nim związanych u poszczególnych kobiet jest bardzo rożny [3]. Ból występujący podczas porodu jest bólem specyficznym- charakteryzuje się stopniowym narastaniem, cyklicznym występowaniem skurczów oraz dużą intensywnością. Jednocześnie rodzącej cały czas towarzyszy świadomość o spodziewanym całkowitym jego

2 92 Dobrostan i zdrowie zakończeniu z chwilą narodzin dziecka [6, 18, 12]. Wielu autorów podkreśla, że odczuwanie bardzo silnego bólu może mieć niekorzystny wpływ na czynność skurczową macicy, jak również na stan matki i płodu [7, 6]. Negatywne przeżycia w czasie porodu mogą powodować rezygnację z chęci posiadania kolejnego dziecka oraz zwiększają częstość występowania depresji poporodowych [13, 2, 3]. Jest doświadczeniem, które dotyczy prawie wszystkich kobiet w wieku reprodukcyjnym, jednak jego odczuwanie rożni się u poszczególnych osób. Wpływ na to mają zarówno czynniki kulturowe, osobnicza tolerancja bólu, przebieg porodu jak i psychiczne nastawienie i poziom odczuwanego lęku [11,10,15]. Łagodzenie bólu porodowego jest: nieodzowną częścią prawidłowego prowadzenia porodu [4]. Odczuwanie bólu w przebiegu porodu spowodowane jest rozciąganiem się dolnego odcinka macicy i rozwieraniem ujścia szyjki macicy w czasie I okresu porodu oraz rozciąganiem części miękkich kanału rodnego w II okresie porodu, a siła bólu jest wprost proporcjonalna do intensywności skurczów [12, 16]. Odczuwanie bólu sprawia także, że zmysły rodzącej kobiety są uwrażliwione, co pomaga wyzwolić instynkt macierzyński [9]. Z badań wynika, że ponad połowa rodzących kobiet wymaga łagodzenia odczucia bólu, jednak ważne jest, aby wybór metody był rozpatrywany indywidualnie dla każdej pacjentki z uwzględnieniem jej oczekiwań. Dokonując wyboru trzeba zawsze wziąć pod uwagę skutki uboczne i ryzyko jakie niesie dana metoda [1, 12]. Od dawna znane są kojące bol i ułatwiające rozluźnianie właściwości ciepłej wody. Zanurzenie w wodzie daje poczucie lekkości, ułatwia zmianę pozycji; woda pomaga kobiecie zrelaksować się i skoncentrować na swoim ciele oraz powoduje szybsze rozwieranie się szyjki [8, 14]. Celem pracy było określenie czynników wpływających na intensywność bólu porodowego, sprawdzenie wiedzy rodzących na temat bólu porodowego i metod jego łagodzenia, ocena oczekiwań i preferencji kobiet odnośnie zwalczania bólu porodowego, skuteczności łagodzenia bólu porodowego przy zastosowaniu środków naturalnych i farmakologicznych, określenie w jaki sposób obecność partnera w trakcie porodu wpływa na tolerancję bólu porodowego. MATERIAŁ I METODY Do badań wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Badania przeprowadzono w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistyczym nr 2 w Jastrzębiu-Zdroju w okresie r. Narzędziem badawczym był kwestionariusz składający się z 34 pytań, w którym wykorzystano skrócony kwestionariusz bólowy McGilla oceniający ból w werbalnej, sześciostopniowej skali. Grupę badaną stanowiło 120 kobiet przebywających na oddziale położniczym, będących do 3 doby po porodzie siłami natury. Wiek badanych zawierał się w przedziale lat. Najliczniejszą grupę stanowiły kobiety w wieku lat(75%;75); 15%(15) było w wieku 20 lat i mniej, a 10%(10) były to pacjentki powyżej 34 roku życia. Większość badanych (69%;69) zamieszkiwała miasta do 100 tyś. mieszkańców, 15%(15)-wieś, 12%(12) -miasto do 300 tyś., 4%(4) miasto powyżej 300 tyś. mieszkańców. Wśród ankietowanych

3 Majchrzak Marta, Mika Magdalena, Gałązka Iwona, Kozyra Olga, Podsiadło Beata, Gatnar Marzena, Achtelik Agnieszka, Anna Jenczura Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic kobiet 41%(41) posiadało wykształcenie średnie, 30%(30) pacjentek miało wykształcenie wyższe; 16%(16) stanowiły pacjentki o wykształceniu zawodowym, a 12%(12) podstawowym lub gimnazjalnym. 50% respondentek rodziło po raz pierwszy. Na zajęcia w Szkole Rodzenia uczęszczało 40%(40) kobiet, a pozostałe 60%(60) nie uczęszczało wcale. 31%(31) uczestniczyło w zajęciach wraz z partnerem. OMÓWIENIE WYNIKÓW W badaniach zadano pacjentkom pytanie o stopień bólu odczuwanego w czasie porodu, posłużono się w tym celu 5 stopniową, opisową skalą bólową McGilla- 0- brak bólu, 1- lekki ból, 2- umiarkowany ból, 3- ból silny, 4- ból bardzo silny, 5- ból nie do wytrzymania. Odpowiedzi te wykorzystano następnie do analizy porównawczej zależności pomiędzy intensywnością odczuwanego bólu a: wiekiem rodzącej, wcześniejszymi przebytymi porodami, wagą dziecka, bolesnością miesiączek, indukcją porodu za pomocą Oksytocyny oraz występowaniem bólów odcinka krzyżowego kręgosłupa podczas porodu. Odczuwanie bólu a wiek rodzącej Żadna z pacjentek nie rodziła bez bólu(0 ). W grupie kobiet do 20 roku życia żadna z pacjentek nie określiła bólu jako lekki(1 ), ani umiarkowany(2 ). 20%(3) kobiet z tej grupy wiekowej odczuwało ból o silnym natężeniu(3 ), 60%(9) ból bardzo silny(4 ), a 20%(3) ból nie do wytrzymania(5 ). Spośród kobiet w wieku lat 5%(4) określiło ból jako lekki(1 ), 11%(8) jako umiarkowany, 25%(19) oceniło ból jako silny(3 ). Bardzo silny ból odczuwało 35%(26) rodzących w tym wieku, a ból nie do wytrzymania-24%(18). W najstarszej grupie wiekowej powyżej 34 lat-10%(1) odczuwało ból lekki(1 ), również 10%(1) ból umiarkowany(2 ), 20%(2) ból silny, 40%(4) ból bardzo silny(4 ) a 20% określiło ból jako nie do wytrzymania(5 ). Odczuwanie bólu a ilość przebytych porodów Porównano również odczuwanie bólu u pierwiastek i wieloródek. Spośród kobiet rodzących po raz pierwszy żadna nie odczuwała bólu lekkiego(1 ). Ból o umiarkowanym natężeniu(2 ) odczuło 6%(3) z nich. 22%(11) spośród pierwiastek określiło ból jako silny(3 ), 40%(20) bardzo silny a jako ból nie do wytrzymania(5 )- 32%(16). Z grupy wieloródek 10%(5) podało ból lekki(1 ), 12%(6) umiarkowany(2 ), 26%(13)- silny(3 ). Ból określiło jako bardzo silny 38%(14) z nich, a jako nie do wytrzymania(5 )-14%(7) rodzących. Pierwiastki odczuwały silniejszy ból od wieloródek- rodzące po raz pierwszy rzadziej określały ból jako lekki, umiarkowany, a częściej jako bardzo silny i nie do wytrzymania. 93

4 94 Dobrostan i zdrowie Tab. 1. Odczuwanie bólu a długość porodu Długość porodu Siła bólu Do 3h 3-10h Ponad 10h 1 -ból lekki 15% (3) 3,5% (2) 0% (0) 2 -ból umiarkowany 5% (1) 10% (6) 10% (2) 3 -ból silny 35% (7) 25% (15) 10% (2) 4 -ból bardzo silny 30% (6) 41,5% (25) 40% (8) 5 -ból nie do wytrzymania 15% (3) 20% (12) 40% (8) Razem 100% (20) 100% (60) 100% (20) U 20%(20) kobiet poród trwał 3h lub krócej, w 60%(60) pacjentek rodziło od 3 do 10h, a ponad 10h- 20% (20) z nich. Spośród tych kobiet które rodziły najkrócej, 15%(3) podaje odczuwanie lekkiego bólu (1 ), 5%(1)bólu o umiarkowanym natężeniu (2 ); 30%(6) określiło ból porodowy jako silny (3 ), 35%(7) jako bardzo silny(4 ), a 15%(3) jako nie do wytrzymania (5 ). Kobiety które rodziły od 3 do 10h w 3,5%(2) określały ból jako lekki (1 ).10%(6) odczuwało ból umiarkowany (2 ), ból silny (3 ) wystąpił u 25%(15) rodzących, ból bardzo silny (4 ) u 41,5%(25), a nie do wytrzymania (5 )u 20%(12) z nich. W grupie rodzących dłużej niż 10h żadna z pacjentek nie podała odczuwania lekkiego bólu(1 ); jako średni (2 ), jak również jako silny (3 ) określiło go po 10%(2) pytane, a jako bardzo silny (4 ) i nie do wytrzymania (5 )- po 40%(8) kobiet z tej grupy. Kobiety rodzące długo-ponad 10 godzin-podawały bole silniejsze w skali. Najmniej boleśnie odczuwały poród rodzące do 3 godzin. Odczuwanie bólu a masa urodzeniowa noworodka W badanej grupie 16%(16) pacjentek urodziło dzieci o wadze poniżej 3000g. Noworodki ważące g urodziło 60%(60) kobiet, a 4000g i więcej- 18%(18). Spośród ankietowanych kobiet, które urodziły małe noworodki-do 3000g, 7%(1) odczuwało podczas porodu ból lekki (1 ), 12%(2) ból umiarkowany (2 ), 44%(7) ból określiło jako silny (3 ), 25%(4) jako bardzo silny(4 ) a jako nie do wytrzymania(5 )- 12%(2). Rodzące dzieci średniej wielkości g, podawały w 6%(4) ból lekki(1 ), w 9%(6) Umiarkowany (2 ), a silny w 24%(16). Bardzo silny bol odczuwało 41%(27) osób z tej grupy, a bol najsilniejszy w skali (5 ) 20%(13). Wśród rodzących dzieci o dużej masie ciała-ponad 4000g, żadna z kobiet nie odczuwała lekkiego bólu (1 ), po 6%(1) pacjentek określiło bol jako jako umiarkowany (2 )a także jako silny (3 ), ale zdecydowana większość określiła bol jako bardzo silny (4 )-(44%;8) lub nie do wytrzymania (5 )-(44%;8). Matki dużych, ważących 4 kg i więcej noworodków, ponad 2 razy częściej niż pozostałe zaznaczały bol najsilniejszy w skali, a porody dzieci do 3 kg były najmniej bolesne. Indukcja porodu a odczuwanie bólu Zadano pytanie o to, czy w czasie porodu była stosowana kroplówka naskurczowa z Oksytocyny. 34%(34) osób odpowiedziało twierdząco na to pytanie, a u pozostałych 66%(66) rodzących nie była ona stosowana. Z grupy pacjentek u których była podawana Oksytocyna 6%(2) odczuwało bol lekki (1 ), 9%(3) umiarkowany

5 Majchrzak Marta, Mika Magdalena, Gałązka Iwona, Kozyra Olga, Podsiadło Beata, Gatnar Marzena, Achtelik Agnieszka, Anna Jenczura Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic (2 ), 23,5%(8) bol silny (3 ), 38%(13) bol bardzo silny (4 ), a 23,5%(28) bol nie do wytrzymania (5 ). W przypadkach gdy nie była stosowana indukcja porodu za pomocą Oksytocyny łagodny ból (1 ) odczuwało 4,5%(3) osób, umiarkowany (2 ) 9%(6), silny 24%(16), bardzo silny (4 )- 39,5%(266), a bol określiło jako nie do wytrzymania 23%(15) z tej grupy rodzących. Odczuwanie bólu a występowanie bólów odcinka krzyżowego kręgosłupa Pacjentki zostały zapytane o odczuwanie w czasie porodu bólów kręgosłupa. 37%(37) nie odczuwało wcale tego rodzaju bólów, a wystąpiły one u 63%(63) rodzących. Spośród pacjentek którym dokuczały bole odcinka krzyżowego kręgosłupa, żadna nie określiła bólu jako lekki (1 ), 3%(2) z nich oceniło bol porodowy jako umiarkowany (2 ), a jako silny (3 ) 25%(16). Bardzo silny ból (4 ) odczuło 47%(29), a nie do wytrzymania (5 ) 25%(16) z nich. W grupie kobiet, które nie odczuwały w czasie porodu bólów tego rodzaju, 13%(5) określiło bol porodowy jako lekki (1 ), po 19%(7) jako umiarkowany (2 ) i silny (3 ); 30%(11) jako bardzo silny (4 ), a najsilniejszy w skali ból (5 ) odczuwało 19%(7). Kobiety u których wystąpiły tego rodzaju bole, częściej niż pozostałe odczuwały ból bardzo silny i nie do wytrzymania, a żadna nie odczuwała bólu lekkiego. Tab. 2. Odczuwanie bólu a bolesność miesiączek Bolesne Średnio bolesne Niebolesne miesiączki miesiączki miesiączki Siła bólu % n % n % n 1 -ból lekki 4% (1) 5% (2) 6% (2) 2 -ból umiarkowany 8% (2) 10% (4) 9% (3) 3 -ból silny 22% (6) 24% (10) 25% (8) 4 -ból b.silny 40% (11) 39% (16) 38% (12) 5 -ból nie do wytrzymania 26% (7) 22% (9) 22% (7) Razem: 100% (27) 100% (41) 100% (32) 27%(27) respondentek określiło miesiączki przed zajściem w ciąże jako bolesne, 41%(41) jako średnio bolesne, a 32%(32) miało miesiączki niebolesne. Kobiety, które miały miesiączki bolesne w 4%(1) rodziły z lekkim bólem(1 ), w 8%(2) z bólem miarkowanym (2 ). Bol silny (3 ) odczuwało 22%(6) spośród nich, bardzo mocny (4 )-40%(11), a ból nie do wytrzymania(5 ) 26%(7). W grupie kobiet o średnio bolesnych miesiączkach lekki ból (1 ) porodowy odczuwało 5%(2) rodzących, umiarkowany (2 )-10%(4), bol silny (3 )-24%(10). Ból bardzo silny (4 ) dotyczył 39%(16)z nich, a ból nie do wytrzymania (5 )-26%(7). Wśród pacjentek zgłaszających niebolesne miesiączki, ból towarzyszący porodowi określiło jako lekki (1 ) 6%(2) rodzących, 9%(3) jako umiarkowany (2 ), 25%(8) jako silny (3 ), 38%(12) jako bardzo silny (4 ), a jako bol nie do wytrzymania (5 )-22%(7). 95

6 Znajomość metod łagodzenia bólu Dobrostan i zdrowie Ankietowanym zadano pytanie na temat znajomości metod łagodzenia bólu porodowego. Porównano wyniki pacjentek, które uczestniczyły w zajęciach Szkoły Rodzenia z tymi, które w tych zajęciach nie brały udziału. Spośród chodzących do Szkoły Rodzenia, o masażu okolicy krzyżowo-lędźwiowej słyszało 78%(31) kobiet, o immersji wodnej lub prysznicu 80%(32), o muzykoterapii 45%(18), o metodach oddechowych 93%(37), o T.E.N.S. 50%(20), o kinezyterapii 58%(23), o pozycjach z zastosowaniem worka Sacco, piłki lub materaca 83%(33), o pozycjach wertykalnych 45%(18), o lekach przeciwbólowych 28%(11), o środkach rozkurczowych 30%(12), o znieczuleniu zewnątrzoponowym 55%(22), a o znieczuleniu wziewnym podtlenkiem azotu 55%(22) z nich. W grupie pacjentek które nie uczęszczały do Szkoły Rodzenia masaż okolicy krzyżowo-lędźwiowej zna 42%(25) kobiet, immersje wodną/prysznic 45%(27), muzykoterapię 5%(4), metody oddechowe-53%(32), T.E.N.S. 5%(3), kinezyterapię 25%(15), pozycje z zastosowaniem worka Sacco, piłki, materaca-40%(24), pozycje wertykalne-5%(3), leki przeciwbolowe-10%(6), środki rozkurczowe-15%(3), znieczulenie zewnątrzoponowe-34%(20) a znieczulenie podtlenkiem azotu-20%(12). Żadnej z metod łagodzenia bólu nie zna 25%(15) spośród osób, które nie chodziły do Szkoły Rodzenia, a z chodzących do Szkoły- 3%(1). Planowane metody łagodzenia bólu Wśród ciężarnych uczestniczących w zajęciach Szkoły Rodzenia na pytanie o to, jakie metody łagodzenia bólu porodowego chciały zastosować przy ostatnim porodzie pacjentki odpowiedziały następująco: immersję wodną-53%(21), pozycje z piłką lub workiem Sacco-50%(20), metody oddechowe-33%(13), T.E.N.S.- 30%(12), masaż- 28%(11), muzykoterapię-20%(8), kinezyterapie-18%(7), pozycje wertykalne-15%(6), środki przeciwbolowe-13%(5), znieczulenie zewnątrzoponowe- 13%(5), podtlenek azotu-10%(4), środki rozkurczowe-3%(1). Żadnej metody nie planowało stosować 8%(3) rodzących z tej grupy. Wśród ciężarnych, które nie uczestniczyły w zajęciach Szkoły Rodzenia immersję wodną chciało zastosować 19%(11), pozycje z piłką lub workiem Sacco-10%(6), metody oddechowe-5%(3), T.E.N.S.-2%(1), masaż-10%(6), muzykoterapię-0%(0), kinezyterapie-7%(4), pozycje wertykalne-0%(0), środki przeciwbolowe-17%(10), znieczulenie zewnątrzoponowe-9%(5), podtlenek azotu-9%(5), środki rozkurczowe- 5%(3).W tej grupie 45%(27) kobiet nie planowało stosowania żadnej z metod. Stosowane metody łagodzenia bólu i ich skuteczność w ocenie rodzących Najczęściej stosowanymi metodami łagodzenia bólu były pozycje z zastosowaniem piłki lub worka Sacco, często była stosowana również kinezyterapia oraz prysznic. Jako najbardziej skuteczną metodę kobiety oceniały immersję wodną, ruch w czasie porodu a także środki przeciwbólowe. Najmniej pomocne były muzykoterapia i środki rozkurczowe. Znieczulenie zewnątrzoponowe oraz znieczulenie podtlenkiem azotu nie było w tej grupie badanych w ogóle stosowane. 96

7 Majchrzak Marta, Mika Magdalena, Gałązka Iwona, Kozyra Olga, Podsiadło Beata, Gatnar Marzena, Achtelik Agnieszka, Anna Jenczura Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic Tab. 3. Obecność partnera przy porodzie i jego wpływ na odczuwanie bólu Wpływ partnera na odczuwanie bólu % (n) Przeszkadzał 7% (4) Nie miał wpływu 29% (17) Pomagał: 64% (37) -masował plecy 45% (26) -chodził pod prysznic 28% (16) -pomagał w przyjmowanych pozycjach 36% (21) -odwracał uwagę 28% (16) -motywował, dodawał otuchy 53% (31) W towarzystwie partnera rodziło 58%(58) kobiet biorących udział w badaniach. Spośród kobiet rodzących z partnerem 64%(37) uważa, że obecność partnera pomogła im wytrzymać ból, a 29%(17) twierdzi, że nie miało to wpływu na ich odczuwanie bólu. U 7%(4) kobiet obecność partnera przeszkadzała i przez to potęgowała doznania bólowe. 45%(26) ojców uczestniczących w porodzie masowało plecy rodzącej, 28%(16)chodziło wraz z partnerką pod prysznic, a 36%(21)pomagało w przyjmowaniu dogodnej pozycji. 28%(16) kobiet twierdzi, że obecność partnera pomogła odwrócić ich uwagę od bólu, a 53%(31) partner dodawał otuchy, motywował i trzymał za rękę. W większości przypadków obecność męża/partnera wpłynęła korzystnie na samopoczucie rodzącej. Partnerzy głownie pomagali poprzez motywowanie i dodawanie otuchy, a także masaż pleców. WNIOSKI 1. Przeprowadzone badania wykazały, że na odczuwanie bólu w czasie porodu mają wpływ: wiek rodzącej, rodność, długość porodu, wielkość noworodka i występowanie bólów okolicy krzyżowej kręgosłupa, a nie mają wpływu bolesność miesiączek i indukcja porodu. 2. Wiedza na temat metod łagodzenia bólu jest wysoka wśród absolwentek Szkoły Rodzenia a wśród pozostałych kobiet jest na średnim poziomie. 3. Rodzące po skończeniu Szkoły Rodzenia częściej planują stosowanie naturalnych metod łagodzenia bólu, a nie uczęszczające częściej stosowanie środków farmakologicznych. Większość kobiet nie jest zadowolona ze stopnia łagodzenia bólu podczas porodu i chce w przyszłości stosować silniejsze, farmakologiczne metody. 4. W trakcie porodu często stosowane są naturalne metody łagodzenia bólu, a środki farmakologiczne są stosowane bardzo rzadko. Jako najskuteczniejsze kobiety oceniają immersję wodną, kinezyterapię i leki przeciwbólowe. 5. Większość kobiet uważa, że obecność partnera przy porodzie pomogła im znieść ból porodowy. 97

8 98 Dobrostan i zdrowie PIŚMIENNICTWO 1. Alexander J., Levy V., Ruch S.: Walka z bólem w czasie porodu. [w:] Nowoczesne położnictwo, Tom II, PZWL, Warszawa 1995 s Biardzki M.: Skazane na ból. Znieczulenie przy porodzie to lepszy pomysł niż becikowe. Menedżer Zdrowia 2010:10(8) s Billert H.:Tokofobia- problem multidyscyplinarny. Ginekologia Polska 2007:78(10) s Bręborowicz G.H. Położnictwo i Ginekologia, PZWL, Warszawa 2008, Tom I Położnictwo s Fijałkowski W. Poród naturalny po przygotowaniu w Szkole Rodzenia, PZWL, Warszawa Guziński W., Powolny K.: Czy poród rodzinny ma wpływ na obniżenie stopnia natężenia bólu porodowego? Family Medicine and Primary Care Reviev 2008: 10(1) s Heimrath T.:O bólu porodowym. Przegląd Lekarski 2000:57(1) s Kitzinger S. Szkoła Rodzenia, Wydawnictwo W. Pogonowski, Warszawa Klauze K.: Powrót do naturalnego porodu i psychoprofilaktyki porodowej. Pielęgniarka i Położna 1996: 38(7) s Kosińska K., Krychowska M.: Postawy ciężarnych wobec porodu-analiza form przygotowania i preferencji. Ginekologia Polska 2005:76(12) s Kotarski J. i wsp. Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Ginekologia Po Dyplomie 2008:10(5) s ,122, , Kubicka- Kraszyńska M. i wsp.: O bólu porodowym i metodach jego łagodzenia. Warszawa 2006, Fundacja Rodzić po Ludzku 13. Langie T., i wsp.: Czy Polki chcą czy muszą cierpieć-analiza znieczuleń porodów w Polsce. Ginekologia Praktyczna 2002:10(6) s.24, Laudański T.: Hydroterapia w Perinatologii. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, Supl.25, Poród Nowoczesny, Tychy Mayzner- Zawadzka E.: Ból w okresie porodu. Ból 2002:3(4) s Pschyrembel W., Dudenhausen J.W. Położnictwo Praktyczne i Operacje Położnicze, PZWL, Warszawa 2007 s STRESZCZENIE Poród to jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu kobiety, nierozerwalnie związany jest z bólem. Ból porodowy spełnia rolę w przebiegu porodu, jednak zbyt silny może być niekorzystnym zjawiskiem, może utrudniać poród. Ważną rolę w zwalczaniu bólu porodowego odgrywa psychoprofilaktyka i edukacja prowadzone w

9 Majchrzak Marta, Mika Magdalena, Gałązka Iwona, Kozyra Olga, Podsiadło Beata, Gatnar Marzena, Achtelik Agnieszka, Anna Jenczura Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic ramach szkoły rodzenia. Celem pracy było zbadanie czynników wpływających na intensywność bólu porodowego; poznanie wiedzy i oczekiwań kobiet odnośnie zwalczania bólu, rodzaju metod łagodzenia bólu stosowanych podczas porodu i ich skuteczności oraz poznanie poziomu przygotowania psychicznego ciężarnych do porodu jak również wpływ porodu rodzinnego na odczuwanie bólu. Badania przeprowadzono wśród położnic do 3 doby po porodzie w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 2 w Jastrzębiu-Zdroju. Grupę badaną stanowiło120 kobiet w wieku lat. Do badań wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. ABSTRACT Labor is one of the most important events in a woman's life is inextricably bound up with the pain. Labor pain fulfills a role in the course of labor, however, too strong may be a negative phenomenon may hinder delivery. An important role in the fight against labor pain plays psychoprophylaxis and education conducted on antenatal classes. The aim of the study was to investigate the factors affecting the intensity of labor pain; women's knowledge and expectations regarding pain management such methods of pain relief used during labor and their effectiveness and knowledge level of mental preparation for childbirth pregnant women as well as the impact of family labor on pain perception. The study was conducted among women in childbirth to 3 days after delivery in the Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 2 in Jastrzębie- Zdrój in Poland. The study group was 120 women aged years. The study used a method of diagnostic survey. Artykuł zawiera znaków ze spacjami 99