Rynek niemiecki BAROMETR POLSKA-NIEMCY Wywiad z Michaelem Kernem - dyrektorem generalnym AHK Polska str. 2

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Rynek niemiecki BAROMETR POLSKA-NIEMCY 2012. Wywiad z Michaelem Kernem - dyrektorem generalnym AHK Polska str. 2"

Transkrypt

1 n u m e r 3 / s t y c z e ń - l u t y Rynek niemiecki g o s p o d a r k a p o l i t y k a s p o ł e c z e ń s t w o e u r o p a Wywiad z Michaelem Kernem - dyrektorem generalnym AHK Polska str. 2 BAROMETR POLSKA-NIEMCY 2012 Polacy o roli Niemiec w Europie i stosunkach polsko-niemieckich str. 8 Granice dzielą - Odra łączy (cz. 3) str. 11 Foto: depositphotos/peshkova EUROPEA MagAzine d o d a t e k s p e c j a l n y

2 wywiad Relacje pomiędzy Polską a Niemcami stają się coraz lepsze O działalności Polsko-Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej, obecnym stanie stosunków gospodarczych pomiędzy Polską a Niemcami, zmieniających się zapotrzebowaniach polskich i niemieckich przedsiębiorstw oraz wyzwaniach na bieżący rok rozmawiamy z Michaelem Kernem, Dyrektorem Generalnym AHK Polska 1 2 wo-handlową w Warszawie. Wcześniej pracował Pan na Słowacji. Jak polskoniemieckie relacje różnią się od tych po- między Niemcami a Słowacją? Michael Kern: Stosunki polsko-niemieckie są o wiele bardziej zróżnicowane niż w przypadku Niemiec i Słowacji. Także handel dotyczy zupełnie innych rozmiarów. Istnieją ponadto odmienne warunki ramowe, ponieważ Polska ma o wiele większy rynek wewnętrzny. Jeśli bezpośrednio porówna się Polskę ze Słowacją, należy stwierdzić, że Słowacja jest obecnie kształtowana przez silną monokulturę w dziedzinie motoryzacji, która określa kierunek rozwoju całej gospodarki słowackiej, a tym samym stosunków niemiecko-słowackich. Za tym stoi w zasadzie jeden koncern, Volks- wagen, największy producent samochodów w tym kraju Gospodarka w Polsce jest oczy- wiście znacznie bardziej zróżnicowana. Istnieje o wiele więcej branż, sektorów i przed- siębiorstw. Również klasa średnia jest znacz- nie silniejsza i ta stanowi główną klientelę AHK Polska. Jak Pan ocenia dzisiejszy stan stosunków gospodarczych mię- dzy Niemcami a Polską? Można to naturalnie odczytać z liczb, które w ostatnim czasie nieprzerwanie rosły. Jedynie w kryzysowym roku 2009 obniżył się wolumen handlu. Dzisiejsze relacje są lepsze niż kiedy- Od półtora roku kieruje Pan Polsko-Niemiecką Izbą Przemysło- kolwiek wcześniej, zarówno pod względem ich rozmiarów, jak i współpracy. Niemniej jednak w różnych branżach istnieje nadal ogromny potencjał wzrostu. Nie chodzi tutaj tylko o niemiecki eksport do Polski, ale także w przyszłości o polski eksport do Niemiec. Jest to oczywiście związane z faktem, że polski sektor MSP jest obecnie bardziej gotowy do eksportu. Struktury polskich firm są bardziej ugruntowane, przedsiębiorstwa rozrosły się, zwiększyły się także możliwości finansowe. W konsekwencji polskie firmy są dużo lepiej przygotowane do rynków zagranicznych. Relacje polsko-niemieckie są już teraz bardzo dobre a najprawdopodobniej staną się jeszcze dużo lepsze. 3 Nierzadko mówi się, że sto- sunki pomiędzy Pol- ską a Niemcami na poziomie przedsiębiorstw są znacznie lepsze niż na poziomie instytucjonalnym i państwowym. Czy zgadza się Pan z tą opinią? Stosunki na szczeblu przedsiębiorstw są oczy- wiście na bardzo dobrym poziomie, choć i tutaj dochodzi czasami do dy- skusji. Nie powiedział- bym jednak, że są one lepsze niż stosunki instytucjonalne. Ogólnie rzecz biorąc, stosunki między Niemcami, a Pol- ską są bardzo intensywne, także w sferze po- litycznej, co dla mnie osobiście było zaskocze- niem. Nie byłem świadom takiej intensyw- ności tych relacji. To, że czasami strony nie zgadzają się z poglądami, jest w mojej ocenie dobre i ważne. Gdy w ubiegłym roku Polska przewodziła Radzie UE, miałem jednak wra- żenie, że to właśnie te dwa kraje były do siebie bardzo zbliżone pod względem linii argumen- tacji. Nie można zatem powiedzieć, że stosun- ki instytucjonalne i polityczne są gorszej na- t ur y. Wręcz przeciwnie, są one bardzo inten- sywne i stają się coraz lepsze. Jest jednak także prawdą, że relacje gospodarcze bywają 2

3 często nieco oderwane od polityki. Stosunki priorytety ciągle się zmieniają, choćby z tego sce, ale również polskich w Niemczech. Rówpolityczne mogą być mniej stabilne, nie tylko powodu, że zmieniają się potrzeby przedsię- nież w tym obszarze nastąpiły istotne zmiany w Polsce, ale również w innych krajach. W wie- biorstw, wymagania wobec firm, ale także ze w ostatnich trzech, czterech latach. W dallu przypadkach wiąże się to z różnorodnością względu na większą przejrzystość. Izba po- szym ciągu niemieckie firmy inwestują w Polrządzących. Z niektórymi współpraca okazuje wstała w 1995 roku, kiedy nie było jeszcze ta- sce. Oczywiście nie są to już te duże inwessię trudniejsza. Ponadto gospodarka reaguje kiego dostępu do informacji na temat rynków, tycje, które realizowane były wcześniej przez z opóźnieniem na wydarzenia polityczne, po- jak ma to miejsce dzisiaj dzięki Internetowi międzynarodowe korporacje. Obecnie mamy nieważ plany przedsiębiorstw dotyczą zwykle i innym mediom. Dlatego w pierwszym okresie do czynienia ze stałym przypływem średnich horyzontów czasowych, które wykraczają po- działania zadaniem Izby było przede wszyst- przedsiębiorstw, dla których warunki ramowe za jedną kadencję. Dlatego stosunki gospo- kim przekazywanie podstawowych informacji. w Polsce są w tej chwili bardzo atrakcyjne, darcze są nieco bardziej stałe i stabilne. Kiedy wcześniej otrzymywaliśmy zapytanie od bowiem nie trzeba obawiać się niespodzianek. 4 niemieckich firm, chodziło o podstawowe py- Inwestycje nie dotyczą już głównie produkcji, Ze strony polskiej często słyszy tania. Przykładowo firma poszukiwała produ- tak jak było to wcześniej, kiedy ze względu na się, że poprawa stosunków mię- centa śrub. Dziś pytania dotyczą producenta niskie koszty pracy i dobrą produktywność dzy Niemcami i Polską jest również wy- śrub o określonej jakości. Takie zapytanie Polska widziana była często jako przedłużenikiem dobrych stosunków między An- obejmuje wówczas jakość stali, wielkość śrub, nie zakładów produkcyjnych. To się teraz gelą Merkel a Donaldem Tuskiem. Zga- ceny, wagi, wymogi techniczne, jak również zmieniło i rośnie znaczenie inwestycji w dydza się Pan z tym? wielkość dostawy. Są to więc o wiele bardziej strybucję. Oczywiście jest to także wyrazem konkretne pytania i jako Izba musimy się do tego, że polski rynek stał się bardzo intere- Również odnoszę wrażenie, że dobrze się ro- nich odpowiednio dostosować. Poziom infor- sujący z punktu widzenia zbytu. Biorąc pod zumieją, ale odnosi się to także do poziomu macji wzrósł i są to oczywiście inne sektory. uwagę teorię handlu międzynarodowego, jest operacyjnego w ministerstwach, gdzie ma Obecnie kluczowe znaczenie mają efektyw- to także bardzo dobry sygnał dla obu krajów, miejsce bardzo intensywna wymiana w zakre- ność energetyczna, energie odnawialne, tech- gdyż rynek dalej się rozwija. Można więc mósie wielu fachowych tematów. Stanowiska nologie ekologiczne. Są to oczywiście obszary, wić o istotnej zmianie w obszarze inwestycji stron są często zbieżne. które piętnaście lat temu nie były jeszcze w sensie przeniesienia punktu ciężkości z pro- 5 aktualne. Jako Izba musimy się zatem stale dukcji na tworzenie struktur sprzedaży lub AHK działa w Polsce od prawie dostosowywać do zmieniających się potrzeb wspólnych centrów usług. Polska nie jest już dwudziestu lat. Wiele się zmieniło przedsiębiorstw po obu stronach. Jest to krajem niskich płac, są inne kraje, które mają w tym czasie. Co dzisiaj jest prioryte- oczywiście bardzo dobry sygnał, że zarówno znacznie niższe koszty pracy. tem w działalności Izby? w Niemczech, jak i w Polsce obecna jest już wiedza na temat drugiego rynku. W chwili Wcześniej inwestowały głównie Zarówno usługi, które oferujemy, jak również bieżącej potrzebna jest jednak szczegółowa niemieckie firmy w Polsce. Czy wiedza i tutaj pytania kierowane są do nas. 6 Czy zapytania otrzymywane mamy do czynienia z jednostronnym transferem kapitału? Istnieje coraz więcej średnich firm, ale rów- nież dużych polskich przedsiębiorstw, które są aktywne na rynku niemieckim. Pod względem wielkości nie jest to oczywiście jeszcze porów- nywalne z inwestycjami niemieckimi, ale z punktu widzenia dynamiki jest to bardzo ciekawe. Jako Izba bilateralna wspieramy oczy- wiście również polskie firmy zainteresowane rynkiem niemieckim. W ciągu ostatnich dwu- nastu miesięcy zrealizowaliśmy przykładowo osiem udanych projektów, w wyniku których Niemcy pozyskały inwestorów z Polski. Jeśli chodzi o regionalne rozłożenie polskich inwe- stycji w Niemczech, tradycyjnie silnym part- nerem jest Nadrenia Północna-Westfalia. Czę- stymi celami inwestycyjnymi są jednak także obecnie od firm doty- czą jedynie handlu, czy także inwestycji zagranicznych? Tradycyjnym zadaniem izby jest promowanie, intensyfikowanie i rozwijanie handlu bilateralnego. Tak więc zaakcentowany jest przede wszystkim handel. Oczywiście jednym z naszych zadań jest także wspieranie inwestorów z Niemiec w Pol- 7 zmienia się to teraz, czy raczej nadal Foto: depositphotos/zentilia Rynek niemiecki 3/2013 3

4 Berlin i Bawaria. Zależy to oczywiście od kon- mem są jednak obszary zawodowe i technicz- Jakie są cele AHK Polska w rokretnej branży. Ten pozytywny trend widoczny ne. Zwłaszcza firmy produkcyjne obawiają się, ku 2013? jest jednak nie tylko w przypadku polskich że w przyszłości w Polsce będzie niewystarinwestorów, ale również potencjalnych eks- czająca ilość pracowników o takich kwalifika- Współpraca między Niemcami i Polską będzie porterów z Polski. Nasze wsparcie polega tutaj cjach. O ile w Niemczech mamy do czynienia oczywiście dalej wspierana przez różnorodne na przykład na znalezieniu dostawców lub na- z tzw. dualnym systemem kształcenia, o tyle projekty, takie jak targi CeBIT, których Polska bywców. Obszar ten charakteryzuje się dużą w Polsce nie ma jeszcze takiego rozwiążania. będzie partnerem w przyszłym roku. Będzie to dynamiką. Są to natomiast obszary, na które często zwra- znowu jeden z tych kamieni milowych, który 8 wywiad cają uwagę inwestorzy, ponieważ zdają sobie umożliwi odpowiednie pozycjonowanie się Co utrudnia stosunki pomiędzy sprawę, że za cztery, pięć lub sześć lat będzie w Niemczech, ale również na arenie międzyniemieckimi a polskimi firmami? brakowało odpowiednich pracowników. Obec- narodowej. Również my zajmiemy się inten- Czy fakt, że Polska nie jest członkiem nie nie jest to jeszcze problemem, jednak fir- sywnie tym tematem, jak i całą branżą IT. Bęstrefy euro, stanowi problem? my planują pięć do dziesięciu lat do przodu, dziemy dalej rozwijać nasze działania na rzecz i wiedzą dokładnie, jakie dziś mają struktury polskich firm, które są zainteresowane nie- Firmy, które są aktywne w handlu zagranicz- wiekowe w swojej firmie i co będzie potrzebne mieckim rynkiem. Kluczowym tematem będzie nym, potrafią naturalnie radzić sobie z ryzy- w ciągu pięciu kolejnych lat. także kształcenie zawodowe. Chcemy dać kiem kursowym. Oczywiście wolałyby, aby nie przedsiębiorstwom możliwość uczestniczenia było kosztów transakcyjnych. Rzadko jednak Jak ocenia Pan wpływ kryzysu w tym procesie. Inną kwestią będzie technowymieniane jest to jako problem lub wyzwa- zadłużeniowego na Niemcy i Pol- logia ekologiczna. Będziemy chcieli promować nie. Raz w roku przeprowadzamy sondaż skę? green technology w obu krajach, ale również wśród niemieckich inwestorów w Polsce i w przyczynić się do intensyfikacji wymiany poostatnich latach wprowadzenie euro było fak- Jeśli popyt spada, oddziałuje to oczywiście na między nimi. tycznie zawsze najważniejszym wymogiem. oba rynki. Bezpośrednim skutkiem jest jednak W tym roku stabilny kurs PLN/EUR znalazł się to, że przedsiębiorstwa decydują się na pewne Dziękuję za rozmowę. wśród priorytetów przedsiębiorstw, co świad- mechanizmy bezpieczeństwa. Na szczęście czy o delikatnej zmianie trendu. Ale nie na- w obu krajach gospodarka ma się stosunkowo Rozmowę prowadził: Przemysław Jóskowiak zwałbym tego wyzwaniem czy przeszkodą. Są dobrze. Niemcy są obecnie bardzo silnie zaanto po prostu rzeczy, z którymi trzeba się liczyć, i firmy to potrafią. W sondażach często zwraca się uwagę także na takie kwestie jak infra- struktura, choć obecnie uległa ona znacznej szczególnie na południu. Stabilizacja po stropoprawie, dostępność fachowej siły roboczej oraz kształcenie zawodowe. Edukacja uniwer- oba kraje są ze sobą gospodarczo bardzo posytecka w Polsce jest dobra, zapewnia również wiązane. Dlatego nie można mówić o bezpowystarczającą liczbę absolwentów. Proble- 9 gażowane w krajach BRIC, które nadal mają relatywnie dobry wzrost. Dzięki temu można się trochę uwolnić od turbulencji w Europie, nie niemieckiej z kolei pomaga Polsce, jako że średnim oddziaływaniu kryzysu. 10 Michael Kern jest Dyrektorem Generalnym Polsko-Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej (AHK Polska) od 2011 roku. Wcześniej kierował AHK Słowacja. Foto: depositphotos/iqoncept 4 Rynek niemiecki 3/2013

5 auf deutsch 1. Seit anderthalb Jahren leiten Sie die ser sind als die auf der institutionellen bzw. Sowohl die Leistung, die wir erbringen, als auch Deutsch-Polnische Industrie- und Han- staatlichen Ebene. Stimmen Sie dem zu? die Schwerpunkte verändern sich kontinuierlich, delskammer in Warschau. Vorher waren allein deswegen, da der Bedarf der Firmen sich Sie in der Slowakei tätig. Inwiefern unter- Die Beziehungen auf der Unternehmensebene ändert, die Anforderungen an die Firmen sich scheiden sich die deutsch-polnischen Be- befinden sich natürlich auf einem sehr guten Ni- ändern, aber auch deswegen, weil die Transziehungen von den deutsch-slowakischen? veau, obwohl es auch da manchmal Diskussions- parenz in der Regel größer ist. Die Kammer wurde punkte gibt. Ich würde jedoch nicht sagen, dass 1995 gegründet und damals hatte man noch Michael Kern: Der deutsch-polnische Handel sie besser sind als die institutionellen Bezie- nicht diesen Zugang zu Informationen über die und die deutsch-polnischen Beziehungen sind hungen. Generell sind die Verhältnisse zwischen Märkte, wie man sie heute dank des Internets deutlich vielfältiger und größer als der Handel Deutschland und Polen, auch im politischen Be- und anderer Medien hat. Daher war in der Anund die Beziehungen zwischen Deutschland und reich, sehr intensiv, was für mich persönlich eine fangszeit die Aufgabe der Kammer, in erster Linie der Slowakei. Es sind andere Rahmenbedingun- Überraschung war. Ich war mir dieser Intensität Grundinformationen zu vermitteln. Wenn wir frügen, da der polnische Markt von einer anderen nicht bewusst. Dass man manchmal unterschied- her Anfragen von deutschen Firmen bekommen Größenordnung ist. Wenn man Polen direkt mit licher Meinung ist, finde ich gerade gut und haben, ging es um Basisfragen. Gesucht wurde der Slowakei vergleicht, ist die Slowakei derzeit wichtig. Als Polen letztes Jahr die EU-Ratspräsi- zum Beispiel ein Hersteller von Schrauben. Wenn sehr stark von einer Monokultur im Bereich der dentschaft innehatte, hatte ich aber den Ein- wir heute eine Anfrage bekommen, wird nach Automobilindustrie geprägt, die den Pulsschlag druck, dass gerade diese beiden Länder hin- einem Schraubenhersteller von einer konkreten der gesamten slowakischen Wirtschaft bestimmt sichtlich der Argumentationslinie sehr eng beiein- Qualität gefragt. So eine Anfrage beinhaltet dann und somit auch die deutsch-slowakischen Bezie- ander waren. Man kann also nicht sagen, dass die die Qualität des Stahls, die Größe der Schrauben, hungen. Dahinter steht im Prinzip ein Konzern, institutionellen bzw. politischen Beziehungen die Preise, die Gewichte, die technischen Anfor- Volkswagen, der größte Autobauer in der Slo- schlechter sind. Ganz im Gegenteil, sie sind sehr derungen sowie die Liefermenge. Es ist also sehr wakei. Die Wirtschaft in Polen ist natürlich deut- intensiv und werden immer besser. Es stimmt viel spezifischer geworden und entsprechend lich vielfältiger. Es gibt viel mehr Branchen, Be- aber auch, dass die Wirtschaftsbeziehungen häu- müssen wir uns als Kammer auf spezifischere reiche und Unternehmen. Auch der Mittelstand fig etwas abgekoppelt von der Politik sind. Poli- Antworten einstellen. Das Informationsniveau ist deutlich stärker und dieser bildet auch die tische Beziehungen können teilweise schwanken, hat zugenommen und es sind natürlich andere Hauptkundschaft der AHK Polen. nicht nur in Polen, aber auch in anderen Ländern. Branchen. Momentan stehen Energieeffizienz, In vielen Fällen hängt das auch mit den unter- erneuerbare Energien, Green Technology, aber 2. Wie bewerten Sie den aktuellen Stand schiedlichen Regierungen zusammen. Mit eini- auch konventionelle Energien im Vordergrund. der wirtschaftlichen Beziehungen zwi- gen verläuft die Zusammenarbeit schwieriger. Das sind natürlich Themen, die vor fünfzehn schen Deutschland und Polen? Zudem reagiert die Wirtschaft verspätet auf po- Jahren noch nicht aktuell waren. Als Kammer litische Ereignisse, da Unternehmen in der Regel müssen wir uns deshalb ständig an die we- Der Stand ist natürlich an den Zahlen erkennbar, Planungshorizonte haben, die über eine Wahl- chselnden Bedürfnisse der Unternehmen auf beidie kontinuierlich gewachsen sind. Nur im Krisen- periode hinausgehen. Daher sind die wirtschaft- den Seiten anpassen. Das ist natürlich ein sehr jahr 2009 ist das Handelsvolumen gesunken. Die lichen Beziehungen etwas konstanter und stabi- gutes Zeichen, da wir merken, dass sowohl in Beziehungen heute sind besser, als sie jemals ler. Deutschland als auch in Polen Kenntnisse über waren, sowohl vom Volumen als auch von der den anderen Markt bereits vorhanden sind. Ge- Zusammenarbeit her. Dennoch gibt es noch 4. Von der polnischen Seite hört man oft, sucht wird aber nach Spezialkenntnissen und da großes Wachstumspotenzial in verschiedenen dass die Verbesserung der Beziehungen ist die Leistung der Kammer gefragt. Branchen. Dabei geht es nicht nur um die deut- zwischen Deutschland und Polen auch auf schen Exporte nach Polen, sondern auch in der das gute Verhältnis zwischen Angela Mer- 6. Geht es bei den Anfragen der Unterneh- Zukunft um polnische Exporte nach Deutschland. kel und Donald Tusk zurückzuführen ist. men nur um Handel oder auch um Aus- Dieses hängt natürlich damit zusammen, dass die Wie stehen Sie dazu? landsinvestitionen? polnischen mittelständischen Unternehmen jetzt viel exportfähiger sind. Weil ihre Strukturen ge- Mein Eindruck ist auch, dass die beiden sich gut Die traditionelle Aufgabe einer deutschen Außenfestigter sind, sie gewachsen sind und sich die verstehen, aber das bezieht sich auch auf die handelskammer ist, den bilateralen Handel zu finanziellen Möglichkeiten vergrößert haben, sind operative Ebene in Ministerien, wo es einen sehr fördern, intensivieren und auszubauen. Die Betodie Unternehmen viel besser vorbereitet, um sich intensiven Austausch zu vielen fachlichen The- nung liegt hier auf Handel. Natürlich ist es auch mit ausländischen Märkten zu beschäftigen. Die men gibt und wo die Positionen häufig nahe bei- eine unserer Aufgaben Investoren zu unterstütdeutsch-polnischen Beziehungen sind sehr gut, einanderliegen. zen, deutsche in Polen, aber auch polnische in aber sie werden noch sicherlich viel besser wer- Deutschland. Auch in diesem Bereich gab es den. 5. Die AHK ist seit fast zwanzig Jahren in einen deutlichen Wandel in den letzten drei, vier Polen tätig. Vieles hat sich in dieser Zeit Jahren. Nach wie vor gibt es deutsche Unter- 3. Nicht selten wird gesagt, dass die Be- verändert. Wo liegen heute die Schwer- nehmen, die in Polen investieren. Es sind natürziehungen zwischen Deutschland und Po- punkte der Kammer? lich nicht mehr die ganz großen Investitionen, die len auf dem Unternehmensniveau viel bes- früher von multinationalen Konzernen getätigt Rynek niemiecki 3/2013 5

6 auf deutsch wurden. Heutzutage haben wir es mit einem ste- Berlin und Bayern. Das hängt natürlich von der es dieses Problem noch nicht, aber Unternehmen tigen Zufluss von mittelständischen Firmen zu jeweiligen Branche ab. Diesen positiven Trend planen fünf bis zehn Jahre voraus und sie wissen tun, für die die Rahmenbedingungen in Polen sehen wir aber nicht nur bei den polnischen genau, was sie heute für eine Altersstruktur in gerade jetzt sehr ansprechend sind, da keine Investoren, sondern auch bei den potenziellen ihren Firmen haben und was sie in fünf Jahren bösen Überraschungen zu erwarten sind. In- Exporteuren aus Polen. Wir unterstützen diese brauchen werden. vestiert wird aber nicht mehr hauptsächlich in beispielsweise dabei, Lieferanten oder Abnehmer Produktionsverlagerung, wie es früher der Fall zu finden. Dieser Bereich zeichnet sich durch eine 9. Wie bewerten Sie den Einfluss der Schulwar, als Polen wegen niedriger Lohnstückkosten sehr hohe Dynamik aus. denkrise auf Deutschland und Polen? und guter Produktivität oft als verlängerte Werkbank diente. Das hat sich nun verändert. Der 8. Welche Elemente erschweren die Bezie- Wenn die Nachfrage sinkt, dann sind davon na- Trend ist jetzt, viel stärker in Vertriebsaktivitäten hungen zwischen deutschen und polni- türlich beide Märkte betroffen. Eine direkte Ausund -strukturen zu investieren, was natürlich schen Unternehmen? Ist die Tatsache, wirkung sehen wir aber darin, dass die Unterauch ein Zeichen ist, dass der polnische Binnen- dass Polen der Eurozone nicht angehört, nehmen jetzt bestimmte Sicherheitsmechanismarkt mittlerweile ein sehr interessanter und ein Problem? men einbauen. Zum Glück läuft in beiden Länkaufkräftiger Absatzmarkt geworden ist und es in dern die Wirtschaft relativ gut. Deutschland ist Zukunft auch bleiben wird. Wenn man die The- Unternehmen, die im Außenhandel tätig sind, derzeit sehr stark in den BRIC-Staaten vertreten, orie des internationalen Handels in Betracht können natürlich mit Wechselkursrisiken und - die noch gutes Wachstum aufweisen. Dadurch zieht, ist das ein sehr gutes Signal für beide schwankungen umgehen. Lieber wäre es ihnen kann man sich ein bisschen von den europä- Länder, weil der Markt sich weiter entwickelt. Man natürlich, wenn es diese Transaktionskosten ischen Turbulenzen, vor allem im Süden Europas, kann also von einem deutlichen Wandel bei den nicht geben würde. Das wird aber selten als Pro- freimachen. Die Konstanz auf der deutschen Sei- Investitionen sprechen, von der reinen Produk- blem bzw. Herausforderung von den Unter- te hilft wiederum Polen, da beide Länder wirttionsverlagerung hin zum Aufbau von Vertriebs- nehmen genannt. Einmal im Jahr führen wir eine schaftlich sehr eng verbunden sind. Daher kann strukturen oder zur Auslagerung von Shared- Umfrage unter deutschen Investoren in Polen man von keiner unmittelbaren Beeinflussung Service-Centern. Polen ist kein Niedriglohn- durch und in den letzten Jahren galt die Ein- sprechen. standort mehr, es gibt andere Länder, die deutlich führung des Euro tatsächlich immer als das niedrigere Lohnstückkosten haben. wichtigste Erfordernis. Dieses Jahr stand aber ein 10. Was sind die Ziele der AHK Polen für stabiler Wechselkurs zwischen dem Zloty und 2013? 7. Bislang investierten vor allem deutsche dem Euro ganz oben auf der Wunschliste der Unternehmen in Polen. Verändert sich das Unternehmen, was von einer delikaten Differen- Die Zusammenarbeit zwischen Deutschland und jetzt oder haben wir es immer noch mit ei- zierung zeugt. Aber auch das würde ich nicht als Polen wird natürlich durch weitere Projekte unnem einseitigen Kapitaltransfer zu tun? Herausforderung oder Hindernis bezeichnen. Das terstützt, beispielsweise die CeBIT, wo Polen sind einfach Dinge, die man mit einkalkulieren Partnerland im kommenden Jahr sein wird. Das Es gibt immer mehr mittelständische Firmen, muss. Die Unternehmen können das. Was auch wird wieder einer der Meilensteine sein, die man aber auch große polnische Unternehmen, die sich häufig in den Umfragen angemerkt wird, sind setzen kann, um sich in Deutschland, aber auch auf dem deutschen Markt betätigen. Vom solche Themen wie Infrastruktur, obwohl sich das international zu positionieren. Dieses Thema Volumen her ist das natürlich noch nicht ver- jetzt deutlich gebessert hat, Fachkräftesicherung werden wir als Kammer auch stark betreuen. Dagleichbar mit den Investitionen, die Deutschland sowohl gewerblich-technische Berufsausbildung. bei wird es auch um den ganzen IT-Bereich gein Polen getätigt hat, aber von der Dynamik her Die universitäre Ausbildung in Polen ist gut und hen. Wir werden unsere Aktivitäten für polnische ist es sehr interessant. Wir als eine bilaterale es sind auch genügend Absolventen vorhanden. Firmen, die sich für den deutschen Markt inte- Kammer betreuen natürlich auch polnische Wo vor allem produzierende Unternehmen häufig ressieren, weiter ausbauen. Wir werden auch das Unternehmen, die sich für den deutschen Markt für die Zukunft einen Mangel erkennen, sind die Thema gewerblich-technische Berufsausbildung interessieren. In den letzten zwölf Monaten ha- gewerblich-technischen Bereiche. In Deutsch- stärker in den Vordergrund rücken, um hier den ben wir beispielsweise acht erfolgreiche Projekte, land nennt man das duale Berufsausbildung, die Unternehmen eine Möglichkeit zu geben, sich im Rahmen derer polnische Investoren für reine Dualität gibt es hier in Polen in dem Sinne daran zu beteiligen. Ein weiteres Thema wird die Deutschland gewonnen wurden, durchgeführt. noch nicht oder nicht mehr. Das sind Bereiche, die Green Technology sein, wo es uns darum geht, Wenn es um die regionale Verteilung geht, so ist von Investoren häufig angemerkt werden, weil Technologie in beiden Ländern zu vermarkten, traditionell Nordrhein-Westfalen ein starker Part- sie merken, dass ihnen in vier, fünf, sechs Jahren aber auch den Erfahrungsaustausch zu intenner für Polen. Häufige Investitionsziele sind auch einige Fachkräfte fehlen werden. Momentan gibt sivieren. 6 Rynek niemiecki 3/2013

7 Twoja reklama Foto: depositphotos/cla

8 raport Agnieszka Łada Polacy o roli Niemiec w Europie i o stosunkach polsko-niemieckich Rola Niemiec w Unii Europejskiej zawsze była poddawana ocenie zarówno pozostałych państw członkowskich, jak i samych Niemców. Obecnie ze względu na dynamiczną sytuację gospodarczą i konieczność podejmowania działań ze strony Berlina pytania o opinie na ten temat są stawiane zdecydowanie częściej. W całej Europie dyskutuje się o jego decyzjach, wahaniach i propozycjach czekiwania wobec podejmowa- je. tie polityczne i ich zwolenników. Politycy nienych kroków różnią Europejczy- Podzielone opinie na ten temat są także rzadko posługują się tym tematem w celu spoków w zależności od kraju i jego w Polsce. Mimo że gospodarka nadal się rozwi- laryzowania dyskusji. Analizując opinie Pola- Oaktualnej sytuacji gospodarczej ja, a wiele problemów dotyczy bezpośrednio ków, warto więc wskazać, jakie poglądy na baoraz wyznawanych wartości. Europa dzieli się głównie strefy euro, pośrednio Polska odczu- dany temat mają potencjalni wyborcy główna zwolenników zaciskania pasa i tych, którzy wa skutki kryzysu, a wprowadzone reformy nych ugrupowań politycznych. nawołują do zwiększania wzrostu gospodar- w Unii Europejskiej będą miały wpływ na pol- W celu poznania poglądów Polaków na czego jako metody walki z kryzysem. Jedni ską przyszłość. Stąd każde posunięcie zachod- wymienione kwestie Instytut Spraw Publiczuznają, że najważniejsza jest obecnie solidar- niego sąsiada jest istotne. Dla obserwowania nych i Fundacja Konrada Adenauera przeproność europejska, inni chcą, żeby za długi od- i wagi polskich ocen na temat roli Niemiec wadziły kolejne już z serii Barometr Polskapowiadały kraje, które w nie wpadły. Kolejna w Europie nie bez znaczenia są także silne Niemcy badanie opinii Polaków na temat ich grupa uważa, że to niemiecka polityka gospo- polsko-niemieckie powiązania ekonomiczne o ceny niemieckiej polityki europejskiej oraz darcza ostatnich lat przyczyniła się do wywo- i polityczne oraz doświadczenia historyczne. stosunków polsko-niemieckich. Tym razem łania kryzysu. Ponieważ niemiecki rząd zezwo- Debata o kryzysie w Unii Europejskiej i roli pominięto jednak kwestie historyczne (Z polił na redukcje kosztów produkcji, w kraju Niemiec ma bezpośredni wpływ na relacje pol- przedniej edycji badań dotyczących postrzezahamowano wzrost płac, co z kolei doprowa- sko-niemieckie. Istnienie unii dwóch pręd- gania Niemiec i stosunków polsko-niemiecdziło do spadku konsumpcji, a jednocześnie kości i wzmacniające się podziały na strefę kich przez Polaków wynika, że Polacy opowiazwiększyło konkurencyjność niemieckiej go- euro i kraje poza nią stawiają pod znakiem dają się za koncentrowaniem się w relacjach spodarki. W rezultacie Niemcy zaczęły zara- zapytania równorzędność głoszonego polsko- z Niemcami na teraźniejszości i przyszłości biać na konkurencyjnych cenowo produktach, niemieckiego partnerstwa. Niemieckie propo- bardziej niż na przeszłości, co dodatkowo moale zmniejszyły własne zakupy za granicą, co zycje reformowania Unii Europejskiej nie za- tywuje do podejmowania tematów bieżących ostatecznie miało doprowadzić, według zwo- wsze spotykają się w Polsce z pozytywnymi także w badaniach.) i inne dziedziny współlenników tej teorii, do kryzysu w innych pań- reakcjami. Stąd warto ponownie zapytać pr acy w Unii Europejskiej, koncentrując się na stwach. o ocenę przez Polaków stanu wzajemnych bieżących zagadnieniach związanych z kryzy- W każdym z opisanych ujęć pojawia się relacji i korzyści, jakie płyną z nich dla obu sem. pytanie o to, czy polityka Niemiec jest słuszna. krajów. Nie bez znaczenia jest także związek, Badanie zostało zrealizowane od 6 do 10 Także w tym wymiarze dokonuje się ocen, jaki Polacy dostrzegają z sytuacją Polski, wrześn ia 2012 roku w terenie na zlecenie Inpróbując ustalić, czy Niemcy przyczyniają się a potencjalnie rosnącą rolą Niemiec we Wspól- stytutu Spraw Publicznych przez GfK Polonia do lepszej współpracy i pogłębiania integracji nocie. na reprezentatywnej grupie 1 tysiąca Polaków europejskiej, czy realizują swoje interesy Podejście do niemieckiej polityki w Unii powyżej piętnastego roku życia. kosztem innych państw, czy ich rola w Unii Eu- Europejskiej oraz do stosunków polsko-nieropejskiej na skutek kryzysu rośnie czy male- mieckich jest często punktem różniącym par- 8 Rynek niemiecki 3/2013

9 üpolacy ogólnie pozytywnie oceniają nie- miecką pozycję i niemieckie działania Główne wnioski procentowych grupa badanych, którzy że żadne z obu państw nie odniosło komają przeciwne zdanie, sądząc, że Niemcy hamują integrację europejską (20%). üw ostatnich latach zmniejszyła się grupa rzyści z tych relacji. üpoglądy na temat roli Niemiec w Unii Europejskiej w większości wypadków różw Unii Europejskiej oraz stosunki polsko- Polaków, którzy nie potrafią ocenić nie- nicują Polaków w zależności od ich preniemieckie. mieckiej polityki europejskiej. Przyczyną ferencji partyjnych. Podziały w ocenach üwśród Polaków przeważa pogląd, że tego mogą być częstsze doniesienia me- przebiegają bardzo podobnie jak podziały Niemcy powinny udzielać pomocy innym dialne na temat kryzysu w Unii Europej- w opiniach ugrupowań politycznych na te krajom, gdyż na tym polega solidarność skiej i działań, jakie w tej sytuacji podej- tematy. europejska (66%). Opinię, że Niemcy nie muje Berlin. üosoby, które ogólnie pozytywnie oceniają powinny pomagać zadłużonym krajom, üwiększość Polaków uważa, że Niemcy bar- rolę Niemiec w Europie, jednocześnie dogdyż państwa te powinny same odpowia- dziej korzystają z funkcjonowania wspól- brze wypowiadają się o stosunkach poldać za swoje długi, podziela niewiele po- nej europejskiej waluty (55%). Zdanie, że sko-niemieckich. nad jedna czwarta ankietowanych (29%). Niemcy tracą z tego powodu, gdyż muszą üpolacy w większości przychylają się do stapaństw ponosić odpowiedzialność za długi innych Podsumowanie nowiska niemieckiego rządu i popierają Unii Europejskiej, podziela jedna politykę wprowadzania przez państwa trzecia badanych (32%). Polacy od lat niezmiennie pozytywnie oce- znajdujące się w kryzysie gospodarczym üzdaniem ponad połowy ankietowanych niają stosunki polsko-niemieckie i niemiecką radykalnych oszczędności (63%). Odpo- (59%), niemiecka pozycja w Europie politykę. W momencie, gdy w zagrożonych wiedź sugerującą, że ostre cięcia wydat- wzmocniła się od początku kryzysu finansię kryzysem państwach Unii Europejskiej nasila ków publicznych zadłużonych krajów spo- sowego. O osłabieniu znaczenia Niemiec krytyka Niemiec i dochodzi do protestów wodują spowolnienie gospodarcze i w re- jest przekonanych 16% Polaków. Taka sawiele przeciwko ich inicjatywom, Polacy popierają zultacie przekreślą ich szanse na wyjście ma grupa badanych uznaje je za niezmiez rozwiązań proponowanych przez Berlin. kryzysu, wybiera niewiele ponad jedna nione w wyniku kryzysu. Częściowo na pewno wynika to z pozostaczwarta ankietowanych (28%). ünajwiększa grupa Polaków prawie połospodarczej wania poza strefą euro i z dobrej sytuacji go- üod lat większość Polaków uważa, że Niem- wa (42%) uważa, że wzrost niemieckiej w Polsce, liczne niemieckie decyzje cy przyczyniają się do lepszej współpracy pozycji byłby dla Polski zdecydowanie lub nie dotykają bowiem Polaków bezpośrednio. w Europie, w ostatnich latach odnotowuje raczej korzystny. Odmiennego zdania jest Pośrednio działania Berlina mają jednak się jednak spadek liczby pozytywnych opi- o połowę mniej badanych jedna piąta wpływ na przyszłość Polski i jej rolę w Unii nii. Obecnie o przyczynianiu się przez (21%). Blisko jedna trzecia ankietowaw Europejskiej. Obawy o niemiecką dominację Niemcy do lepszej kooperacji w Unii Euro- nych (30%) nie dostrzega wpływu, jaki Europie i jej skutki, także dla Polski, od lat są pejskiej jest przekonana niewiele ponad mogłoby mieć dla Polski wzmocnienie niepokazują, istotnym tematem debat publicznych. Badania połowa badanych (58%), podczas gdy mieckiej pozycji. że Polacy nie dostrzegają w działa- w 2010 roku zdanie to podzielało ponad niach Niemiec zagrożenia dla Unii Europejskiej üpolacy nie są przekonani o polsko-nieani dla Polski. Jednocześnie uważają, że Niemdwie trzecie ankietowanych (69%). Aktu- mieckim partnerstwie w Unii Europejskiej. alny wynik jest więc najniższy od momency korzystają zarówno na samej integracji Połowa badanych uznaje, że Niemcy rzadeuropejskiej i istnieniu wspólnej waluty, jak i tu rozpoczęcia badań na ten temat w 2005 ko traktują Polskę jako równorzędnego roku. w wymiarze stosunków polsko-niemieckich partnera (50%). z relacji z Polską. üw ostatnich trzech latach niezmienna po- üblisko trzy czwarte Polaków ocenia sto- Wyniki przeprowadzonych badań wskazuzostała liczebność grupy Polaków, którzy sunki polsko-niemieckie jako bardzo doją, że polski i niemiecki styl myślenia ma podouważają, że Niemcy dążą do realizacji bre lub raczej dobre (72%). Wartości te bieństwa. To dobrze wróży polsko-niemieckiej swoich interesów w Unii Europejskiej, ale pozostały więc w ostatnich latach prawie współpracy zarówno w sprawach bilateralz poszanowaniem interesów innych niezmienione (75% w 2010 roku). nych, jak i w kwestiach europejskich. Obecnie państw (55%). Jednocześnie jednak üzdaniem najliczniejszej grupy Polaków, taka kooperacja jest bardzo obu stronom wzrósł odsetek badanych (z 28% do stosunki polsko-niemieckie w ostatnich potrzebna, ale także stoi przed poważnymi 37%), którzy sądzą, że Berlin robi to koszlatach więcej korzyści przyniosły Niemcom wyzwaniami, związanymi i z reformowaniem tem innych krajów. niż Polsce (40%). Liczniejsze profity po Wspólnoty, i z realizacją licznych planów w reüdwie trzecie Polaków, podobnie jak trzy polskiej niż niemieckiej stronie dostrzega lacjach dwustronnych. Ten potencjał bliskości lata temu, uznaje, że Niemcy działają na 17% badanych. O korzyściach dla obu poglądów należy wykorzystać. rzecz pogłębiania integracji (67%). Jed- stron jest przekonanych 30% ankietowa- Nie oznacza to, że polskie społeczeństwo nocześnie wzrosła o dziewięć punktów nych. Jedynie 5% respondentów uważa, Foto: depositphotos/zentilia Rynek niemiecki 3/2013 9

10 raport przygląda się niemieckim działaniom w sko-niemieckich i odwrotnie. We wszystkich powiadających za rozwój stosunków polsko- Europie zupełnie bezkrytycznie. Istnieje grupa wypadkach można tutaj zauważyć pozytywną niemieckich. Ich dobry stan, pewna oczywisosób negatywnie je oceniających. Interesu- korelację. Na przykład badani, którzy jako tość i normalność tych relacji powoduje, że jący jest wzrost jej liczebności w ostatnim zdecydowanie korzystne dla Polski oceniają Polacy mogą zacząć wątpić w ich postęp. Już okresie przy jednoczesnym spadku liczby ba- wzmocnienie się pozycji Niemiec w Europie, teraz, niezależnie od dobrych ocen, nie są danych, którzy nie mają stanowiska na temat jednocześnie mają pozytywne opinie na temat mocno przekonani, że stosunki te przynoszą roli Niemiec w Unii Europejskiej. Jak wspom- stanu relacji Polski i Niemiec. Identyczne pro- korzyści Polsce. To jasny sygnał, że warto niano, krystalizacja opinii może wynikać ze porcje występują z drugiej strony: osoby, któ- częściej i obficiej informować opinię publiczną zwiększenia się liczby doniesień medialnych re jako zdecydowanie niekorzystne dla Polski o tym, co się dzieje w relacjach polsko-niena temat kryzysu i niemieckich działań w tym postrzegają wzmocnienie się pozycji Niemiec mieckich, jakie konkretne profity przynoszą zakresie. Pokazywane obrazki z protestów w Europie, najgorzej oceniają stosunki polsko- one obu stronom. Niebagatelną rolę odgrywaw krajach dotkniętych kryzysem, ośmieszają- niemieckie. Badani, którzy uznali stan sto- ją w tym procesie media. Powinny, mimo ogólcych i atakujących Angelę Merkel, mogą jed- sunków polsko-niemieckich za bardzo dobry nych tendencji donoszenia głównie o aferach nocześnie negatywnie wpłynąć na polskie lub raczej dobry, zazwyczaj uważają, że Niem- i konfliktach, pokazywać także tę dobrą stronę oceny. I tak jednak opinia publiczna ma zdecy- cy przyczyniają się do lepszej współpracy ko nt aktów z sąsiadem. Wyniki badań stanowią dowanie lepszy obraz Niemiec niż prezento- w Europie, działają na rzecz pogłębiania inte- także wskazówkę dla niemieckich decydenwany przez niektóre polskie media. Społe- gracji europejskiej, a dążąc do realizacji tów. Mimo pozytywnego podejścia do nieczeństwo, jak się wydaje, nie ulega emocjo- własnych interesów, szanują interesy innych mieckiej polityki, pojawia się grupa surowiej ją nalnym ocenom, często nie do końca opartym państw. Podobnie osoby, które uznają, że sto- oceniająca, a Polakom brakuje partnerskiego na faktom. sunki polsko-niemieckie układają się bardzo traktowania Polski przez Niemcy. Jeżeli w Ber- Analizując zróżnicowanie poglądów na dobrze lub raczej dobrze, sądzą, że Niemcy linie politykom zależy na pozytywnych polbadane tematy między poszczególnymi gru- traktują Polskę po partnersku (zawsze, często skich opiniach, warto, aby działając na arenie pami społecznymi w Polsce, należy zauważyć lub rzadko) i że w ostatnim czasie relacje te unijnej, częściej w rzeczywistości realizowali brak wyraźnych, powtarzających się podzia- przyniosły więcej korzyści Polsce lub tyle samo i podkreślali głoszone przez siebie polsko-niełów ze względu na takie cechy, jak wiek czy korzyści obu krajom. Z kolei ankietowani mieckie partnerstwo. miejsce zamieszkania. Poglądy o roli Niemiec uznający, że Niemcy traktują Polskę po partw Unii Europejskiej i o stosunkach polsko-nie- nersku, częściej jednocześnie sądzą, że Niemmieckich Tekst pochodzi z publikacji: w większości wypadków różnicują cy przyczyniają się do lepszej współpracy Agnieszka Łada, Barometr Polska- Polaków w zależności od ich preferencji partyj- w Europie czy pogłębiają integrację europejnych. Niemcy 2012, Polacy o roli Niemiec Podziały w ocenach przebiegają bardzo ską. Wyniki te wskazują, że Polacy patrzą na w Europie i stosunkach polsko- podobnie jak podziały w opiniach ugrupowań Niemcy, ich rolę w Europie oraz stosunki polpolitycznych niemieckich, Instytut Spraw na te tematy. sko-niemieckie całościowo widzą między ty- Publicznych, Warszawa 2012 W tym wymiarze bardzo interesująca była mi obszarami powiazania i są stabilni w poglązatem powstałej w ramach wspólnego analiza, czy osoby, które ogólnie pozy- dach, dokonując ich ocen. projektu Instytutu Spraw Publicznych tywnie oceniają rolę Niemiec w Europie, do- W znacznej większości pozytywne wyniki i Fundacji Konrada Adenauera brze wypowiadają się także o stosunkach pol- nie powinny jednak demobilizować osób, od- Agnieszka Łada kierownik Programu Europejskiego i starszy analityk Instytutu Spraw Publicznych. Doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce Uniwersytetu Warszawskiego. Studiowała nauki polityczne w Warszawie i Berlinie oraz psychologię organizacji w Dortmundzie. Visiting fellow w European Policy Centre w Brukseli (2011), visiting research fellow na University of Sussex (2012), przewodnicząca Rady Dyrektorów Policy Association for an Open Society (PASOS), członek Rady Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży i Grupy Kopernika. Specjalizuje się w następujących zagadnieniach: instytucje Unii Europejskiej, zwłaszcza Parlament Europejski i prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, Niemcy i stosunki polsko-niemieckie, polska polityka zagraniczna i europejska, postrzeganie Polaków za granicą i obcokrajowców w Polsce 10 Rynek niemiecki 3/2013

11 polityka regionalna Kazimierz Jóskowiak Granice dzielą - Odra łączy (cz. 3) Wielkopolskie, Zachodniopomorskie, Dolnośląskie i Lubuskie oraz niemieckie kraje związkowe: Berlin, Brandenburgia, Meklemburgia-Pomorze Przednie i Saksonia połączyły swoje wysiłki, aby zbudować efektywną regionalną wspólnotę, która zintegruje region nadodrzański zarówno w sferze politycznej, jak i pod względem infrastruktury oraz stworzy dynamiczny obszar gospodarczy, kooperujący w możliwie wielu dziedzinach. Partnerstwo Odra/Oder Partnerschaft to przykład strategicznej współpracy transgranicznej pomiędzy polskimi i niemieckimi regionami ykl publikacji o Partnerstwie Odry jących regionem, który warto odwiedzić. Ber- mi partnerami. Chodzi między innymi o prze- /Oder-Partnerschaft rozpoczął lin i sąsiedni Poczdam oferują, jako byłe rezy- konanie miast i regionów znajdujących się na artykył o transgranicznych pro- dencje pruskich króli i niemieckich cesarzy, obszarze Partnerstwa Odry szczególnie Cjektach współpracy gospodar- kulturę dla znawców. Stolica Niemiec przycią- w Polsce, że nie tylko region nadodrzański, czej. Kolejnym obszarem zainteresowań ga klubami, teatrami i ofertą kulturalną gości lecz także miasto Berlin stanowi w nim okreautora był transgraniczny transport i komuni- z całego świata. Zimą do Saksonii i na Dolny śloną wartość i siłę integracyjną. Znaczącą rokacja. Obecna publikacja mówi o turystyce Śląsk miłośników sportów zimowych przycią- lę w projekcie zajmuje budowa sieci kooperajako ważnym obszarze projektu sieciowego gają przepiękne górskie tereny a latem wielu cyjnej między podmiotami branży turystycznej Partnerstwo Odra. spacerowiczów zdobywa górskie szczyty. Oso- w Berlinie a sąsiadującymi miastami w celu Na konferencji gospodarczej nt. regionu by zachwycone sportem korzystają z dobrze stworzenia poprzez transgraniczne, gospodarnadodrzańskiego w 2006 r. został sformuło- rozbudowanych dróg wodnych i spacerowych. cze powiązania innowacyjnych i stabilnych wany cel rozwoju: stworzenie atrakcyjnego, Celem Partnerstwa Odry w obszarze tury- instrumentów dla opracowania turystycznych transgranicznego regionu turystycznego we styka jest więc połączenie tych wszystkich ele- produktów. W tym celu winna zostać wzmocwspółpracy z regionalnymi organizacjami tu- mentów w wspólny region turystyczny. Regio- niona infrastruktura służąca turystyce, szczerystycznymi. Regiony po obu stronach Odry nalne organizacje turystyczne w wojewódz- gólnie drogi, transport kolejowy i drogi wodne. oferują ponad granicami urozmaicone krajo- twach zachodniopomorskim, wielkopolskim, Korzystny jest w tym przypadku fakt, że Polska brazy i miejscowości z rozmaitymi celami wy- lubuskim, dolnośląskim, jak i krajach związ- Organizacja Turystyczna i jej niemiecki odpocieczkowymi i możliwościami aktywnego spę- kowych Saksonia, Brandenburgia, Berlin i Me- wiednik DZT (Niemiecka Centrala Turystyczdzania czasu. klemburgia-pomorze Przednie współuczestni- na) podpisały już porozumienie dotyczące ści- W Meklemburgii-Pomorzu Przednim oraz czą w realizacji tego celu poprzez kooperację słej współpracy w regionie nadodrzańskim. w województwie zachodniopomorskim kilo- turystyczną pomiędzy regionami uczestni- Także tworzenie sieci wykraczającej poza tumetrowe białe plaże, otoczone zielenią i błę- kami inicjatywy Partnerstwa Odry. rystycznych partnerów ma być zintensyfikokitnym morzem zapraszają na wakacje i ak- wane poprzez prezentacje i fachowe oraz tywny wypoczynek w harmonii z naturą. Te- Kooperacja turystyczna między polski- tematyczne rundy dyskusyjne w regionalnych reny nadrzeczne w Brandenburgii i w woje- mi regionami Partnerstwa Odry i Berli- mediach w Poznaniu, Wrocławiu oraz ewentuwództwie lubuskim z rozległymi jeziorami i la- nem alnie w Szczecinie. Harmonogram realizacji sami zapewniają i bogate przeżycia wśród projektu przewidywał w pierwszym roku nieskażonej i pierwotnej natury. Duże i małe Wspierany w ramach berlińskiego progra wzmocnienie ogólnego wizerunku Bermiasta posiadają wyśmienitą ofertę kulturalną mu pomocowego Budowa Sieci w Europie lina oraz regionu nadodrzańskiego jako marki i niezliczone zabytki do odkrycia. Wielkopolska Środkowej i Wschodniej projekt Kooperacja zarówno wewnętrznie (w regionie) jak i zeze swoją stolicą Poznaniem tworzy historyczne turystyczna Berlin-Partnerstwo-Odry/Polska wnętrznie (na rynkach trzecich) i wspólną pracentrum Polski i jest dla wszystkich odwiedza- ma na celu wzmocnienie współpracy z polski- cę nad konkretnymi turystycznymi modułami Rynek niemiecki 3/

12 polityka regionalna programowymi oraz ofertami. Towarzyszyły ną i z powiatami Uecker-Randow i Police oraz z nich już zostało nagrodzonych Trójstronną temu wspólnie opracowane broszury wizerun- bezpośredniej współpracy między gminami Nagrodą Innowacji, przyznawaną przez Eurokowe, informacje o regionie w Internecie, obszaru przygranicznego. Główne tematy region Nysa. Szczególnie charakterystyczne podróże dla dziennikarzy, udział w targach współpracy to: turystyka morska i rowerowa projekty to: oraz road shows na rynkach trzecich w USA oraz powiązanie infrastruktury. Regularny ÜTrinacjonalny szlak turystyczny Via Sacra i Rosji oraz informacje dla tamtejszych biur udział w corocznych majowych targach Piknik na starym europejskim terenie kulturopodróży. W roku 2012 doszła promocja i wpro- nad Odrą daje mieszkańcom Szczecina możli- wym z 4 stacjami w Polsce, 8 stacjami wadzenie na rynek transgranicznych tury- wość zapoznania się z ofertą turystyczną w Niemczech i 4 stacjami w Czechach. Via stycznych ofert możliwych do zamówienia na obszaru przygranicznego. Sacra jest nowym szlakiem turystycznym wcześniej określonych rynkach trzecich (tj. na starym obszarze kulturowym. Szlak ten ewentualnie USA i Rosja). Region nadodrzań- Kooperacja turystyczna między Wielko- wiedzie do jedynych w swoim rodzaju saski i wspólnie opracowane oferty turystyczne polską i Brandenburgią kralnych budowli i skarbów sztuki na styku były przedmiotem prezentacji na targach ITB trzech krajów: Niemiec, Polski i Czech. w 2012 r. Długoterminowym celem projektu Współpracy obu regionów w zakresie Święta Droga wiedzie po starych drogach jest zwiększenie przepływu turystów między turystyki służy porozumienie kooperacyjne handlowych i pielgrzymkowych Górnych oboma krajami oraz polepszenie ofert wypo- między Tourismus-Brandenburg GmbH Łużyc, Dolnego Śląska i Północnych Czech. czynkowych dla międzynarodowych gości. (TMB) i Wielkopolską Organizacją Turystyczną Po rozszerzeniu Unii Europejskiej można Dlatego wymiana informacji i oferty podróży (WOT). Umowa przewiduje bliższą współpra- na nowo odkryć region, który na długi czas mają być w większym stopniu promowane cę w zakresie promocji sprzedaży, dystrybucji, popadł w zapomnienie. w polskich jak i niemieckich mediach także kontaktów z prasą/public relations, reklamy ÜTransgraniczny projekt Sudety i Łużyce poza Europą. oraz promocji, jak i polepszenia komunikacji. Górne Aktywnie spędzając cztery pory Ważnymi kamieniami milowymi w 2012 W konsekwencji wzmocnionej współpracy roku z powiatem Jelenia Góra. Projekt roku w rozwoju kooperacji turystycznej w re- oferty turystyczne w Brandenburgii mają poja- reklamuje oferty szlaków górskich, nordic gionie nadodrzańskim miało być otwarcie no- wiać się częściej w polskich katalogach i być walking, turystyki rowerowej i tras dla rowego lotniska Berlin Brandenburg Interna- promowane przez polskich operatorów tury- werów górskich oraz sportów wodnych. tional (BER) oraz Mistrzostwa Europy w piłce stycznych, tak samo jak polskie oferty tury- ÜProjekty Konstrukcja przysłupowa oraz nożnej. Mistrzostwa z powodzeniem odbyły styczne w Brandenburgii i w Berlinie. Umowa o Droga św. Jakuba oferowane w terenach się, natomiast termin uruchomienia lotniska współpracy doskonale komponuje się ze stra- przygranicznych. nadal jest nieznany. Tym niemniej okolice Ber- tegią Brandenburgii dotyczącą rozwoju rynku lina oferują wiele celów wycieczkowych i wy- w Polsce, która opiera się na tworzeniu struk- Pogłębione informacje na temat tych propoczynkowych poza aglomeracją miejską. tur sieciowych i marketingu przez osobiste jektów można znaleźć na następujących stro- Berlin jest ekscytującą i oferującą rozmaite rekomendacje. Bezpośrednie informacje o nach internetowych: atrakcje stolicą zarówno dla polskich jak i nie- ofertach można uzyskać pod następującymi mieckich regionów. adresami: ÜRegion turystyczny Łużyce Górne : Kooperacja turystyczna między woj. za- ÜTMB Tourismus-Marketing Brandenburg ÜPortal turystyczny Dolnego Śląska: chodnopomorskim i Meklemburgią-Po- GmbH: morzem Przednim ÜWielkopolska Organizacja Turystyczna: W podsumowaniu Obszar przygraniczny Pomorza Przedniego jest dla mieszkańców Szczecina bardzo Kooperacja turystyczna między Dolnym Współpraca turystyczna w ramach Partciekawym celem krótkich wyjazdów lub wycie- Śląskiem i Saksonią nerstwa Odry stanowi ważny ponadregionalny czek jednodniowych. Z drugiej strony Szczecin komponent w szerokiej palecie polsko-niejest ciekawym i wartym odwiedzenia celem Centrum działalności w zakresie turystyki mieckich kooperacji w dziedzinie turystyki. Do dla wczasowiczów przebywających na wy- koncentruje się w regionie Górnych Łużyc niej należy łączenie Berlina, Warszawy i Pobrzeżu pomorskim i na śródlądziu. Transgra- i rozwija się wzdłuż osi wschód-zachód. Re- znania, czy Drezna i Wrocławia w marketingu niczna współpraca w turystyce opiera się na gion turystyczny Łużyce Górne utrzymuje do- turystycznym, w tworzeniu wspólnych ofert partnerstwach Stowarzyszenia Turystycznego bre stosunki z sąsiadującymi krajami Polską i poprawie połączeń komunikacyjnych. Wiele Wyspa Uznam ze Świnoujską Organizacją Tu- i Czechami. Przez Spółkę Marketingową Dolny miast i gmin po obu stronach Odry i Nysy rystyczną, Regionalnym Stowarzyszeniem Tu- Śląsk-Łużyce Górne (MGO) jako główną orga- współpracuje w ramach czterech euroregiorystycznym Pomorza Przedniego z Zachodnio- nizację promocyjną są z powodzeniem prowa- nów przy projektach finansowanych ze środpomorską Regionalną Organizacją Turystycz- dzone różnorodne projekty turystyczne. Wiele ków unijnych. I tak np. miasta wzdłuż środ- 12 Rynek niemiecki 3/2013

13 ków unijnych. I tak np. miasta wzdłuż środ- rozwijają razem ponadgraniczną promenadę. gii-pomorza Przedniego i Regionalna Organikowej Odry współpracują przy projekcie Odra Mniejsze gminy łączą swe atrakcje wzdłuż po- zacja Turystyczna Pomorza Zachodniego rozdla turystów Po obu stronach Nysy Łu- nadregionalnych tras turystycznych na wzór wijają pod hasłem Pomorski Krajobraz Rzeczżyckiej powstają, z inicjatywy gmin i związ- Dróg św. Jakuba czy Via Sacra. Projekty finan- ny ponadgraniczne trasy rowerowe i wodne. ków, Europejski Związek Parków Łużyc i Geo- sowane ze środków unijnych istnieją również Niejako ukoronowaniem różnorodności polpark Łuk Mużakowa. Pary miast jak Gubin na płaszczyźnie regionalnej. I tak np. powiaty sko-niemieckich aktywności turystycznych /Guben, Zgorzelec/Görlitz oraz miasta part- Łużyc Górnych, Dolnego Śląska i Północnych stanowi podpisane w 2009 r. porozumienie nerskie jak Zielona Góra i Chociebuż prowadzą Czech współpracują przy turystycznym mar- o współpracy obu narodowych organizacji tuwspólną informację turystyczną oraz wspólny ketingu tzw. Krainy Domów Przysłupowych, rystycznych Niemieckiej Centrali Turystyczmarketing. Świnoujście i kurort Heringsdorf podczas gdy Związek Turystyczny Meklembur- nej i Polskiej Organizacji Turystycznej. Kalendarium rozwoju kooperacji turystycznej między polskimi regionami Partnerstwa-Odra i Berlinem Współpraca turystyczna w ramach Partnerstwo Odra. Podsumowanie i perspektywy, Senatsverwaltung Berlin für Wirtschaft, Technologie und Forschung, s kwietnia 2006 Na konferencji gospodarczej dot. regionu nadodrzańskiego dyskutowano, jak kraje związkowe oraz województwa położone wzdłuż polsko-niemieckiej granicy mogłyby się rozwinąć dzięki współpracy z regionalnymi organizacjami turystycznymi w atrakcyjny, ponadgraniczny cel podróży, oraz wspólnie występować na międzynarodowych rynkach. 12 marca 2009 Spotkanie robocze Wielkopolskiego Urzędu Marszałkowskiego z partnerami Partnerstwa Odry pod tytułem Efektywne i długoterminowe gospodarowanie drogami wodnymi, pomysł wspólnego terenu turystyki wodnej ; wymiana doświadczeń nt. turystyki wodnej i stanowiska partnerów co do jej rozwoju. 12 października 2009 Podpisanie porozumienia o współpracy między Niemiecką Centralą Turystyczną (DZT) a Polską Organizacją Turystyczną (POT), m.in. jako podstawa platformy Kraina Odry. 29 kwietnia 2010 Szóste spotkanie sieciowe gospodarka / transport Partnerstwa Odry w Berlinie: przedstawiciele administracji ośmiu partnerskich regionów i województw dochodzą do porozumienia, że Administracja Senacka ds. Gospodarki, Technologii i Kobiet (SenWTF) Berlin zaproponuje Berlin Tourismus Marketing Sp. z o.o. (BTM, obecnie visitberlin) złożenie oferty rozmów potencjalnym partnerom współpracy turystycznej. drugie półrocze 2010 BTM opracowuje wniosek projektu współpracy turystycznej w ramach Partnerstwa Odry, który ma być finansowany przy wsparciu Administracji Senatu ds. Gospodarki, Technologii i Kobiet (SenWTF) Berlin ze środków Programu Tworzenie Sieci w Europie Środkowej i Wschodniej. Projekt uzyskuje akceptację na okres 2011 / styczeń 2011 Management projektu visitberlin rozpoczyna pracę nad projektem lutego 2011 Workshop Niemieckiej Centrali Turystycznej Kraina Odry w Poznaniu i Berlinie, aktywnie wspierany przez visitberlin w ramach projektu marca 2011 Międzynarodowa Giełda Turystyczna w Berlinie: Senator Harald Wolf ogłasza, w obecności najwyższych przedstawicieli urzędów marszałkowskich województw zachodniej Polski, rozpoczęcie współpracy turystycznej w ramach projektu Partnerstwa Odry; visitberlin nawiązuje intensywne kontakty z przedstawicielami organizacji marketingu turystycznego czterech zachodnich województw Polski. 3 4 lutego 2012 Pow Wow Berlin Brandenburg: po raz pierwszy wspólne stoisko wszystkich ośmiu partnerów podczas jedenastego spotkania branżowego decydentów z zakresu podróży prywatnych i służbowych marca 2012 Wspólna mapa turystyczna regionu nadodrzańskiego zaprezentowana publiczności podczas Międzynarodowej Giełdy Turystycznej w Berlinie. Kazimierz Jóskowiak - dr hab. nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, prof. nadzw. Wyższej Szkoły Cła i Logistyki oraz Wyższej Szkoły Zarządzania i Prawa im. H. Chodkowskiej w Warszawie Foto: depositphotos/kaetana Rynek niemiecki 3/

14 Rn Kontakt z redakcją: tel ; redakcja@rynekniemiecki.pl; adres internetowy: Reklama: tel ; reklama@rynekniemiecki.pl Redaktor naczelny: Przemysław Jóskowiak Wydawca: Przemysław Jóskowiak Czasopismo Rynek niemiecki wpisane do Sądowego Rejestru Dzienników i Czasopism pod pozycją PR decyzją Sądu Okręgowego w Warszawie. Redakcja zastrzega sobie prawo do edycji nadesłanych tekstów i nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych reklam. Zdjęcia użyte w numerze pochodzą, o ile nie zostały podane inne źródła, z serwisów depositphotos i stock.xchng. Wszystkie prawa zastrzeżone.

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych Rosja i Niemcy zawsze należały do sąsiadów, z którymi Polacy wiązali największe obawy. Wojna rosyjsko-gruzińska

Bardziej szczegółowo

Cena franco szt. Dźwig/netto / 1.000szt. (obszar zastosowania: domki jednorodzinne, bliźniaki, domki szeregowe, wielorodzinne) 0,70 kg/dm³ 8

Cena franco szt. Dźwig/netto / 1.000szt. (obszar zastosowania: domki jednorodzinne, bliźniaki, domki szeregowe, wielorodzinne) 0,70 kg/dm³ 8 Unsere Homepage www.juwoe.de Kein Medium ist so aktuell wie das Internet In dieser Preisliste finden Sie alle unsere neuen und bekannten Produkte. Aber was ist mit Ziegeln, die erst nach dem Druck entwickelt

Bardziej szczegółowo

PRACTPLANT WIZYTA STUDYJNA WE FRANKFURCIE N. ODRĄ / SŁUBICACH STUDIENBESUCH IN FRANKFURT (O) / SLUBICE LUTY / FEBRUAR 2014

PRACTPLANT WIZYTA STUDYJNA WE FRANKFURCIE N. ODRĄ / SŁUBICACH STUDIENBESUCH IN FRANKFURT (O) / SLUBICE LUTY / FEBRUAR 2014 WIZYTA STUDYJNA WE FRANKFURCIE N. ODRĄ / SŁUBICACH STUDIENBESUCH IN FRANKFURT (O) / SLUBICE 12-14 LUTY / FEBRUAR 2014 Józef T. Finster O projekcie PRACTPLANT Über das Projekt PRACTPLANT Historia projektu

Bardziej szczegółowo

Von der Idee zum Erfolg - Od pomysłu do sukcesu. WTC 26.11.2013 Poznań

Von der Idee zum Erfolg - Od pomysłu do sukcesu. WTC 26.11.2013 Poznań Von der Idee zum Erfolg - Od pomysłu do sukcesu O nas / Über uns Firma założona w 1991 w Duisburgu, od roku 2001 we Frankfurt nad Odrą. Jesteśmy zespołem międzynarodowych doradców, trenerów i moderatorów

Bardziej szczegółowo

Polityka zagraniczna Unii Europejskiej opinie Polaków i Niemców

Polityka zagraniczna Unii Europejskiej opinie Polaków i Niemców Polityka zagraniczna Unii Europejskiej opinie Polaków i Niemców Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych W Warszawie odbywać się będą polsko-niemieckie konsultacje międzyrządowe. W przeddzień szczytu Unii

Bardziej szczegółowo

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W POLSCE I W NIEMCZECH - WPROWADZENIE Erneuerbare Energiequellen in Polen und in Deutschland eine Einführung

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W POLSCE I W NIEMCZECH - WPROWADZENIE Erneuerbare Energiequellen in Polen und in Deutschland eine Einführung ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W POLSCE I W NIEMCZECH - WPROWADZENIE Erneuerbare Energiequellen in Polen und in Deutschland eine Einführung BMUB, 9 Dezember 2014 Zainstalowana moc - Energia wiatrowa Installierte

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY Poziom podstawowy Język niemiecki Język niemiecki. Poziom podstawowy KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY Zadanie 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. F F F F R Zadanie 2. Za każde poprawne rozwiązanie

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I LISTOPAD 2012 Instrukcja dla zdającego Czas pracy: 120 minut 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny

Bardziej szczegółowo

Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch

Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch Einführung durch Berlin wird den Erwartungen seiner polnischen Nachbarn bislang nicht gerecht Ergebnisse des 85. Stadtforums am 5. Oktober 2001 Unter dem

Bardziej szczegółowo

Seite 1 DEUTSCH HAT KLASSE NIEMIECKI MA KLASĘ W SZKOLE PODSTAWOWEJ

Seite 1 DEUTSCH HAT KLASSE NIEMIECKI MA KLASĘ W SZKOLE PODSTAWOWEJ Seite 1 DEUTSCH HAT KLASSE NIEMIECKI MA KLASĘ W SZKOLE PODSTAWOWEJ WARSZAWA, 31.03.2017 AGENDA 1. WPROWADZENIE Seite 2 2. O PROJEKCIE DHK/NMK 3. PARTYCYPACJA W DHK/NMK 4. PROJEKT DHK/NMK W SZKOLE PODSTAWOWEJ

Bardziej szczegółowo

EU-Net Oderpartnership

EU-Net Oderpartnership EU-Net Oderpartnership Netzwerktreffen Stettin, 23.01.2009 Das Projekt EU-Net Oderpartnership wird vom Land Berlin gefördert und aus Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung (EFRE) kofinanziert.

Bardziej szczegółowo

Wizja rozwoju pogranicza Polski i Niemiec w kontekście integracji przestrzennej i funkcjonalnej Polski Zachodniej.

Wizja rozwoju pogranicza Polski i Niemiec w kontekście integracji przestrzennej i funkcjonalnej Polski Zachodniej. Wizja rozwoju pogranicza Polski i Niemiec w kontekście integracji przestrzennej i funkcjonalnej Polski Zachodniej Dr Maciej Zathey Spotkanie zespołu roboczego ds. Strategii Rozwoju Polski Zachodniej 2020

Bardziej szczegółowo

Wspólny bilet Gorzów Wlkp. Berlin Gemeinsames Ticket Gorzów Wlkp.-Berlin

Wspólny bilet Gorzów Wlkp. Berlin Gemeinsames Ticket Gorzów Wlkp.-Berlin Wspólny bilet Gorzów Wlkp. Berlin Gemeinsames Ticket Gorzów Wlkp.-Berlin Zdefiniowane potrzeby: Definierte Bedürfnisse: Koniecznośd promocji wymiany turystycznej między województwem lubuskim a Berlinem

Bardziej szczegółowo

Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy

Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy Lista dialogowa: Ała! Jeszcze trochę... Wiem że boli... Już jesteśmy. Guten Tag, wie kann ich Ihnen helfen? Mein Kollege hatte einen Unfall auf der Baustelle,

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna 2012 Halina Wachowska Egzamin maturalny 2012 r. Część ustna 1 3 minuty Jesteś na wymianie młodzieżowej w Niemczech. Koleżankę / kolegę z Niemiec interesuje

Bardziej szczegółowo

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada 2006; dziesiąta dwadzieścia pięć. Masz 90 minut i dwie szanse. Wydaje się, że ktoś już wie o tobie.

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada 2006; dziesiąta dwadzieścia pięć. Masz 90 minut i dwie szanse. Wydaje się, że ktoś już wie o tobie. ODCINEK 06 Powiew przeszłości Anna wpada na kolejną osobę, która zdaje się ją znać. Tym razem to kobieta, która mówi, że w 1961 roku były zaprzyjaźnione. Annę ogrania jeszcze większe zdziwienie, gdy dowiaduje

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę dysleksja MJN-R1_1P-091 PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO STYCZEŃ ROK 2009 POZIOM ROZSZERZONY

Bardziej szczegółowo

Wspólna Koncepcja Przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań

Wspólna Koncepcja Przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań Komitet ds. Gospodarki Przestrzennej Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej Ausschuss für Raumordnung der Deutsch-Polnischen Regierungskommission für regionale

Bardziej szczegółowo

Europejska Współpraca Terytorialna Programy INTERREG VA na polsko-niemieckim pograniczu

Europejska Współpraca Terytorialna Programy INTERREG VA na polsko-niemieckim pograniczu Europejska Współpraca Terytorialna 2014-2020 Programy INTERREG VA na polsko-niemieckim pograniczu Programy INTERREG 2014-2020 Transgraniczne INTERREG VA Transnarodowe - INTERREG VB (Program Europa Środkowa

Bardziej szczegółowo

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Egzamin maturalny maj 2010 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu 1.1. R 1.2. Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone

Bardziej szczegółowo

Seminarium / Seminar Rolnictwo ekologiczne produkcja roślinna Ökolandbau Schwerpunkt Pflanzenproduktion

Seminarium / Seminar Rolnictwo ekologiczne produkcja roślinna Ökolandbau Schwerpunkt Pflanzenproduktion Seminarium / Seminar Rolnictwo ekologiczne produkcja roślinna Ökolandbau Schwerpunkt Pflanzenproduktion Kowary, 19-20.05.2011 Dolnośląsko-Saksońska Akademia Rolnictwa i Ochrony Środowiska Niederschlesisch-Sächsische

Bardziej szczegółowo

Warszawa, maj 2011 BS/61/2011 POLACY O ZBLIŻAJĄCEJ SIĘ WIZYCIE PREZYDENTA BARACKA OBAMY

Warszawa, maj 2011 BS/61/2011 POLACY O ZBLIŻAJĄCEJ SIĘ WIZYCIE PREZYDENTA BARACKA OBAMY Warszawa, maj 2011 BS/61/2011 POLACY O ZBLIŻAJĄCEJ SIĘ WIZYCIE PREZYDENTA BARACKA OBAMY Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania

Bardziej szczegółowo

Steuerberaterin Ria Franke

Steuerberaterin Ria Franke Polnische Arbeitnehmer mit Wohnsitz in Polen Polscy pracownicy z miejscem zamieszkania w Polsce Steuerberaterin Ria Franke Verdienst > 450 / Monat Wynagrodzenie > 450 /miesięcznie Entscheidung über die

Bardziej szczegółowo

Anfrage. 95 Jahre 95 lat

Anfrage. 95 Jahre 95 lat Anfrage KONTAKT: Telefon +49 561 40090160 Fax 032223735277 email anfrage@24.pflegeteam.net Skype pflegeteam.net Internet www.24.pflegeteam.net Adres pocztowy: Wallensteinstr. 3 Doradztwo: Tylko po wcześniejszym

Bardziej szczegółowo

JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH

JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH Egzamin maturalny maj 2009 JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH KLUCZ PUNKTOWANIA ZADAŃ CZĘŚĆ I HÖRVERSTEHEN ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Poprawna odpowiedź (1 pkt) A. X B. X C. D. X E. X

Bardziej szczegółowo

Jacek Szlachta. Panel 2 Rola współpracy transgranicznej dla rozwoju województwa podlaskiego. Białystok 20 luty 2014 roku

Jacek Szlachta. Panel 2 Rola współpracy transgranicznej dla rozwoju województwa podlaskiego. Białystok 20 luty 2014 roku Jacek Szlachta Panel 2 Rola współpracy transgranicznej dla rozwoju województwa podlaskiego Białystok 20 luty 2014 roku 1 Struktura prezentacji 1. Zapisy strategii województwa podlaskiego do roku 2020 w

Bardziej szczegółowo

Informacja dla obywateli. dot. sprawozdania z realizacji 2014/2015.

Informacja dla obywateli. dot. sprawozdania z realizacji 2014/2015. Informacja dla obywateli dot. sprawozdania z realizacji 2014/2015 Zgodnie z art. 50 ust. 9 rozp. (UE) Nr 1303/2013 Program Współpracy Interreg V A Meklemburgia-Pomorze Przednie / Brandenburgia / Polska

Bardziej szczegółowo

Warszawa, lipiec 2009 BS/97/2009 OCENA STOSUNKÓW POLSKI Z ROSJĄ, UKRAINĄ I NIEMCAMI

Warszawa, lipiec 2009 BS/97/2009 OCENA STOSUNKÓW POLSKI Z ROSJĄ, UKRAINĄ I NIEMCAMI Warszawa, lipiec 2009 BS/97/2009 OCENA STOSUNKÓW POLSKI Z ROSJĄ, UKRAINĄ I NIEMCAMI W czerwcowym badaniu 1 zapytaliśmy Polaków o ocenę polskiej polityki zagranicznej, w tym przede wszystkim o stosunki

Bardziej szczegółowo

Typowo polskie, typowo niemieckie: czy to tylko stereotypy?

Typowo polskie, typowo niemieckie: czy to tylko stereotypy? Spotkanie dyskusyjne Typowo polskie, typowo niemieckie: czy to tylko stereotypy? 19 maja 2011 r. ////// godz.17 20 Endorfina Foksal, ul. Foksal 2, Warszawa Typowo polskie, typowo niemieckie: czy to tylko

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę Wypełnia zespół nadzorujący KOD ZDAJĄCEGO dysleksja PESEL ZDAJĄCEGO MJN-R1_4P-091 PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Miejsce na naklejkę z kodem szkoły dysleksja MJN-R2A1P-062 EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 110 minut ARKUSZ III MAJ ROK 2006 Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy

Bardziej szczegółowo

Projekt. Dolnośląsko-Saksońska Akademia Rolnictwa i Ochrony Środowiska. Niederschlesisch-Sächsische Akademie für Landwirtschaft und Umweltschutz

Projekt. Dolnośląsko-Saksońska Akademia Rolnictwa i Ochrony Środowiska. Niederschlesisch-Sächsische Akademie für Landwirtschaft und Umweltschutz Projekt Dolnośląsko-Saksońska Akademia Rolnictwa i Ochrony Środowiska Niederschlesisch-Sächsische Akademie für Landwirtschaft und Umweltschutz Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu Konferencja

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę dysleksja MJN-R1_1P-082 EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ ROK 2008 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 201 JĘZYK NIEMIECKI KWIECIEŃ 201 ZESTAW ISN_0 1 minuty (Wersja dla zdającego) Wybierasz się ze znajomymi na pieszą wycieczkę po okolicy. Porozmawiaj

Bardziej szczegółowo

Współpraca transnarodowa i międzyregionalna

Współpraca transnarodowa i międzyregionalna Europejska Współpraca Terytorialna Współpraca transnarodowa i międzyregionalna Wprowadzenie Warszawa, 8 października 2014 roku 1 Europejska Współpraca Terytorialna 2007-2013 Trzy typy programów różnice

Bardziej szczegółowo

Dr. Stefanie Hildebrandt Dr. Marek Fiałek. Szczecin, 07.11.2013

Dr. Stefanie Hildebrandt Dr. Marek Fiałek. Szczecin, 07.11.2013 Badanie dotyczące nauczania języka polskiego w Meklemburgii Pomorze Przednie z uwzględnieniem merytorycznie uzupełniających się w przebiegu ścieżki edukacyjnej ofert nauczania języka Dr. Stefanie Hildebrandt

Bardziej szczegółowo

BADANIE JAKOŚCI ŻYCIA. -FORSCHUNG -Methodologische Grundlagen LEBENSQUALITÄTS. założenia metodologiczne. Tadeusz Borys

BADANIE JAKOŚCI ŻYCIA. -FORSCHUNG -Methodologische Grundlagen LEBENSQUALITÄTS. założenia metodologiczne. Tadeusz Borys Tadeusz Borys BADANIE JAKOŚCI ŻYCIA założenia metodologiczne LEBENSQUALITÄTS -FORSCHUNG -Methodologische Grundlagen Tadeusz Borys 1. Jaki jest cel naszych badań? 2. Jakie założenia metodyczne przyjęto

Bardziej szczegółowo

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada, rok Jedenasta zero pięć. Masz 65 minut by wypełnić misję.

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada, rok Jedenasta zero pięć. Masz 65 minut by wypełnić misję. ODCINEK 14 Powrót do przyszłości Anna widzi wehikuł czasu. Dowiaduje się, że gang terrorystów przemieszczających się w czasie chce wymazać z historii pewne wydarzenie. Ale które? Gracz mówi jej, by cofnęła

Bardziej szczegółowo

Polski rynek motoryzacyjny Ocena otoczenia gospodarczego. Raport Deloitte 16 maja 2012 r.

Polski rynek motoryzacyjny Ocena otoczenia gospodarczego. Raport Deloitte 16 maja 2012 r. Polski rynek motoryzacyjny Ocena otoczenia gospodarczego Raport Deloitte 16 maja 2012 r. Produkcja samochodów w 2011 roku - Europa mln 7 6 5 4 3 2 1 0 Niemcy Hiszpania Francja Wielka Brytania Czechy Polska

Bardziej szczegółowo

Konsument Deutsch-Polnisches Verbraucherinformationszentrum Konsument Polsko-Niemieckie Centrum Informacji Konsumenckiej

Konsument Deutsch-Polnisches Verbraucherinformationszentrum Konsument Polsko-Niemieckie Centrum Informacji Konsumenckiej 40 Konsument Deutsch-Polnisches Verbraucherinformationszentrum Konsument Polsko-Niemieckie Centrum Informacji Konsumenckiej Konsument - Deutsch-Polnisches Verbraucherinformationszentrum Zusammenfassung

Bardziej szczegółowo

Programy EWT dla rozwoju wybrzeża Morza Bałtyckiego w latach

Programy EWT dla rozwoju wybrzeża Morza Bałtyckiego w latach Programy EWT dla rozwoju wybrzeża Morza Bałtyckiego w latach 2014-2020 Europejska Współpraca Terytorialna cel 2 polityki spójności UE realizacja celów wynikających ze strategii Europa 2020, koncentracja

Bardziej szczegółowo

Europejska Współpraca Terytorialna 2014-2020 Programy INTERREG VA na polsko-niemieckim pograniczu

Europejska Współpraca Terytorialna 2014-2020 Programy INTERREG VA na polsko-niemieckim pograniczu Europejska Współpraca Terytorialna 2014-2020 Programy INTERREG VA na polsko-niemieckim pograniczu Programy INTERREG 2014-2020 Transgraniczne INTERREG VA Transnarodowe - INTERREG VB (Program Europa Środkowa

Bardziej szczegółowo

Opinia Polaków dotycząca umowy TTIP

Opinia Polaków dotycząca umowy TTIP Raport TNS Polska dla Ambasady Brytyjskiej w Warszawie Spis treści 1 Informacje o badaniu 3 2 3 Globalizacja 7 4 Podsumowanie i wnioski 5 Transatlantyckie Partnerstwo w zakresie Handlu i Inwestycji 12

Bardziej szczegółowo

TRANSGRANICZNA WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

TRANSGRANICZNA WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO TRANSGRANICZNA WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Szczególne położenie geopolityczne Województwa Zachodniopomorskiego: usytuowanie nad brzegiem Morza Bałtyckiego bliskość zachodniej

Bardziej szczegółowo

Od pogranicza do spotkania Vom Grenzraum zum Begegnungsraum

Od pogranicza do spotkania Vom Grenzraum zum Begegnungsraum Zwischen Randow und Oder Od pogranicza do spotkania Vom Grenzraum zum Begegnungsraum Między rzekami Randow a Odrą Wer und was ist perspektywa? Die Akteure von perspektywa sind die Bewohnerinnen und Bewohner

Bardziej szczegółowo

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Instrukcja

Bardziej szczegółowo

70 lat później Jak Polacy oceniają stosunki polsko-niemieckie i niemiecką politykę europejską?

70 lat później Jak Polacy oceniają stosunki polsko-niemieckie i niemiecką politykę europejską? 70 lat później Jak Polacy oceniają stosunki polsko-niemieckie i niemiecką politykę europejską? Komunikat z badań 1 września mija siedemdziesiąta rocznica wybuchu II wojny światowej. Kilkadziesiąt lat po

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 201 JĘZYK NIEMIECKI KWIECIEŃ 201 ZESTAW ISN_0 1 minuty (Wersja dla zdającego) W czasie pobytu za granicą mieszkasz u znajomych. Z nimi odwiedziłeś/-łaś

Bardziej szczegółowo

Współpraca i doświadczenia IHP i UZ w ramach Programu INTERREG. Die Zusammenarbeit und Erfahrung von IHP und UZ in Rahmen des INTERREG Programms

Współpraca i doświadczenia IHP i UZ w ramach Programu INTERREG. Die Zusammenarbeit und Erfahrung von IHP und UZ in Rahmen des INTERREG Programms Współpraca i doświadczenia IHP i UZ w ramach Programu INTERREG Die Zusammenarbeit und Erfahrung von IHP und UZ in Rahmen des INTERREG Programms Krzysztof Piotrowski Piotr Powroźnik Praca powstaje przy

Bardziej szczegółowo

Platforma Dostawców VW

Platforma Dostawców VW PROCES REJESTRACJI Proces rejestracji Dostawcy na światowej platformie dostawców Koncernu VW składa się z trzech etapów: informacja własna od dostawcy (SSR) akceptacja umowy ramowej B2B wypełnienie bazy

Bardziej szczegółowo

Blick über die Grenzen: Bestandsmanagement in polnischen Unternehmen

Blick über die Grenzen: Bestandsmanagement in polnischen Unternehmen Blick über die Grenzen: Bestandsmanagement in polnischen Unternehmen Dr. Ing. Aleksander Niemczyk, Mag. Tomasz Janiak Institut für Logistik und Lagerwirtschaft 2 Pressestimmen Die neuesten Zahlen des Statistischen

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ 2012 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ 2012 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

8944/17 dj/mi/gt 1 DG G 3 C

8944/17 dj/mi/gt 1 DG G 3 C Rada Unii Europejskiej Bruksela, 12 maja 2017 r. (OR. en) 8944/17 COMPET 305 IND 103 NOTA Od: Do: Sekretariat Generalny Rady Komitet Stałych Przedstawicieli Nr poprz. dok.: 8630/17 COMPET 278 IND 96 Dotyczy:

Bardziej szczegółowo

UE DLA PROMOCJI TURYSTYKI nowa perspektywa budżetowa 2014-2020, koncepcja projektów Polskiej Organizacji Turystycznej.

UE DLA PROMOCJI TURYSTYKI nowa perspektywa budżetowa 2014-2020, koncepcja projektów Polskiej Organizacji Turystycznej. UE DLA PROMOCJI TURYSTYKI nowa perspektywa budżetowa 2014-2020, koncepcja projektów Polskiej Organizacji Turystycznej. Piotr Tatara Polska Organizacja Turystyczna 9 maja 2013 roku Projekty systemowe Polskiej

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I LISTOPAD 2010 Instrukcja dla zdającego Czas pracy 120 minut 1. Sprawdź, czy ar kusz eg za mi

Bardziej szczegółowo

Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule

Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule Lektion 11 Kannst du mir bitte helfen? I. Ich kann das nicht! ABI SPRECHEN 1 (rozmowa z odgrywaniem roli)

Bardziej szczegółowo

III Oś priorytetowa Programu Współpracy INTERREG. Polska Saksonia

III Oś priorytetowa Programu Współpracy INTERREG. Polska Saksonia III Oś priorytetowa Programu Współpracy INTERREG Polska Saksonia 2014-2020 Priotitätsachse III des Kooperationsprogramms INTERREG Polen Sachsen 2014-2020 Wspólny Sekretariat Programu Współpracy INTERREG

Bardziej szczegółowo

OPIS DOBREJ PRAKTYKI. 1. Dane dotyczące podmiotu/podmiotów realizujących lub zasłużonych dla realizacji opisanych inicjatyw lub praktyk

OPIS DOBREJ PRAKTYKI. 1. Dane dotyczące podmiotu/podmiotów realizujących lub zasłużonych dla realizacji opisanych inicjatyw lub praktyk OPIS DOBREJ PRAKTYKI 1. Dane dotyczące podmiotu/podmiotów realizujących lub zasłużonych dla realizacji opisanych inicjatyw lub praktyk nazwa inicjatywy Wspieranie partnerstwa transgranicznego i współpracy

Bardziej szczegółowo

BRAK POŁĄCZEŃ TRANSGRANICZNYCH HAMULCEM ROZWOJU GOSPODARCZEGO REGIONU NA PRZYKŁADZIE KOSTRZYNA NAD ODRĄ

BRAK POŁĄCZEŃ TRANSGRANICZNYCH HAMULCEM ROZWOJU GOSPODARCZEGO REGIONU NA PRZYKŁADZIE KOSTRZYNA NAD ODRĄ BRAK POŁĄCZEŃ TRANSGRANICZNYCH HAMULCEM ROZWOJU GOSPODARCZEGO REGIONU NA PRZYKŁADZIE KOSTRZYNA NAD ODRĄ MANGELNDE GRENZÜBERGÄNGE ALS DIE BREMSE DER WIRTSCHAFTLICHEN ENTWICKLUNG DER REGION AUF BEISPIEL

Bardziej szczegółowo

Program Współpracy INTERREG Polska Saksonia Kooperationsprogramm Interreg Polen Sachsen

Program Współpracy INTERREG Polska Saksonia Kooperationsprogramm Interreg Polen Sachsen Program Współpracy INTERREG Polska Saksonia 2014-2020 Kooperationsprogramm Interreg Polen Sachsen 2014-2020 Paweł Kurant Kierownik Wspólnego Sekretariatu Geschäftsleiter des Gemeinsamen Sekretariats Zgorzelec

Bardziej szczegółowo

Szkoła płynnego mówienia B1/B2 edycja I

Szkoła płynnego mówienia B1/B2 edycja I 10 czerwca 2019 Dzisiaj nauczysz się, jak wyrazić swoje zdanie i jak przy nim obstawać. Jako przykład i zadania domowe posłużą nam przykładowe testy z egzaminów Goethe-Institut, Telc oraz ÖSD B1 i B2.

Bardziej szczegółowo

PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji

PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji Arkadiusz Borowiec Instytut Inżynierii Zarządzania Politechnika

Bardziej szczegółowo

Niemcy i Polska w wielobiegunowym ładzie międzynarodowym. Strategiczna wizja i potencjalne sojusze

Niemcy i Polska w wielobiegunowym ładzie międzynarodowym. Strategiczna wizja i potencjalne sojusze Niemcy i Polska w wielobiegunowym ładzie międzynarodowym. Strategiczna wizja i potencjalne sojusze Deutschland und Polen in der multipolaren Welt. Strategische Vision und wahrscheinliche Allianzen Kierownik

Bardziej szczegółowo

Język akademicki Wstęp

Język akademicki Wstęp - Rozpoczęcie W mojej pracy zbadam/rozważę/będę oceniać/przeanalizuję... Ogólny wstęp do wypracowania/pracy Aby móc odpowiedzieć na to pytanie, musimy przyjrzeć się bliżej... Przybliżenie przedmiotu swoich

Bardziej szczegółowo

Ponad 30 paneli dyskusyjnych poświęconych szeroko pojętym zagadnieniom ekonomicznym, społecznym i politycznym

Ponad 30 paneli dyskusyjnych poświęconych szeroko pojętym zagadnieniom ekonomicznym, społecznym i politycznym Nasze konferencje: XII Forum Europa Ukraina (24 25 stycznia 2019 r.) Największa w Polsce międzynarodowa konferencja poświęcona kluczowym zagadnieniom modernizacji i rozwoju Ukrainy Ponad 800 gości z Polski,

Bardziej szczegółowo

Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska

Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska - Wstęp polski Szanowny Panie Prezydencie, niemiecki Sehr geehrter Herr Präsident, Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska Szanowny Panie, Sehr geehrter Herr,

Bardziej szczegółowo

Podstawy i formy współpracy międzynarodowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. prof. dr hab. Bernadetta Nitschke Uniwersytet Zielonogórski

Podstawy i formy współpracy międzynarodowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. prof. dr hab. Bernadetta Nitschke Uniwersytet Zielonogórski Podstawy i formy współpracy międzynarodowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce prof. dr hab. Bernadetta Nitschke Uniwersytet Zielonogórski Skuteczny samorząd to coraz częściej samorząd, który

Bardziej szczegółowo

Grenzüberschreitende Promenade zwischen Świnoujście und der Gemeinde Heringsdorf Transgraniczna promenada pomiędzy Świnoujściem i Gminą Heringsdorf

Grenzüberschreitende Promenade zwischen Świnoujście und der Gemeinde Heringsdorf Transgraniczna promenada pomiędzy Świnoujściem i Gminą Heringsdorf 43 Grenzüberschreitende Promenade zwischen Świnoujście und der Gemeinde Heringsdorf Transgraniczna promenada pomiędzy Świnoujściem i Gminą Heringsdorf Grenzüberschreitende Promenade zwischen Świnoujście

Bardziej szczegółowo

Współpraca transnarodowa i międzyregionalna

Współpraca transnarodowa i międzyregionalna Współpraca transnarodowa i międzyregionalna Programy Interreg: Europa Środkowa, Region Morza Bałtyckiego, EUROPA Toruń, 17 marca 2015 roku 1 Programy transnarodowe to: współpraca w ramach określonych obszarów

Bardziej szczegółowo

Polska liderem inwestycji zagranicznych 2015-06-02 17:05:06

Polska liderem inwestycji zagranicznych 2015-06-02 17:05:06 Polska liderem inwestycji zagranicznych 2015-06-02 17:05:06 2 Polska w 2014 r. była, po raz kolejny, liderem wśród państw Europy Środkowo-Wschodniej pod względem pozyskania inwestycji zagranicznych - wynika

Bardziej szczegółowo

Sprachenschule Fokus. Ich heiße Anna. Sprachenschule Fokus. Sprachenschule Fokus. Ich komme aus Polen. Sprachenschule Fokus. Wo liegt Szczecin?

Sprachenschule Fokus. Ich heiße Anna. Sprachenschule Fokus. Sprachenschule Fokus. Ich komme aus Polen. Sprachenschule Fokus. Wo liegt Szczecin? Wie heißt du? Ich heiße Anna. Nett dich kennen zu lernen. Ich freue mich auch. Wer bist du? Ich bin Anna. Woher kommst du? Ich komme aus Polen. Wo wohnst du? Ich wohne in Szczecin. Wo liegt Szczecin? Szczecin

Bardziej szczegółowo

VIII FORUM ENERGETYCZNE

VIII FORUM ENERGETYCZNE VIII Forum Energetyczne 1 VIII FORUM ENERGETYCZNE Sopot, 16 18 Grudnia 2013 r. Europa znalazła się w sytuacji paradoksu energetycznego. Spowolnienie gospodarcze, wzrost efektywności energetycznej i udziału

Bardziej szczegółowo

Analiza doświadczeń i perspektyw współpracy transgranicznej samorządów lokalnych pogranicza polsko-słowackiego

Analiza doświadczeń i perspektyw współpracy transgranicznej samorządów lokalnych pogranicza polsko-słowackiego Analiza doświadczeń i perspektyw współpracy transgranicznej samorządów lokalnych pogranicza polsko-słowackiego Proces budowania wspólnej strategii cechowało partnerskie podejście. W prace nad strategią

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2012 ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu 1.1.

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę dysleksja MJN-R1_1P-092 EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ ROK 2009 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I

Bardziej szczegółowo

Interreg IV programy UE 2007-2013. Anke Wiegand, Enterprise Europe Network Berlin-Brandenburg, Berlin Partner GmbH 10.10.2008 1

Interreg IV programy UE 2007-2013. Anke Wiegand, Enterprise Europe Network Berlin-Brandenburg, Berlin Partner GmbH 10.10.2008 1 Interreg IV programy UE 2007-2013 Anke Wiegand, Enterprise Europe Network Berlin-Brandenburg, Berlin Partner GmbH 10.10.2008 1 Nasza sieć Bazy danych UE Narodowi koordynatorzy programów Komisja UE Przedstawicielstwo

Bardziej szczegółowo

Otoczenie prawne ochrony prawnej w Polsce i w Niemczech

Otoczenie prawne ochrony prawnej w Polsce i w Niemczech Otoczenie prawne ochrony prawnej w Polsce i w Niemczech InterEurope AG European Law Service Spółka akcyjna Oddział w Polsce ul. Królowej Marysieńki 90 02-954 Warszawa Presented by: Łukasz Piechula, Managing

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO dysleksja MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Arkusz III POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 110 minut ARKUSZ III GRUDZIEŃ ROK 2005 Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy arkusz zawiera 8 ponumerowanych

Bardziej szczegółowo

JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY

JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMAT PUNKTOWANIA MAJ 2014 ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu Zadanie 2. Obszar

Bardziej szczegółowo

Bielany Wrocławskie,

Bielany Wrocławskie, Bielany Wrocławskie, 04.06.2018 Szanowni terapeuci, miło jest nam podzielić się informacją, że zostaliśmy uznani jako równi partnerzy na terenie Europy przez Stowarzyszenie w Niemczech - Castillo Morales

Bardziej szczegółowo

Konferencja prasowa Projekt Opracowanie Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego

Konferencja prasowa Projekt Opracowanie Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego www.pwc.com Konferencja prasowa Projekt Opracowanie Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu

Bardziej szczegółowo

Europejska Współpraca Terytorialna Szczecin, 10 grudnia 2012 r.

Europejska Współpraca Terytorialna Szczecin, 10 grudnia 2012 r. Europejska Współpraca Terytorialna 2014-2020 Szczecin, 10 grudnia 2012 r. Negocjacje nowych rozporządzeń Polska jest włączona jest w przygotowanie podstaw prawnych współpracy terytorialnej. Negocjacje

Bardziej szczegółowo

WIEDZA INNOWACJE TRANSFER TECHNOLOGII EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE

WIEDZA INNOWACJE TRANSFER TECHNOLOGII EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE WIEDZA INNOWACJE TRANSFER TECHNOLOGII EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE RCITT to: Doświadczony Zespół realizujący projekty Baza kontaktów w sferze nauki i biznesu Fachowe doradztwo Otwartość na nowe pomysły

Bardziej szczegółowo

Nauczanie języka: Kształcenie zawodowe: Wizja regionu przygranicznego: Portal internetowy: Planowanie przestrzenne obszarów morskich:

Nauczanie języka: Kształcenie zawodowe: Wizja regionu przygranicznego: Portal internetowy: Planowanie przestrzenne obszarów morskich: Protokół z XXVI posiedzenia Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej Szczecin, 29-30 września 2015 r. 1. Zalecenia -Współpraca przygraniczna - 1. Połączenia

Bardziej szczegółowo

Prospects in Dolnośląskie. Dariusz Ostrowski

Prospects in Dolnośląskie. Dariusz Ostrowski Wrocław, 13 maja 2010 Prospects in Dolnośląskie Inwestycje infrastrukturalne aglomeracji jako impuls do dalszego rozwoju gospodarczego nowe kierunki na regionalnym rynku Dariusz Ostrowski Czy inwestycje

Bardziej szczegółowo

Kolej Wschodnia Region Korytarza Modelowego o strukturze EUWT

Kolej Wschodnia Region Korytarza Modelowego o strukturze EUWT Temat: Przyszłość Kolei Wschodniej (odcinek Berlin-Gorzów-Piła) jako Regionu Korytarza Modelowego o strukturze Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej (EUWT) - Rozporządzenie (WE) Nr 1082/2006

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ

STRATEGIA ROZWOJU GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ STRATEGIA ROZWOJU GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ na lata 2009-2016 1 WIZJA GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ... 2 2 MISJA GDAŃSKIEJ ORGANIZACJI TURYSTYCZNEJ... 2 3 CELE STRATEGICZNE... 2 4 CELE OPERACYJNE...

Bardziej szczegółowo

, , POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W OPINII SPOŁECZNEJ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 95

, , POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W OPINII SPOŁECZNEJ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 95 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego część ustna. Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego)

Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego część ustna. Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego) Rozmowa wstępna Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego) Rozmowa wstępna ¹ 2 minuty Guten Tag./Guten Morgen. Mein Name ist, und das ist meine Kollegin/mein Kollege.

Bardziej szczegółowo

Grenzüberschreitende Metropolregion Stettin: Die Stadt Szczecin und ihr Speckgürtel

Grenzüberschreitende Metropolregion Stettin: Die Stadt Szczecin und ihr Speckgürtel Grenzüberschreitende Metropolregion Stettin: Die Stadt Szczecin und ihr Speckgürtel Zusammenfassung Institutionalisierung grenzübergreifender Kooperation im Metropolraum Szczecin, noch ohne Beteiligung

Bardziej szczegółowo

Poważny krok w kierunku normalności

Poważny krok w kierunku normalności Poważny krok w kierunku normalności Dwadzieścia lat po podpisaniu polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy : wyniki raportu Instytutu Allensbach na temat relacji polskoniemieckich

Bardziej szczegółowo

PMR. Stabilizacja koniunktury w branży budowlanej FREE ARTICLE. www.rynekbudowlany.com

PMR. Stabilizacja koniunktury w branży budowlanej FREE ARTICLE. www.rynekbudowlany.com FREE ARTICLE Stabilizacja koniunktury w branży budowlanej Źródło: Raport Sektor budowlany w Polsce I połowa 2010 Prognozy na lata 2010-2012 Bartłomiej Sosna Kwiecień 2010 PMR P U B L I C A T I O N S Bartłomiej

Bardziej szczegółowo

Zmieniaj siebie i świat! Bądź wolontariuszem! Bądź wolontariuszem! Zmieniaj siebie i świat!

Zmieniaj siebie i świat! Bądź wolontariuszem! Bądź wolontariuszem! Zmieniaj siebie i świat! Bądźwolontariuszem! Zmieniaj siebie i świat! Bądź wolontariuszem! Zmieniaj siebie i świat! Bądź wolontariuszem! Zmieniaj siebie i świat! Bądź wolontariuszem! Zmieniaj siebie i świat! Bądźwolontariuszem!

Bardziej szczegółowo

DOLNOŚLĄSKA IZBA GOSPODARCZA LIDER REGIONALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

DOLNOŚLĄSKA IZBA GOSPODARCZA LIDER REGIONALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI DOLNOŚLĄSKA IZBA GOSPODARCZA LIDER REGIONALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Dolnośląska Izba Gospodarcza Dolnośląska Izba Gospodarcza zrzesza około 400 firm z terenu Dolnego Śląska. DIG jest członkiem Krajowej Izby

Bardziej szczegółowo

auch też brauchen potrzebować dauern trwać euch was, wami hier tutaj ihn go (jego) immer zawsze lesen; er liest czytać; on czyta mit

auch też brauchen potrzebować dauern trwać euch was, wami hier tutaj ihn go (jego) immer zawsze lesen; er liest czytać; on czyta mit www.niemiecki.co auch brauchen dauern euch hier ihn immer lesen; er liest mit Monat (der), die Monate noch schon sehr seit so Sohn (der), die Söhne też potrzebować trwać was, wami tutaj go (jego) zawsze

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY MAJ 2011 2 Egzamin maturalny z języka niemieckiego poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar

Bardziej szczegółowo