O d siedmiu wieków na wzgórzu nad Nogatem stoi Zamek Malborski pomnik. J au septynis amïius ant kalvos prie Nogat upòs stovi Malborko pilis viduramïio

Transkrypt

1 3 Malbork kojarzy si najcz Êciej z najwi kszà gotyckà warownià w Europie. Zamek malborski to arcydzie o architektury obronnej i rezydencjonalnej Êredniowiecza. Najwi kszy gotycki zespó zamkowy na Êwiecie o powierzchni ok. 21 hektarów i àcznej kubaturze budynków przekraczajàcej çwierç miliona metrów sze- Êciennych uwa any jest za najwi kszà budowlà ceglanà wzniesionà r kami cz owieka. Corocznie Malbork odwiedza ponad pó miliona turystów z ca ego Êwiata. Malbork to miejsce koncertów, spektakli plenerowych, przedstawieƒ teatralnych i wydarzeƒ sportowych, s ynàce przede wszystkim ze sztandarowej historycznej imprezy plenerowej jakà jest Obl enie Malborka, które odbywa si zawsze w trzecim tygodniu lipca. W sezonie letnim na rzece Nogat odbywajà si wyêcigi smoczych odzi i wyêcigi na nartach wodnych. Okolice Malborka to typowe krajobrazy u aw WiÊlanych. Stàd ju tylko w pó godziny samochodem mo na dotrzeç na Mierzej WiÊlanà i Ba tyk, a do Gdaƒska lub Sopotu mo na dojechaç w nieca à godzin. Na turystów czeka bogata baza noclegowa od trzygwiazdkowych hoteli po prywatne pokoje goêcinne i pole campingowe. Malbork to obowiàzkowy punkt programu wycieczek po Polsce, nazywany jest Per à Pomorza i najwi kszà górà cegie na pó noc od Alp. Zapraszamy wi c do naszego miasta, gdzie w cieniu gotyckich murów wcià ywa jest historia najwi kszej ceglanej fortecy Êredniowiecznej Europy. å Î ÓappleÍ Â ÒÂ Ó ÒÒÓˆËËappleÛÂÚÒfl Ò ÍappleÛÔÌÂÈ ÂÈ ÓÚË ÂÒÍÓÈ ÍappleÂÔÓÒÚ Ö appleóôâ. å Î ÓappleÍÒÍËÈ Á ÏÓÍ ÚÓ Â Â apple Òapple Ì ÂÍÓ ÓÈ appleıëúâíúûapple Ó ÓappleÓ-ÌËÚÂÎ Ì ı Ë appleâáë ÂÌÚÌ ı ÒÓÓappleÛÊÂÌËÈ. ùúó ÍappleÛÔÌÂÈ ËÈ ÓÚË ÂÒÍËÈ Á ÏÍÓ È ÍÓÏÔÎÂÍÒ ÏËappleÂ, ÔÎÓ ÓÍÓÎÓ 21 ÂÍÚ apple Ë Ó ÂÈ ÍÛ ÚÛappleÓÈ Á ÌËÈ, Ôapple ÂÈ ÂÚ ÂappleÚ ÏËÎÎËÓÌ ÍÛ Ë ÂÒÍËı ÏÂÚappleÓ. ë ËÚ ÂÚÒfl ÍappleÛÔÌÂÈ ÂÈ ÍËappleÔË ÌÓÈ ÔÓÒÚappleÓÈÍÓÈ, ÒÓÓappleÛÊÂÌÌÓÈ appleûí ÏË ÂÎÓ ÂÍ. ÖÊÂ Ó ÌÓ å Î ÓappleÍ ÔÓÒ ÂÚ ÓΠÔÓÎÛÏËÎÎËÓÌ ÚÛappleËÒÚÓ ÒÓ ÒÂ Ó ÏËapple. å Î ÓappleÍ ÚÓ ÓappleÓ ÍÓ̈ÂappleÚÓ, ÒÔÂÍÚ ÍÎÂÈ ÔÓ ÓÚÍapple Ú Ï Ì ÓÏ, Ú Úapple Î Ì ı Ôapple ÒÚ ÎÂÌËÈ Ë ÒÔÓappleÚË Ì ı ÏÂappleÓÔappleËflÚËÈ, ÒÎ fl ËÈÒfl ÔappleÂÊ Â ÒÂ Ó Î Ì Ï ËÒÚÓappleË ÂÒÍËÏ Ôapple Á ÌËÍÓÏ «éò å Î ÓappleÍ», ÍÓÚÓapple È Ò ÔappleÓ Ó ËÚÒfl ÚappleÂÚ Ì ÂÎ Ë Îfl. Ç ÎÂÚÌËÈ ÒÂÁÓÌ Ì appleâíâ çó Ú ÔappleÓ Ó flúòfl ÒÓÒÚflÁ ÌËfl ÔÓ appleâ ÎÂ Ì ÎÓ Í ı ÍÎ ÒÒ "Ñapple ÍÓÌ" Ë ÒÓapple ÌÓ ÌËfl Ì Ó Ì ı Î Ê ı. éíappleâòúìóòúë å Î ÓappleÍ ÚÓ ÚËÔË Ì Â Î Ì ÙÚ ÜÛÎ ÇËÒÎflÌ ı. éúò ÒÂ Ó ÎË Á ÔÓÎ Ò ÏÓÊÌÓ Ó apple Ú Òfl Ì ÚÓÏÓ ËÎÂ Ó åâêâë ÇËÒÎflÌÓÈ Ë Å ÎÚËÈÒÍÓ Ó ÏÓapplefl, Ó É Ì ÒÍ ËÎË ëóôóú ÏÓÊÌÓ ÓÂı Ú Á ÌÂÔÓÎÌ È Ò. íûappleëòúó ÓÊË ÂÚ Ó Ú fl ÓÒÚËÌË Ì fl Á ÓÚ ÚappleÂıÁ ÂÁ Ó Ì ı ÓÚÂÎÂÈ Ó ÒÚÌ ı ÓÒÚËÌË Ì ı ÌÓÏÂappleÓ, Ú ÍÊ ÍÂÏÔËÌ. å Î ÓappleÍ ÚÓ Ó flá ÚÂÎ Ì È ÔÛÌÍÚ ÔappleÓ apple ÏÏ ÍÒÍÛappleÒËÈ ÔÓ èóî Â, Ì Á ÂÏ È ÜÂÏ ÛÊËÌÓÈ èóïóapple fl Ë ÍappleÛÔÌÂÈ ÂÈ ÓappleÓÈ ÍËappleÔË ÂÈ Ì Ò Âapple ÓÚ ÄÎ Ô. èappleë Î ÂÏ Ç Ò Ì ÓappleÓ,  ÚÂÌË ÓÚË ÂÒÍËı ÒÚÂÌ Ò   ÊË ÂÚ ËÒÚÓappleËfl ÍappleÛÔÌÂÈ ÂÈ ÍËappleÔË ÌÓÈ ÍappleÂÔÓÒÚË Òapple Ì ÂÍÓ ÓÈ Ö appleóô. Malborkas daïniausiai yra siejamas su didïiausia gotikinio stiliaus tvirtove Europoje. Malborko pilis tai viduramïi gynybinòs ir rezidencinòs architektappleros edevras. DidÏiausias pasaulyje gotikinòs pilies ansamblis, uïimantis 21 hektar pavir iaus, bendra pastat kubatapplera vir ija ketvirt milijono kubini metr, yra laikomas didïiausiu plytiniu statiniu, kur pastatò Ïmogaus rankos. Kiekvienais metais Malborkà aplanko daugiau kaip pusò milijono turist i viso pasaulio. Malborkas tai koncert, spektakli po atviru dangumi, teatro vaidinim ir sportini rengini vieta, tarp kuri ypaã garsòja po atviru dangumi vykstantis istorinis renginys Malborko apsupimas, visuomet vykstantis treãiàjà liepos mònesio savait. Vasaros sezono metu, upòje Nogat vyksta lenktynòs ant drakono valãi ir vandens slidïi. Malborko apylinkòs tai tipiniai u awy WiÊlane gamtovaizdïiai. I ãia net per nepilnà pusvaland automobiliu galime nuvaïiuoti Vyslos nerijà ir prie Baltijos jappleros, o Gdanskà arba Sopotà nuvaïiuosime per nepilnà valandà. Turist laukia didelis nakvyni pasirinkimas nuo trij ÏvaigÏduãi vie buãi iki privaãi sveãi nam bei kempingo stovyklos. Malborkas tai bappletina kelionòs po Lenkijà programos dalis, jis vadinamas Pamario Perlu ir didïiausiu plyt kalnu iaur nuo Alpi. Todòl kvieãiame apsilankyti mapples mieste, kur gotikini sien e òlyje vis gyvuoja didïiausios viduramïi Europos plytinòs tvirtovòs istorija.

2 4 Zamek w Malborku á ÏÓÍ å Î ÓappleÍ O d siedmiu wieków na wzgórzu nad Nogatem stoi Zamek Malborski pomnik kunsztu Êredniowiecznych budowniczych. Monumentalna gotycka budowla do dziê zdumiewa i zachwyca surowoêcià kszta tów, ch odem sal zamkowych, tajemniczoêcià przejêç, g bokoêcià fos i rozpi toêcià grubych murów obronnych. Siedem wieków burzliwej historii kryje w sobie Zamek. W drugiej po owie trzynastego wieku bracia zakonu rycerskiego, zwani krzy akami, wybrali wzgórze nad Nogatem na nowà siedzib swego zakonu. Poczàtkowo budowano zamek na siedzib konwentu (Zamek Wysoki). Powstajàca budowla sta a si domem zakonnym i twierdzà, a od XIV wieku stolicà paƒstwa krzy ackiego. Wówczas przystàpiono do budowy nowego zamku o charakterze reprezentacyjnym (Zamek Êredni), w sk ad którego wchodzi pa ac wielkich mistrzów, wielki refektarz, komnaty goêcinne i pomieszczenia recepcyjne. Rozbudowano i urzàdzono Przedzamcze, gdzie miejsce znalaz y zabudowania gospodarcze Karwan, ludwisarnia, itp. Zespó zamkowy o powierzchni oko o 21 hektarów spinajà pot ne mury, okalajà fosy, a wielkie bramy, baszty i wie e bronià dost pu do twierdzy. ì Ê ÒÂÏ ÂÍÓ Ì ıóîïâ Ì çó ÚÓÏ apple ÒÔÓÎÓÊÂÌ å Î ÓappleÍÒÍËÈ Á ÏÓÍ Ô ÏflÚÌËÍ Ï ÒÚÂappleÒÚ Òapple Ì ÂÍÓ ı ÒÚappleÓËÚÂÎÂÈ. åóìûïâìú Î ÌÓ ÓÚË ÂÒÍÓ ÒÚappleÓÂÌËÂ Ó ÒÂ Ó Ìfl ÌÂ Ó Ìfl ÔÓapple Ê ÂÚ Ë Á ı Ú ÂÚ ÒÛappleÓ ÓÒÚ ÙÓappleÏ, ıóîó ÓÏ Á ÎÓ, Ú ËÌÒÚ ÂÌÌÓÒÚ ÔÂappleÂıÓ Ó, ÎÛ ËÌÓÈ apple Ó Ë ËappleËÌÓÈ ÚÓÎÒÚ ı Ó ÓappleÓÌËÚÂÎ Ì ı ÒÚÂÌ. ëâï ÂÍÓ ÛappleÌÓÈ ËÒÚÓappleËË ÒÍapple ÂÚ Ò  Á ÏÓÍ. ÇÓ ÚÓappleÓÈ ÔÓÎÓ ËÌ ÚappleËÌ ˆ ÚÓ Ó ÂÍ apple Ú fl apple ˆ appleòíó Ó Óapple ÂÌ, Ì Á ÂÏ Â ÍappleÂÒÚÓÌÓÒˆ ÏË, apple ÎË ıóîï Ì çó ÚÓÏ Îfl ÌÓ ÓÈ appleâáë Â̈ËË Ò ÓÂ Ó Óapple ÂÌ. èâapple ÓÌ Î ÌÓ Á ÏÓÍ ÒÚappleÓËÎË Îfl appleâáë Â̈ËË ÍÓÌ ÂÌÚ (Ç ÒÓÍËÈ Á ÏÓÍ). èófl Îfl flòfl ÔÓÒÚappleÓÈÍ ÒÚ Î ÓÏÓÏ Óapple ÂÌ Ë ÍappleÂÔÓÒÚ, Ò XIV ÂÍ - ÒÚÓÎˈÂÈ ÓÒÛ appleòú ÍappleÂÒÚÓÌÓÒˆÂ. Ç ÚÓ Ê appleâïfl Ì ÎÓÒ ÒÚappleÓËÚÂÎ ÒÚ Ó ÌÓ Ó Ó Á ÏÍ Ôapple ÒÚ ËÚÂÎ ÒÍÓ Ó ı apple ÍÚÂapple (ëappleâ ÌËÈ Á ÏÓÍ), ÒÓÒÚ ÍÓÚÓappleÓ Ó ıó ËÎË Óappleˆ ÇÂÎËÍËı Ï ËÒÚappleÓ, ÓÎ fl Úapple ÔÂÁÌ fl, ÍÓÏÌ Ú Îfl ÓÒÚÂÈ Ë ÔappleËÂÏÌ Â ÔÓÏ ÂÌËfl. ê Ò ËappleÂÌÓ Ë Ó ÛÒÚappleÓÂÌÓ Ôapple Á ÏÍÓ Û ÒÚ,  apple ÒÔÓÎÓÊËÎËÒ ıóáflèòú ÂÌÌ Â ÔÓÒÚappleÓÈÍË ä apple Ì, ÎËÚÂÈÌ È Á Ó Ë Ú.Ô. á ÏÍÓ È ÍÓÏÔÎÂÍÒ ÔÎÓ ÓÍÓÎÓ 21 ÂÍÚ appleó ÛÍappleÂÔÎfl Ú ÏÓ Ì Â ÒÚÂÌ, ÓÍappleÛÊ Ú apple, Ï ÒÒË Ì Â ÓappleÓÚ Ë ÌË Ó ÓappleÓÌfl Ú ÔÓ ÒÚÛÔ Í ÍappleÂÔÓÒÚË. J au septynis amïius ant kalvos prie Nogat upòs stovi Malborko pilis viduramïio statybos edevro paminklas. Monumentalus gotikinis statinys iki iandien dien stebina ir Ïavi savo form grieïtumu, pilies sali altumu, peròjim paslaptingumu, griovi gilumu ir stor gynybini mappler ploãiu. Pilis slepia savyje septynis audringos istorijos amïius. Trylikto amïiaus antroje pusòje riteri ordino broliai, vadinami kryïiuoãiais, pasirinko auk tumà prie Nogat upòs naujai savo ordino buveinei. I pradïi pilis buvo statoma vienuolyno buveinei (Auk tutinò pilis). Pastatytas statinys tapo ordino namais ir tvirtove, o nuo XIV amïiaus kryïiuoãi valstybòs sostine. Tuomet pradòtos naujosios reprezentatyvumu pasiïyminãios pilies (Vidurinò pilis) statybos, ià pil sudarò didïi j magistr rapplemai, didelò vienuolyno valgykla, sveãi kambariai ir priòmimo patalpos. Buvo i plòstas ir rengtas Prie pilis, kuriame atsirado Karwan applekio pastatai, liejykla ir pan. Pilies ansambl, uïimant apie 21 hektar pavir iaus, tveria tvirti mapplerai, juosia grioviai, o dideli vartai ir bok tai saugo priòjimà prie tvirtovòs. Z a m e k á ÏÓÍ P i l i s

3 Malborko pilis 5

4 6 Z a m e k

5 7 O d 1961r. gospodarzem zamku jest Muzeum Zamkowe w Malborku. Placówka eksponuje dla turystów 18 wystaw sta ych m.in. bogate zbiory bursztynu, militariów oraz rzeêby gotyckiej oraz kilka wystaw czasowych. Odwiedza je rocznie ponad pó miliona turystów z ca ego Êwiata. W roku 1997 Zespól Zamkowy w Malborku wpisano na presti owà List Âwiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W sezonie letnim turyêci mogà uczestniczyç w spektaklu Âwiat o i Dêwi k. W jesienne, zimowe i wiosenne wieczory mo na odkryç nowe uroki zamku przemierzajàc wraz z przewodnikiem tras nocnego zwiedzania i podziwiajàc zamek w nocnej iluminacji. Niepowtarzalna atmosfera zabytkowych wn trz dodaje splendoru ka dej uroczystoêci. Istnieje wi c mo liwoêç wynajmu sal zamkowych na oficjalne spotkania, koncerty itp. oraz na konferencje. Bardzo bogatà ofert posiada OÊrodek Konferencyjny KARWAN. á ÏÓÍ P i l i s C1961. ıóáflëìóï Á ÏÍ fl ÎflÂÚÒfl á ÏÍÓ È ÏÛÁÂÈ å Î ÓappleÍÂ. åûáâè Ôapple ΠÂÚ ÚÛappleËÒÚ Ï 18 ÔÓÒÚÓflÌÌ ı ÍÒÔÓÁˈËÈ, ÚÓÏ ËÒÎÂ, Ó Ú Â ÍÓÎÎÂ͈ËË flìú applefl, ÓappleÛÊËfl Ë ÓÒÔÂıÓ, ÓÚË ÂÒÍÓÈ ÒÍÛÎ ÔÚÛapple, Ú ÍÊ ÌÂÒÍÓÎ ÍÓ appleâïâìì ı ÒÚ ÓÍ. ÖÊÂ Ó ÌÓ ÏÛÁÂÈ ÔÓÒ ÂÚ ÓΠÔÓÎÛÏËÎÎËÓÌ ÚÛappleËÒÚÓ ÒÓ ÒÂ Ó ÏËapple. Ç 1997 Ó Û á ÏÍÓ È ÍÓÏÔÎÂÍÒ å Î ÓappleÍ Á ÌÂÒÂÌ ëôëòóí ÏËappleÓ Ó Ó ÍÛÎ ÚÛappleÌÓ Ó Ì ÒΠËfl ûçöëäé. ÇÓ appleâïfl ÎÂÚÌÂ Ó ÒÂÁÓÌ ÚÛappleËÒÚ ÏÓ ÛÚ ÔÓÛ ÒÚ Ó Ú ÒÔÂÍÚ ÍΠ«ë ÂÚ Ë á ÛÍ». éòâììëïë, ÁËÏÌËÏË Ë ÂÒÂÌÌËÏË Â Âapple ÏË ÏÓÊÌÓ ÓÚÍapple Ú Îfl Ò fl ÌÓ ÓÂ Ó appleó ÌË Á ÏÍ, ÔappleÓıÓ fl ÏÂÒÚÂ Ò ÍÒÍÛappleÒÓ Ó ÓÏ ÔÓ Ï apple appleûúû «ÌÓ ÌÓ Ó Ó ÁÓapple» Ë ÓÒıË flò Á ÏÍÓÏ ÌÓ ÌÓÈ ËÎÎ ÏËÌ ˆËË. çâôó ÚÓappleËÏ fl ÚÏÓÒÙÂapple ÒÚ appleëììó Ó ËÌÚÂapple Âapple Á ÏÍ ÔappleË ÒÚ ÂÎËÍÓÎÂÔË ΠÓÏÛ ÚÓappleÊÂÒÚ Û. ëû ÂÒÚ ÛÂÚ ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ appleâì Á ÎÓ Á ÏÍ Îfl ÓÙËˆË Î Ì ı ÒÚappleÂ, ÍÓ̈ÂappleÚÓ Ë Ú.Ô., Ú ÍÊ Îfl ÍÓÌÙÂappleÂ̈ËÈ. òëappleóíëè Óapple ÛÒÎÛ Ôapple ΠÂÚ ÍÓÌÙÂappleÂ̈-ˆÂÌÚapple ääêçäç. S e Nuo 1961 met pilis priklauso Malborko Pilies Muziejui. Turistai ãia gali aplankyti 18 pastoviai veikianãi parod, pavyzdïiui: gausià gintaro kolekcijà, militaristines ekspozicijas bei gotikines skulptappleras, taip pat galima aplankyti ir kelias laikinas parodas. Kiekvienais metais parodas aplanko daugiau kaip pusò milijono turist i viso pasaulio metais Malborko Pilies Ansamblis buvo trauktas prestiïin UNESCO Pasaulio kultappleros paveldo sàra à. V asaros sezono metu turistai gali dalyvauti spektaklyje viesa ir Garsas. Rudens, Ïiemos ir pavasario vakarais galima païinti kitok pilies Ïaves, kartu su gidu nukeliauti naktinio lankymo mar rutu ir Ïavòtis pilimi naktinio ap vietimo viesoje. Nepakartojama senovini patalp atmosfera suteikia kiekvienam renginiui didingumo. Tad galima i sinuomoti pilies sales oficialiems susitikimams, koncertams bei konferencijoms. Labai patraukl ir i sam pasiapplelymà galima gauti KARWAN Konferencij Centre.

6 8 Zabytki è ÏflÚÌËÍË Paminklai KoÊció p.w. Matki Bo ej Nieustajàcej Pomocy, dawny KoÊció Êw. Jerzego W latach 70-tych XV w. odbudowano go niemal od podstaw po zniszczeniach jakim uleg w czasie wojny 13-letniej. Ju w 1526 r. wyg oszono tu pierwsze kazanie ewangelickie, zaê w 1598 koêció przekazano w wy àczne u ytkowanie luteranom. Ponownie powa nie ucierpia w czasie potopu szwedzkiego w 1658 r. KoÊció obecny pochodzi z lat Wn trze trzynawowej hali zosta o tak wyposa one w awy i empory by jak najlepiej s u y y nabo eƒstwom ewangelickim. KoÊció Êw. Jana Chrzciciela Na terenie Starego Miasta w Malborku funkcjonowa od koƒca XIII stulecia koêció parafialny pod wezwaniem Êw. Jana Chrzciciela. Zarówno w Êredniowieczu jak i w czasach najnowszych by wielokrotnie przebudowywany. Obecnà form architektonicznà Êwiàtynia zawdzi cza kampanii budowlanej oko o 1468 r., kiedy dêwiga a si z ruin po wojnie trzynastoletniej. Do najcenniejszych zabytków ruchomych we wn trzu nale y Êredniowieczna rzeêba Êw. El biety Turyƒskiej oraz neogotycki zespó o tarzy. KoÊció Êw. Jana przez ca à swojà historià by Êwiàtynià katolickà. Brama Mariacka Brama zbudowana ok. po. XIV w. pozwalajàca wyjechaç z Malborka do Sztumu. Usytuowana w po udniowej cz Êci murów obronnych. Nale y do nielicznej grupy bram miejskich z okresu Êredniowiecza na terenie pó nocnych ziem polskich. Obecnie w obiekcie znajduje si pub - Baszta u Króla. Brama Garncarska Brama przejazdowa z XIV w., na planie prostokàta, z trzema ostro ukowymi przeêwitami, pi ciokondygnacyjna, ceglana. Dach czterospadowy kryty dachówkà. Górne partie bramy dekorowane ostro ukowymi blendami. Znajduje si w pasie murów obronnych, otaczajàcych Stare Miasto. Ratusz Staromiejski Âredniowieczna siedziba w adz miejskich usytuowana zosta a we wschodniej pierzei Rynku. W obecnym kszta cie wzniesiona zosta a w 2 po. XIV w., oko o 1380 r. Przez stulecia we wn trzach ratusza odbywa y si municypalne uroczystoêci. Burmistrz i rada miasta urz dowali tu do 1929 r., kiedy to oddano do u ytku Nowy Ratusz (obecnie Urzàd Miasta). W latach II wojny Êwiatowej Ratusz by miejscem Êmierci Polaków przymusowych robotników, wywo onych na u awy Malborskie. Na Êcianie Ratusza znajduje si tablica upami tniajàca dzia- alnoêç Polaków z organizacji M ody Las dzia ajàcej na terenie PowiÊla, Warmii i Mazur w latach Tylko tutaj oglàdaç mo emy s ynne malborskie podcienia. DziÊ Ratusz jest siedzibà M odzie owego Domu Kultury. Dawny Szpital Jerozolimski Zachowany budynek Szpitala Jerozolimskiego to budynek z XVI w. za o ony na planie prostokàta, ceglany, cz Êciowo tynkowany, dwukondygnacjowy. Dach dwuspadowy kryty dachówkà mnich mniszka. Szczyty o podwójnie za amanych kraw dziach, zwieƒczone naczó kiem, zdobione tynkowanymi fryzami obramionymi profilowanymi gzymsami. Budynek jest obecnie remontowany. Budynek Szko y aciƒskiej nad Nogatem Budynek powsta y w XIV w. za czasów wielkiego mistrza Winricha von Kniprode, zosta zniszczony w czasie po aru miasta r. Odbudowany w 1900 r. jako typowy magazyn o czterech kondygnacjach przykryty dachem dwuspadowym. Zniszczony ca kowicie w czasie II wojny Êwiatowej. Od XVI w. do 1864 r. w budynku znajdowa a si szko a, w której uczono poczàtków aciny. Budynek dworca PKP Nowy dworzec istniejàcy do dziê oddano do u ytku w 1890 roku. Budynek dworca zbudowano w stylu neogotyckim, murowany z ceg y licówki, za o ony na planie wyd u onego prostokàta. Dach wysoki, zró nicowany w konstrukcji i formie, kryty ceramicznie, od strony frontowej (po udniowej) dachówkà holenderskà, a od strony peronów dachówkà karpiówkà. Interesujàcy przyk ad architektury kolejowej z XIX w. Kaplica KoÊcio a ChrzeÊcijan Baptystów przy ul. Jagielloƒskiej nr 105 Kaplica powsta a w 1910 roku na potrzeby miejscowej gminy. Wzniesiona w stylu historyzujàcym nawiàzujàcym do form gotyku, z elementami modernizmu. Za o ona na planie zbli onym do prostokàta z aneksem przybudówki, dwukondygnacjowa. Przyk ad architektury neogotyckiej z elementami modernizmu do dziê pe ni swojà pierwotnà funkcj. Zespó budynków poczty przy ul. Poczty Gdaƒskiej i ul. 17 Marca Wzniesione w ostatnim dziesi cioleciu XIX wieku. Utrzymany w konwencji niemieckiego neogotyku. W 1945 budynek g ówny zosta doszcz tnie zniszczony, zachowa y si z niego jedynie wypalone mury. Po odbudowie i rekonstrukcji dachu do dzisiaj budynek pe ni funkcje, dla jakich zosta zbudowany. Wie a ciênieƒ przy Pl. S owiaƒskim Wie a ciênieƒ przy Pl. S owiaƒskim w Malborku zosta a zbudowana w 1905 roku wraz z za o eniem w mieêcie wodociàgów, w stylu neogotyckim. Murowana z ceg y, na wysokim, oêmiobocznym kamiennym cokole. Budynek wie y ciênieƒ przy jest przyk adem niezwykle ciekawej, neogotyckiej architektury, do dziê funkcjonujàcego zabytku techniki.

7 9 ñâappleíó ÅÓ ÓÏ ÚÂappleË çâûòú ÌÌÓÈ èóïó Ë å Î ÓappleÍÂ, apple Ì ñâappleíó Ò flúó Ó ÉÂÓapple Ëfl Ç 70-ı Ó ı XV. Î ÓÌ ÓÚÒÚappleÓÂÌ Ôapple ÍÚË ÂÒÍË Á ÌÓ Ó ÔÓÒΠÚÓ Ó, Í Í Î apple ÁappleÛ ÂÌ Ó appleâïfl 13-ÎÂÚÌÂÈ ÓÈÌ. ìêâ 1526 Ó Û Á ÂÒ ËÚ Î Ò ÔÂapple fl Â Ì ÂÎË ÂÒÍ fl ÔappleÓÔÓ Â, ıapple Ï Î ÔÂappleÂ Ì ËÒÍÎ ËÚÂÎ ÌÓ ÔÓÎ ÁÓ ÌË ΠÚÂapple Ì Ï. èóáêâ ˆÂappleÍÓ ÒÂapple ÂÁÌÓ ÔÓÒÚapple Î Ó appleâïfl  ÒÍÓ Ó «ÔÓÚÓÔ» Ç ÒÂ Ó Ìfl ÌÂÏ Ë Â ÒÛ ÂÒÚ ÛÂÚ Ò ÇÌÛÚappleÂÌÌËÈ ËÌÚÂapple Âapple ÚappleÂıÌÂÙÌÓ Ó Á Î Ú Í Ó ÓappleÛ Ó Ì ÒÍ Ï flïë Ë ÏÔÓapple ÏË, ÚÓ Í Í ÏÓÊÌÓ ÎÛ Â ÒÎÛÊËÚ Â Ì ÂÎË ÂÒÍËÏ Ó ÓÒÎÛÊÂÌËflÏ. ñâappleíó Ò flúó Ó àó ÌÌ äappleâòúëúâîfl å Î ÓappleÍ ç ÚÂappleappleËÚÓappleËË ëú appleó Ó ÓappleÓ å Î ÓappleÍ ÙÛÌ͈ËÓÌËappleÓ Î Ò ÍÓ̈ XIII ÂÍ ÔappleËıÓ ÒÍ fl ˆÂappleÍÓ Ò flúó Ó àó ÌÌ äappleâòúëúâîfl. ä Í Òapple Ì ÂÍÓ Â, Ú Í Ë ÓΠÔÓÁ ÌË appleâïâì ˆÂappleÍÓ ÏÌÓ ÓÍapple ÚÌÓ ÔÂappleÂÒÚapple Ë Î Ò. ëâ Ó Ìfl ÌÂÈ appleıëúâíúûappleìóè ÙÓappleÏÓÈ ıapple Ï Ó flá Ì ÒÚappleÓËÚÂÎ ÌÓÈ ÍÓÏÔ ÌËË ÓÍ.1468., ÍÓ ÓÌ ÔÓ ÌflÎ Ò ËÁ appleûëì ÔÓÒΠÚappleËÌ ˆ ÚËÎÂÚÌÂÈ ÓÈÌ. ä Ì Ë ÓΠˆÂÌÌ Ï Ô ÏflÚÌËÍ Ï ÒÚ appleëì, Ì ıó fl ËÏÒfl ıapple ÏÂ, ÓÚÌÓÒflÚÒfl Òapple Ì ÂÍÓ Ó ËÁ flìëâ Ò. ÖÎËÁ ÂÚ íûappleëìòíóè Ë ÍÓÏÔÎÂÍÒ ÌÂÓ ÓÚË ÂÒÍËı ÎÚ appleâè. ñâappleíó àó ÌÌ äappleâòúëúâîfl Ò Ò Ó ËÒÚÓappleË Î Í ÚÓÎË ÂÒÍËÏ ıapple ÏÓÏ. å appleë ˆÍË ÓappleÓÚ å Î ÓappleÍ ÇÓappleÓÚ ÎË ÔÓÒÚappleÓÂÌ ÒÂapple ËÌ XIV., XVI. ÓÔÓÎÌÂÌ Ì Ì ÌÂÒÛ ÂÒÚ Û ÂÈ Ù ı ÂappleÍÓ ÓÈ Ì ÒÚappleÓÈÍÓÈ. ÇÓappleÓÚ apple ÒÔÓÎÓÊÂÌ ÊÌÓÈ ÒÚË ÍappleÂÔÓÒÚÌÓÈ ÒÚÂÌ. éúìóòflúòfl Í ÌÂÏÌÓ Ó ËÒÎÂÌÌÓÈ appleûôôâ Òapple Ì ÂÍÓ ı ÓappleÓ ÒÍËı ÓappleÓÚ Ì ÚÂappleappleËÚÓappleËË Ò ÂappleÌ ı ÔÓÎ ÒÍËı ÁÂÏÂÎ. èóòúappleóâìì Â Ó ı ÓÚË ÂÒÍË ÓappleÓÚ ÔÓÁ ÓÎflÎË Âı Ú ËÁ å Î ÓappleÍ òúûï. ê ÒÔÓÎÓÊÂÌ ÊÌÓÈ ÒÚË ÍappleÂÔÓÒÚÌÓÈ ÒÚÂÌ. Ç Ì ÒÚÓfl  appleâïfl Ó ÂÍÚÂ Ì ıó ËÚÒfl Ô «Å Ìfl Û ÍÓappleÓÎfl». ÉÓÌ appleì  ÓappleÓÚ å Î ÓappleÍ èappleóâá Ì Â ÓappleÓÚ XIV., Ì ÔÎ Ì ÔappleflÏÓÛ ÓÎ ÌËÍ, Ò ÚappleÂÏfl ÒÚappleÂÎ Ú ÏË ÔappleÓÒ ÂÚ ÏË, ÔflÚË Ú ÊÌ Â, ÍËappleÔË Ì Â. óâú appleâıòí ÚÌ fl Íapple, ÔÓÍapple Ú fl ÂappleÂÔˈÂÈ. ÇÂappleıÌËÂ Ô appleúëë ÓappleÓÚ ÛÍapple ÂÌ ÂÍÓapple ÚË Ì ÏË ÒÚappleÂÎ Ú ÏË appleí ÏË. ç ıó flúòfl ÔÓÎÓÒÂ Ó ÓappleÓÌËÚÂÎ Ì ı ÒÚÂÌ, ÓÍappleÛÊ Ëı ëú apple È ÓappleÓ. ÉÓappleÓ ÒÍ fl apple ÚÛ å Î ÓappleÍ ëappleâ Ì ÂÍÓ fl appleâáë Â̈Ëfl ÓappleÓ ÒÍËı Î ÒÚÂÈ apple ÒÔÓÎÓÊÂÌ ÓÒÚÓ ÌÓÈ ÒÚË ëú appleóè ÔÎÓ Ë. Ç Ì Ì ÌÂÏ Ë Â Î ÓÁ  ÂÌ Ó ÚÓappleÓÈ ÔÓÎÓ ËÌ XIV. (ÓÍÓÎÓ 1380.). Ç apple ÚÛ Â Ú ÂÌË ÌÂÒÍÓÎ ÍËı ÂÍÓ ÔappleÓ Ó ËÎËÒ ÏÛÌˈËÔ Î Ì Â ÚÓappleÊÂÒÚ. ÅÛapple ÓÏËÒÚapple Ë ÓappleÓ ÒÍÓÈ ÒÓ ÂÚ apple ÒÔÓÎ ÎËÒ Á ÂÒ Ó 1929 Ó, ÍÓ Î ÔÓÒÚappleÓÂÌ çó fl apple ÚÛ ( Ì ÒÚÓfl  appleâïfl Á ÌË ÓappleÓ ÒÍÓÈ ÏËÌËÒÚapple ˆËË). ÇÓ appleâïfl II ÏËappleÓ ÓÈ ÓÈÌ ê ÚÛ Î ÏÂÒÚÓÏ ÒÏÂappleÚË ÔÓÎflÍÓ, ÔappleËÌÛ ËÚÂÎ Ì ı apple ÓÚÌËÍÓ, ÓÁËÏ ı Ì å Î ÓappleÍÒÍË ÜÛÎ. ç ÒÚÂÌ ê ÚÛ Ë ÛÒÚ ÌÓ ÎÂÌ Ô ÏflÚÌ fl ÓÒÍ ÔÓÎflÍ Ï ËÁ Óapple ÌËÁ ˆËË «åóîó ÓÈ ÎÂÒ», ÂÈÒÚ Û ÂÈ Ì ÚÂappleappleËÚÓappleËË èó ËÒÎfl, Ç appleïëë Ë å ÁÛapple Ó ı. ÑÓÒÍ ÛÒÚ ÌÓ ÎÂÌ Ì Òapple ÒÚ é ÂÒÚ Ï Î ÓappleÍÒÍËı Ë Ó. íóî ÍÓ Á ÂÒ ÏÓÊÌÓ Û Ë ÂÚ ËÁ ÂÒÚÌ Â Ï Î ÓappleÍÒÍË ÎÂappleÂË. Ç Ì ÒÚÓfl  appleâïfl ê ÚÛ Â apple ÁÏ ÂÚÒfl åóîó ÂÊÌ È ÓÏ ÍÛÎ ÚÛapple. Ñ ÌËÈ àâappleûò ÎËÏÒÍËÈ ÓÒÔËÚ Î å Î ÓappleÍ ëóıapple ÌË ÂÂÒfl Á ÌË àâappleûò ÎËÏÒÍÓ Ó ÓÒÔËÚ Îfl Ôapple ÒÚ ÎflÂÚ ÒÓ ÓÈ Ó ÂÍÚ, ÓÁ  ÂÌÌ È XVI., ÓÒÌÓ ÌÌ È Ì ÔÎ Ì ÔappleflÏÓÛ ÓÎ ÌËÍ, ÍËappleÔË Ì È, ÒÚË ÌÓ Ó ÚÛÍ ÚÛappleÂÌÌ È, Ûı Ú ÊÌ È. äapple ÛıÒÍ ÚÌ fl, Íapple Ú fl ÂappleÂÔˈÂÈ «ÏÓÌ ı- ÏÓÌ Í». îappleóìúóì Ò ÎÓÏ Ì Ï ÔappleÓÙËÎÂÏ, Ò Ò Ì appleëíóï, ÙappleËÁ ÏË Ë ÔappleÓÙËÎËappleÓ ÌÌ ÏË Í appleìëá ÏË. çâ ÌÓ ÓÚappleÂÏÓÌÚËappleÓ Ì, Ì ÎÂÍÓÏ Û Û ÂÏ Á ÂÒ ÔÎ ÌËappleÛÂÚÒfl ÒÓÁ Ú åûáâè ÓÎ ÌË ÌÓ Ó ÂÎ Ë ˆÂÌÚapple ÔÓÎ ÒÍÓ-ÌÂψÍÓ Ó ÒÓÚappleÛ ÌË ÂÒÚ. á ÌË ã ÚËÌÒÍÓÈ ÍÓÎ Ì appleâíóè çó Ú å Î ÓappleÍ á ÌËÂ, ÓÁ  ÂÌÌÓ XIV ÂÍÂ Ó appleâïâì ÇÂÎËÍÓ Ó Ï ËÒÚapple ÇËÌappleËı ÙÓÌ äìëôappleó Â, ÎÓ apple ÁappleÛ ÂÌÓ Ó appleâïfl ÔÓÊ apple 26 Ë Îfl éúòúappleóâìó Í Í ÚËÔË Ì È ÂÚ appleâı Ú ÊÌ È ÒÍÎ Ò ÛıÒÍ ÚÌÓÈ Íapple ÂÈ. èóîìóòú apple ÁappleÛ ÂÌÓ Ó appleâïfl II ÏËappleÓ ÓÈ ÓÈÌ. ë XVI ÂÍ Ó 1864 Ó Á ÌËË Ì ıó ËÎ Ò ÍÓÎ, ÍÓÚÓappleÓÈ ÔappleÂÔÓ ÎËÒ ÓÒÌÓ Î Ú ÌË. á ÌË ÊÂÎÂÁÌÓ ÓappleÓÊÌÓ Ó ÓÍÁ Î çó È ÓÍÁ Î, ÂÈÒÚ Û ËÈ Ó ÒÂ Ó Ìfl ÌÂ Ó Ìfl, Î ÔÓÒÚappleÓÂÌ 1890 Ó Û. á ÌË ÓÍÁ Î ÌÂÓ ÓÚË ÂÒÍÓÏ ÒÚËΠÓÁ  ÂÌÓ ËÁ Ó ÎËˆÓ Ó ÌÓ Ó ÍËappleÔË, Ì ÔÎ Ì ÔappleflÏÓÛ ÓÎ ÌËÍ. äapple ÒÓÍ fl, apple ÁÌÓÓ apple ÁÌ fl ÔÓ ÍÓÌÒÚappleÛ͈ËË Ë ÙÓappleÏÂ, Ò ÙappleÓÌÚ Î ÌÓÈ ( ÊÌÓÈ) ÒÚÓappleÓÌ ÔÓÍapple Ú fl ÓÎÎ Ì ÒÍÓÈ ÂappleÂÔˈÂÈ, ÒÓ ÒÚÓappleÓÌ ÔÂappleappleÓÌÓ ÔÎÓÒÍÓÈ ÎÂÌÚÓ ÌÓÈ ÂappleÂÔˈÂÈ. àìúâappleâòì È ÔappleËÏÂapple ÊÂÎÂÁÌÓ ÓappleÓÊÌÓÈ appleıëúâíúûapple XIX. ó ÒÓ Ìfl ñâappleí Ë ıappleëòúë Ì- ÔÚËÒÚÓ Ì ÛÎ. ü ÂÎÎÓÌÒÍÓÈ, 105 å Î ÓappleÍ ó ÒÓ Ìfl ñâappleí Ë ıappleëòúë Ì- ÔÚËÒÚÓ Ì ÛÎ. ü ÂÎÎÓÌÒÍÓÈ, 105 å Î ÓappleÍ ΠÓÒÌÓ Ì 1910 Ó Û Îfl ÎÓÍ Î ÌÓÈ ÏËÌ. ÇÓÁ  ÂÌ ËÒÚÓappleË ÂÒÍÓÏ ÒÚËÎÂ, Ì ÔÓÏËÌ ËÏ ÓÚË ÂÒÍË ÙÓappleÏ Ò ÎÂÏÂÌÚ ÏË ÏÓ ÂappleÌËÁÏ. éòìó Ì Ì ÔÎ Ì ÔappleflÏÓÛ- ÓÎ ÌËÍ Ò ÔappleËÒÚappleÓÈÍÓÈ, Ûı Ú ÊÌ fl. èappleëïâapple ÌÂÓ ÓÚË ÂÒÍÓÈ appleıëúâíúûapple Ò ÎÂÏÂÌÚ ÏË ÏÓ ÂappleÌËÁÏ. èó ÒÂ Ó Ìfl ÌËÈ ÂÌ ÔÓÎÌflÂÚ Ò Ó ÔÂapple Ë ÌÛ ÙÛÌ͈Ë. äóïôîâíò Á ÌËÈ ÔÓ Ú Ì ÛÎ. èó Ú É Ì ÒÍÓÈ Ë ÛÎ. 17 å appleú å Î ÓappleÍ ÇÓÁ  ÂÌ ÔÓÒΠÌÂÏ ÂÒflÚËÎÂÚËË XIX ÂÍ. Ç ÂappleÊ Ì ÌÂψÍÓÏ ÌÂÓ ÓÚË ÂÒÍÓÏ ÒÚËÎÂ. Ç 1945 Ó Û Î ÌÓ Á ÌË ÎÓ ÔÓÎÌÓÒÚ apple ÁappleÛ ÂÌÓ, ÓÒÚ ÎËÒ ÚÓÎ ÍÓ ÊÊÂÌÌ Â ÒÚÂÌ. èóòîâ ÓÒÒÚ ÌÓ ÎÂÌËfl Ë appleâíóìòúappleûíˆëë Íapple Ë Ó ÒÂ Ó Ìfl ÌÂ Ó Ìfl Á ÌË ÔÓÎÌflÂÚ ÙÛÌ͈ËË, Îfl ÍÓÚÓapple ı ÎÓ ÔÓÒÚappleÓÂÌÓ. ÇÓ ÓÌ ÔÓappleÌ fl Ìfl Ì ëî flìòíóè ÔÎÓ Ë å Î ÓappleÍ ÇÓ ÓÌ ÔÓappleÌ fl Ìfl Ì ëî flìòíóè ÔÎÓ Ë å Î ÓappleÍ ΠÔÓÒÚappleÓÂÌ ÌÂÓ ÓÚË ÂÒÍÓÏ ÒÚËΠ1905 Ó Û ÔappleË ÔappleÓ Â ÂÌËË ÓappleÓ ÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏ Ó ÓÒÌ ÊÂÌËfl. ÇÓÁ  ÂÌ ËÁ ÍËappleÔË Ì ÓÒ ÏËÒÚÂÌÌÓÏ Í ÏÂÌÌÓÏ ˆÓÍÓÎÂ. ç Ì ÛÒÚ ÌÓ ÎÂÌ Ò Ò ÂÒ Ï ÓappleË ËÌ Î Ì Ï ÏÂı ÌËÁÏÓÏ. ÇÓ ÓÌ ÔÓappleÌ fl Ìfl Ì ëî flìòíóè ÔÎÓ Ë,15 å Î ÓappleÍ ÚÓ ÔappleËÏÂapple ÌÂÓ ÈÌÓ ËÌÚÂappleÂÒÌÓÈ ÌÂÓ ÓÚË ÂÒÍÓÈ appleıëúâíúûapple, ÙÛÌ͈ËÓÌËappleÛ Â Ó Ó ÒÂ Ó Ìfl ÌÂ Ó Ìfl Ô ÏflÚÌËÍ ÚÂıÌËÍË.

8 10 Zabytki è ÏflÚÌËÍË Paminklai Malborko v. Mergelòs Marijos Nenustojamos Pagalbos, anksãiau v. Jurgio baïnyãia XV a aisiais metais baïnyãia buvo atstatyta beveik nuo pagrind po trylikameãio karo nuniokojim. Jau 1526 metais ãia buvo i sakytas pirmasis evangelik pamokslas, o 1598 metais baïnyãia buvo perduota liuteron valdymui. Dar karta baïnyãia rimtai nukentòjo ved potvynio metu 1658 metais. Dabartinò baïnyãia gavo savo i vaizdà metais. Trij nav salòs patalpose buvo pastatyti suolai ir balkonai, kad kuo geriau tarnaut evangelik mi ioms. Malborko v. Jono Krik tytojo baïnyãia Nuo XIII imtmeãio pabaigos Malborko senamiesãio teritorijoje veikò v. Jono Krik tytojo parapinò baïnyãia. Tiek viduramïiais tiek ir naujausiais laikais baïnyãia buvo daug kart perstatoma. Dabartin architektonin formà ventyklai suteikò kaïkur 1468 metais vykusios statybos, kuomet ji buvo atstatyta po trylikameãio karo nuniokojim. Vertingiausiu baïnyãios interjero kilnojamu istoriniu paminklu yra viduramïio v. ElÏbietos i Turino skulptapplera bei neogotikinis altori ansamblis. v. Jono baïnyãia per visà savo istorijà buvo katalik ventove. Marijos Vartai Malborke Vartai buvo pastatyti maïdaug XIV a. pusòje, XVI a. jie buvo papildyti dabar jau neegzistuojanãiu antstatu. ie vartai yra gynybini mappler pietinòje pusòje. Marijos vartai priklauso jau visai negausiai viduramïio laik miesto vart, esanãi Lenkijos iaurini Ïemi teritorijoje grupei. Vartai buvo pastatyti metais, per iuos gotikinius vartus galima i vaïiuoti i Malborko Sztum miestà. Vartai yra pietinòje gynybini mappler pusòje. iuo metu iame objekte yra baras Baszta u Króla [liet. - Bok tas pas karali ]. Malborko PuodÏiaus Vartai XIV a. pravaïiavimo vartai, staãiakampio formos, su trimis smailiosiomis arkomis, penki auk t, plytinò. Stogas ketur laitis, dengtas ãerpòmis. Vir utinòs vart dalys yra dekoruotos smailiosios arkos aklinais. ie vartai yra Senà Miestà supanãi gynybini mappler juostoje. Malborko Senamiesãio Rotu ò Turgaus rytinòje pusòje lokalizuota buvo viduramïio miesto valdïios bapplestinò. Tokia formà, kurià rotu ò turi dabar, gavo XIV a. II pusòje, apie 1380 metais. Per imtmeãius rotu òje vykdavo municipaliniai vykiai. Miesto taryba ir burmistras rezidavo ãia iki 1929 met, kuomet naudojimui buvo atiduota Naujoji Rotu ò (dabar Miesto savivaldybò). II pasaulinio karo metu Rotu ò buvo Lenk priverãiam j darbinink, i veïam Malborko Îulavus - mirties vieta. Ant Rotu òs sienos kabo lenta, amïinanti metais PowiÊle, Warmia ir Mazury teritorijose veikianãios M ody Las [liet. Jaunasis mi kas] organizacijos Lenk veiklà. Lentas finansavo Ko o Malborskich Przewodników [liet. Malborko gid draugija]. Tik ãia galime pamatyti Ïymias Malborko arkadas. iandien Rotu ò yra Jaunimo Kultappleros Nam bapplestine. Malborko buvusi Jeruzalòs ligoninò I lik s Jeruzalòs ligoninòs pastatas tai XVI a. statinys, staãiakampio formos, plytinis, i dalies tinkuotas, dviej auk t. Stogas dvi laitis, dengtas vienuolis vienuolò ãerpòmis. Bok teliai su dvigubai lenktomis briaunomis, papuo ti tinkuotais frizais. Neseniai i remontuotas, ateityje ãia planuojama atidaryti Ligonini muziej bei Lenkijos Vokietijos bendradarbiavimo centrà. Lotyni kos Mokyklos pastatas prie Nogat upòs Malborke Winrich von Kniprode didïiojo magistro laikais XIV a. atsirad s pastatas buvo sunaikintas liepos 26 dienà 1899 metais miesto gaisro metu. Atstatytas 1900 metais kaip tipi kas keturi auk t sandòlis, padengtas dvi laiãiu stogu. II pasaulinio karo metu buvo visi kai sunaikintas. Nuo XV a. iki 1864 met pastate veikò mokykla, kurioje buvo mokoma lotyn kalbos pradmen. GeleÏinkelio stoties pastatas Iki iandien dien egzistuojanti stotis buvo atiduota naudojimui 1890 metais. Stoties pastatas yra pastatytas neogotikiniame stiliuje, mapplerytas i fasadini plyt, staãiakampio formos. Stogas auk tas, skirting konstrukcij ir form, dengtas keramika, i priekinòs pusòs (pietinòs) dengtas olandi komis ãerpòmis, o i peron pusòs - tradicinòmis ãerpòmis. Tai domus XIX a. geleïinkelio architektappleros pavyzdys. Jagielloƒska g. 105 esanti Malborko Baptist krik ãioni baïnyãios koplyãia Malborke, Jagielloƒska g. 105 esanti Baptist krik ãioni baïnyãios koplyãia buvo pastatyta 1910 metais vietinio val ãiaus poreikiams. Ji yra pastatyta istoriniame stiliuje, pradedant nuo gotikini form ir baigiant modernizmo elementais. Koplyãia yra

9 11 staãiakampio formos su antstatu, dviej auk t. Neogotikinòs architektappleros su modernizmo elementais pavyzdys iki iandien dien atlieka savo pirmin funkcijà. Poczty Gdaƒskiej ir 17 Marca gatvòse esantis Malborko pa to pastat ansamblis Ansamblis pastatytas XIX amïiaus paskutiniame de imtmetyje. I laikytas yra voki kas neogotikinis stilius metais pagrindinis pastatas buvo visi kai sunaikintas, i liko tik apdegusios sienos. Atstaãius ir rekonstravus stogà, pastatas iki iandien dien atlieka funkcijas, kurioms ir buvo pastatytas. S owiaƒski pl. esantis Malborko Slògi bok tas S owiaƒski pl. esantis Malborko Slògi bok tas pastatytas 1905 metais, kai mieste buvo rengiamas vandentiekio tinklas, yra neogotikinio stiliaus. Bok tas yra i mapplerytas i plyt, ant auk to, a tuoni briaun akmeninio cokolio. Ant bok to yra laikrodis su nepaprastai domiu mechanizmu. S owiaƒski pl. 15 esantis Malborko Slògi bok tas tai nepaprastai domios, neogotikinòs architektappleros pavyzdys, iki iandien dien tai funkcionuojantis technikos istorinis paminklas.

10 12 Imprezy èóòúóflìì  ÏÂappleÓÔappleËflÚËfl Renginys kasmet P rzez ca y rok w Malborku rozrywek dostarcza mnóstwo atrakcyjnych wydarzeƒ. Aby byç na bie àco zajrzyjcie do kalendarza imprez kulturalnych i sportowych na Od widowiska na wodzie do wielkiej bitwy w zamkowych murach. Masz pewnoêç, e niczego nie przegapisz. Oto kilka z cyklicznych imprez: Dni Malborka (czerwiec) obchody dni miasta, impreza plenerowa z gwiazdami polskiej muzyki Mi dzynarodowy Festiwal Kultury Dawnej (czerwiec) Êredniowieczny festiwal taƒca i muzyki Obl enie Malborka (lipiec) najwi ksza historyczna plenerowa impreza Malborka Malborskie Kulturalia (sierpieƒ) weekend z operà, operetkà i teatrem w scenerii zamku malborskiego Otwarte Mistrzostwa Malborka w Szachach (wrzesieƒ) mi dzynarodowy turniej szachowy we wn trzach zamkowych WyÊcigi Smoczych odzi (sezon letni) wyêcigi dru yn smoczych odzi na rzece Nogat Bo e Narodzenie w Sztuce (grudzieƒ styczeƒ) Koncerty muzyczne, prezentacje, galerie sztuki, wystawy to wszystko i jeszcze wi cej w Êwiàtecznej scenerii Bo ego Narodzenia. ÇÚ ÂÌË ÒÂ Ó Ó å Î ÓappleÍ ÓÒÚ Îfl Ú apple Á ΠÂÌËfl ÏÌÓ Ó ËÒÎÂÌÌ Â Û ÎÂÍ ÚÂÎ Ì Â ÏÂappleÓÔappleËflÚËfl. óúó Ú ÍÛappleÒ ÒÓ ÚËÈ, Á ÎflÌËÚÂ Í ÎÂÌ apple ÍÛÎ ÚÛappleÌ ı Ë ÒÔÓappleÚË Ì ı ÏÂappleÓÔappleËflÚËÈ Ì Ò ÈÚ ı ËÎË éú ÁappleÂÎË Ì Ó Â Ó ÂÎËÍÓÈ ËÚ ÒÚÂÌ ı Á ÏÍ. ÅÛ ÚÂ Û ÂappleÂÌ, ÚÓ Ç ÌË Â Ó Ì ÔappleÓÔÛÒÚËÚÂ. ÇÓÚ ÌÂÒÍÓÎ ÍÓ ÏÂappleÓÔappleËflÚËÈ, ÔappleÓ Ó ËÏ ı appleâ ÛÎflappleÌÓ: ÑÌË å Î ÓappleÍ (Ë Ì ) Ôapple Á ÌÓ ÌËfl ÌÂÈ ÓappleÓ, ÏÂappleÓÔappleËflÚË ÔÓ ÓÚÍapple Ú Ï Ì ÓÏ Ò Û ÒÚËÂÏ Á ÂÁ ÔÓÎ ÒÍÓÈ ÏÛÁ ÍË. åâê ÛÌ appleó Ì È ÙÂÒÚË Î appleâ ÌÂÈ ÍÛÎ ÚÛapple (Ë Ì ) ÙÂÒÚË Î Òapple Ì ÂÍÓ Ó Ó Ú Ìˆ Ë ÏÛÁ ÍË éò å Î ÓappleÍ (Ë Î ) ÍappleÛÔÌÂÈ ËÈ ËÒÚÓappleË ÂÒÍËÈ Ôapple Á ÌËÍ ÔÓ ÓÚÍapple Ú Ï Ì ÓÏ å Î ÓappleÍ å Î ÓappleÍÒÍË ÌË ÍÛÎ ÚÛapple ( ÛÒÚ) ÛËÍ- Ì Ò ÓÔÂappleÓÈ, ÓÔÂappleÂÚÚÓÈ Ë Ú ÚappleÓÏ Ì ÙÓÌ å Î ÓappleÍÒÍÓ Ó Á ÏÍ éúíapple Ú È ÂÏÔËÓÌ Ú å Î ÓappleÍ ÔÓ ıï Ú Ï (ÒÂÌÚfl apple ) ÏÂÊ ÛÌ appleó Ì È ıï ÚÌ È ÚÛappleÌËapple ÒÚÂÌ ı Á ÏÍ ëó Âapple ÌÓ ÌËfl ÔÓ appleâ ÎÂ Ì ÎÓ Í ı ÍÎ ÒÒ «Ñapple ÍÓÌ» (ÎÂÚÌËÈ ÒÂÁÓÌ) ÍÓÏ Ì Ì Â ÒÓapple ÌÓ ÌËfl ÔÓ appleâ ÎÂ Ì ÎÓ Í ı ÍÎ ÒÒ «Ñapple ÍÓÌ» Ì appleâíâ çó Ú êóê ÂÒÚ Ó ïappleëòúó Ó ËÒÍÛÒÒÚ Â ( ÂÍ apple -flì apple ) ÏÛÁ Í Î Ì Â ÍÓ̈ÂappleÚ, ÔappleÂÁÂÌÚ ˆËË, ÎÂappleÂË ËÒÍÛÒÒÚ, ÒÚ ÍË, - Ò ÚÓ Ë Â Â ÓÎ Â Ì ÙÓÌ appleóê ÂÒÚ ÂÌÒÍÓ Ó Ôapple Á ÌËÍ.

11 13 P er visus metus Malborke vyksta daugybò domi vyki ir rengini. Norint suïinoti apie vykius, susipaïinkite su internetiniame puslapyje arba pateiktu kultappleros ir sporto vyki kalendoriumi. Tai labai vairapples renginiai - pradedant nuo pasirodym ant vandens, baigiant didïiuoju mapple iu tarp pilies sien. SusipaÏinus su informacijomis pateiktomis internetiniame puslapyje bapplesi tikras, kad nieko nepraleisi. tai keletas cikli kai vykstanãi rengini : Malborko dienos (birïelis) miesto dien ventò. Renginys vyksta po atviru dangumi, jame dalyvauja lenki kos muzikos ÏvaigÏdòs. Tarptautinis Senosios Kultappleros Festivalis (birïelis) viduramïio oki ir muzikos festivalis. Malborko apsupimas (liepa) didïiausias istorinis Malborko renginys, vyksta po atviru dangumi. Malborko kulturalijos (rugpjappletis) savaitgalis su opera, operete ir teatru Malborko pilyje. Malborko atvirasis achmat ãempionatas (rugsòjis) tarptautinis achmat turnyras Malborko pilyje. Lenktynòs ant drakon valãi (vasaros sezonas) Nogat upòje vykstanãios komand lenktynòs ant drakon valãi. v. Kalòdos su menu (gruodis - sausis) Muzikiniai koncertai, pristatymai, meno galerijos, parodos visa tai ir dar daugiau v. Kalòd scenografijoje.

12 14 Obl enie Malborka éò å Î ÓappleÍ N ajwi ksza plenerowa impreza malborska nawiàzujàca do faktów historycznych. Zapraszamy turystów na pokazy rycerskie, turnieje bojowe, inscenizacj obl enia, jarmark rzemios Êredniowiecznych, koncerty muzyczne, zabawy plebejskie i dla dzieci. Zapraszamy na spotkanie, które przeniesie uczestników i widzów w czasy Êredniowiecza, na spotkanie z rycerzami, rzemieêlnikami i kupcami. Uczestniczyç b dziemy w próbie szturmu na Malborski Zamek. Zapoznamy si z uzbrojeniem i technikami walki XV-wiecznych rycerzy, podziwiaç b dziemy pi kne konie i umiej tnoêci dosiadajàcych je jeêdêców. Odwiedzimy Êredniowieczny jarmark, na którym spotkamy kupców i rzemieêlników ró nych specjalnoêci. G ód i pragnienie zaspokoimy w karczmach usytuowanych w ró nych cz Êciach przedzamcza. Oglàdaç b dziemy wyst py w drownych aktorów, s uchaç gry i Êpiewu kapel, które zjadà do Malborka. Kulminacyjnym punktem b dzie wieczorna bitwa spektakl plenerowy, którego scenariusz oparty jest na autentycznej Êredniowiecznej historii - wydarzeniu, które mia o miejsce w 1410 roku, po s ynnej bitwie pod Grunwaldem. Przed pó nocà sztuczne ognie taƒczyç b dà na tle malborskiej warowni. MALBORKO

13 Malborko Apsupimas 15 ùúó ÍappleÛÔÌÂÈ ÂÂ Ï Î ÓappleÍÒÍÓ ÏÂappleÓÔappleËflÚË ÔÓ ÓÚÍapple Ú Ï Ì ÓÏ, Ò flá ÌÌÓÂ Ò ËÒÚÓappleË ÂÒÍËÏË Ù ÍÚ ÏË. èappleë Î ÂÏ ÚÛappleËÒÚÓ Ì apple ˆ appleòíëâ ÔÓÍ Á, Ó  ÚÛappleÌËapple, ËÌÒˆÂÌËappleÓ ÍÛ ÓÒ, flappleï appleíû Òapple Ì ÂÍÓ ı appleâïâòâî, ÏÛÁ Í Î Ì Â ÍÓ̈ÂappleÚ, Ì appleó Ì Â ÛÎflÌËfl Ë Á Îfl ÂÚÂÈ. èappleë Î ÂÏ Ì ÒÚapple Û, ÍÓÚÓapple fl ÔÂappleÂÌÂÒÂÚ Û ÒÚÌËÍÓ Ë ÁappleËÚÂÎÂÈ Ó appleâïâì Òapple Ì ÂÍÓ fl, Ì ÒÚappleÂ Û Ò apple ˆ appleflïë, appleâïâòîâììëí ÏË Ë ÍÛÔˆ ÏË. å Û ÂÏ Û ÒÚ Ó Ú ÔÓÔ ÚÍ ÚÛappleÏ å Î ÓappleÍÒÍÓ Ó Á ÏÍ, ÔÓÁÌ ÍÓÏËÏÒfl Ò ÓÓappleÛÊÂÌËÂÏ Ë ÚÂıÌËÍÓÈ Ófl apple ˆ appleâè XV ÂÍ, Û ÂÏ ËÁÛÏÎflÚ Òfl Íapple ÒÓÚ ÍÓÌÂÈ Ë ÛÏÂÌË ÛÔapple Îfl Ëı ËÏË Ò ÌËÍÓ. å ÔÓÒÂÚËÏ Òapple Ì ÂÍÓ Û flappleï appleíû, Ì ÍÓÚÓappleÓÈ ÒÚappleÂÚËÏ ÍÛÔˆÓ Ë appleâïâòîâììëíó apple ÁÌ ı ÒÔÂˆË Î ÌÓÒÚÂÈ. ÉÓÎÓ Ë Ê Ê Û ÛÚÓÎËÏ ÍÓapple Ï ı, apple ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ ı apple ÁÌ ı ÒÚflı Ôapple Á ÏÍÓ ÓÈ ÚÂappleappleËÚÓappleËË. å Û ÂÏ ÒÏÓÚappleÂÚ ÒÚÛÔÎÂÌËfl appleó fl Ëı ÍÚÂappleÓ, ÒÎÛ Ú ÏÛÁ ÍÛ Ë ÔÂÌËÂ Í ÔÂÎÎ, ÍÓÚÓapple Â Ò Â ÛÚÒfl å Î ÓappleÍ. äûî ÏËÌ ˆËÓÌÌÓÈ ÚÓ ÍÓÈ ÒÚ ÌÂÚ Â ÂappleÌflfl ËÚ ÒÔÂÍÚ ÍÎ ÔÓ ÓÚÍapple Ú Ï Ì ÓÏ, ÒˆÂÌ appleëè ÍÓÚÓappleÓ Ó ÓÒÌÓ Ì Ì ÔÓ ÎËÌÌÓÏ Ù ÍÚ Òapple Ì ÂÍÓ ÓÈ ËÒÚÓappleËË ÒÓ ÚËË, ÍÓÚÓappleÓ ËÏÂÎÓ ÏÂÒÚÓ 1410 Ó Û ÔÓÒΠËÁ ÂÒÚÌÓÈ ËÚ ÔÓ Éapple Ì Î ÓÏ. èâappleâ ÔÓÎÛÌÓ Ì Ï Î ÓappleÍÒÍÓÈ ÍappleÂÔÓÒÚ Á ÍappleÛÊ Ú ÙÂÈÂapple ÂappleÍË. T ai didïiausias, istoriniais faktais besiremiantis Malborko renginys po atviru dangumi. Kvieãiame turistus pasiïiappleròti riteri kov, kautyni turnyr, apsupimo inscenizacijos, viduramïio amat mugòs, pasiklausyti muzikini koncert, païaisti plebòj Ïaidimus, o taip pat vaikams skirtus Ïaidimus. Kvieãiame susitikimà, kuris perkels dalyvius ir Ïiapplerovus viduramïi laikus, susitiksime su riteriais, amatininkais ir pirkliais. Taip pat dalyvausime bandyme apsupti Malborko pil. SusipaÏinsime su XV amïiaus riteri ginkluote ir kov technikomis, taip pat Ïavòsimòs graïiais arkliais ir jais jodinòjanãi raiteli sugebòjimais. Aplankysime viduramïi mug, kurioje sutiksime pirklius ir vairi specialybi amatininkus. Alk ir tro kul galòsime numal inti vairiose Prie pilyje esanãiose smuklòse. Îiappleròsime keliaujanãi aktori pasirodym, klausysimòs dain ir muzikos atvykusi Malborkà kapel. Kulminaciniu momentu bus vakarinis mapple is spektaklis po atviru dangumi, kurio scenarijus remiasi viduramïi istoriniais faktais 1410 met vykiais po Ïymaus Îalgirio mapple io. LaikrodÏiui i mu us vidurnakt, Malborko tvirtov ap vies fejerverkai. APSUPIMAS

14 16 Festiwal Kultury Dawnej åâê ÛÌ appleó Ì È ÙÂÒÚË Î appleâ ÌÂÈ ÍÛÎ ÚÛapple

15 Tarptautinis Senosios Kultappleros Festivalis 17 M alborskie Festiwale Kultury Dawnej tradycyjnie obfitujà w wiele wydarzeƒ kulturalnych i artystycznych, spektakli historycznych, itp. Z roku na rok wydarzenia te stojà na coraz wy szym poziomie dzi ki udzia owi w festiwalu najlepszych grup muzycznych, teatralnych i historycznych z Polski, jak i z zagranicy. Szczególnymi punktami programu festiwalu sà: Korowód otwierajàcy imprez, jarmark Êredniowieczny oraz Koncert Jubileuszowy. Program wzbogacany jest rokrocznie o wyst py grup rycerskich, tworzàcych malowniczy obóz tu pod murami zamku malborskiego, inscenizujàcych wydarzenia z lat Sà to mi dzy innymi sceny z walk pod Malborkiem pomi dzy wojskami krzy ackimi i polskimi w ostatnich latach Wojny Trzynastoletniej. Niezapomnianà atrakcjà jest Koncert Fina owy, który corocznie odbywa si na zakoƒczenie festiwalu. Wierzymy, e Festiwal Kultury Dawnej rozbudzi zami owanie do muzyki Êredniowiecza w wielu artystycznych duszach, co zaowocuje powstaniem nowych zespo ów wokalnych, instrumentalnych i tanecznych. å Î ÓappleÍÒÍË ÙÂÒÚË ÎË appleâ ÌÂÈ ÍÛÎ ÚÛapple Úapple ˈËÓÌÌÓ ËÁÓ ËÎÛ Ú ÏÌÓÊÂÒÚ ÓÏ ÍÛÎ ÚÛappleÌ ı, ıû ÓÊÂÒÚ ÂÌÌ ı ÒÓ ÚËÈ, ËÒÚÓappleË ÂÒÍËı ÒÔÂÍÚ ÍÎÂÈ Ë Ú.Ô. ÉÓ ÓÚ Ó ÏÂappleÓÔappleËflÚËfl ÚË ÔappleÓ Ó flúòfl Ì Ò ÓΠÒÓÍÓÏ ÛappleÓ ÌÂ, Î Ó applefl Û ÒÚË ÙÂÒÚË Îflı ÎÛ Ëı ÏÛÁ Í Î Ì ı, Ú Úapple Î Ì ı Ë ËÒÚÓappleË ÂÒÍËı ÍÓÎÎÂÍÚË Ó, Í Í ÔÓÎ ÒÍËı, Ú Í Ë Á appleû ÂÊÌ ı. éòó ÂÌÌ ÏË ÔÛÌÍÚ ÏË ÔappleÓ apple ÏÏ ÙÂÒÚË Îfl fl Îfl ÚÒfl: ÂÒÚ ËÂ, ÓÚÍapple  ÙÂÒÚË Î, Òapple Ì ÂÍÓ fl flappleï appleí Ë ËÎÂÈÌ È ÍÓ̈ÂappleÚ. èappleó apple ÏÏÛ ÂÊÂ Ó ÌÓ ÓÔÓÎÌfl Ú ÒÚÛÔÎÂÌËfl apple ˆ appleòíëı appleûôô, apple Á Ë Ëı Íapple ÒÓ Ì È Î Âapple ÚÛÚ ÊÂ, ÔÓ ÒÚÂÌ ÏË å Î ÓappleÍÒÍÓ Ó Á ÏÍ, ËÌÒˆÂÌËappleÛ Ëı ÒÓ ÚËfl Ó Ó, ÒÚÌÓÒÚË, ÒˆÂÌ ËÚ ÔÓ å Î ÓappleÍÓÏ ÏÂÊ Û ÔÓÎ ÒÍËÏ ÓÈÒÍÓÏ Ë ÍappleÂÒÚÓÌÓÒˆ ÏË ÔÓÒΠÌËÂ Ó íappleëì ˆ ÚËÎÂÚÌÂÈ ÓÈÌ. çâá ÂÏ Ï ÒÓ ÚËÂÏ fl ÎflÂÚÒfl ÙËÌ Î Ì È ÍÓ̈ÂappleÚ, ÍÓÚÓapple È ÂÊÂ Ó ÌÓ Á Âapple ÂÚ ÙÂÒÚË Î. å ÂappleËÏ, ÚÓ îâòúë Î appleâ ÌÂÈ ÍÛÎ ÚÛapple ÔappleÓ Û ËÚ Î Ó Í Òapple Ì ÂÍÓ ÓÈ ÏÛÁ ÍÂ Ó ÏÌÓ Ëı appleúëòúë ÂÒÍËı Û ı, ÚÓ ÔappleË Â ÂÚ Í ÒÓÁ ÌË ÌÓ ı ÓÍ Î Ì ı, ËÌÒÚappleÛÏÂÌÚ Î Ì ı Ë Ú ÌˆÂ Î Ì ı ÌÒ Ï ÎÂÈ. M alborko Senosios Kultappleros Festivalius tradici kai lydi daugybò kultappleros ir meno rengini, istorijos spektakli ir t.t. Kiekvienais metais ie renginiai tampa vis profesionalesni, nes juose dalyvauja geriausios muzikinòs, teatro ir istorijos grupòs i Lenkijos ir i uïsienio ali. Ypatingà festivalio programos dal sudaro: rengin atidaranãios Eitynòs, viduramïi mugò bei Jubiliejinis Koncertas. Kiekvienais metais programa yra praturtinama riteri kov pasirodymais, kurie primena spalvingà stovyklà alia Malborko pilies mappler. ie pasirodymai inscenizuoja met vykius. PavyzdÏiui, kovos tarp kryïiuoãi ir Lenkijos kariuomeni scenos, vykusios paskutiniais Trylikameãio Karo metais prie Malborko. Nepamir tamà spappled palieka Baigiamasis Koncertas, kuris kiekvienais metais uïdaro festival. Tikime, kad Senosios Kultappleros Festivalis païadins meni k siel susidomòjimà viduramïi muzika ir galbapplet atsiras dar daugiau vokalini, instrumentini ir oki kolektyv.

16 18 Malbork Welcome Center Malbork Welcome Center to nowoczesne Centrum Turystyki w Malborku. Powsta o w 2008 roku i funkcjonuje w odrestaurowanym budynku w centrum miasta przy ul. Kosciuszki 54. Centrum powsta o dzi ki Êrodkom z projektu: OÊrodki Welcome Centre w Malborku i Mosédis wsparcie inwestycyjne dla turystyki przygranicznej. Projekt wspó finansowany by ze Êrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sàsiedztwa Litwa - Polska - Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej. Dzia ania projektu pozwoli y przede wszystkim usprawniç Informacj Turystycznà w mieêcie oraz wzmocniç wspó prac z bran à turystycznà, aby wspólnie promowaç mark miasta i regionu. Malbork Welcome Center pe ni trzy podstawowe funkcje: Centrum Obs ugi Turysty i Wspó pracy z Bran à Turystycznà Biuro Promocji Turystyki i Kultury Miasta Malborka Biuro Marketingu Imprez Malbork Welcome Center Centrum Turystyki w Malborku ul. KoÊciuszki 54, Malbork Malbork Welcome Center ÚÓ ÒÓ appleâïâìì È ñâìúapple ÚÛappleËÁÏ å Î ÓappleÍÂ. ñâìúapple ÓÒÌÓ Ì 2008 Ó Û Ë apple ÓÚ ÂÚ ÓÚappleÂÒÚ appleëappleó ÌÌÓÏ Á ÌËË ˆÂÌÚapple ÓappleÓ Ì ÛÎˈ äóòú ÍÓ, 54. ñâìúapple ÓÒÌÓ Ì Ì Òapple ÒÚ ÔappleÓÂÍÚ «íûappleëòúë ÂÒÍË ˆÂÌÚapple å Î ÓappleÍÂ Ë åóòâ ËÒ - ËÌ ÂÒÚˈËÓÌÌ fl ÔÓ ÂappleÊÍ Îfl ÔappleË apple ÌË ÌÓ Ó ÚÛappleËÁÏ». èappleóâíú ÙËÌ ÌÒËappleÓ Ì ÒÓ ÏÂÒÚÌÓ Ò Ö appleóôâèòíëï ÙÓÌ ÓÏ appleâ ËÓÌ Î ÌÓ Ó apple Á ËÚËfl apple ÏÍ ı èappleó apple ÏÏ ÒÓÒ ÒÚ ãëú èóî ä ÎËÌËÌ apple ÒÍ fl Ó Î ÒÚ êóòòëèòíóè îâ Âapple ˆËË. ÑÂÈÒÚ Ëfl apple ÏÍ ı ÔappleÓÂÍÚ, ÔappleÂÊ Â Ò Ó, ÔÓÁ ÓÎËÎË ÛÒÓ Âapple ÂÌÒÚ Ó Ú ÒÎÛÊ Û ÚÛappleËÒÚË ÂÒÍÓÈ ËÌÙÓappleÏ ˆËË ÓappleÓ Â Ë ÛÍappleÂÔËÚ Á ËÏÓÒÓÚappleÛ ÌË ÂÒÚ Ó Ó Î ÒÚË ÚÛappleËÁÏ, ÚÓ ÒÓÓ appleâíî ÏËappleÓ Ú ÓappleÓ Ë appleâ ËÓÌ. ñâìúapple ÚÛappleËÁÏ å Î ÓappleÍ ÔÓÎÌflÂÚ ÚappleË ÓÒÌÓ Ì Â ÙÛÌ͈ËË: ñâìúapple Ó ÒÎÛÊË ÌËfl ÚÛappleËÒÚ Ë ÒÓÚappleÛ ÌË ÂÒÚ Ó Î ÒÚË ÚÛappleËÁÏ Å appleó ÔÓÔÛÎflappleËÁ ˆËË ÚÛappleËÁÏ Ë ÍÛÎ ÚÛapple ÓappleÓ å Î ÓappleÍ Å appleó ÒÓ ÚËÈÌÓ Ó Ï appleíâúëì Malbork Welcome Center ñâìúapple ÚÛappleËÁÏ å Î ÓappleÍ ul. KoÊciuszki 54, Malbork Malbork Welcome Center tai iuolaiki kas Malborko turizmo centras. Buvo steigtas 2008 metais, veikia miesto centre esanãiame restauruotame pastate, adresas: KoÊciuszki g. 54. is centras buvo steigtas Malborko ir MosòdÏio Welcome Centre investicinò parama turizmui abipus sienos projekto lò omis. Projektà i dalies finansavo Europos regioninòs plòtros fondas pagal kaimynystòs programà Lietuva Lenkija Rusijos Federacijos Kaliningrado sritis. Projekto dòka, mieste buvo pagerinta Turistinò Informacija bei sustiprintas bendradarbiavimas su turizmo sektoriumi, siekiant kartu remti miesto ir regiono mark. Malbork Welcome Center atlieka tris pagrindines funkcijas: Turist aptarnavimo ir bendradarbiavimo su turizmo sektoriumi centras Malbork miesto turizmo ir kultappleros promocijos biuras Rengini marketingo biuras Malbork Welcome Center Malborko turizmo centras KoÊciuszki g. 54, Malbork

17 19

18 20 Szlak zamków gotyckich ç Ï apple appleûúâ èóî ÒÍËı ÓÚË ÂÒÍËı Á ÏÍÓ

19 Lenkijos gotikini pili mar rutas 21 M albork króluje na turystycznym szlaku Polskich Zamków Gotyckich. Poczynajàc od Bytowa poprzez Gniew, Kwidzyn, Sztum, Malbork, Dzierzgoƒ, Prabuty, Ostród, Nidzic, Olsztyn, Lidzbark Warmiƒski, Nowe, K trzyn i Ryn warto zwiedziç najciekawsze architektonicznie obiekty Êredniowiecza. W ka dym z tych miast mo na odnaleêç fragment wspólnej historii, sp dziç noc w surowych murach zamków, obejrzeç widowiska i pokazy walk rycerskich, wieczorem odkryç nie udost pniane za dnia zakamarki budowli i biesiadowaƒ do rana przy staropolskiej kuchni, dêwi kach dawnej muzyki i zapachu Êwiec... Aby stawiç czo a wszystkim zamkom na szlaku oraz prze yç przygod cofajàc si do czasów zmagaƒ na miecze, kusze i topory wystarczy kilka dni. Mo na tam trafiç pociàgiem, rowerem lub samochodem, a ka dy zamek przywita goêcia niepowtarzalnym urokiem Êredniowiecza. Informacje o szlaku i zamkowych atrakcjach: å Î ÓappleÍ ÂÎflÂÚÒfl Ì ÚÛappleËÒÚË ÂÒÍÓÏ Ï apple appleûúâ èóî ÒÍËı ÓÚË ÂÒÍËı Á ÏÍÓ.ç ËÌ fl ÓÚ Å ÚÓ ÂappleÂÁ ÉÌÂ, ä Ë Á Ì, òúûï, å Î ÓappleÍ, ÑÁÂÊ ÓÌ, èapple ÛÚ, éòúappleû Û, çë ÁˈÛ, éî Ú Ì, ãë Á appleí Ç appleïëì ÒÍËÈ, çó Â, äâìú ËÌ Ë ê Ì, ÒÚÓËÚ ÓÒÏÓÚappleÂÚ Ò Ï Â ËÌÚÂappleÂÒÌ Â appleıëúâíúûappleì Â Ó ÂÍÚ Òapple Ì ÂÍÓ fl. Ç Í Ê ÓÏ ËÁ ÚËı ÏÂÒÚ ÏÓÊÌÓ Ì ÈÚË Ùapple ÏÂÌÚ Ó ÂÈ ËÒÚÓappleËË, ÔappleÓ ÂÒÚË ÌÓ Ò apple ı ÒÚÂÌ ı Á ÏÍÓ, Û Ë ÂÚ ÁappleÂÎË Ë ÔÓÍ Á apple ˆ appleòíëı ËÚ,  ÂappleÓÏ ÓÚÍapple Ú Îfl Ò fl Ì ÓÒÚÛÔÌ Â ÌÂÏ Á ÍÓÛÎÍË ÔÓÒÚappleÓÂÍ Ë ÔËappleÓ Ú Ó ÛÚapple Á ÒÚÓÎÓÏ ÒÓ ÒÚ appleóôóî ÒÍÓÈ ÍÛıÌÂÈ, ÔappleË Á ÛÍ ı ÒÚ appleëììóè ÏÛÁ ÍË Ë Á Ô ıâ Ò Â ÂÈ óúó Ó ÓÎÂÚ Ò Á ÏÍË Ì Ï apple appleûúâ Ë ÔÂappleÂÊËÚ ÔappleËÍÎ ÂÌËfl, ÂappleÌÛ ËÒ Ó appleâïâì ÒÓÒÚflÁ ÌËÈ Ì Ï ı, apple ÎÂÚ ı Ë ÚÓÔÓapple ı, ÓÒÚ ÚÓ ÌÓ ÌÂÒÍÓÎ ÍËı ÌÂÈ. íû ÏÓÊÌÓ ÔÓÔ ÒÚ Ì ÔÓÂÁ Â, Ì ÂÎÓÒËÔ  ËÎË Ì ÚÓÏÓ ËÎÂ, Í Ê È Á ÏÓÍ ÒÚappleÂÚËÚ ÓÒÚfl ÌÂÔÓ ÚÓappleËÏ Ï Ó appleó ÌËÂÏ Òapple Ì ÂÍÓ fl. àìùóappleï ˆËfl Ó Ï apple appleûúâ Ë ÓÒÚÓÔappleËÏ ÚÂÎ ÌÓÒÚflı: M alborkas karaliauja Lenkijos turistiniame gotikini pili mar rute. Pradedant nuo Bytowo, iki Gniew, Kwidzyn, Sztum, Malbork, Dzierzgoƒ, Prabuty, Ostróda, Nidzica, Olsztyn, Lidzbark Warmiƒski, Nowe, K trzyn ir Ryn, verta aplankyti domiausius architektoninius viduramïio objektus. Kiekviename i i miest galima rasti bendros istorijos fragmentà, praleisti nakt tarp rapplesãi pili sien, pasiïiappleròti renginius ir riteri kov pasirodymus, vakare pajusti dienos metu nepastebimà pastat uïkampi paslaptingumà ir iki ryto gòròtis senaisiais lenki kais patiekalais, senosios muzikos garsais ir Ïvaki kvapu... Kad aplankyti visas mar ruto pilis bei patirti nuotykius, gr Ïti kov laikus su kalavijais, kilpiniais ir kirviais uïtenka keletà dien. Galima ten nuvaïiuoti traukiniu, dviraãiu arba automobiliu, o kiekviena pilis sutiks sveãià nepakartojamu viduramïio groïiu. Informacijà apie mar rutà ir pilies renginius galima rasti:

20 22 Gospodarka ùíóìóïëí Ekonomika Bud et miasta ma tendencj rozwojowà. Rosnàce przychody ze sprzeda y mienia komunalnego oraz post pujàca prywatyzacja podmiotów komunalnych zapewniajà realizacj wielu strategicznych zadaƒ inwestycyjnych. W bud ecie na 2009 rok zapisano na potrzeby inwestycyjne Êrednio czterokrotnie wi cej od kwot przeznaczanych na ten cel w bud etach w ostatnim dziesi cioleciu. Umo liwi to rozwój miasta poprzez zwi kszenie wydatków inwestycyjnych na infrastruktur miejskà. Miasto jest w trakcie przygotowania lub realizacji kilku du ych projektów urbanistycznych. Absolutnym priorytetem jest zagospodarowanie centrum miasta z uwzgl dnieniem deptaka w ciàgu ulicy KoÊciuszki oraz obszaru bezpoêrednio przylegajàcego do malborskiego zamku, tzw. Forum Miejskiego. Dzia ania w adz zmierzajà do stworzenia ciekawego, atrakcyjnego dla turystów i mieszkaƒców centrum Malborka. Trwajà równie intensywne prace zwiàzane z remontem dróg i ulepszeniem mo liwoêci komunikacyjnych w granicach miasta. Å ÊÂÚ ÓappleÓ ËÏÂÂÚ ÚÂÌ ÂÌˆË Í appleóòúû. ê ÒÚÛ Ë ÓıÓ ÓÚ ÔappleÓ ÊË ÍÓÏÏÛÌ Î ÌÓ Ó ËÏÛ ÂÒÚ, Ú ÍÊ ÔÓÒÎÂ Ó ÚÂÎ Ì fl ÔappleË ÚËÁ ˆËfl ÒÛ ÂÍÚÓ ÍÓÏÏÛÌ Î ÌÓ Ó ıóáflèòú Ó ÂÒÔÂ Ë Ú appleâ ÎËÁ ˆË ÏÌÓ Ëı ÒÚapple ÚÂ Ë ÂÒÍËı ËÌ ÂÒÚˈËÓÌÌ ı Á. Ç ÊÂÚÂ Ì 2009 Ó Òapple ÒÚ, ÔappleÂ Ì ÁÌ ÂÌÌ Â Ì ËÌ ÂÒÚˈËÓÌÌ Â ˆÂÎË, Òapple ÌÂÏ ÂÚ appleâ apple Á ÔappleÂ Ú ÒÛÏÏ, ÔappleÂ Ì ÁÌ ÂÌÌ Â Îfl ÚÓÈ Ê ˆÂÎË ÊÂÚ ı Á ÔÓÒΠÌ ÂÒflÚËÎÂÚËÂ. ùúó Ó ÂÒÔ ËÚ apple Á ËÚË ÓappleÓ ÔÛÚÂÏ Û ÂÎË ÂÌËfl ËÌ ÂÒÚˈËÓÌÌ ı apple ÒıÓ Ó Ì ÓappleÓ ÒÍÛ ËÌÙapple ÒÚappleÛÍÚÛappleÛ. ÉÓappleÓ ÓÚÓ ËÚÒfl Í appleâ ÎËÁ ˆËË ËÎË ÛÊ appleâ ÎËÁÛÂÚ ÌÂÒÍÓÎ ÍÓ ÍappleÛÔÌ ı apple ÓÒÚappleÓËÚÂÎ Ì ı ÔappleÓÂÍÚÓ. Ä ÒÓÎ ÚÌ Ï ÔappleËÓappleËÚÂÚÓÏ fl ÎflÂÚÒfl Î ÓÛÒÚappleÓÈÒÚ Ó ˆÂÌÚapple ÓappleÓ Ò Û ÂÚÓÏ Ô ÂıÓ ÌÓÈ ÒÚË ÛÎˈ äóòú ÍÓ, Ú ÍÊÂ Û ÒÚÍ, ÌÂÔÓÒapple ÒÚ ÂÌÌÓ ÔappleËÎÂ Â Ó Í å Î ÓappleÍÒÍÓÏÛ Á ÏÍÛ, Ú Í Ì Á ÂÏÓÈ ÉÓappleÓ ÒÍÓÈ ÔÎÓ Ë. ÑÂflÚÂÎ ÌÓÒÚ Î ÒÚÂÈ Ì Ôapple ÎÂÌ Ì ÒÓÁ ÌË ËÌÚÂappleÂÒÌÓ Ó, ÔappleË ÎÂÍ ÚÂÎ ÌÓ Ó Îfl ÚÛappleËÒÚÓ Ë ÊËÚÂÎÂÈ ˆÂÌÚapple å Î ÓappleÍ. äappleóïâ ÚÓ Ó, ÔappleÓ Ó flúòfl ËÌÚÂÌÒË Ì Â apple ÓÚ ÔÓ appleâïóìúû ÓappleÓ Ë ÛÎÛ ÂÌË Úapple ÌÒÔÓappleÚÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ Ôapple ÂÎ ı ÓappleÓ. Miesto biudïetui yra bappledingos vystymosi tendencijos. Auganãi pajam i komunalinio turto pardavimo bei didòjanãio komunalini subjekt privatizavimo dòka, gyvendinama yra daugybò strategini investicini uïdavini met biudïete investiciniams poreikiams buvo skirta vidutini kai keturis kartus didesnò suma negu iam tikslui buvo skiriamos pastarojo de imtmeãio biudïet sumos. Taigi, galima bus vis daugiau investicij skirti miesto infrastruktappleros vystymui. Miestas ruo iasi dalyvauti arba jau dalyvauja keliuose dideliuose urbanistiniuose projektuose. Pagrindinis prioritetas miesto centro sutvarkymas su pòsãi j takelio rengimu KoÊciuszki gatvòje bei betarpi kai prie Malborko pilies esanãi teritorij, vadinam Miesto Forumu. ValdÏia stengiasi sukurti dom ir atrakcingà turistams ir gyventojams Malborko centrà. Taip pat intensyviai yra remontuojami keliai bei gerinamos komunikacinòs galimybòs miesto ribose.

21 23

22 24 Gospodarka ùíóìóïëí Ekonomika Nordhorn Niemcy od 1995 r. Troki Litwa od 1997 r. Sölvesborg Szwecja od 1999 r. Margny les Compiegne Francja od 2004 r. Monheim am Rhein Niemcy od 2005 r.

23 25 W 1997 roku Malbork zosta uznany przez Instytut Badaƒ nad gospodarkà rynkowà za jedno z dwunastu miast polskich Êredniej wielkoêci najbardziej atrakcyjnych dla potencjalnych inwestorów. Miasto mo e równie pochwaliç si szeregiem nagród przyznanych w dziedzinie promocji inwestycyjnej i turystycznej. Z kolei przyznawana przez burmistrza nagroda Firma Roku umo liwia prezentacj dorobku firm dzia ajàcych na rynku lokalnym. Sprzyja to promocji dobrych relacji gospodarczych oraz uhonorowaniu podmiotów dobrze zarzàdzanych, produkujàcych wysokiej jakoêci wyroby i dbajàcych o zasoby ludzkie. Malbork posiada 5 miast partnerskich dwa z Niemiec oraz po jednym w Szwecji, Francji i na Litwie. Prowadzone sà tak e wspólne dzia ania z miastami zaprzyjaênionymi w Norwegii, Niemczech i Szwecji. G ównym aspektem partnerskiej wspó pracy mieszkaƒców jest budowanie podstaw dla wzajemnego poznania i zrozumienia poprzez wspólne inicjatywy takie jak wymiany mieszkaƒców oraz przedsi wzi cia kulturalne, sportowe i gospodarcze. Ç 1997 Ó Û å Î ÓappleÍ Î ÔappleËÁÌ Ì àìòúëúûúóï apple ÌÓ ÌÓÈ ÍÓÌÓÏËÍË Ó ÌËÏ ËÁ ÂÌ ˆ ÚË ÔÓÎ ÒÍËı ÓappleÓ Ó Òapple ÌÂÈ ÂÎË ËÌ, Ì Ë ÓΠÔappleË ÎÂÍ ÚÂÎ Ì ı Îfl ÔÓÚÂÌˆË Î Ì ı ËÌ ÂÒÚÓappleÓ. ÉÓappleÓ Û ÓÒÚÓÂÌ applefl Ì apple Ó Î ÒÚË ËÌ ÂÒÚˈËÓÌÌÓÈ Ë ÚÛappleËÒÚË ÂÒÍÓÈ ÔÓÔÛÎflappleËÁ ˆËË. Ç Ò Ó Ó ÂappleÂ, ÔappleËÒÛÊ ÂÏ fl Ï appleóï ÓappleÓ Ì apple «îëappleï Ó» ÔÓÁ ÓÎflÂÚ ÔÓÍ Á Ú ÓÒÚËÊÂÌËfl ÙËappleÏ, ÂÈÒÚ Û Ëı Ì ÎÓÍ Î ÌÓÏ apple ÌÍÂ. ùúó ÒÔÓÒÓ ÒÚ ÛÂÚ ÔÓÔÛÎflappleËÁ ˆËË ÔappleÓ Ì ı ÍÓÌÓÏË ÂÒÍËı ÓÚÌÓ ÂÌËÈ Ë ÔÓÁ ÓÎflÂÚ ÂÎËÚ ÒÛ ÂÍÚ, ıóappleó Ó ÛÔapple ÎflÂÏ Â, ÔÛÒÍ Ë ÔappleÓ ÛÍˆË ÒÓÍÓ Ó Í ÂÒÚ Ë Á ÓÚfl ËÂÒfl Ó ÂÎÓ Â ÂÒÍËı appleâòûappleò ı. å Î ÓappleÍ ËÏÂÂÚ 5 ÓappleÓ Ó -ÔÓ apple ÚËÏÓ ÉÂappleÏ ÌËË Ë ÔÓ Ó ÌÓÏÛ ò ˆËË, îapple ̈ËË Ë ãëú Â. äappleóïâ ÚÓ Ó, ÔappleÓ Ó ËÚÒfl ÒÓ ÏÂÒÚÌ fl ÂflÚÂÎ ÌÓÒÚ Ò appleûêâòú ÂÌÌ ÏË ÓappleÓ ÏË ËÁ çóapple  ËË, ÉÂappleÏ ÌËË Ë ò ˆËË. ÉÎ Ì Ï ÒÔÂÍÚÓÏ Ô appleúìâappleòíó Ó ÒÓÚappleÛ ÌË ÂÒÚ ÊËÚÂÎÂÈ fl ÎflÂÚÒfl ÒÓÁ ÌË ÓÒÌÓ Îfl Á ËÏÌÓ Ó ÔÓÁÌ ÌËfl Ë ÔÓÌËÏ ÌËfl, Î Ó applefl Ó ËÏ ËÌËˆË ÚË Ï, Ú ÍËÏ Í Í Ó ÏÂÌ ÊËÚÂÎflÏË, ÍÛÎ ÚÛappleÌ Â, ÒÔÓappleÚË Ì Â Ë ÍÓÌÓÏË ÂÒÍË ÏÂappleÓÔappleËflÚËfl metais Rinkos ekonomikos tyrim institutas [lenk. - Instytut Badaƒ nad gospodarkà rynkowà] pripaïino Malborkà vienu i dvylikos vidutinio dydïio Lenkijos miest labiausiai atrakcingu miestu potencialiems investuotojams. Taip pat miestas gali pasigirti daugybe apdovanojim, gaut uï investicin ir turizmo vystymàsi. Tuo tarpu burmistro pripaïinamas apdovanojimas Met Ømonò suteikia galimyb pristatyti vietinòje rinkoje veikianãi moni pasiekimus. Tokiu bappledu yra remiami geri ekonominiai santykiai bei pagerbiamos efektyviai veikianãios, auk tos kokybòs gaminius gaminanãios ir Ïmogi kaisiais i tekliais besirapplepinanãios monòs. Malborkas palaiko partnerystòs ry ius su 5 miestais dviem i Vokietijos ir po vienà i vedijos, Prancapplezijos ir Lietuvos. Taip pat yra bendradarbiaujama su keliais kitais miestais i Norvegijos, Vokietijos ir vedijos. Svarbiausias gyventoj partneri ko bendradarbiavimo aspektas tarpusavio païinimo ir supratimo pagrind kapplerimas per bendr iniciatyv, toki kaip gyventoj mainai bei kultappleros, sporto ir verslo renginiai realizavimà.