Ćwiczenia praktyczne z obsługi komputera - system operacyjny WINDOWS, pakiet biurowy Microsoft Office (word, excel)

Transkrypt

1 Ćwiczenia praktyczne z obsługi komputera - system operacyjny WINDOWS, pakiet biurowy Microsoft Office (word, excel) opracował A. Zimowski 1998 opracowanie niniejsze poprawione i rozszerzone 2005 i 2006

2 Ćwiczenia przeznaczone są dla studentów WWSHE w Jarocinie i nie mogą być rozpowszechniane i wykorzystywane do innych celów. Ćwiczenia nie obejmują wszystkich możliwości systemów i opisanych programów. Do tego celu służą podręczniki i instrukcje obsługi. Tutaj zawarto podstawowe polecenia edytorów tekstu i arkusza kalkulacyjnego które mogą być przydatne użytkownikowi komputera w czasie pracy. Ćwiczenia zostały opracowane w taki sposób, aby ćwiczący sam dochodził do pewnych wniosków (Windows, Word, Excel) do zapamiętania, a także aby wynik podpowiedzianej operacji inspirował ćwiczącego do dalszych poszukiwań rozwiązania problemu edycji tekstu, czy formatowania arkusza kalkulacyjnego. Do wyboru układu ćwiczeń, prócz literatury podanej na końcu, autor posłużył się doświadczeniem nabytym podczas szkoleń, kursów i wieloletniej pracy przy komputerze z rozmaitymi pakietami biurowymi. Wskazówki i uwagi metodyczne dotyczące korzystania z ćwiczeń 1. Zagadnienia główne w postaci pytań ponumerowane są w każdym dziale oddzielnie od Pytania dodatkowe oznaczone są kolejnymi literami alfabetu od a), b), Odpowiedzi i sposoby wykonania poleceń oznaczone są kropką 4. Ćwiczenia obejmują cały zakres materiału programowego, bez podziału na poszczególne semestry. Korzystający musi więc sam wybrać ćwiczenia na podstawie przerobionego materiału podczas ćwiczeń z informatyki. 5. W ćwiczeniach starano się zachować pewien układ chronologiczny. Oznacza to, że do wykonania ćwiczeń potrzebne są umiejętności nabyte podczas wcześniejszych ćwiczeń. Nie należy więc podchodzić do ćwiczeń kolejnych, jeśli nie opanowało się dostatecznie materiału ćwiczeń poprzedzających. 6. Do ćwiczeń dołączono płytę z zapisem tych ćwiczeń w formacie pdf, oraz kilka ćwiczeń do samodzielnego wykonania z Excela* * Nie dotyczy ćwiczeń dostarczanych drogą elektroniczną.

3 Ćwiczenia z systemu operacyjnego WINDOWS Włącz komputer, odczekaj aż system całkowicie uruchomi się. (klepsydra przy kursorze myszy powinna zniknąć). 1. Po uruchomieniu komputera na ekranie pojawi się obraz pulpitu systemu operacyjnego: a) Operacje ustawiania puplitu. Kliknij prawym przyciskiem myszy na środku ekranu (patrz rysunek). Z okna rozmieś ikony, wybierz autorozmieszczenie. Wybierz dowolną ikonę, naciśnij lewy przycisk myszy i spróbuj ją przenieść w inne miejsce pulpitu. Ponownie kliknij prawym przyciskiem myszy na pulpicie, a następnie włącz autorozmieszczenie (fajka obok opcji). Sprawdź efekt. Ponownie kliknij prawym przyciskiem myszy na pulpicie. Wybierz opcje właściwości. Pojawi się okno ustawiania pulpitu z kolejnymi zakładkami: 3

4 2. U dołu ekranu znajduje się pasek zadań kliknąć na przyciski Start sprawdzić zawartość rozwijanego okna Uruchom umożliwia uruchomienie programu po wpisaniu ścieżki dostępu, lub odszukania właściwej ścieżki dostępu (przeglądaj). Wyszukaj, (znajdź) umożliwia wyszukanie folderu, (katalogu), lub pliku znajdującego się w dowolnym napędzie komputera. Po odszukaniu, możliwe jest jego uruchomienie z okna wyszukaj. 4

5 Pomoc, uruchamia spis treści pomocy, z którego można wybrać interesujący nas temat. Okno pomocy może różnić się wyglądem, w zależności od wersji systemu Windows. Zawsze na;leży czytać informacje zawarte na ekranie. Panel sterowania, ustawienia, wyświetla listę elementów, dla których można zmienić ustawienia systemu. Moje bieżące dokumenty, (dokumenty) - wyświetla listę dokumentów, które były wcześniej otwierane i zapisywane. Tutaj można od razu uruchomić dokument wraz z aplikacją, w której był tworzony. System zachowuje tutaj ostatnie 15 dokumentów, a każdy kolejny wypycha najstarszy. Jeśli dokument został usunięty z dysku twardego, to nie zawsze zostanie usunięty z tego miejsca. Wszystkie programy, (Programy), służy do uruchamiania zainstalowanych programów. Wyłącz komputer, (Zamknij system) Zamyka system, lub pozwala go uruchomić ponownie, Zawsze należy w ten sposób zamykać system. Wyłączenie komputera bez zamykania systemu może spowodować utratę danych, lub zakłócenia pracy dysku twardego i systemu. Zwróć uwagę na strzałki w oknie menu Start - wskazują, że po naprowadzeniu kursora na wybraną opcję, rozwija się nowe okno. Dotyczy to wszystkich okien dialogowych. Operacje na oknach. 1. Kliknij dwukrotnie na ikonie Kosz, a) zmień wymiary okna ustaw kursor myszy na dowolnej krawędzi okna, przytrzymując lewy przycisk myszy przeciągnij krawędź w lewo lub w prawo, (krawędzie boczne), lub w dół w górę (krawędzie poziome) b) sprowadź okno na pasek zadań, a następnie przywróć poprzedni rozmiar okna kliknij na ikonę w górnym prawym narożniku okna (okno pojawia się na pasku zadań w postaci przycisku), kliknij na ten przycisk c) rozwiń okno do pełnych wymiarów kliknij na przycisku w górnym prawym narożniku okna (okno pokryje cały pulpit), zauważ zmianę wybranego przycisku kliknij na ten przycisk. d) zamknij otwarte okno. kliknij na przycisku, otwórz okno kosza ponownie. Uwaga: sprowadzenie okna na pasek zadań, nie zamyka aplikacji. Okno jest zdjęte z pulpitu. e) przesuń okno w inne miejsce pulpitu 5

6 ustaw kursor myszy na pasku tytułu okna, a następnie naciśnij lewy przycisk myszy i przesuń okno w inne miejsce pulpitu. f) zamknij okno wykorzystując inny sposób. kliknij na ikonie w lewym górnym rogu okna - pojawi się rozwijane menu wybierz z niego Zamknij. dwukrotne kliknięcie na tej ikonie, lub zastosowanie skrótu klawiszowego Alt+F4 również zamyka okno. Uwaga2: Wszystkie powyższe operacje dotyczą pozostałych okien w systemie Windows. 3. Praca z kilkoma aplikacjami (oknami). a) otwórz dowolną aplikację np. Kosz i rozwiń okno do pełnych rozmiarów ekranu. b) otwórz kolejną aplikację, np. Mój komputer i także rozwiń do pełnych rozmiarów ekranu Zauważ, że na pasku zadań znajdują się przyciski otwartych aplikacji; klikaj kolejno na te przyciski i obserwuj ekran. To samo możesz uzyskać za pomocą kombinacji klawiszy Alt+Tab. Naciśnij i przytrzymaj klawisz Alt, a następnie naciśnij krótko klawisz Tab, trzymaj nadal klawisz Alt. Pojawi się okno: klawiszem Tab wybierz żądaną aplikację. 4. Zapoznaj się z zawartością komputera kliknij dwukrotnie na ikonie Mój komputer wybierz dowolny element okna, kliknij prawym przyciskiem myszy, zapoznaj się z zawartością okna dialogowego i wybierz opcję Właściwości ; zapoznaj się z informacją wyświetloną na ekranie kliknij dwukrotnie na wybranej ikonie tego okna (uruchamia aplikację, lub otwiera zawartość dysku (folderu) z menu głównego Widok wybierz sposób wyświetlania zawartości okna (np. ikony, lista, szczegóły) zamknij wszystkie okna 5. Korzystanie z Eksploratora Windows a) uruchom Eksplorator Windows Start-Programy-Eksplorator Windows; (w systemie Windows XP Eksplorator Windows znajduje się w Akcesoriach) zapoznaj się z zawartością tego okna w lewym oknie znajduje się struktura folderów (katalogów), w prawym zawartość aktualnego katalogu, w górnym wąskim okienku (Adres) wyświetlany jest aktualny dysk lub katalog. Tam można wybrać wyświetlany napęd. kliknij na ikonie dowolnego folderu (katalogu) w lewym oknie - obserwuj zmianę zawartości prawego okna - wyświetla zawartość tego folderu (katalogu) znak plus obok nazwy folderu oznacza, że w tym folderze (katalogu) znajdują się podkatalogi; kliknij na znaku plus obok ikony katalogu - otwiera dostęp do podkatalogów zawartość podkatalogu można również wyświetlić klikając dwukrotnie na ikonie podkatalogu w prawym oknie eksploratora 6.

7 Uwaga: zaleca się kliknąć na ikonie, a nie na nazwie katalogu, gdyż przy braku wprawy w podwójnym kliknięciu na napisie, napis znajdzie się w ramce edycyjnej umożliwiającej zmianę nazwy pliku lub katalogu; jest to niebezpieczne w przypadku plików systemowych. Opcja ta umożliwia zmianę nazwy w przypadku zamierzonym. zapoznać się z menu głównym okna eksploratora oraz z ikonami narzędzi - powrót do katalogu nadrzędnego umożliwia kliknięcie na ikonie ze strzałką. b) korzystając z eksploratora utwórz folder (katalog) o nazwie EGZAMIN w katalogu głównym na dysku C: kliknij na strzałce w pasku adres i zaznacz C: kliknij prawym przyciskiem myszy w prawym oknie, a następnie wybierz z rozwiniętego okna Nowy, a w kolejnym oknie kliknij Folder w ramce obok ikony wpisz nazwę utworzonego folderu i naciśnij ENTER; (podświetlony napis umożliwia natychmiastowe wpisanie nazwy, bez konieczności wstawiania tam kursora) wejdź dowolnym sposobem do tego folderu (katalogu), utwórz w nim folder o nazwie ZALICZENIE korzystając z menu głównego - Plik-Nowy -Folder c) kopiuj utworzony folder (katalog) w inne miejsce dysku, np. do folderu Moje dokumenty: ustaw tak wyświetlanie w lewym oknie, aby był widoczny folder moje dokumenty, w prawym oknie zaznacz wybrany do przeniesienia folder, uchwyć go kursorem myszy, naciśnij i przytrzymaj lewy klawisz myszy i przenieś wybrany folder do lewego okna w miejsce w którym podświetli się folder przeznaczenia Moje dokumenty, a następnie zwolnij przycisk myszy. d) usuń utworzony podkatalog wskaż go kursorem myszy i kliknij prawym przyciskiem myszy wybierz opcję usuń, przeczytaj wyświetlany komunikat i sprawdź czy chodzi rzeczywiście o ten katalog, a następnie wybierz Tak wyjdź z katalogu ZALICZENIE e) usuń katalog ZALICZENIE naprowadź na niego kursor myszy kliknij i przytrzymaj lewy przycisk myszy trzymając lewy przycisk myszy przenieś katalog na ikonę Kosz i zwolnij przycisk myszy Uwaga: system w tym wypadku nie żąda potwierdzenia czy o ten katalog chodzi, a katalogi puste i usuwane z dyskietki nie pozostają w koszu. Ćwiczenia z edytorem tekstu część I Podstawy teoretyczne Terminy: 1. Akapit blok tekstu składający się z jednego lub kilku zdań dotyczących określonej myśli. Nową myśl rozpoczyna się nowym akapitem (w edytorze tekstu naciśnięcie klawisza ENTER). 2. Akapit ma swój styl. Do stylu akapitu należą: a) odstępy między wierszami i między akapitami, b) atrybuty czcionki (krój, rozmiar styl), c) wcięcie pierwszego wiersza i marginesy akapitu (wcięcie z lewej, z prawej), 7

8 d) tabulatory (rodzaje, znaki wiodące), e) numerowanie akapitów, f) wyrównanie tekstu (justowanie) do lewego marginesu Ctrl + l do środka Ctrl + e do prawego marginesu Ctr + r do obu marginesów Ctr + j 1. Znaki przestankowe wstawia się zaraz po wyrazie; tak: kto? Kropka. Przecinek, wykrzyknik! nie: kto? Kropka. Przecinek, wykrzyknik! 2. Nawiasy zaraz przed wyrazem i zaraz po wyrazie; (tak: (wyraz w nawiasie); nie: ( wyraz w nawiasie ) 3. Cudzysłowy zaraz przed wyrazem i zaraz po wyrazie; tak: wyraz w cudzysłowie ; nie: wyraz w cudzysłowie Polskie znaki diakrytyczne wprowadza się kombinacją klawiatury: prawy Alt + znak Alt + a = ą, Alt + c = ć, Alt + n = ń, Alt + l = ł, Alt + e = ę, Alt + u =, Alt + s = ś, Alt + z = ż, Alt + x = ź, Alt + o = ó Duże litery tak samo, tylko przytrzymać Alt + Shift + znak Niektóre znaki nie są dostępne z klawiatury. Wstawić je można wprowadzając kod znaku. W tym celu przytrzymujemy lewy Alt i wprowadzamy z klawiatury kalkulatorowej kod znaku poprzedzony zerem. Np. znak paragrafu - Alt , znak stopni Celsjusza - Alt cudzysłowy - Alt , Alt Alt Zasady poprawnej pisowni wymagają, aby na końcu wiersza nie pozostały łączniki (pojedyncze znaki). Po sformatowaniu tekstu należy je przenieść do nowego wiersza w następujący sposób: usunąć spację między łącznikiem a następnym wyrazem, i w to miejsce wstawić tzw. Twardą spację Ctr+Shift+spacja (przytrzymać Ctr i Shift i nacisnąć spację). Symbol twardej spacji różni się od zwykłej: 8

9 Twardą spację wstawia się również w mianach, np. 125 zł, między skrótem imienia i nazwiska itp. Łączy ona dwa człony wyrażeń w jeden. Pełna tabela kodów znakowych znajduje się na końcu niniejszego skryptu. 1. Uruchomić edytor tekstu Word Start-Programy- Microsoft Word a) przygotowanie edytora do pracy (zalecane po zainstalowaniu pakietu Office) z menu głównego Narzędzia wybieramy Opcje w widocznym oknie na zakładce Widok powinny być zaznaczone opcje jak na rysunku. Wyświetlanie granic tekstu i wszystkich znaków pomocniczych niedrukowanych (spacje, tabulatory, koniec akapitu) jest istotne dla informacji formatowania tekstu. W znaku zawarta jest pełna informacja o stylu akapitu. Dzięki temu można kopiować styl danego akapitu do akapitu innego. W niektórych przypadkach instalacji Word jako czcionkę domyślną w stylu standardowy uruchamia Times New Roman w rozmiarze 10 pt. Czcionka o tym rozmiarze jest mała, co zmusza użytkownika do doraźnej zmiany poprzez zaznaczenie tekstu i wybór większego rozmiaru czcionki. Sposób ten nie jest zalecany. b) Sposób ustawienia czcionki na stałe w stylu Standardowy (Normalny dla Office 2003) z menu głównego wybierz Format Styl, (sprawdź czy zaznaczony jest styl Standardowy) wybierz przycisk Modyfikuj, w kolejnym oknie wybierz przycisk Format, a następnie Czcionka, w oknie Czcionka zaznacz Rozmiar 12 i zatwierdź OK, w oknie Modyfikuj styl zaznacz opcję Dodaj do szablonu i zatwierdź OK, w oknie Styl wybierz Zastosuj c) Ustawienie strony dokumentu: Z menu głównego wybierz Plik Ustawienia strony, w oknie Ustawienia strony na zakładce Marginesy należy ustawić żądane rozmiar marginesów. Opcję Marginesy lustrzane należy zaznaczyć jeśli dokument ma być drukowany po obu stronach kartki papieru. Marginesy lewy i prawy zmieniają nazwę na zewnętrzny i wewnętrzny. Na zakładce Rozmiar papieru można ustawić żądany rozmiar papieru. 9

10 Uwaga: Zaleca się stosować następujące rozmiary marginesów: Rodzaj dokumentu Pisma urzędowe Górny Dolny Lewy Prawy ok. 1 cm ok. 1 cm 2 2,5 cm 1 1,5 cm 2 cm 2 cm** 3,5 4 cm 1,5 2 cm Dokumenty wielostronicowe (np. prace dyplomowe)*** * ** Dokumenty ozdobne (dyplomy, listy w zależności od potrzeb jednakowe pochwalne, ) * należy uwzględnić nagłówek firmówki ** należy uwzględnić margines drukarek atramentowych *** zawsze należy uwzględniać marginesy techniczne drukarki (w nowych modelach system kontroluje zapisane w oprogramowaniu drukarki marginesy) d) zapoznaj się z menu głównym oraz ikonami naprowadź kursor myszy na dowolny element i poczekaj, aż pojawi się krótka informacja dotycząca tego elementu. Wpisz dowolny tekst składający się przynajmniej z trzech, czterech wierszy. Zauważ, że wyraz który nie mieści się w marginesach zostaje automatycznie przeniesiony do nowego wiersza. aby rozpocząć nowy akapit, należy nacisnąć ENTER. e) zapisz wpisany tekst na dysku z menu głównego wybierz Plik-Zapisz jako rozwiń okienko z napisem Moje dokumenty wybierz folder docelowy zapisu jeśli folderu nie ma, kliknij na ikonę w ramkę z zaciemnionym napisem Nowy folder wpisz dowolną nazwę tworzonego foldera i naciśnij enter wejdź do utworzonego foldera (katalogu) przyciskiem Otwórz, lub podwójnym kliknięciem na nazwie folderu w oknie zatytułowanym Nazwa pliku wstaw kursor, a następnie wpisz nazwę swojego pliku tekstowego f) ćwicz sposoby poruszania się po tekście ustaw kursor myszy w dowolnym miejscu tekstu i kliknij lewym klawiszem myszy. Wskaż inne miejsce w tekście i ponownie kliknij lewym klawiszem myszy. ustaw kursor edytora w dowolnym miejscu tekstu naciskaj klawisze strzałek i obserwuj przesuwanie się kursora po tekście. naciśnij i przytrzymaj klawisz Ctrl a następnie klawisze strzałek - obserwuj jak przemieszcza się kursor naciśnij kolejno klawisze Home i End - obserwuj jak przemieszcza się kursor. naciśnij i przytrzymaj klawisz Ctrl, a następnie naciskaj kolejno klawisze Home i End. wstaw kursor w dowolne miejsce tekstu, naciśnij i przytrzymaj klawisz Shift, a następnie naciskaj klawisze strzałek - obserwuj efekt tej czynności. Po zwolnieniu klawiszy naciśnij 10

11 dowolny klawisz ze strzałką. wstaw kursor w dowolne miejsce tekstu, naciśnij i przytrzymaj klawisze Shift+Ctrl następnie naciskaj kolejno klawisze strzałek - obserwuj tekst. Po zwolnieniu klawiszy naciśnij dowolny klawisz ze strzałką. ustaw kursor poznaną przed chwilą metodą na początku tekstu, naciśnij i przytrzymaj klawisze Shift+Ctrl, a następnie naciśnij i zwolnij klawisz End. Kliknij kursorem myszy w dowolnym miejscu tekstu. Wstaw kursor w dowolne miejsce tekstu, przytrzymaj klawisz Shift, a następnie kliknij kursorem myszy w innym miejscu tekstu. Ta metoda zaznaczania tekstu jest wygodna, gdy trzeba zaznaczyć fragment tekstu obejmujący kilka stron. 1 Powyższe metody pozwalają na zaznaczenie (podświetlenie) tekstu w całości lub jego fragmentu. g) inne operacje na tekście - zaznacz poznaną metodą fragment lub całość tekstu, a następnie: z menu głównego Edycja wybierz-kopiuj ustaw kursor na końcu tekstu, a następnie z menu głównego Edycja- wybierz Wklej zaznacz ponownie fragment tekstu z menu głównego Edycja- wybierz Wytnij. ustaw kursor na końcu tekstu, a następnie wybierz z menu głównego Edycja-Wklej. powtórz te czynności korzystając z przycisków ekranowych, lub skrótami klawiszowymi: Wytnij Ctr+x, Kopiuj Ctr+c, Wklej Ctr+v. zapisz wprowadzone zmiany na dysku: wskaż kursorem myszy na dyskietkę na pasku narzędzi i kliknij lewym przyciskiem myszy. Zmiany zostaną zapisane. To samo można wykonać skrótem klawiszowym Ctr+S. h) formatowanie tekstu - akapit, czcionka - krój wielkość ustaw kursor w dowolnym miejscu tekstu, a następnie klikaj kolejno na przyciskach. To samo można osiągnąć za pomocą skrótów klawiszowych (patrz wcześniej zasady edycji tekstu wyrównanie (justowanie tekstu). zaznacz dowolny fragment tekstu, a następnie korzystając z okien zmień krój i rozmiar czcionki, a następnie kliknij na przyciskach. 2 zauważ, że zmieniona została tylko czcionka zaznaczonego fragmentu tekstu. To samo możesz zrobić korzystając z menu głównego Format. wstaw kursor w dowolne miejsce tekstu, a następnie wskaż wskaźniki na linijce kliknij lewy przycisk myszy i trzymając go wciśnięty przesuwaj wskaźnik wzdłuż linijki; sprawdź zachowanie się tekstu w akapicie. wszystkie zmiany w tekście zapisz korzystając ze skrótu klawiszowego. i) zakończ pracę z edytorem Word Menu główne - Plik Zakończ 11

12 Ćwiczenia z edytorem tekstu część II 1. Uruchom edytor tekstu Word. Start - Programy - Microsoft word (lub z paska Office kliknij na ikonę Word). a) Otwórz dokument utworzony w poprzednich ćwiczeniach w edytorze Word. Menu główne Plik Otwórz w górnym oknie oknie edycji kliknij na strzałkę a w rozwiniętym oknie wybierz napęd (C: lub D:) na którym utworzyłeś w poprzednich ćwiczeniach katalog (folder). wejdź do tego katalogu, w oknie poniżej powinien pokazać się plik o nazwie jaką nadałeś zapisując dokument utworzony w edytorze Word kliknij dwukrotnie na nazwie tego dokumentu, lub zaznacz go pojedynczym kliknięciem, a następnie kliknij na przycisku ekranowym Otwórz. b) sprawdź jak formatują się akapity tekstu stosując gotowe style w oknie: ustaw kursor w dowolnym miejscu akapitu kliknij na strzałce obok nazwy wyświetlanego stylu (najczęściej jest tam napis Standardowy, Normalny dla Office 2003) wybierz jedną z nazw stylu i kliknij, sprawdź efekt. c) Stosowanie do formatowania tekstu Malarza Formatu w dowolnym akapicie zaznacz znak końca akapitu kliknij w pasku narzędzi na ikonę (malarz formatu) kursor myszy w postaci pędzla przenieś do akapitu który chcesz sformatować i kliknij lewym przyciskiem myszy. Akapit przyjmie ten sam styl jak ten z którego pobrałeś wzorzec. Uwaga: Jeśli taki sam styl należy zastosować do kilku akapitów, malarza formatu należy kliknąć dwukrotnie, a po zakończeniu formatowania ponownie na nim kliknąć w celu jego wyłączenia. Uwaga: Malarza formatu można zastosować również do kopiowania atrybutów czcionki. W tym celu zaznacz czcionkę do kopiowania, kliknij na ikonę malarz formatu i kursorem w postaci pędzla przemaluj fragment tekstu, którego czcionkę chcesz zmienić. d) zapisz zmieniony plik na dysku Menu główne - Plik - Zapisz, lub kliknij na widoczną dyskietkę 2. Tworzenie nowego dokumentu. Uruchom edytor tekstu Word z menu głównego wybierz Plik Nowy z otwartego okna wybierz szablon w zależności od rodzaju tworzonego dokumentu, lub szablon z zakładki ogólne standardowy. Uwaga: można tworzyć małe dokumenty nie korzystając z gotowych szablonów i galerii stylów, wtedy styl każdego akapitu i format czcionki należy ustalić wchodząc do menu głównego Format Czcionka, Akapit, Tabulatory, 12

13 a) rodzaje i wykorzystanie tabulatorów: znajdź znak tabulatora w lewym górny oknie edytora wskaż na niego kursorem myszy i kliknij - zauważ jak zmienia się symbol tabulatora po każdym ponownym kliknięciu. wybierz jeden z symboli, np. lewy a następnie kliknij w dowolnym miejscu na linijce, np. 8 cm - wybrany symbol powinien się tam pojawić naciśnij raz klawisz tabulacji, a następnie zacznij pisać dowolny tekst - sprawdź w którą stronę rozwija się ten tekst - naciśnij klawisz ENTER. z menu głównego Format wybierz Tabulatory. W oknie Tabulatory będzie widoczny wstawiony na linijce tabulator i jego rodzaj (lewy). Zaznacz inny rodzaj i naciśnij OK. Naciśnij klawisz tabulacji i wpisz dowolny tekst - porównaj z układem poprzedniego tekstu. Uwaga1: symbol tabulatora z kropką oznacza tabulator dziesiętny; przy jego użyciu nie pisz tekstu tylko wartości liczbowe, zwłaszcza liczby zawierające wartości dziesiętne. Uwaga 2: ćwiczenia z tabulatorami powtórz korzystając z menu głównego Format - Tabulatory sprawdź opcje zawarte w otwartym oknie Tabulatory. b) Wykorzystanie tabulatorów do sporządzania formularzy: z menu głównego wybierz Format Tabulatory, w oknie położenie wpisz wartość 8 cm, (sprawdź czy wyrównanie tabulatora jest do lewej, a następnie zaznacz znaki wiodące pozycję 2. Naciśnij przycisk Ustaw. Wartość tabulatora pojawi się w dolnym oknie, a w oknie położenie wpisz nową wartość 15 cm i ponownie zaznacz znaki wiodące 2 i naciśnij OK. Uwaga: gdy wstawia się więcej tabulatorów, to wybiera się przycisk Ustaw. Dopiero po wstawieniu ostatniego tabulatora i nadaniu mu formatu wybiera się OK. na linijce powinny pojawić się tabulatory w wybranych miejscach wpisz poniższy tekst w kolejności: Nazwisko, spacja, klawisz tabulacji, spacja, Imię, spacja, klawisz tabulacji, spacja: Nazwisko... Imię... Zamieszkały w... ul.... Uwaga: przesuwając za pomocą myszki położenie tabulatora, można skracać, lub wydłużać znaki wiodące. Nie należy wstawiać znaków wiodących za pomocą kropek! c) wstawianie ramek z menu głównego Wstaw wybierz Ramka kursorem w kształcie krzyżyka utwórz ramkę o żądanej wielkości; ustaw kursor w miejscu 13

14 w którym ma rozpoczynać się lewy górny róg ramki, naciśnij lewy przycisk myszy i ciągnij w prawo w dół. W utworzonej ramce możesz wstawić dowolny tekst, lub rysunek. ustaw kursor myszy na krawędzi ramki, naciśnij lewy przycisk myszy i przesuń ramkę w inne dowolne miejsce. Z menu Format - Ramka możesz nadać atrybuty utworzonej ramki ustaw kursor na znacznikach ramki i zmień jej wielkość (wymiar). d) wstawianie tabelek: z menu głównego Tabela wybierz Wstaw tabelę wybierz z otwartego okna atrybuty tabeli i kliknij OK to samo możesz zrobić graficznie klikając na pokazaną ikonę - wstaw kursor w pierwsze pole rozwijanego okna kliknij lewy przycisk mysz i przeciągaj po pozostałych polach ustalając ilość kolumn i wierszy. ustawiając kursor na krawędziach tabeli (uwaga, kursor zmienia kształt) naciśnij lewy przycisk myszy i przećwicz zmianę rozmiarów wierszy i kolumn, a także pojedynczych komórek z menu głównego Tabela Właściwości można formatować tabelę wpisz w tabelę dowolny tekst i spróbuj go formatować. Ćwiczenia z edytorem tekstu część III 1. Wstawianie grafiki do edytora tekstu: uruchom edytor tekstu Word otwórz dowolny dokument, lub utwórz nowy dokument tekstowy znanym sposobem przejdź na koniec dokumentu a) Wstawianie clipartów z menu głównego Wstaw - wybierz Rysunek, (Obraz Word 2003) z otwartego okna wybierz Microsoft ClipArt wybierz obrazek przez podwójne kliknięcie na nim, lub zaznaczenie a następnie Wstaw. Rysunek pojawi się w edytorze. kliknij jeden raz na rysunku - pojawi się ramka z uchwytami (czarnymi kwadracikami). naprowadź kursor myszy na dowolny uchwyt, a kiedy kursor zmieni kształt naciśnij lewy przycisk myszy i przesuń mysz. Zauważ, że rysunek zmienia kształt, ale nie zmienia jakości (krawędzi) jest to grafika typu wektorowego, dająca się skalować. b) wstawianie rysunków z menu głównego Wstaw wybierz Rysunek, a następnie Z pliku w otwartym okienku Szukaj w... wybierz ścieżkę dostępu do dowolnego pliku graficznego kliknij podwójnie na wybranym rysunku, lub zaznacz rysunek kliknij OK. rysunek zostanie wstawiony do dokumentu. Kliknij raz na rysunku, a kiedy pojawi się ramka z uchwytami zmień rozmiar rysunku jak w poprzednim ćwiczeniu. Uwaga: w obu przypadkach obiekty graficzne zachowują się jak znak i można justować je za pomocą ikon Jeśli zajdzie potrzeba wstawienia pojedynczych elementów graficznych, np. linie, strzałki, czy autokształty, z Menu Widok Paski narzędzi, zaznacz Rysowanie. Pojawi się pasek z elementami do rysowania. 14

15 korzystając z proponowanych elementów tego paska można wstawiać dowolny element graficzny i nadać mu format. a) wstawianie złożonych obiektów graficznych (schematy organizacyjne, grafy itp.). z menu głównego Wstaw wybierz Obiekt, a następnie Obraz Microsoft Word w oknie, które pojawi się, za pomocą marginesów ustaw rozmiary rysunku. wstaw dowolne obiekt y(linię, autokształt, pole tekstowe itp.) z paska narzędzi rysowanie po zakończeniu rysowania, kliknij obok zaznaczonej ramki rysunek jako jeden obiekt znajdzie się na stronie dokumentu jeśli trzeba nanieść poprawkę, kliknij dwukrotnie na polu rysunku, wstaw poprawki i ponownie kliknij obok zaznaczonej ramki. zapisz dokument na dysku z menu głównego Plik wybierz Zamknij, lub b) Wstawianie wykresu do dokumentu: z menu głównego wybierz Wstaw Obiekt, a następnie Wykres Microsoft Excel pojawi się przykładowy wykres przejdź na zakładkę Arkusz 1 wykasuj istniejące dane i wprowadź swoje, np. pozostaw aktywną jedną z komórek obszaru danych i kliknij na ikonę wykresu z paska narzędzi. z okna, które się pojawi wybierz rodzaj wykresu, np. kolumnowy w kolejnym oknie pojawi się twój wykres, naciśnij przycisk Dalej w kolejnym oknie możesz opisać osie x i y, ale nie nadawaj tytułu wykresu, ponieważ numeracja wykresów i ich tytuły są oddzielnymi akapitami dokumentu (automatyczna numeracja i wstawianie do spisu wykresów) wybierz zakładkę Legenda i oznacz Na dole wybierz zakładkę Etykiety danych i zaznacz wartości, a następnie przycisk Dalej w kolejnym oknie Kreatora wykresów zaznacz opcję Jako nowy arkusz. Wykres pojawi się w oknie. kliknij prawym przyciskiem myszy na zakładce Wykres 1 i wybierz Usuń kliknij obok rysunku na stronie dokumentu, wykres jest gotowy. Poprawki i nowe formatowanie wykresu można dokonać po dwukrotnym kliknięciu na obszarze wykresu i wejściu w obszar Excela. 0. Redagowanie dokumentu biurowego a) redagowanie dokumentu za pomocą szablonu z menu głównego Plik wybierz Szablony z odpowiedniej zakładki wybierz dowolny wzorzec dokumentu jaki chcesz tworzyć. w oznaczone pola wpisz teksty tworzonej noty (adresy, daty, treść, załączniki itp.) zapisz plik na dysku w utworzonym wcześniej katalogu 15

16 b) redagowanie dokumentu bez szablonu kliknij na ikonę sporządź dokument według poniższego wzorca zapisz dokument na dysku w utworzonym katalogu, nadając mu nazwę. 3. Korespondencja seryjna. Przygotowanie dokumentu korespondencji seryjnej: utwórz dokument główny lub otwórz go z dysku w folderze twojej grupy z menu Narzędzia wybierz Korespondencja seryjna w oknie Pomocnik korespondencji seryjnej wybierz Utwórz - Listy seryjne, a następnie - aktywne okno w oknie Pomocnik wybierz Pobierz dane - Utwórz źródło danych w oknie Utwórz źródło danych - wybierz nazwy pół bazy danych, naciśnij OK po ustaleniu nazw pól bazy danych pojawi się okno zapisz - nadaj nazwę bazie i kliknij Zapisz z kolejnego okna wybierz edytuj źródło danych w oknie formularz danych wpisz odpowiednie dane (do następnej rubryki przejdź klawiszem Tab; po wpisaniu całego rekordu wybierz Dodaj nowy, a po utworzeniu całej bazy danych wybierz OK w odpowiednie miejsca adresowe korespondencji wstaw odpowiednie pola za pomocą przycisku Wstaw pole korespondencji seryjnej aby wydrukować wybierz scalaj z drukarką; drukarka wydrukuje tyle dokumentów, ile zostało pobranych adresów z bazy adresowej aby utworzyć oddzielny dokument korespondencji wybierz scalaj do nowego dokumentu, a następnie można ten nowy dokument (wielostronicowy) zapisać na dysku 16

17 Uwaga: jeśli baza danych do wydruku seryjnego utworzona jest w arkuszu Excel, to w oknie Pobierz dane wybierz Otwórz źródło danych, a następnie otwórz plik Excela w którym dane są zawarte. w podobny sposób można utworzyć dokumenty adresowania kopert. 4. Wstawianie wzorów i formuł matematycznych: z menu Wstaw wybierz Obiekt a następnie Microsoft Equation pojawi się ramka oraz okno z wyborem poszczególnych symboli i ich powiązania. Klikając na poszczególnych symbolach można sporządzić dowolną formułę matematyczną. Znaki dostępne z klawiatury wpisujemy wprost, a ich format zostanie ustalony automatycznie. Poniżej przedstawiono kilka przykładów: EnT (ϕ ) (r) p Gr ( n + 1) r EnT ( f x2 = )p + µ r 1 µ = n +1 E µt ( f ) p 4 y +6 y2 Proszę przećwiczyć powyższe przykłady lub wprowadzić inne. Ćwiczenia z arkuszem kalkulacyjnym część I 1. Uruchom Microsoft Excel Start - Programy - Microsoft Excel (lub z paska Office kliknij na ikonę Excel) Arkusz podzielony jest na komórki - komórki znajdują się na przecięciu kolumn (oznaczonych literami A, B, C...) i wierszy (oznaczonych liczbami 1, 2, 3...) każda komórka ma swój adres opisany literą i numerem wiersza kursor myszy w obrębie arkusza ma postać grubego krzyżyka ustaw kursor na dowolnej komórce i kliknij lewym klawiszem myszy - wokół komórki pojawi się obwódka - ta komórka jest aktywna. Wybór komórki można również dokonać za pomocą klawiszy kursora (strzałek). naprowadź kursor myszy na krawędź aktywnej komórki, lub na prawy dolny (oznaczony) narożnik (nie klikaj) - zauważ zmianę wyglądu kursora. Będzie to potrzebne w dalszych ćwiczeniach. a) wybierz komórkę C2 wpisz w nią dowolną liczbę, zauważ, że uaktywni się pasek edycji z przyciskami oznaczającymi kolejno - kasuj wpis, (ESC), a zatwierdź (ENTER) fx wstaw funkcję. Zatwierdź wpisaną daną klawiszem ENTER. 17

18 Liczbie można nadać dowolny format (liczbowy, walutowy, procentowy, a także tekstowy) W aktywną komórkę można również wpisać dowolny tekst, a także formułę matematyczną lub funkcję. b) Aby wpisaną wartość modyfikować uaktywnij komórkę z wpisaną wartością wartość ta ukaże się w pasku edycji wstaw kursor tekstowy ( I ) w pasek edycji i dokonaj poprawki aby całkowicie zmienić zawartość komórki, wystarczy ją uaktywnić i wpisać nową wartość. 2. Podstawowe operacja w arkuszu a) wpisywanie wartości uaktywnij dowolną komórkę (np. B2), wpisz dowolną liczbę i zatwierdź, w sąsiednią komórkę (C2) wpisz inną wartość, (np. 25%, automatycznie zostanie nadany format procentowy) w sąsiednią komórkę (D2) wpisz formułę =B2*C2 i zatwierdź ENTER wypełnij komórki wg wzoru - b) kopiowanie formuły komórek ustaw kursor na znaczniku (czarny kwadrat w prawym dolnym narożniku) aktywnej komórki D2 (pojawi się krzyżyk) naciśnij i przytrzymaj lewy przycisk myszy i pociągnij w dół - arkusz obliczy zawartość komórek D3-D4 (skopiowane zostały formuły matematyczne) uaktywnij komórkę B5 z paska narzędzi wybierz symbol sumy Σ i kliknij na nim klawiszem myszy, w pasku edycji pojawi się formuła matematyczna w aktywnej komórce, i taka sama. Zaciemniony fragment oznacza, że można zmienić zakres komórek do sumowania. Wyraz SUMA jest funkcją określającą sumowanie danych. Zapis B2:B4 oznacza zakres komórek z których liczby mają być sumowane. Za pomocą funkcji sumy można sumować wybrane komórki, np. z zakresu (B2:B10) wybieramy do sumowania: =SUMA(B2;B5;B8). Można też sumować zawartości komórek bez użycia funkcji, np. =B2+B3+B4. to samo wykonaj dla komórki D5 c) kopiowanie i przenoszenie komórek i obszaru, komórek naprowadź kursor myszy na dolną krawędź aktywnej komórki, naciśnij lewy przycisk myszy i trzymając go przenieś komórkę w inne miejsce; uaktywnij komórki z formułami matematycznymi i zauważ, że formuły uaktualniły adresy komórek do obliczeń wykonaj tę samą czynność z naciśniętym klawiszem Ctr; zawartość komórki zostanie skopiowana do nowego miejsca to samo można wykonać z obszarem komórek, w tym celu należy zaznaczyć obszar: ustaw kursor w komórce B2, naciśnij lewy przycisk myszy i przeciągnij do komórki D5, lub ustaw kursor w komórce B2, naciśnij przytrzymaj klawisz Shift, a następnie kliknij na komórce D5 wykonaj powyższe czynności na obszarze, lub 18

19 z menu głównego wybierz Edycja - Kopiuj, lub kombinację klawiszy Ctr+C z paska narzędzi wybierz przycisk oznaczony 1 wybierz dowolną komórkę, z menu głównego wybierz Edycja - Wklej, lub kombinację klawiszy Ctr+V i kliknij na przycisku oznaczonym 2. Uwaga: pulsującą ramkę wokół zaznaczonego obszaru do kopiowania można usunąć klawiszem Esc d) zaznacz zapisany przed chwilą obszar a następnie usuń dane z menu głównego Edycja wybierz Wyczyść, a także zdecyduj co ma być wyczyszczone e) automatyczne wypełnianie komórek wpisz w dowolną komórkę jakąś wartość, zatwierdź zaznacz obszar kilka komórek w dół z menu głównego Edycja wybierz Wypełnij - W dół. wpisz w dowolną komórkę jakąś wartość, zatwierdź zaznacz obszar kilka komórek w dół z menu głównego Edycja wybierz Wypełnij - Serie danych, w otwartym oknie zaznacz krok danych co 1 lub inny; sprawdź na kilku przykładach f) operacje względem jednej komórki w dowolna komórkę (np. G3) wpisz wartość liczbową zaznacz obszar od tej komórki w dół kilka komórek i wypełnij je w sposób podany wyżej w komórkę A1 wpisz inną wartość np. 2, w komórkę H3 wpisz formułę mnożenia komórki =G3*A1, ENTER ustaw kursor myszy na znaczniku aktywnej komórki H3, skopiuj formułę w dół. Zauważ, że tylko komórka H3 ma wynik mnożenia, pozostałe zaś mają wynik 0. Sprawdź formuły w tych komórkach. w komórkę H3 wpisz formułę =G3*$A$1 i powtórz powyższe czynności. Sprawdź efekt. Jest to tzw. adresowanie względne. 3. Tworzenie przykładowych arkuszy z wykorzystaniem poznanych możliwości a) sporządź listę płac zawierającą następujące pozycje, według poniższego wzoru, 19

20 b) Formatowanie nagłówka listy: zaznacz obszar komórek A1:F1, z menu głównego wybierz Format Komórki, na zakładce Wyrównanie wyrównaj tekst Poziomo Środek i Pionowo Środek w opcji Sterowanie tekstem zaznacz Zawijaj tekst; zapoznaj się z pozostałymi opcjami okna, na zakładce Czcionka Styl czcionki Pogrubiony na zakładce Obramowanie, wybierz Styl linii, a następnie Kontur i Wewnątrz na zakładce Desenie, wybierz dowolny jasny kolor wypełnienia komórek; potem już tylko OK, Jeśli treści nagłówka tabeli nie mieszą się w komórce pomimo zawijania tekstu, należy poszerzyć komórki, wstawiając kursor myszy w pasku oznaczeń kolumn między ich oznaczeniami, a następnie nacisnąć lewy przycisk myszy i rozszerzyć kolumnę do żądanego rozmiaru, c) formatowanie pozostałych komórek: zaznaczyć obszar komórek C2:C9, z paska formatu wybrać przycisk Waluta zaznaczyć obszar D2:D9, z paska formatu wybrać przycisk Zapis procentowy 20