Językowe aparaty ortodontyczne przegląd piśmiennictwa

Transkrypt

1 Czas. Stomatol., 2008, 61, 7, Polish Dental Society Językowe aparaty ortodontyczne przegląd piśmiennictwa Lingual orthodontic appliances review of literature Liwia Minch, Beata Kawala Z Katedry i Zakładu Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji AM we Wrocławiu Kierownik Katedry: dr hab. n. med. B. Kawala Summary Introduction: In recent years there has been an increasing need for the aesthetic improvement of orthodontic appliances to make them hardly visible. The appliances whose brackets are attached lingually are the only real answer to the problem. Intensive research into lingual approach began in 1970 s, in the United States and Japan. Subsequently, the construction of lingual appliances was improved and in 1986 Kurz, Gorman and Smith in cooperation with Ormco Company developed 7 th generation brackets. The further advancement enabled the manufacture of the Creekmore appliance (Unitek Corporation), INCOGNITO appliance, or developing selfligating appliance (Forestadent). Aim of the study: To present the development of the lingual technique on the basis of available literature. Its numerous advantages as well as obstacles that may be encountered in the course of orthodontic therapy have also been discussed. Conclusion: The application of the lingual technique creates problems which discourage orthodontists from initiating this therapy, among them: bracket positioning, frequent bracket debonding, longer appointments and arduous completion of treatment. Nowadays, the lingual method, thanks to its intensive development, may be used in the treatment of most malocclusions: crowding, spacing, mesioclusions, distoclusions, and open bites including cases requiring prior selective extractions or preoperative therapy. Streszczenie Wprowadzenie: w ostatnich latach istotnie wzrosła potrzeba poprawy estetyki aparatów ortodontycznych i uczynienia ich jak najmniej widocznymi. Jedyną naprawdę niewidoczną alternatywę stanowią zamki przyklejane do zębów od strony językowej. Intensywne badania nad rozwojem techniki lingualnej w ortodoncji rozpoczęto już w latach 70-tych XX wieku, równolegle w ośrodkach w Stanach Zjednoczonych i w Japonii. W kolejnych latach ulepszano konstrukcje aparatów językowych, tak że w 1986 roku Kurz, Gorman i Smith przy współpracy z firmą Ormco stworzyli zamki 7 generacji. Dalszy rozwój pozwolił na opracowanie aparatu Creekmore a (Unitek Corporation), systemu INCOGNITO czy zamków samoligaturujących (Forestadent). Cel pracy: na podstawie przeglądu dostępnego piśmiennictwa przedstawiono rozwój techniki językowej, ukazując jej liczne zalety, lecz również zwracając uwagę na problemy, które napotyka się podczas leczenia. Podsumowanie: leczenie pacjentów techniką językową przysparza ortodontom wiele trudności. Do najczęściej występujących problemów, które zniechęcają lekarzy do rozpoczęcia leczenia tą techniką, zalicza się: utrudnione pozycjonowanie zamków, częste awarie polegające na odklejaniu zamków, dłuższy czas trwania wizyt oraz trudności w końcowych fazach leczenia. Dzięki intensywnemu rozwojowi techniki językowej, może być ona obecnie wykorzystywana w leczeniu większości zaburzeń zębowo-zgryzowych stłoczeń, szparowatości, wad doprzednich, dotylnych oraz zgryzów otwartych, łącznie z przypadkami wymagającymi ekstrakcji zębów czy przygotowaniem przedoperacyjnym. KEYWORDS: orthodontic treatment, lingual appliances HASŁA INDEKSOWE: leczenie ortodontyczne, aparaty językowe 504

2 2008, 61, 7 Językowe aparaty ortodontyczne Wprowadzenie Rosnącemu zainteresowaniu osób dorosłych terapią ortodontyczną towarzyszy potrzeba poprawy estetyki aparatów i uczynienia ich jak najmniej widocznymi. Na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat wykorzystywano w tym celu różne materiały i w ten sposób powstały zamki z materiałów złożonych, porcelanowe czy kryształowe oraz system Invisalign. Jednak, mimo wszystko, część dorosłych osób rezygnowała z leczenia ortodontycznego ze względu na skrępowanie związane z noszeniem aparatu [2]. Jedyną naprawdę niewidoczną alternatywę stanowią zamki przyklejane do zębów od strony językowej. Intensywne badania nad rozwojem techniki lingualnej rozpoczęto już w latach 70-tych XX wieku, równolegle w Stanach Zjednoczonych i Japonii. Kurz [14] przyklejał tradycyjne zamki przedsionkowe po językowej stronie zębów. Jednak, w obawie przed awariami wynikającymi z sił okluzji, ograniczył leczenie do żuchwy [14]. Następnie opatentował zmodyfikowane zamki językowe mające specjalne płaszczyzny nagryzowe oraz powierzchnie zaadaptowane do językowej powierzchni zębów. W roku 1979 Fujita [6] opisał przypadki pacjentów leczonych aparatami lingualnymi z zastosowaniem zaprojektowanych przez siebie łuków grzybkowych, które kompensują nieregularny kształt łuku zębowego od strony językowej. W kolejnych latach ulepszano konstrukcje aparatów językowych, tak że w 1986 roku Kurz, Gorman i Smith przy współpracy z firmą Ormco stworzyli zamki 7 generacji, którymi z sukcesem leczono pacjentów. Dalszy rozwój pozwolił na opracowanie aparatu Creekmore a (Unitek Corporation), INCOGNITO i samoligaturującego (Forestadent). Cel pracy Celem pracy było przedstawienie optymalnego sposobu postępowania przy technice językowej. Rozwój techniki językowej Leczenie pacjentów techniką językową przysparza ortodontom wielu trudności. Do najczęściej występujących problemów, które zniechęcają ortodontów do rozpoczęcia leczenia tą techniką, zalicza się pozycjonowanie zamków, częste awarie polegające na odklejaniu zamków [4], dłuższy czas trwania wizyt oraz trudna ostatnia faza leczenia ortodontycznego, polegająca na niewielkich korektach ustawienia zębów, głównie w zakresie torku i angulacji [16]. Podczas przyklejania zamków przeszkadza ograniczony dostęp do powierzchni językowych zębów, jak również ich nieregularny kształt oraz konieczność utrzymania suchości. W celu ułatwienia procedury zakładania aparatu językowego oraz idealnego pozycjonowania zamków opracowano technikę klejenia pośredniego [17]. Wykorzystuje się w tym przypadku silikonową szynę, w której znajdują się zamki. Po odpowiednim przygotowaniu szkliwa (piaskowanie, wytrawianie) i nałożeniu na zamki żywicy chemoutwardzalnej, zakłada się szynę na zęby i odczekuje kilka minut (według wskazań producenta kleju). W przypadku problemów z założeniem całej szyny, np. w przypadkach tyłozgryzów z retruzją, można szynę przeciąć na pół i procedurę klejenia rozłożyć na dwa etapy. Następnie należy delikatnie zdjąć szynę i skontrolować usytuowanie zamków na powierzchniach zębów. Kolejnym, bardzo istotnym etapem zakładania stałego językowego aparatu, jest kontrola czy elementy zamków nie powodują występowa- 505

3 L. Minch, B. Kawala Czas. Stomatol., nia przedwczesnych kontaktów okluzyjnych w odcinkach bocznych. W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa awarii aparatu, liczni autorzy zalecają odpowiednie przygotowanie szkliwa, tzn. staranne usunięcie osadów, kamienia nazębnego, wypiaskowanie szkliwa i wytrawienie 37% kwasem ortofosforowym. Takie postępowanie znacznie zwiększa siłę adhezji zamków do szkliwa [1, 22]. W większości dostępnych zamków językowych kompensowano nierówny kształt powierzchni językowej zęba warstwą materiału złożonego, która niejednokrotnie musiała być dość gruba. Utrudnia to pacjentowi szybką adaptację do aparatu. Poprzez znaczne ograniczenie przestrzeni dla języka, upośledza też dykcję [11]. Wiechman [20] bazując na technice CAD/ CAM stworzył w pełni zindywidualizowany system zamków ortodontycznych. Po zeskanowaniu modelu set-up cyfrowo tworzone i pozycjonowane są zamki, których kształt powierzchni przylegającej do zęba oraz wartości wpisane w zamek są indywidualnie dostosowane do każdego pacjenta. Na tej podstawie drukowane są prototypy woskowe a następnie odlewane ze stopu złota o dużej twardości (około 300 wg Vickersa) zamki. Metoda ta pozwala na znaczne zmniejszenie wymiarów poprzecznych zamka oraz zwiększenie powierzchni adhezji i idealne przyleganie do powierzchni zęba [19]. W związku z tym ulega skróceniu czas przyzwyczajania się pacjenta do aparatu i zmniejszają się problemy z artykulacją [12]. Należy jednak pamiętać, że zawsze istnieje ryzyko zaburzenia wymowy (głównie seplenienia) w trakcie terapii, choć stopień nasilenia jest bardzo indywidualny i niemożliwy do przewidzenia przed rozpoczęciem leczenia [10, 11]. Badania wykazały, że przy odpowiednim instruktażu i nastawieniu pacjenta nie pojawiają się poważne problemy z utrzymaniem właściwej higieny jamy ustnej [9,18]. Zmniejszeniu adhezji płytki bakteryjnej sprzyjają bakteriostatyczne właściwości złota, z którego wykonane są zamki. Kolejnym utrudnieniem jest nieregularny kształt łuku zębowego po stronie językowej, który powoduje, że chcąc skompensować różnicę w szerokości zębów przednich i bocznych w celu wprowadzenia idealnego łuku należałby ekstremalnie pogrubić zamki na zębach siecznych. Rozwiązanie takie byłoby niekorzystne ze względu na duży dyskomfort pacjenta oraz trudności w przenoszeniu sił ortodontycznych na zęby. W zawiązku z tym faktem, już w latach 70-tych XX wieku Fujita [6] opracował łuk grzybkowy o charakterystycznym kształcie. Dziś dodatkowym ułatwieniem są łuki doginane komputerowo dla konkretnego pacjenta. Specjalny robot (Orthomate) może wykonywać na łukach z różnych materiałów stal, NiTi, TMA, CoCr zagięcia I, II i III rzędu [21]. Takie postępowanie zapewnia dużą precyzję, konieczną szczególnie w końcowych fazach leczenia, kiedy stosuje się grube, sztywne łuki wypełniające slot zamka. Obecnie dzięki intensywnemu rozwojowi techniki językowej, może być ona wykorzystywana w leczeniu większości zaburzeń zębowo-zgryzowych stłoczeń szparowatości, wad doprzednich [7], dotylnych [3], zgryzów otwartych [5], łącznie z przypadkami wymagającymi ekstrakcji zębów [15] czy przygotowaniem przedoperacyjnym [13]. Najbardziej skuteczne są w korekcji powiększonego nagryzu pionowego [8]. Zamki lingualne mogą być wyposażone w dodatkowe haczyki, rurki, zaczepy umożliwiające noszenie wyciągów międzyszczękowych, założenie sztywnych aparatów do korekcji wad klasy II (np. zawiasu Herbsta) czy zastosowanie absolutnego zakotwienia w postaci mikroimplantów. 506

4 2008, 61, 7 Językowe aparaty ortodontyczne Podsumowanie Niegdyś technikę językową uznawano za bardzo trudną i posiadającą liczne ograniczenia w zastosowaniu klinicznym. Jednak ze względu na dużą potrzebę rozwoju niewidocznej metody leczenia wad zgryzu trwają prace laboratoryjne i kliniczne mające na celu poprawę komfortu leczenia aparatami językowymi oraz rozszerzenie spektrum ich zastosowania. Dynamiczny rozwój techniki językowej w ortodoncji potwierdzają: powstanie Towarzystwa Ortodoncji Językowej Lingual Orthodontic Society, podyplomowych studiów w dziedzinie ortodoncji lingualnej oraz liczne kursy i publikacje, co niewątpliwie przyczynia się do rozpowszechnienia tej techniki. Piśmiennictwo 1. Aksu B, Caniklioglu M C, Ozturk Y: Comparison of Bond strength of lingual brackets dunder different composite base forming method. Hell Orthod Rew 2005, 8: Breece G L, Nieberg L G: Motivations for adult orthodontic treatment. J Clin Orthod 1986, 20, 3: Chung K R, Kook Y A, Kim S H, Mo S S, Jung J A: Class II malocclusion treated by combining a lingual retractor and a palatal plate. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2008, 133, 1: Diedrich P: Die linguale bracketfixation Problematik und erste klinische Erfahrungen. Fortschr Kieferorthop 1984, 45: Fillion D: The correction of open-bite in adults using lingual orthodontics. Orthod Fr 1997, 68, 1: Fujita K: New orthodontic treatment with lingual brackets and mushroom archwire appliance. Am J Orthod 1979, 76, 6: Fukui T, Tsuruta M: Invisible treatment of a Class III female adult patient with severe crowding and cross-bite. J Orthod 2002, 29, 4: Gorman J C: Treatment of Adults with Lingual Orthodontics Appliances. Dental Clin North Am 1988, 32, 3: Hohoff A, Fillion D, Stamm T, Goder G, Sauerland C, Ehmer U: Oral Comfort, Function and Hygienie in Patients with Lingual Brackets. J Orofac Orthop 2003, 64, 5: Hohoff A, Seifert E, Fillion D, Stamm T, Heinecke A, Ehmer U: Speech performance in lingual orthodontic patients measured by sonography and auditive analysis. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2003, 123, 2: Hohoff A, Stamm T, Ehmer U: Comparison of the Effect on Oral Discomfort of Two Positioning Techniques with Lingual Brackets. Angle Othod 2004, 74, 2: Hohoff A, Stamm T, Goder G, Phys D, Sauerland C, Math D, Ehmenr U, Seifert E: Comparison of 3 bonded lingual appliance by auditive analysis and subjective assessment. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2003, 124: Hugo A, Reyneke J P, Weber Z J: Lingual orthodontics and orthognathic surgery. Int J Adult Orthodon Orthognath Surg 2000, 15, 2: Kurz C, Swarz M L, Andreiko C: Lingual orthodontics: A status report. Part 2. Research and development. J Clin Orthod 1982, 16, 11: Kurz C: The use of lingual appliance for correction of bimaxillary protrusion (four premolars extraction). Am J Orthod Dentofacial Orthop 1997, 112, 4: Ling P H: Lingual Orthodontics: History, Misconceptions and Clarification. J Can Dent Assoc 2005, 71, 2: Shapck N, Geron S, Floris I, Davidovitch M, Brosh T, Dan Vardimon A: Bracket Placement in Lingual vs Labial System and Direct vs Indirect Bonding. Angle Orthod 2007, 77, 3: Stamm T, Hohoff A, Ehmer U: A subjective 507

5 L. Minch, B. Kawala Czas. Stomatol., comparison of two lingual bracket system. Eur J Orthod 2005, 27, 4: Wiechmann D: A new bracket system for lingual orthodontic treatment. Part 1: Theoretical background and development. J Orofac Orthop 2002, 63, 3: Wiechmann D, Rummel V, Thalheim A, Simon J S, Wiechmann L: Customized brackets and archwires for lingual orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2003, 124, 5: Wiechmann D: Lingual Orthodontics (Part 2): Archwire Fabrication. J Orofac Orthop 1999, 60, 6: Wiechmann D: Lingual orthodontics (Part 3): Intraoral Sandblasting and Indirect bonding. J Orofac Orthop 2000, 61, 4: Otrzymano; dnia 23.IV.2008 r. Adres autorek: Wrocław, ul. Krakowska 26 Tel./Fax: liwiaminch@tlen.pl 508