Modelowanie cen i ryzyka na rynku alkoholi inwestycyjnych.

Transkrypt

1 Aleksander Popko Modelowanie cen i ryzyka na rynku alkoholi inwestycyjnych. Praca magisterska Promotor: Dr hab. Małgorzata Doman Prof. UEP KIERUNEK: Informatyka i Ekonometria SPECJALNOŚĆ: Inżynieria Finansowa KATEDRA: Matematyki Stosowanej Poznań 2012

2 2

3 Spis treści Wstęp Rynek alkoholi inwestycyjnych informacje wstępne Alkohol jako inwestycja Whisky Historia whisky Produkcja whisky Typologia whisky Whisky jako inwestycja Koniak Opis alkoholu Proces produkcyjny Koniak jako inwestycja Wino Opis alkoholu i jego historia Odmiany winorośli Proces produkcji Wina inwestycyjne Londyńska giełda wina Rynek win inwestycyjnych, a rynek akcji i metali szlachetnych Analizowane dane Analiza statystyczna szeregów Analiza statystyczna szeregów poziomów cen Analiza statystyczna szeregów stóp zwrotu Ocena atrakcyjności inwestycji w wino na tle innych inwestycji Ocena rentowności inwestycji Ocena ryzyka inwestycji Wnioski z analizy atrakcyjności inwestycji w wino Badanie relacji między szeregami stóp zwrotu Kowariancja i współczynnik korelacji Model dynamicznych korelacji warunkowych Wnioski płynące z badania zależności pomiędzy szeregami Modelowanie cen win z Bordeaux Idea prognozowania ceny wina za pomocą metod ilościowych

4 3.2. Model Orleya Ashenfeltera Dane i metoda Wyniki Badanie analogiczne do badań Orleya Ashenfeltera Dane i metoda Wyniki Porównanie i wnioski Zakończenie Bibliografia Strony internetowe Spis wykresów Spis tabel

5 Wstęp W ostatnich latach obserwuje się rosnące zainteresowanie alternatywnymi formami inwestycji. Kryzys finansowy, który rozpoczął się od spadków cen akcji na giełdach w 2008 roku, jeszcze mocniej skierował uwagę inwestorów na aktywa inwestycyjne nie będące instrumentami finansowymi. Do tego rodzaju inwestycji należą między innymi złote monety, kamienie szlachetne, obrazy i rzeźby, ziemia oraz alkohole inwestycyjne. Niniejsza praca jest poświęcona właśnie ostatniej wspomnianej kategorii inwestycji alternatywnych. Pomimo, że rynek alkoholi inwestycyjnych rozwija się dynamicznie, ciągle pozostaje stosunkowo mało znaną niszą. Chociaż obserwujemy rosnąca ilość ofert i możliwości inwestycji w alkohole, cały czas istnieje niewiele publikacji dotyczących tego rodzaju inwestycji. Problemem poruszonym w pracy jest kwestia atrakcyjności rynku alkoholi dla inwestora, oraz pytanie o możliwość przewidywania przyszłych cen wybranych alkoholi inwestycyjnych za pomocą metod ilościowych. Celem pracy jest przybliżenie rynku alkoholi inwestycyjnych, w szczególności takich aspektów jak ponoszone przez inwestora ryzyko oraz korelacja z innymi aktywami inwestycyjnymi, a także próba modelowania i prognozowania cen wybranych win inwestycyjnych. Zakres merytoryczny pracy obejmuje charakterystykę poszczególnych rodzajów alkoholi inwestycyjnych, analizę rynku alkoholi inwestycyjnych, porównanie rynku alkoholi inwestycyjnych z rynkami akcji i towarów, przybliżenie badań dotyczących możliwości prognozowania cen wina przy użyciu metod ilościowych, oraz próba dokonania takiej prognozy na podstawie aktualnych danych. Analizy i charakterystyka rynku zostały przeprowadzone w oparciu o literaturę polskojęzyczną i angielskojęzyczną, oraz informacje pochodzące z artykułów zamieszczonych w Internecie. Ze względu na ubogą literaturę przedmiotu, w pracy dominują odwołania do źródeł internetowych. 5

6 Do badań empirycznych użyto danych pochodzących z serwisu internetowego Stooq.pl 1, ze strony internetowej londyńskiej giełdy wina Liv-ex 2, oraz ze strony internetowej Weather Météo-Bordeaux 3. Badania empiryczne przeprowadzono za pomocą programu Microsoft Excel oraz pakietów ekonometrycznych Gretl i OxMetrics. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział zawiera opis możliwości inwestycji w alkohole, charakterystykę poszczególnych rodzajów alkoholi inwestycyjnych, a także przedstawia londyńską giełdę wina Liv-ex. Celem pierwszego rozdziału jest przybliżenie stosunkowo mało znanego w Polsce rynku alkoholi inwestycyjnych. Dwa następne rozdziały poświęcone są badaniom empirycznym. W rozdziale drugim przeprowadzona została analiza statystyczna szeregów czasowych notowań indeksów wina, oraz indeksów akcji i surowców złota i srebra. Porównano różne rynki pod kątem ponoszonego przez inwestora ryzyka oraz rentowności inwestycji. Przeprowadzono także analizę korelacji pomiędzy rynkami i zbudowano model dynamicznych korelacji warunkowych. Trzeci rozdział porusza problem możliwości prognozowania cen win inwestycyjnych za pomocą metod ilościowych. Przedstawione zostały badania innych autorów, oraz została dokonana próba zbudowania modelu prognozującego ceny wina w oparciu o aktualne dane. Praca została zamknięta Zakończeniem, w którym zawarte są najważniejsze wnioski z analizy problemu. 1 Stooq.pl, Stooq.pl, Liv-ex, Liv-ex The Fine Wine Exchange, Weather Météo-Bordeaux, Weather Météo-Bordeaux,

7 1. Rynek alkoholi inwestycyjnych informacje wstępne 1.1. Alkohol jako inwestycja Inwestycja bywa definiowana jako wyzbycie się bieżącej, pewnej konsumpcji na rzecz niepewnej korzyści w przyszłości 4. Za tradycyjne formy inwestowania uważa się często lokowanie pieniędzy w instrumenty finansowe takie jak akcje czy obligacje, jednak istnieją alternatywne formy lokowania majątku, które w ostatnich czasach zdobywają coraz większą popularność. Inwestycje alternatywne to szerokie pojęcie i zalicza się do niego zwykle aktywa inwestycyjne inne niż akcje, obligacje, czy bony skarbowe i pieniężne. Do inwestycji alternatywnych zaliczane są między innymi surowce i towary, fundusze hedgingowe, finansowe instrumenty pochodne, a także obrazy, monety, antyki i alkohole. 5 Alkohole charakteryzujące się potencjałem inwestycyjnym, będą nazywane w pracy alkoholami inwestycyjnym. Są to trunki znanych marek, wysoko cenione i charakteryzujące się stosunkowo niedużą podażą. Inwestycja w alkohol to inwestycja długoterminowa, ponieważ z upływem czasu, w wyniku konsumpcji spada podaż danego alkoholu na rynku. Do alkoholi inwestycyjnych zalicza się niektóre gatunki whisky, nieliczne koniaki oraz wybrane wina Whisky Historia whisky Whisky to mocny napój alkoholowy otrzymywany poprzez destylację zacieru zbożowego oraz poddawanie go leżakowaniu w drewnianych, głównie dębowych beczkach. Whisky pochodzi prawdopodobnie z Irlandii, gdzie już w VII wieku tamtejsi mnisi pędzili tzw. aqua vitae co oznacza wodę życia. W języku gaelickim napój ten nosił początkowo nazwę uisge beatha, która przekształciła się w obecną nazwę 4 P. Dobrzyński, Co to jest inwestycja?, Wikipedia, Alternative Investment, I. Pruchnicka Grabias (red.), Inwestycje alternatywne, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2008, s

8 trunku whisky. Aqua vitae była początkowo napojem otrzymywanym na skutek destylacji produktów fermentacji owoców i używano jej wyłącznie w celach leczniczych. Według legendy, sztukę destylacji miał przywieźć z Francji do Irlandii święty Patryk. Na terenach dzisiejszej Szkocji, aqua vitae pojawiła się najpewniej dzięki irlandzkim Celtom, którzy założyli tam podkrólestwo Dalriady 7. Pierwsza pisemna wzmianka o whisky pochodzi ze Szkocji z 1494 roku i brzmi: dostarczyć osiem toreb słodu do mnicha Johna Cora na produkcję wody życia. Oznacza to, że w XV wieku produkcja whisky w tym rejonie musiała już być dobrze rozwinięta. Wzrost popularności destylacji wynikał prawdopodobnie z coraz lepszej technologii, oraz z przejęcia wiedzy na temat procesów produkcyjnych przez ludzi świeckich. W 1707 roku został nałożony przez parlament brytyjski podatek na słód jęczmienny oraz destylat, co spowodowało wzrost nielegalnej produkcji whisky. Produkcja whisky została przeniesiona w górzysty region Szkocji Highlands, który doskonale nadawał się do tworzenia ukrytych zakładów produkcyjnych oraz organizowania przemytu. Konieczność wytwarzania trunku w niedużych, zakamuflowanych gorzelniach przyczyniła się do utrzymania różnorodności oraz zachowania przekazywanych z pokolenia na pokolenie tradycyjnych receptur. Zmagania producentów whisky z przedstawicielami urzędów podatkowych zakończyły się w 1823 roku, kiedy uchwalono ustawę zmniejszającą obciążenia fiskalne wobec gorzelników. Zmiany w prawie, wraz z wynalezieniem przez Aeneasa Coffeya aparatu do destylacji ciągłej, umożliwiły produkcję whisky na skalę przemysłową. 8 Czarnym momentem w historii whisky było wprowadzenie w 1919 roku w Stanach Zjednoczonych prohibicji alkoholowej. Najbardziej ucierpieli na tym irlandzcy gorzelnicy, których głównymi odbiorcami byli konsumenci amerykańscy. Stopień w jakim prohibicja zachwiała rynkiem whisky, najlepiej obrazuje zmiana w ilości destylarni - w Irlandii zmniejszyła się ona z 28 w roku 1880 do 2 w roku 1933, a w Szkocji analogicznie ze 170 do 40. Produkcja irlandzkiej whisky na skalę 7 Ł. Tyborowski, G. Latos, Historia szkockiej whisky fakty i legendy, Open Bar portal branży alkoholowej, Scotch whisky historia, produkcja, podawanie,

9 przemysłową została zahamowana, a po zniesieniu prohibicji rynek amerykański został zdominowany przez producentów szkockich Produkcja whisky W zależności od gatunku whisky do jej produkcji używa się różnych metod oraz różnych surowców. Poniżej zostanie ogólnie opisany sposób produkcji whisky, a o różnicach w produkcji poszczególnych gatunków zostanie wspomniane w dalszej części pracy. Pierwszym etapem produkcji whisky jest słodowanie. Polega ono na kiełkowaniu ziarna w ciepłym i wilgotnym środowisku. Podczas kiełkowania dochodzi do aktywacji enzymów amylolitycznych niezbędnych do rozbicia zawartej w jęczmieniu skrobi na cukry proste i dwucukry, które później zostają poddawane fermentacji alkoholowej. Skiełkowane ziarno łatwo się psuje, dlatego jest osuszane. W przypadku whisky szkockiej jęczmień jest osuszany przy użyciu torfowego dymu, który nadaje whisky charakterystyczny posmak. Kolejnym etapem jest zacieranie. Zaczyna się ono od zmielenia ziarna jęczmienia i zalania go gorącą wodą. Umożliwia to rozpuszczenie zawartych w jęczmieniu cukrów. Po odsączeniu otrzymany wywar jest przelewany do kadzi, gdzie następuje kolejny etap fermentacja alkoholowa. Przefermentowany wywar poddawany jest kluczowemu procesowi destylacji. Maksymalne stężenie alkoholu, w jakim mogą żyć drożdże używane do fermentacji to około 17%. Bez destylacji niemożliwe byłoby więc powstanie jakiegokolwiek mocnego alkoholu. Destylacja to metoda rozdziału cieczy przy użyciu różnic w temperaturze wrzenia. Szkocka whisky destylowana jest podwójnie (podczas gdy irlandzka zwykle potrójnie, a amerykańskie burbony pojedynczo). Otrzymany destylat rozcieńczany jest do około 60% zawartości alkoholu i przelewany do beczek w celu leżakowania. Używa się beczek, w których wcześniej dojrzewały burbon, sherry czy porto. Minimalny okres leżakowania szkockiej whisky to 3 lata, jednak whisky, które są najbardziej cenione, leżakują znacznie 9 Ibid. 9

10 dłużej. Podczas leżakowania następują procesy estryfikacji i oksydacji, które nadają whisky walory zapachowe. Po okresie leżakowania, zanim whisky zostanie przelana do butelek może przejść etap mieszania. Destylaty dojrzewające w różnych beczkach często charakteryzują się odmiennym smakiem. Mieszanie whisky z różnych beczek umożliwia gorzelnikom otrzymanie całej gamy smaków. Z drugiej strony, kupażowanie whisky ze starszymi destylatami pozwala na utrzymanie smaku danej marki Typologia whisky Whisky jest produkowana w różnych miejscach na świecie przy użyciu nieco różniących się od siebie sposobów. Dla poszczególnych rodzajów whisky zachowywane są również odmienne standardy jakości. Właśnie z powyższych powodów istotne wydaje się przybliżenie klasyfikacji gatunków whisky. Najpopularniejszy sposób klasyfikacji whisky to podział ze względu na kraj pochodzenia. Wyróżniamy whisky szkockie (najpopularniejsze marki to Johnnie Walker, The Famous Grouse, Ballantine s, Glenfiddich czy Chivas Regal), whisky irlandzkie (Tullamore Dew, Jameson, Bushmills), amerykańskie (Jack Daniels, Jim Bean, Wild Turkey, Elijah Craig) i japońskie (Yamazaki, Nikka). Oprócz tego whisky produkowana jest także w innych krajach, na przykład w Walii i Kanadzie. 11 W Polsce na zasadzie podobnej do whisky produkowana jest Starka, jednak ten alkohol zaliczany jest do wódek zbożowych. 12 Drugim sposobem klasyfikacji whisky jest podział ze względu na użyte składniki i metody produkcji. Whisky słodowa (Single Malt) to whisky pochodząca z jednej gorzelni, ale niekoniecznie z jednej beczki. Do jej produkcji używa się słodu jęczmiennego, drożdży i wody. Whisky słodową, pochodzącą z jednej beczki określa się mianem Single Cask lub Single Barrel, natomiast whisky słodową mieszaną, pochodzącą z różnych destylarni określa się mianem Blended Malt, lub Pure Malt (przykładem takiej whisky jest popularny Johhnie Walker Green Label). 10 Ibid. 11 Wikipedia, Whisky, Wikipedia, Starka,

11 Whisky zbożowa (grain) jest produkowana z pszenicy, żyta, kukurydzy, oraz jęczmienia, którego zawartość stanowi około 10%. Sposób wytwarzania whisky zbożowej jest znacznie szybszy i tańszy niż whisky słodowej. Whisky zbożowa rzadko jest butelkowana i sprzedawana jako oddzielny destylat, najczęściej używa się jej do produkcji whisky mieszanej (blended). Whisky mieszana (blended), to whisky powstała na skutek połączenia różnych marek whisky słodowej z whisky zbożową. Jest to zdecydowanie najpopularniejszy rodzaj whisky około 90% sprzedawanej whisky szkockiej to whisky mieszana. Burbon to whisky produkowana głownie z kukurydzy (zawartość kukurydzy nie może być mniejsza niż 51%). Po destylacji leżakuje 2 lata w nowych, opalonych beczkach dębowych. Burbon jest produkowany niemalże wyłącznie w Stanach Zjednoczonych, głównie w stanie Kentucky. Popularna w Polsce marka burbonu to Jim Bean. Tennessee whiskey to whisky której proces produkcji jest bardzo podobny do produkcji burbonu, jednak jest ona poddana specyficznemu procesowi filtracji (Lincoln Count Process). Zanim whisky jest rozlewana do beczek zostaje przefiltrowana przez grubą warstwę węgla drzewnego, co nadaje jej charakterystyczny smak. Aktualnie wytwarza się w ten sposób dwie marki: Jack Daniel s oraz George Dickel Whisky jako inwestycja Gatunki whisky, które mają największy potencjał inwestycyjny, to szkocka whisky słodowa (Single Malt) oraz whisky słodowa z jednej beczki (Single Cask). Są to gatunki, które stanowią niewielką część światowej produkcji whisky, przez co są niezwykle wysoko cenione. Whisky, których cena cechuje się wysokim potencjałem wzrostu, często pochodzą z edycji limitowanych lub zostały wyprodukowane w nieistniejących obec- 13 Wikipedia, Whisky,

12 nie destylarniach. Zmniejszająca się z czasem podaż skutkuje wzrostem cen już i tak rzadkich egzemplarzy. 14 Inwestowanie w whisky wymaga od inwestorów znajomości serii limitowanych oraz panujących na rynku tendencji. Warto w tym momencie wspomnieć o jednym z największych autorytetów w świecie whisky jakim jest Jim Murray. Co roku wydaje on książkę Whisky Bible zawierającą opisy i oceny przeanalizowanych przez niego whisky. W Whisky Bible 2011 zostało ocenionych i opisanych ponad 4500 rodzajów tego trunku. 15 W 2007 roku w Holandii został utworzony przez Michaela Kappena World Whisky Index. Jest to zarówno indeks whisky, który umożliwia śledzenie rynku, jak i platforma transakcyjna która ułatwia handel inwestorom indywidualnym. W momencie powstania World Whisky Index zawierał niecałe 3 tysiące butelek. Obecnie w skład indeksu wchodzi butelek, o łącznej wartości ponad 5,5 miliona euro. Najdroższy egzemplarz znajdujący się obecnie na World Whisky Index to Springbank 50 years z 1919 roku, którego wartość jest wyceniona na 55 tysięcy euro. World Whisky Indeks umożliwia nie tylko pośrednictwo w handlu butelkami whisky, ale również odpłatny transport whisky do nabywcy lub przechowywanie butelek w specjalnych magazynach, wraz z ubezpieczeniem butelek. Koszty przechowywania zakupionej whisky w magazynie zależą od jej ceny i wynoszą rocznie od 1,1% do 2% wartości butelki. Koszty transakcyjne zależą od miejsca kupienia whisky oraz od jej wartości. Jeśli whisky została wcześniej kupiona na World Whisky Indeks, koszty transakcyjne wynoszą od 0,5% do 2% wartości transakcji. Natomiast jeśli whisky nie pochodzi z indeksu, koszty transakcyjne wynoszą 10%. Ponadto wszystkie butelki wystawiane na sprzedaż na platformie muszą być najpierw dostarczone do magazynów World Whisky Index oraz są sprawdzane w celu potwierdzenia ich autentyczności I. Pruchnicka Grabias (red.), Inwestycje alternatywne, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2008, s WhiskyBible.com, World Whisky Index,

13 W Polsce inwestowanie w whisky jest możliwe także za pomocą pośredników finansowych, takich jak Wealth Solutions czy MMS Doradztwo Finansowe. Obie firmy zalecają okres inwestycji 3-5 lat, a minimalna kwota inwestycji to 5 tysięcy euro. Wealth Solutions oferuje następujące sposoby inwestycji w whisky: fizyczny zakup butelek i wystawienie ich na World Whisky Indeks, zakup beczki whisky w Szkocji, zabutelkowanie i wystawienie butelek na sprzedaż, zakup zarówno butelek jak i beczki (portfel mieszany). Korzystając z usług pośredników finansowych należy liczyć się z dodatkowymi kosztami. W przypadku Wealth Solutions opłata wstępna jest zależna od kwoty inwestycji i wynosi od 8% do 15%. Ponadto pobierana jest opłata za zarządzanie, która wynosi 2,5% rocznie od kwoty wydanej na zakup whisky, a także w przypadku sprzedaży whisky za pośrednictwem World Whisky Index pobierana jest opłata wynosząca 0,5% wartości sprzedawanej whisky. W celu zobrazowania potencjału wzrostu ceny whisky, poniżej zostaną przedstawione przeciętne roczne zyski z inwestycji: Black Bowmore 1964, wzrost ceny przeciętnie o 144% rocznie w latach Port Ellen 1987, wzrost ceny przeciętnie o 24% w latach Ardberg 1979 wzrost ceny przeciętnie o 57% w latach Oszacowany przez firmę Wealth Solutions przeciętny zysk z inwestycji w butelki whisky wynosi 20% rocznie, a z inwestycji w beczki 25%. Podane stopy zwrotu z inwestycji pokazują, że inwestowanie w whisky może być konkurencyjne wobec inwestowania w tradycyjne instrumenty finansowe. Warto jednak zwrócić uwagę na niską płynność rynku oraz wysokie koszty transakcyjne. Należy również zauważyć, że możliwości zysku na rynku whisky są tak samo jak w przypadku tradycyjnych instrumentów finansowych zależne od zadanego przez inwestora poziomu ryzyka i wynikającej z niego struktury portfela inwestycyjnego Wealth Solutions, Zasady inwestycji w whisky,

14 1.3. Koniak Opis alkoholu Koniak to mocny alkohol, którego produkcja zaczęła się w XVII wieku. Jest to najsłynniejszy z winiaków (brandy), wytwarzany we Francji w okolicach miasteczka Cognac. Żaden destylat winny nie może być nazywany koniakiem jeśli powstał w innym rejonie. Koniak musi być wyprodukowany co najmniej w 90% z następujących gatunków winogron: Ugni Black, Colombard lub Folle Blanche. Koniak jest dwukrotnie destylowany w tradycyjnych, miedzianych alembikach oraz leżakuje przynajmniej dwa lata w beczkach z dębu francuskiego. Popularnymi markami koniaków są Hennessy, Martell, Remy Martin, Camus czy Napoleon. 18 Można wspomnieć, jako o ciekawostce, o zmianie w profilu konsumenta koniaku w Stanach Zjednoczonych, która miała miejsce na początku lat dziewięćdziesiątych. Wcześniej, koniak kojarzony z elegancją, luksusem i przepychem konsumowany był głównie przez białych, starszych ludzi. Wraz z nawiązywaniem do tego trunku przez muzyków rapowych, głównymi konsumentami koniaku stali się młodzi, czarnoskórzy mieszkańcy wielkich miast. Koniak pojawiał się w piosenkach takich wykonawców jak NAS, Tupac Shakur czy Jay-Z. W raporcie firmy Pernod-Ricard, która jest właścicielem marki Martell, znalazło się stwierdzenie: Stany Zjednoczone to najważniejszy rynek zbytu dla koniaku, a docelowym konsumentem są afroamerykanie. Często można spotkać się z twierdzeniem, że odrodzenie popularności koniaku w Stanach Zjednoczonych jest bezpośrednio związane z popularyzacją muzyki rap i kultury hiphopowej Proces produkcyjny Proces produkcyjny koniaku dzieli się na cztery etapy. Pierwszym etapem jest zbiór winogron. Jak zostało wspomniane wcześniej, do produkcji koniaku używa się przede wszystkim jednej z trzech odmian winogron. Jednak większość koniaków 18 Open bar portal branży alkoholowej, Koniak (Cognac) historia, produkcja, podawanie, Ibid. 14

15 jest wytwarzana z winogron Ugni Blanc. Zbiory winogron mają miejsce najczęściej w październiku. Zebrane winogrona są wyciskane za pomocą pras pneumatycznych i otrzymany moszcz jest poddawany fermentacji. Dodawanie cukru jest niedozwolone. W wyniku fermentacji powstaje wytrawne i kwaśne wino, które nie nadaje się do picia ale jest doskonałe do destylacji. Drugim etapem jest destylacja. Proces destylacji odbywa się w miedzianych alembikach. W wyniku drugiej destylacji otrzymuje się destylat o zawartości alkoholu około 70%. Wiek koniaku zaczyna się liczyć od tego momentu. Trzeci etap to leżakowanie. Proces leżakowania polega na dojrzewaniu koniaku w dębowych beczkach. Minimalny okres leżakowania to dwa lata. Koniak leżakujący więcej niż 25 lat często używany jest do kupażowania, które jest ostatnim etapem produkcji koniaku. Kupażowanie to mieszanie ze sobą różnych destylatów w celu osiągnięcia odpowiedniego smaku i aromatu. Każda wytwórnia koniaku posiada własnego mistrza kupażu, który jest odpowiedzialny za utrzymanie smaku i aromatu danej marki. Po kupażowaniu koniak leżakuje jeszcze pewien czas, w celu połączenia się poszczególnych destylatów w jeden Koniak jako inwestycja Inwestowanie na rynku koniaku opiera się przede wszystkim na aukcjach. Przedmiotem inwestycji bywają trunki wypuszczone w seriach limitowanych, które często osiągają zawrotne ceny. Przykładem jest Beauté du Siècle marki Hennessy. Trunek został wypuszczony w liczbie stu egzemplarzy i jego cena wynosi 150 tysięcy euro za sztukę. Beauté du Siècle znajduje się w ozdobnej, specjalnie zaprojektowanej, 75 kilogramowej skrzyni ze szkła baccarat wyłożonej perłami ze szkła weneckiego. W skrzyni, obok koniaku znajduje się album z 3 tysiącami fotografii przedstawiających znane postacie Paryża z początków XX wieku Ibid; Wikipedia, Cognac (brandy), I. Pruchnicka Grabias (red.), Inwestycje alternatywne, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2008, s

16 Innym koniakiem, który osiągnął niebagatelną cenę, jest uważany za najdroższy koniak świata Henri IV Dudognon Heritage. Butelka tego trunku jest wyceniona na 3,4 miliona dolarów. Destylat dojrzewał w beczkach ponad sto lat, jednak podobnie jak w przypadku Beauté du Siecle, nie tylko wartość koniaku wpływa na bardzo wysoką cenę. Koniak znajduje się w luksusowej, ośmiokilogramowej butelce, która została udekorowana platyną, diamentami i 24-karatowym złotem Wino Opis alkoholu i jego historia Wino to napój alkoholowy otrzymywany w wyniku fermentacji soku z winogron. Nazwa wino bywa używana potocznie wobec napojów alkoholowych na bazie innych owoców (wina owocowe), jednak w niniejszej pracy termin wino dotyczy tylko i wyłącznie win wytwarzanych z winogron. Wino powstaje z owoców winorośli właściwej (łac. Vitis Vinifera). Smak oraz zapach wina zależą od szeregu czynników, takich jak: szczep i rodzaj winogron, a także sposób ich uprawy, ziemia na której znajduje się winnica, klimat, sposób fermentacji. Wino było istotnym elementem dla wielu religii. Trunek ten był obecny zarówno w obrzędach pogańskich takich jak bachanalia, jak i w religiach monoteistycznych judaizmie oraz chrześcijaństwie. W przypadku judaizmu wino jest spożywane podczas paschy, a u chrześcijan pojawia się w sakramencie Eucharystii. Wino nie jest natomiast obecne w islamie zgodnie z większością interpretacji szariatu (prawa opartego na Koranie) spożywanie napojów alkoholowych jest zakazane. Wino pochodzi prawdopodobnie z Kaukazu badania archeologiczne wykazały, że 8000 lat temu ten napój alkoholowy był wytwarzany na terenach dzisiejszej Gruzji. Wraz z upływem czasu wino zaczęto produkować w Grecji i Italii. Śladem Greków i Etrusków podążyli Rzymianie. W starożytnym Rzymie produkowano wino na szeroką skalę, a sam trunek był niezwykle popularny świadczą o tym 22 World s most expensive cognac Henri IV Dudognon Heritage,

17 wzmianki w dziełach Werigliusza, Horacego czy Katona Starszego 23. W wyniku ekspansji terytorialnej Cesarstwa Rzymskiego produkcja wina rozpowszechniła się na terenie całej Europy Zachodniej. W czasach średniowiecza kontynuowano produkcję wina w Europie. Trunek ten był ważnym elementem w religii chrześcijańskiej, dzięki czemu jego wytwarzanie było popierane przez Kościół Rzymskokatolicki. Wino było postrzegane nie tylko jako symbol krwi Chrystusa, ale również jako dobro luksusowe. Na należących do Kościoła ziemiach zakładano winnice, a klasztorni mnisi zajmowali się produkcją wina - przykładowo, w Burgundii istniały słynne winnice prowadzone przez Benedyktynów i Cystersów. Średniowieczne winiarstwo zostało zdominowane przez Kościół wyjątkiem były znakomicie prosperujące winnice w Bordeaux, które działały na zasadach niemalże wolnorynkowych. W średniowieczu wino było jedynym trwałym i stosunkowo zdrowym napojem. Spożywanie wody często skutkowało problemami zdrowotnymi, produkowane w tamtych czasach piwo psuło się bardzo szybko, a napoje spirytusowe były drogie i bardzo rzadko spotykane. Wszystko zmieniło się wraz z nastaniem nowożytności. Rozpowszechniła się sztuka destylacji, zaczęto używać chmielu do produkcji piwa dzięki czemu było ono bardziej trwałe, a w miastach wybudowano sieci kanalizacyjne umożliwiające dostęp do czystej wody. Wydawało się, że te zmiany mogą spowodować kryzys w produkcji wina, dlatego musiały pojawić się nowe rozwiązania. Jednym z nich było użycie szklanych butelek do przechowywania wina. Do XVII wieku wino było przechowywane cały czas w beczkach, a do dzbanów było przelewane tuż przed podaniem na stół. Odkryto, że wino przechowywane w butelkach może leżakować znacznie dłużej, oraz dojrzewa w inny sposób. Nowożytność przyniosła jeszcze jedną istotną zmianę dla światowej produkcji wina - wraz z nastaniem czasów nowożytnych, w wyniku wielkich odkryć geograficznych metody wytwarzania wina dotarły do Nowego Świata. Dzisiaj, wina z Ameryki Północnej oraz Południowej stanowią ważny segment rynku Wikipedia, Ancient Rome and wine, Wine Institute, World Wine Production by country,

18 W XX wieku w świecie wina miały miejsce dwie rewolucje naukowa oraz przemysłowa. Odkrycia Ludwika Pasteura wyjaśniły proces fermentacji, co umożliwiło lepsze jego kontrolowanie. Powstały naukowe ośrodki badawcze, które zajmowały się winem pierwszym z nich był Instytut Enologii na uniwersytecie w Bordeaux. Rozwój nauki umożliwił produkcję wina na skalę przemysłową Odmiany winorośli Czynnikiem, który w największym stopniu determinuje smak wina jest surowiec z którego się ten trunek wytwarza, czyli winogrona. Zdecydowanie łatwiejsze jest zapamiętanie kilku popularnych odmian winorośli niż wielu nazw miejscowości, w których wino jest produkowane. Właśnie dlatego powszechne jest umieszczanie nazwy szczepu na etykietach butelek. Poznanie wymienionych poniżej międzynarodowych odmian winorośli może być swego rodzaju wstępem do rozróżniania poszczególnych win. 26 Cabernet Sauvigon najpopularniejsza odmiana winogron na wino czerwone. Dojrzewa stosunkowo późno, a więc można je uprawiać tylko w ciepłych strefach klimatycznych. Ponadto zdarza się, że w niektórych latach nie dojrzewa w pełni. Poddane właściwie przeprowadzonej winifikacji i leżakowaniu Cabernet Sauvigon jest jednym z najtrwalszych win. W Bordeaux odmiana ta jest kupażowana z Merlotem oraz z Cabernet Franc. Chardonnay odmiana winorośli, która może być uprawiana praktycznie wszędzie i daje winiarzom szerokie możliwości osiągnięcia odpowiedniego bukietu. Nie ma własnego, wyrazistego smaku, dlatego produkt końcowy zależy w dużym stopniu od fermentacji i leżakowania. Chardonnay to najpopularniejsza odmiana winogron na wino białe. Merlot odmiana winorośli, która dojrzewa stosunkowo wcześnie, często kupażowana z Cabernet Sauvigon. Bardzo popularna w Bordeaux, ale upra- 25 Wikipedia, Wine, H. Johnson, J. Robinson, Wielki atlas świata win, Buchman, Warszawa 2008, s Ibid s

19 wiana także w Stanach Zjednoczonych, północno-wschodnich Włoszech i Chile. Pinot Noir bardzo wrażliwa odmiana winorośli, z której powstaje delikatne wino. Zdarza się, że owoce dojrzewają zbyt wcześnie. Uprawa tej odmiany najlepiej wychodzi w Burgundii, na Côte-d'Or. Riesling odmiana używana do produkcji białego wina. Zależnie od miejsca udaje się z niej uzyskać wina o zupełnie różnych smakach. Z Rieslinga powstają zarówno szlachetne słodkie wina, jak i silnie wytrawne trunki. Cieszy się bardzo dobrą opinią w Niemczech i Alzacji, a także w Austrii i Australii. Syrah/Shiraz odmiana pochodząca z północnej doliny Rodanu, gdzie powstają z niej ciemne wina Hermitage oraz Côtie Rôtie. Uprawiana również w Australii, jednak wina z tego rejonu smakują zupełnie inaczej. Sauvignon Blanc odmiana dająca wino mocno aromatyczne i orzeźwiające, najlepsze do picia jako młode. W zbyt ciepłych rejonach często traci charakterystyczny aromat i kwasowość. Uprawiana w między innymi w Bordeaux, Kalifornii, Australii a także w RPA. Gewürztraminer odmiana, z której powstaje wino o wyrazistym, czasami zbyt intensywnym aromacie i złotym kolorze. Uprawiana w Alzacji, a także w Nowej Zelandii, Chile i w Kolumbii Brytyjskiej. Sémillon najczęściej uprawiana odmiana białych winogron w Bordeaux. Daje delikatne, wytrawne wina o mineralnym aromacie. Odmiana bardzo podatna na pleśń szlachetną Proces produkcji Proces produkcji wina składa się z kilku etapów. Pierwszym etapem jest przygotowanie moszczu z zebranych winogron. Moszcz powstaje poprzez wyciskanie winogron na prasach. Niekiedy winogrona poddaje się procesowi maceracji wstępnej fermentacji w głębokich kadziach. Drugim etapem jest fermentacja moszczu. Proces fermentacji może być przeprowadzany na wiele różnych sposobów. Używane do fermentacji drożdże za- 19

20 mieniają zawarty w moszczu cukier w alkohol. Sama fermentacja może następować samorzutnie w temperaturze otoczenia, jak i przy dokładnej kontroli temperatury i składu drożdży. Proces fermentacji może być przeprowadzany zarówno w kadziach drewnianych jak i stalowych. Trzeci etap to filtrowanie lub klarowanie. Filtrowanie może być przeprowadzane kilkukrotnie, w celu otrzymania wysokiej trwałości i klarowności wina, a także można go nie przeprowadzać w ogóle i zastąpić klarowaniem. Dzięki klarowaniu możliwe jest uzyskanie głębokiego smaku wina. Dekantacja to metoda klarowania polegająca na oddzieleniu cieczy od samorzutnie opadającego osadu. Inny sposób klarowania polega na użyciu dwutlenku siarki w celu zabicia drobnoustrojów w winie i wydzielenia się osadu. Kolejny etap to dojrzewanie wina. Zwykle składa się on z dwóch faz. Pierwsza faza tego etapu to leżakowanie wina w dębowych lub metalowych beczkach. Druga faza to dojrzewanie wina już po przelaniu do butelek. Warto zaznaczyć, że nie wszystkie wina mogą dojrzewać niektóre, takie jak Beaujolais nouveau spożywa się od razu po wyprodukowaniu. Ostatnim etapem produkcji wina jest kupażowanie, czyli mieszanie różnych win w celu uzyskania trunku o pożądanych właściwościach. Istnieje wiele metod kupażu, chociaż zwykle miesza się wina pochodzące z różnych szczepów winogron z jednej winnicy Wina inwestycyjne Inwestowanie w wino zdobywa coraz większą popularność, zarówno w Polsce jak i na całym świecie. Rynek szlachetnych win jest z pewnością najlepiej rozwinięty spośród rynków wszystkich alkoholi inwestycyjnych. Szacuje się, że roczny obrót wynosi 3 mld USD, a wartość światowych zapasów win inwestycyjnych to mld USD, z czego około ¼ znajduje się na terenie Wielkiej Brytanii. Wysokość rocznej produkcji jest szacowana na 3-4 mld USD. Od 2006 roku ustawodawstwo brytyjskie uznaje wina inwestycyjne za potencjalny składnik SIPP (Self-Invested 27 Ibid s