Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia

Transkrypt

1 Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia SEMESTR I Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Podziemnego Pracownia Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie Kraków 2015

2 Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wykłady zostały opracowane przez zespół pracowników Pracowni Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii Katedry Górnictwa Podziemnego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo Hutniczej w składzie: 1. prof. dr hab. inż. Stanisław Nawrat, prof. nadzw. AGH Kierownik Pracowni 2. dr inż. Mariusz Kapusta adiunkt, Z-ca Kierownika Pracowni 3. dr inż. Dagmara Nowak - Senderowska asystent w Pracowni 4. mgr inż. Sebastian Napieraj - asystent w Pracowni 5. mgr inż. Natalia Schmidt - Polończyk, - asystent w Pracowni 6. Marek Pers specjalista ds. dydaktyki

3 Wykład 2 z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Temat wykładu: System prawny ochrony pracy w Polsce, źródła prawa, rodzaje norm prawnych, instytucje nadzorujące.

4 System ochrony pracy w Polsce

5

6 System ochrony pracy w Polsce Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483) Art. 24 Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Art Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz Obowiązki pracodawcy określa ustawa. Art Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

7 Podstawy prawne w dziedzinie bhp

8 Sektor wykonawczy Sektor wykonawczy łączymy z funkcją pracodawcy i osób kierujących pracownikami, którzy są odpowiedzialni za wykonywanie zadań wynikających z przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy. W segmencie wykonawczym funkcjonuje służba bezpieczeństwa i higieny pracy, jako wyodrębniona służba kontroli, koordynacji oraz dokumentowania działań podejmowanych na rzecz ochrony pracy przez pracodawców.

9 Sektor nadzoru państwowego i społecznego Sektor nadzoru tworzą organy państwowe, nadzorujące przestrzeganie przepisów i zasad bhp. Najpełniejszy zakres nadzoru posiada Państwowa Inspekcja Pracy. Pozostałe organy jak: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Społeczna Inspekcja Pracy, Urząd Dozoru Technicznego, Wyższy Urząd Górniczy i inne, wykonują nadzór specjalistyczny, z racji uprawnień obejmujących tylko niektóre dziedziny bezpieczeństwa pracy. Samodzielne uprawnienia nadzoru i kontroli w dziedzinie ochrony pracy mają również związki zawodowe oraz społeczni inspektorzy pracy. Organy nadzoru państwowego są obowiązane do dokonywania analiz i ocen stanu bezpieczeństwa pracy oraz ich przedkładania stosownym władzom, jak również związkom zawodowym (np. sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy).

10 Sektor naukowo-badawczy Sektor naukowo-badawczy w obszarze ochrony pracy tworzą instytuty naukowe i placówki badawcze, jako instytucje samodzielne lub funkcjonujące w ramach szkół wyższych. Przedstawicielami tego segmentu są: Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) oraz Instytuty Medycyny Pracy w Łodzi i Sosnowcu. Placówki naukowo-badawcze prowadzą badania w rozmaitych dziedzinach ochrony pracy i ergonomii, opracowując wytyczne, opinie i ekspertyzy, oceniają prototypy ochron osobistych, dostarczają podstaw naukowych do regulacji prawnych z zakresu bhp.

11 System ochrony pracy w Polsce Polski system ochrony pracy obejmuje pracowników młodocianych i kobiety szczególną ochroną, która polega, ogólnie rzecz ujmując, na: a) zakazie zatrudniania tych pracowników przy wykonywaniu prac ciężkich, szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych, b) ochronie czasu pracy, c) ograniczeniach w ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu ciężarów, d) szczególnej ochronie macierzyństwa.

12 Obowiązki pracownika w dziedzinie BHP Przedstawiony system ochrony pracy nie byłby pełny, gdyby w nim pominąć obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązki te zostały wyczerpująco wymienione w artykułach 210 i 211 Kodeksu pracy, które uczyniły je obowiązkami podstawowymi.

13 Obowiązki pracownika w dziedzinie BHP W szczególności pracownik jest obowiązany: 1. Znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się egzaminom sprawdzającym, 2. Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przestrzegać wydawanych w tym zakresie zarządzeń i wskazówek przełożonych, 3. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, 4. Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielone środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem,

14 Obowiązki pracownika w dziedzinie BHP 5. Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, 6. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, 7. Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

15 KODEKS PRACY INTERNET KODEKS KADR I PŁAC Kodeks pracy 2015 z komentarzem Komentarz: Aleksander P. Kuźniar

16 Państwowa Inspekcja Pracy INTERNET PIP Struktura organizacyjna Jednostkami organizacyjnymi Państwowej Inspekcji Pracy są: Główny Inspektorat Pracy; okręgowe inspektoraty pracy; Ośrodek Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy im. Profesora Jana Rosnera we Wrocławiu.

17 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY INERNET IMP

18 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY Medycyna pracy jest dziedziną, której podstawowym zadaniem jest opieka nad zdrowiem człowieka w środowisku pracy. Podstawowym przedmiotem jej zainteresowania jest wpływ pracy na zdrowie, profilaktyka negatywnych skutków zdrowotnych środowiska pracy oraz diagnostyka i leczenie chorób zawodowych. Medycyna pracy jest dziedziną wielodyscyplinarną, łączącą sfery zainteresowania różnych specjalności medycznych takich jak: choroby wewnętrzne, choroby zakaźne, fizjologia pracy i ergonomia, psychologia pracy, higiena pracy, epidemiologia, toksykologia. Do szczególnych zadań lekarza medycyny pracy należy przeprowadzanie badań profilaktycznych pracowników (wstępnych, okresowych i kontrolnych) a także osób wymagających specjalnej oceny lekarskiej, w tym na przykład uczniów, kierowców, osób ubiegających się o pozwolenie posiadania broni czy licencję detektywa.

19 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY Badania profilaktyczne mogą wykonywać tylko lekarze do tego uprawnieni, a takie uprawnienia obecnie można uzyskać tylko poprzez specjalizację z medycyny pracy. Ponieważ przeprowadzanie wymienionych badań jest w myśl aktualnego prawa obowiązkowe (w przypadku pracowników do ich sfinansowania zobowiązany jest pracodawca), specjalizacja z medycyny pracy stwarza korzystne możliwości finansowe. Lekarze medycyny pracy funkcjonują obecnie w sposób niemal całkowicie indywidualny. Tym samym są, obok lekarzy dentystów, przedstawicielami jednej z pierwszych specjalizacji lekarskich pracujących w warunkach pełnej gospodarki rynkowej. Medycyna pracy jest specjalnością całkowicie niezabiegową, wykonywaną w ustabilizowanych warunkach gabinetu lekarskiego, w dowolnie ustalonych godzinach pracy, nie wymagającą inwestowania w kosztowny sprzęt medyczny oraz dającą duże perspektywy stabilnego rozwoju zawodowego i finansowego.

20 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY Lekarz specjalista medycyny pracy może oprócz działalności diagnostyczno-orzeczniczej rozwijać i realizować ambicje naukowe poprzez prowadzenie badań i uzyskiwanie stopni i tytułów naukowych w jednostkach badawczo-rozwojowych lub uczelniach medycznych. Medycyna pracy jest specjalizacją lekarską uznawaną w krajach UE, a program specjalizacji jest zgodny z wytycznymi opracowanymi przez Europejską Sieć Towarzystw Lekarzy Medycyny Pracy i Europejskie Stowarzyszenie Szkół Medycyny Pracy.

21 Centralny Instytut Ochrony Pracy INTERNET CIOP Instytut jest podstawową placówką naukowo-badawczą w Polsce zajmującą się kompleksowo problematyką kształtowania warunków pracy zgodnie z psychofizycznymi możliwościami człowieka. Przedmiotem działania Instytutu jest prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych prowadzących do nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w zakresie ochrony pracy w dziedzinie bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii oraz wykonywanie innych zadań szczególnie ważnych dla osiągnięcia celów polityki społecznogospodarczej państwa w tej dziedzinie.

22 Międzynarodowa Organizacja Pracy Międzynarodowa Organizacja Pracy, MOP została powołana w 1919 r., a od 1946 r. stała się organizacją wyspecjalizowaną Narodów Zjednoczonych. Polska jest członkiem MOP od chwili jej powstania. Podstawowym kierunkiem działania Międzynarodowej Organizacji Pracy jest tworzenie norm prawnych, stanowiących instrument oddziaływania w celu budowania sprawiedliwego ładu społecznego w poszczególnych państwach, w skali międzynarodowej. Działalność normatywna MOP nie ogranicza się jednak do wąsko rozumianego prawa pracy, lecz wkracza w dziedzinę ubezpieczeń społecznych, a także polityki społecznej i ekonomicznej.

23 Międzynarodowa Organizacja Pracy Podstawowym aktem normatywnym uchwalanym przez Konferencję Ogólną MOP są konwencje - akty normatywne prawa międzynarodowego. Oznacza to, że są one wiążące dla państw członkowskich po ich ratyfikowaniu. Jednakże cechuje je pewna samodzielność, gdyż obowiązują przez czas w nich oznaczony, mimo że np. państwo wycofało się z ich ratyfikacji, a nawet członkostwa w organizacji. Międzynarodowa Organizacja Pracy dysponuje określonymi środkami przymuszającymi państwa członkowskie do ratyfikowania, jak też tryb kontroli przestrzegania ratyfikowanych konwencji

24 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Dyrektywa Rady 89/391/EWG 2.Tab. z 12 nr czerwca r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy Artykuł 1. Cel 1. Celem niniejszej dyrektywy jest wprowadzenie środków stymulujących do działania w kierunku poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników podczas pracy. 2. W tym celu dyrektywa ta zawiera ogólne zasady: zapobiegania ryzyku zawodowemu, bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, eliminacji czynników wypadkowych i ryzyka, informowania, konsultacji, współuczestnictwa pracowników i ich przedstawicieli - zgodnie z krajowym prawem i(lub) zwyczajami - oraz ich szkolenia, jak również zawiera ogólne wskazania dotyczące wdrażania tych zasad.

25 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. 2.Tab. nr 6 Artykuł 1. Cel 1. Celem niniejszej dyrektywy jest wprowadzenie środków stymulujących do działania w kierunku poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników podczas pracy. 2. W tym celu dyrektywa ta zawiera ogólne zasady: zapobiegania ryzyku zawodowemu, bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, eliminacji czynników wypadkowych i ryzyka, informowania, konsultacji, współuczestnictwa pracowników i ich przedstawicieli - zgodnie z krajowym prawem i(lub) zwyczajami - oraz ich szkolenia, jak również zawiera ogólne wskazania dotyczące wdrażania tych zasad.

26 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy 3. Tab. nr 7 Artykuł 5. Postanowienia ogólne 1. Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą. 2. Gdy, zgodnie z art. 7. pkt. 3, pracodawca zatrudnia z zewnątrz kompetentne służby lub osoby, nie zmniejsza to jego odpowiedzialności w tym zakresie. 3. Zobowiązania pracowników w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy nie powinny wpływać na zasadę odpowiedzialności.

27 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy 1. Tab. nr 8 Artykuł 9. Różne obowiązki pracodawców 1. Pracodawca: 1. powinien mieć przeprowadzoną ocenę ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu podczas pracy, włączając w to szczególnie zagrożenia, na jakie są narażone grupy pracowników. [...] Artykuł 14. Lekarskie badania kontrolne 1. Należy podjąć działania, zgodnie z krajowym prawem i (lub) zwyczajami, w celu zapewnienia pracownikom lekarskich badań kontrolnych dostosowanych do zagrożeń, z jakimi stykają się w pracy.

28 1. Tab. nr 9 z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy Artykuł 7. Służby ochrony i zapobiegania 1. Nie naruszając zobowiązań, o których mowa w art. 5 i 6 pracodawca wyznacza jednego lub więcej pracowników do prowadzenia działalności związanej z ochroną zdrowia i zapobieganiem ryzyku zawodowemu w zakładzie i(lub) przedsiębiorstwie. [...] 5. We wszystkich przypadkach: 5. wyznaczeni pracownicy muszą posiadać niezbędne umiejętności i niezbędne środki, [...] 6. należy zapewnić wystarczającą liczbę wyznaczonych pracowników i zewnętrznych służb lub osób do organizowania środków ochronnych i zapobiegawczych, biorąc pod uwagę rozmiary zakładu i(lub) przedsiębiorstwa, i(lub) zagrożeń, na jakie są narażeni pracownicy oraz ich występowanie w całym zakładzie i(lub) przedsiębiorstwie.

29 2. Tab. nr Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy a. Tab. nr 11 Artykuł 13. Obowiązki pracowników 1. Na każdym pracowniku spoczywa możliwie największa odpowiedzialność za własne bezpieczeństwo i zdrowie oraz innych osób, na które mają wpływ jego działania podczas pracy, zgodnie z jego przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy instrukcjami. 2. W tym celu, zgodnie z przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy Instrukcjami, pracownicy w szczególności powinni: [...] 1. współpracować tak długo, jak to będzie konieczne, zgodnie z krajowymi zwyczajami, z pracodawcą i(lub) pracownikami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i zdrowie pracowników w celu realizacji zadań i wymagań, postawionych przez kompetentne władze, zapewniających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników podczas pracy.

30 1. Tab. nr 9 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy Artykuł 7. Służby ochrony i zapobiegania 1. Nie naruszając zobowiązań, o których mowa w art. 5 i 6 pracodawca wyznacza jednego lub więcej pracowników do prowadzenia działalności związanej z ochroną zdrowia i zapobieganiem ryzyku zawodowemu w zakładzie i(lub) przedsiębiorstwie. [...] 5. We wszystkich przypadkach: 5. wyznaczeni pracownicy muszą posiadać niezbędne umiejętności i niezbędne środki, [...] 6. należy zapewnić wystarczającą liczbę wyznaczonych pracowników i zewnętrznych służb lub osób do organizowania środków ochronnych i zapobiegawczych, biorąc pod uwagę rozmiary zakładu i(lub) przedsiębiorstwa, i(lub) zagrożeń, na jakie są narażeni pracownicy oraz ich występowanie w całym zakładzie i(lub) przedsiębiorstwie.

31 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników 4. Tab. nr 13. podczas pracy Artykuł 8 4. Pracownicy, którzy w obliczu poważnego i nieuniknionego niebezpieczeństwa opuszczą swoje stanowiska pracy i(lub) niebezpieczną strefę, nie mogą znaleźć się w jakimkolwiek niekorzystnym położeniu z powodu swojego działania i muszą być chronieni przed szkodliwymi i nieusprawiedliwionymi konsekwencjami, zgodnie z krajowym prawem i(lub) zwyczajami.

32 Dyrektywa Rady 89/391/EWG Dyrektywa z 12 czerwca Rady 89/391/EWG 1989 r. o wprowadzeniu z 12 czerwca środków 1989 r. w celu 2. Tab. nr o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i i poprawy zdrowia pracowników zdrowia podczas pracowników pracy podczas pracy Artykuł 12. Szkolenie pracowników 1. Pracodawca powinien zapewnić każdemu pracownikowi odbycie odpowiedniego szkolenia dotyczącego bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności przekazanie mu informacji i instrukcji specyficznych dla danego stanowiska lub wykonywanej pracy: 1. przy zatrudnien iu 2. w przypadku przeniesie Artykuł 12. Szkolenie pracowników nia lub zmiany pracy 1. Pracodawca powinien zapewnić każdemu pracownikowi odbycie odpowiedniego 3. w szkolenia dotyczącego bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności przekazanie mu informacji i instrukcji specyficznych przypadku dla danego stanowiska lub wykonywanej pracy: wprowadz enia nowego sprzętu roboczego lub zmiany 1. przy zatrudnieniu 2. w przypadku przeniesienia lub zmiany pracy 3. w przypadku wprowadzenia nowego sprzętu roboczego lub zmiany sprzętu 4. w przypadku wprowadzenia jakiejkolwiek nowej technologii. [...] 3. Przedstawiciele pracowników odpowiedzialni za bezpieczeństwo i zdrowie pracowników mają prawo do stosownego przeszkolenia. 1. Szkolenie, o którym mowa w pkt. 1 i 3, nie może obciążać finansowo pracowników i ich przedstawicieli. Szkolenie wymienione w pkt. 1 musi odbywać się w godzinach pracy. sprzętu 4. w przypadku wprowadz enia jakiejkolwi ek nowej technologi i. [...] 3. Przedstawiciele pracowników odpowiedzialni za bezpieczeństwo i zdrowie pracowników mają prawo do stosownego przeszkolenia. 1. Szkolenie, o którym mowa w pkt. 1 i 3, nie może obciążać finansowo pracowników i ich przedstawicieli. Szkolenie

33 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy a. Tab. nr 11 Artykuł 13. Obowiązki pracowników 1. Na każdym pracowniku spoczywa możliwie największa odpowiedzialność za własne bezpieczeństwo i zdrowie oraz innych osób, na które mają wpływ jego działania podczas pracy, zgodnie z jego przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy instrukcjami. 2. W tym celu, zgodnie z przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy Instrukcjami, pracownicy w szczególności powinni: [...] 1. współpracować tak długo, jak to będzie konieczne, zgodnie z krajowymi zwyczajami, z pracodawcą i(lub) pracownikami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i zdrowie pracowników w celu realizacji zadań i wymagań, postawionych przez kompetentne władze, zapewniających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników podczas pracy.

34 Konwencja nr 155 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy Konwencja nr 155 a. Tab. nr 12 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy Artykuł 9. Różne obowiązki pracodawców 1. Pracodawca: Artykuł 9. Różne obowiązki pracodawców 1. Pracodawca: 1. decyduje o podejmowanych środkach ochronnych i, jeśli to konieczne, o wyposażeniu ochronnym, które ma być stosowane. [...] 1. decyduje o podejmowanych środkach ochronnych i, jeśli to konieczne, o wyposażeniu ochronnym, które ma być stosowane. [...] Artykuł 13. Obowiązki pracowników Artykuł 13. Obowiązki pracowników 2. W tym celu, zgodnie z 2. W tym celu, zgodnie z przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy instrukcjami, pracownicy w przeszkoleniem i otrzymanymi od szczególności powinni: pracodawcy instrukcjami, pracownicy 2. używać, zgodnie z przeznaczeniem, środków ochrony indywidualnej, jakie zostały im w szczególności powinni: wydane i, po użyciu, zostawiać je we właściwym miejscu. 2. używać, zgodnie z przeznaczeniem, środków ochrony indywidualnej, jakie zostały im wydane i, po użyciu, zostawiać je we właściwym miejscu.

35 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy 1. Tab. nr 14 Artykuł 11. Konsultacje i uczestnictwo pracowników 1. Pracodawcy powinni konsultować się z pracownikami i(lub) ich przedstawicielami i umożliwiać im uczestniczenie we wszystkich dyskusjach dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy. Zakłada to: konsultacje pracowników prawo pracowników i(lub) ich przedstawicieli do wysuwania wniosków współuczestnictwo, zgodnie z krajowym prawem i(lub) zwyczajami.

36 PRZEPISY BHP Ustawy t.j. Dz.U poz Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o normalizacji. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz. 1242

37 PRZEPISY BHP Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 o dozorze technicznym. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o dozorze technicznym. Obowiązuje od dnia:

38 PRZEPISY BHP Rozporządzenia t.j. Dz.U poz Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r. w sprawie powołania Międzyresortowej Komisji do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy. Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie powołania Międzyresortowej Komisji do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 21 września 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawiewarunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

39 PRZEPISY BHP Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Obowiązuje od dnia: t.j. Dz.U poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 maja 2007 r. w sprawie określenia wysokości jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego. Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie określenia wysokości jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego. Obowiązuje od dnia: Obwieszczenia M.P poz. 767 Obwieszczenie Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 11 sierpnia 2015 r. w sprawie miesięcznej wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w IV kwartale 2015 r. Obowiązuje od dnia:

40 Literatura pomocnicza 1. Seria norm PN-N Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.: PN-N SZBHP. Wymagania, PN-N SZBHP. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego, PN-N SZBHP. Wytyczne, PN-N SZBHP. Wymagania ogólne audytowania, Koradecka D. i inni, (2008): Bezpieczeństwo i higiena pracy, 5. Rączkowski B. (2010): BHP w praktyce, 6. Szlązak J. i Szlązak N. (2010): Bezpieczeństwo i higiena pracy, 7. J. Korski materiały niepublikowane