Akt oskarżenia oraz jego surogaty. Zagadnienia wybrane.

Transkrypt

1 Zasada legalizmu Akt oskarżenia oraz jego surogaty. Zagadnienia wybrane. Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu (art k.p.k.). Zasada skargowości Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu (art k.p.k.) Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. W toku przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji cofnięcie aktu oskarżenia dopuszczalne jest jedynie za zgodą oskarżonego. Ponowne wniesienie aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn jest niedopuszczalne (art k.p.k.). Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek wskazany w art lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art k.p.k.). Funkcje aktu oskarżenia: swoiste podsumowanie postępowania przygotowawczego (bilansująca); poinformowanie oskarżonego o przyczynach oddania pod sąd (informacyjna); zainicjowanie postępowania sądowego (inicjująca oraz obligująca); zaprogramowanie postępowania sądowego (programująca); zagwarantowanie, że postępowanie będzie toczyć się w przedmiocie określonego zdarzenia historycznego oraz w stosunku do określonej osoby (gwarancyjna). (por. D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2019) Akt oskarżenia oraz tzw. surogaty aktu oskarżenia uruchamiają postępowanie sądowe (funkcja inicjująca/impulsu procesowego) Akt oskarżenia oraz tzw. surogaty aktu oskarżenia wyznaczają granice podmiotowe (osoba oskarżonego) oraz przedmiotowe rozpoznania sprawy (tzw. zdarzenie historyczne). Powyższe związane jest z funkcją programującą oraz gwarancyjną aktu oskarżenia. publiczny akt oskarżenia (art. 332, k.p.k.); Surogaty aktu oskarżenia: wniosek o skazanie bez rozprawy (art k.p.k.); subsydiarny akt oskarżenia (art. 55 w zw. z art. 330 k.p.k.); wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego (art k.p.k.); wniosek o rozpoznanie sprawy w tzw. trybie przyspieszonym (art. 517d 1 k.p.k.); wniesienie prywatnego akt oskarżenia albo skargi do Policji (art. 487 i 488 k.p.k.). Wniesienie aktu oskarżenia albo jego surogatu powoduje stan oddania oskarżonego pod sąd. Podmioty uprawnione do wniesienia publicznego aktu oskarżenia: 1

2 prokurator Policja (musi być każdorazowe zatwierdzenie a/o przez prokuratora) podmioty wynikające z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2015 r. Co do zasady mogą samodzielnie wnieść akt oskarżenia, chyba, że inaczej postanowi prokurator (nadzorujący dochodzenie). Wymogi formalne aktu oskarżenia Ogólne warunki formalne pisma procesowego oznaczenie organu, do którego pismo procesowe jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy; oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo; treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem; datę i podpis składającego pismo. (Warunki szczególne wskazane w art. 332 k.p.k.) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie, dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz zabezpieczenia majątkowego; dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody (tzw. KONKLUZJA); wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 lub art. 65 Kodeksu karnego albo art Kodeksu karnego skarbowego; wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada; wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy. *** wniosek o skazanie bez rozprawy w trybie art k.p.k. (fakultatywnie) Do aktu oskarżenia dołącza się jego uzasadnienie [obligatoryjnie], przytaczające fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśniające podstawę prawną oskarżenia i omawiające okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie (art k.p.k.) Jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia (art k.p.k.). (Warunki szczególne wskazane w art k.p.k.) listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda; wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel. Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób wezwanych (art k.p.k.) Subsydiarny akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 i art k.p.k. (art k.p.k.). Skarga ma czynić zadość takim samym wymogom jak publiczny akt oskarżenia. Ustawa nie mówi o tzw. odpowiednim zastosowaniu, lecz nakazuje stosować art. 332 i art k.p.k. wprost. Z uwagi na znaczny stopień skomplikowania i sformalizowania pismo musi zostać sporządzone przez pełnomocnika (przymus adwokackoradcowski), chyba, że pokrzywdzony jest adwokatem lub radcą prawnym. STAN IDEALNY: OPIS CZYNU ZARZUCANEGO W A.O.= OPISOWI CZYNU PRZYPISANEGO W WYROKU OPIS CZYNU= ODZWIERCIEDLENIE ZNAMION DANEGO PRZESTĘPSTWA UZUPEŁNIONE O CZAS+MIEJSCE+SPOSÓB POPEŁNIENIA+WYSOKOŚĆ WYRZĄDZONEJ SZKODY Opis czynu musi się mieścić w granicach tzw. zdarzenia historycznego. 2

3 Granice oskarżenia zostają utrzymane dotąd, jak długo w miejsce czynu zarzuconego, w ramach tego samego "zdarzenia faktycznego" (historycznego) można przypisać oskarżonemu czyn nawet ze zmienionym opisem i jego oceną prawną, ale mieszczący się w tym samym zespole zachowań człowieka. Elementami składowymi ułatwiającymi określenie ram tożsamości "zdarzenia faktycznego" są zaś: identyczność przedmiotu zamachu, identyczność podmiotów oskarżonych o udział w zdarzeniu, identyczność podmiotów pokrzywdzonych, a wreszcie tożsamość czasu i miejsca zdarzenia, zaś w wypadku odmiennego niż w akcie oskarżenia określenia tej daty i miejsca, analiza strony przedmiotowej i podmiotowej czynu w kontekście związku przyczynowego pomiędzy ustalonym zachowaniem osoby oskarżonej i wynikającego z tego zachowania skutku takiego działania bądź zaniechania (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2006 r., IV KK 386/06, LEX nr ) Wyjście w wyroku poza granice zdarzenia historycznego, stanowi rażące naruszenie zasady skargowości (art. 14 k.p.k. w zw. z art pkt 9), skutkujące istnieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art pkt 9 k.p.k. Nie jest dopuszczalne przypisanie oskarżonemu - jako wartości przedmiotu zagarnięcia - w sposób alternatywny różnych kwot z oznaczeniem górnej i dolnej granicy; jeżeli sądy, po wyczerpaniu wszystkich dowodów, nie są w stanie dokładnie ustalić wartości zagarniętego mienia, powinny przyjąć kwotę niebudzącą wątpliwości i taką przypisać sprawcy; wolno jest w takiej sytuacji oznaczyć tę kwotę zwrotem "co najmniej" albo "nie mniej", o ile jest pewne, że faktyczna wartość była wyższa, ale niemożliwa do określenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2011 r., III KK 184/10, LEX nr ). Ważne z punktu widzenia praktyki: Po wniesieniu aktu oskarżenia: prokurator traci prawo do zmiany opisu zarzucanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikacji prawnej (utrata statusu dominus litis); prokurator może jednak wycofać akt oskarżenia na zasadach określonych w art 14 2 k.p.k. (do czasu rozpoczęcia przewodu bez ograniczeń, po tym zdarzeniu jedynie za zgodą oskarżonego); sąd nie jest związany opisem zarzucanego czynu oraz kwalifikacją prawną wskazaną w akcie oskarżenia. Związany jest jedynie tzw. zdarzeniem historycznym. Z aktem oskarżenia przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami (w tym załącznik do akt sprawy). Do aktu oskarżenia dołącza się również po jednym odpisie tego aktu dla każdego oskarżonego, a w przypadku określonym w art (skazanie bez rozprawy) także dla każdego pokrzywdzonego. Zasadą jest, że pokrzywdzony nie otrzymuje aktu oskarżenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art k.p.k. (art b k.p.k.). 3

4 [Przykładowy wzór aktu oskarżenia] Pr Ds Sąd Rejonowy w Pabianicach II Wydział Karny ul. Partyzancka 105/ Pabianice Zgierz, dnia 14 marca 2019 r. Prokuratura Rejonowa w Pabianicach ul. Warszawska Pabianice PUBLICZNY AKT OSKARŻENIA Na podstawie art k.p.k., i 3 k.p.k. oskarżam, syna, urodzonego w w dniu r. zamieszkałego w, obywatela, o wykształceniu, posiadającego zawód, właściciela, uprzednio karanego wyrokiem, środka zapobiegawczego i zabezpieczenia majątkowego nie stosowano, o to że [konkluzja- czyli opis czynu] tj. o czyn z art... k.k. w dniu 14 lutego 2018 r. o godzinie 14:30 w ruchu lądowym na ul. Wymyślonej 15/16 w Pabianicach kierował/a samochodem marki XYZ o nr rej. XXXXX będąc w stanie nietrzeźwości - 2,07 mg/l zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu tj. o czyn z art. 178a 1 k.k. w dniu 14 lutego 2018 r. o godzinie 14:30 zabrał/a w celu przywłaszczenia na ul. Wymyślonej 15/16 w Pabianicach rower marki Terakroos o wartości 1345 zł na szkodę Julii Roztargnionej tj. o czyn z art. 278a 1 k.k. UZASADNIENIE Sporządzenie uzasadnienia jest co do zasady obowiązkowe (art k.p.k.). Jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia (art k.p.k.). Na podstawie art. 24 1, 31, 32 i 469 k.p.k. sprawa podlega rozpoznaniu przez Sąd Rejonowy w Pabianicach II Wydział Karny. 4

5 Lista osób podlegających wezwaniu na rozprawę: Oskarżony:. k.10 Pokrzywdzony. k. 45 Świadek nr 1. k. 47 Świadek nr 2. k. 49 Wykaz innych dowodów do odczytania: Dowody rzeczowe i miejsce ich przechowywania: Własnoręczny podpis prokuratora Skazanie bez rozprawy (konsensualny sposób zakończenia postępowania karnego) W obecnym stanie prawnym ustawa wprowadza dwa typy wniosków o skazanie bez rozprawy. Wniosek dotyczy każdego występku bez względu na ustawowe zagrożenie. W poprzednim stanie prawnym wniosek mógł być uwzględniony, gdy występek był zagrożony karą do 10 lat pozbawienia wolności. W przypadku kumulatywnego zbiegu przepisów istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem pod tym warunkiem, że każdy z poszczególnych czynów jest występkiem. Wniosek wskazany w art i 1a k.p.k. (zastępuje akt oskarżenia, zastosowanie przepisów rozdziału 40 odnoszącego się do aktu oskarżenia, z wyjątkiem art. 344a k.p.k.). Wniosek wskazany w art k.p.k. (stanowi integralną część aktu oskarżenia). Przesłanki wniosku w trybie art k.p.k. 1. oskarżony przyznaje się do winy; 2. oskarżony złożył wyjaśnienia i w ich świetle okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Ziszczenie się tego warunku powoduje brak konieczności przeprowadzenia dalszych czynności procesowych, ale 5

6 Jeżeli zachodzi potrzeba oceny wiarygodności złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych dokonuje się jedynie w niezbędnym do tego zakresie. W każdym jednak wypadku, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, należy przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Chodzi o albo zweryfikowanie złożonych wyjaśnień albo dokonanie tzw. czynności niepowtarzalnych. 3. oskarżyciel publiczny uzgodnił z oskarżonym karę lub inne środki przewidziane za zarzucany mu występek. Uzgodnienie może obejmować także kwestie związane z ponoszeniem kosztów procesu. Przesłanki wniosku o skazanie bez rozprawy w trybie art k.p.k. 1. okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości; 2. oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte; 3. uzgodnienie oskarżyciela z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego; Prokurator, uzgadniając z oskarżonym treść wniosku zarówno w trybie art i 2 k.p.k. poucza oskarżonego o treści art k.p.k. W świetle tego przepisu podstawą apelacji nie mogą być zarzuty odnoszące się do błędnych ustaleń faktycznych czy też rażąco niewspółmiernej kary, środków karnych, kompensacyjnych, przepadku związane z treścią zawartego porozumienia. Przepis ten jest przejawem lojalności procesowej oskarżonego w stosunku do wymiaru sprawiedliwości. Uzasadnienie wniosku, o którym mowa w art i 2 k.p.k. ogranicza się do wskazania dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości oraz że cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzenia rozprawy. Forum rozpoznania wniosku: posiedzenie (zarówno co do wniosku z art jak i 2 k.p.k.) Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Zawiadamiając pokrzywdzonego o posiedzeniu poucza się go o możliwości zakończenia postępowania bez przeprowadzenia rozprawy oraz wcześniejszego złożenia oświadczenia, o którym mowa w art (oświadczenie pokrzywdzonego, że będzie działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego). Udział podmiotów wskazanych w zdaniu pierwszym w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi (art k.p.k.). 6

7 Na posiedzeniu nie przeprowadza się postępowania dowodowego (art k.p.k.). Sąd nie jest związany wnioskiem o skazanie bez rozprawy, ale jest związany jego treścią. Uwzględniając wydaje wyrok skazujący. Nie ma możliwości wydania wyroku warunkowo umarzającego postępowanie (nie ma on charakteru skazującego). Obowiązkiem Sądu orzekającego w trybie art. 343 k.p.k. w zw. z art. 335 k.p.k., jest dokonanie kontroli wniosku prokuratora zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym. Kontrola ta powinna obejmować okoliczności popełnienia przestępstwa, kwestię zgodności wniosku o wymierzenie określonej kary ze stanowiskiem oskarżonego, a także zgodność propozycji zawartych we wniosku z przepisami obowiązującego prawa materialnego i procesowego. Niezgodność wniosku z treścią tych przepisów pociąga za sobą niemożność jego uwzględnienia, a to skutkuje koniecznością rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2018 r., IV KK 150/18, LEX nr ) Możliwość ingerencji sądu w treść wniosku: Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego (art k.p.k.). Jeżeli nie ma zastosowania art. 46 k.k. (obowiązek naprawienia szkody/krzywdy), sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku, o którym mowa w art. 335, od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art zd. pierwsze k.p.k.). Jeśli po złożeniu wniosku o skazanie na posiedzeniu wyjdzie na jaw, że oskarżony miał tempore criminis ograniczoną zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania postepowaniem w rozumieniu art k.k., uwzględnienie wniosku przez sąd wymaga dokonania w nim przez strony korekty uwzględniającej tę ujawnioną okoliczność, a to z kolei wymaga zmiany porozumienia miedzy prokuratorem a oskarżonym leżącego u podstaw wniosku (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2018 r., V KK 558/18, LEX nr ) Nie uwzględniając: w przypadku wniosku z art k.p.k. zwrot sprawy prokuratorowi. Ponowne wystąpienie z takim wnioskiem jest możliwe, jeżeli zwrot nastąpił z przyczyn wskazanych w art , 2 lub 3 (gdy uwzględnienie wniosku zależy od jego korekty). Zwrot sprawy nie stoi też na przeszkodzie wystąpieniu następnie z wnioskiem, o którym mowa w art k.p.k. (art w zw. z art k.p.k.) w przypadku wniosku z art k.p.k. sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, a prokurator, w terminie 7 dni od dnia posiedzenia, dokonuje czynności określonych w art i 2 k.p.k. a więc dołącza listę osób, których wezwania żąda, wykaz innych dowodów, które jego zdaniem powinny być przeprowadzone na rozprawie głównej. Uprawnienia prokuratora określone w art. 335 k.p.k. przysługują także innym niż prokurator organom uprawnionym do wnoszenia i popierania oskarżenia w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego. Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego 7

8 Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie (art k.p.k.). Przez przesłanki warunkowego umorzenia postępowania należy rozumieć ziszczenie się warunków wskazanych w art i 2 k.k. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. (art k.k.). Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności (art k.k.). Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia (art k.k.). Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym (art k.k.). Warunki formalne wniosku o warunkowe umorzenie postępowania Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40, w szczególności art pkt 1, 2, 4 i 5. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a ponadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem (art i 5 k.p.k.). Prokurator może wskazać proponowany okres próby, obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego i, stosownie do okoliczności, wnioski co do dozoru (art k.p.k.). Uprawnienia prokuratora określone w art. 336 k.p.k. przysługują także innym niż prokurator organom uprawnionym do wnoszenia i popierania oskarżenia w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego. Forum rozpoznania: W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu wyrokiem (art k.p.k.). Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania. Udział ich jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi (art k.p.k.). Ochrona prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego: Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć 8

9 posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie (art k.p.k.). Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym (art k.p.k.). Dwa sposoby załatwienia wniosku: 1. uwzględnienie wydanie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie Wyrok, w którym warunkowo umorzono postępowanie karne nie ma charakteru wyroku skazującego, a zatem nie mają do niego zastosowania wymogi ujęte w przepisie art k.p.k. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., III KK 167/08, LEX nr ). Tworzy się Krajowy Rejestr Karny, zwany dalej "Rejestrem". W Rejestrze gromadzi się dane o osobach: przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe (art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym). Stosownie do brzmienia art. 11 k.p.c. w postępowaniu cywilnym nie wiążą wyroki karne warunkowo umarzające postępowanie karne (por. art k.k. i art k.p.k.), gdyż nie są to wyroki skazujące. Konieczne są zatem własne ustalenia sądu cywilnego dotyczące ustalenia istnienia przedmiotowych i podmiotowych znamion przestępstwa. Wyrok karny umarzający postępowanie karne nie jest wprawdzie wiążący dla sądu cywilnego, ale nie pozostaje bez znaczenia dla postępowania dowodowego w postępowaniu cywilnym, gdyż podlega rozważeniu na podstawie art Należy także przyjąć, że samo tego typu orzeczenie sądu karnego stanowi dokument urzędowy, o jakim mowa w art k.c., w zakresie elementów sentencji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 czerwca 2017 r., V ACa 733/16, LEX nr ) 2. brak uwzględnienia rozpoznanie na zasadach ogólnych Oskarżony może sprzeciwić się warunkowemu umorzeniu (art k.p.k.). W takim układzie sprawa zostanie rozpoznana na zasadach ogólnych. Natomiast jeżeli sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione, kieruje sprawę na rozprawę. Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania zastępuje akt oskarżenia. W terminie 7 dni prokurator dokonuje czynności określonych w art k.p.k. (art k.p.k.). Ważne z punktu widzenia praktyki (brak przyznania się do sprawstwa i winy a możliwość warunkowego umorzenia postępowania): Sąd może, mimo nieprzyznania się oskarżonego orzec o warunkowym umorzeniu, jeżeli oceni, że okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości - podobnie jak może również, mimo przyznania się oskarżonego uznać, że wątpliwości takie istnieją, i skierować sprawę na rozprawę (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., V KK 301/03, LEX nr 82450). Brak uwzględnienia wniosku i rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych nie zamyka drogi do wydania wyroku warunkowo umarzającego postępowania przez sąd meriti (vide: art. 414 k.p.k.). 9

10 Wymogi wyroku warunkowo umarzającego postępowanie W wyroku warunkowo umarzającym postępowanie należy zamieścić: czyn oskarżonego, wskazać przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada, oraz oznaczyć okres próby (art k.p.k.); nałożone na oskarżonego obowiązki oraz sposób i termin ich wykonania. Zamiast tych obowiązków można orzec nawiązkę, a w razie uznania za celowe - świadczenie pieniężne lub zakaz prowadzenia pojazdów, dozór kuratora, osoby godnej zaufania albo instytucji lub organizacji społecznej (art k.p.k.); * ponadto w razie potrzeby należy zawrzeć rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych (art k.p.k.). Wniesienie aktu oskarżenia (termin) W ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo sam wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia (art k.p.k.) W przypadku, gdy podejrzany jest tymczasowo- aresztowany termin wynosi 7 dni (art k.p.k.). W sprawie, w której wobec podejrzanego stosowane jest tymczasowe aresztowanie, akt oskarżenia należy wnieść nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka (art k.p.k.). Organ, o którym mowa w art. 325d, może wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, chyba że prokurator postanowi inaczej (art k.p.k.). Wstępna kontrola aktu oskarżenia FORMALNA (art. 337 k.p.k.) + MATERIALNA (MERYTORYCZNA) [art. 339 k.p.k.) Formalna kontrola aktu oskarżenia Organ: Prezes Sądu/Przewodniczący Wydziału/ Upoważniony Sędzia (art k.p.k.) Na czym polega? Na sprawdzeniu, czy oskarżyciel uczynił zadość warunkom formalnym ogólnym (art. 119) oraz szczególnym art. 332, art. 333 lub art. 335 Weryfikacja pozytywna: kontrola merytoryczna a.o. Weryfikacja negatywna: zwrot a.o. oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Forma: zarządzanie, na które przysługuje zażalenie w terminie 7 dni od dnia otrzymania zarządzenia. Na zarządzenie oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy (art k.p.k.). 10

11 Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie 7 dni poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia (art k.p.k.). Ważne z punktu widzenia praktyki: Brak spójności między czynem zarzuconym w postanowieniu o przedstawieniu zarzutu a zarzutem sformułowanym w akcie oskarżenia stanowi wadę formalną skargi, której usunięcie następuje w trybie określonym w art. 337 k.p.k. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2013 r., III KK 158/13, LEX nr ). Jeżeli akt oskarżenia spełnia wymogi formalne prezes sądu lub referendarz sądowy niezwłocznie zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu (art in principio). Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia (art. 339 k.p.k.) Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli (art a k.p.k.): prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających; zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania; do aktu oskarżenia dołączono wniosek, o którym mowa w art ; prokurator złożył wniosek, o którym mowa w art W świetle art pkt 1-3a, 5-7 k.p.k. prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza: umorzenia postępowania na podstawie art pkt 2-11 k.p.k. (wszystkie negatywne przesłanki z wyjątkiem: czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia); Umorzenie postępowania przed rozprawą na podstawie art pkt 1 w zw. z art pkt 2 k.p.k. może nastąpić tylko wówczas, gdy z materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przygotowawczym wynika w sposób oczywisty, że zarzucony oskarżonemu czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. Gdy zebrane dowody nie mają jednoznacznego wyrazu, więc dokonanie ustaleń co do istotnych okoliczności czynu wymaga głębszego badania i wieloaspektowej oceny materiału dowodowego, to umorzenie postępowania na posiedzeniu przed rozprawą nie jest dopuszczalne (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 grudnia 2011 r., II AKz 463/11, LEX nr ). umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia; Oczywisty brak podstaw oskarżenia zachodzi m.in. w sytuacji braku jakichkolwiek dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego zarzucanego mu przestępstwa (Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 sierpnia 2013 r., II AKz 402/13, LEX nr ). Umorzenie postępowanie na podstawie art pkt 2 k.p.k. - z powodu "oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia" dotyczy również sytuacji, gdy sąd stwierdzi, że materiał dowodowy zawiera pewne dowody świadczące na niekorzyść oskarżonego, lecz są 11

12 one w sposób nie budzący wątpliwości nie wystarczające, by skierować sprawę na rozprawę główną (Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 21 marca 2014 r., II AKz 60/14, LEX nr ) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania; zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego; Zwrot sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego (art. 344a k.p.k.) Sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności (art. 344a 1 k.p.k.). Przekazując sprawę prokuratorowi, sąd wskazuje kierunek uzupełnienia, a w razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć (art. 344a 2 k.p.k.). Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie (art. 344a 3 k.p.k.) Po uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia oskarżyciel publiczny składa nowy akt oskarżenia lub podtrzymuje poprzedni, kieruje do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania albo postępowanie umarza (art. 344b k.p.k.). O istotnych brakach postępowania przygotowawczego można mówić wówczas, gdy skutkują one niezrealizowaniem podstawowych celów postępowania przygotowawczego, zaś w szczególności niewyjaśnieniem okoliczności sprawy, zaniechaniem zebrania, zabezpieczenia czy utrwalenia dowodów. Ocena zebranego w toku postępowania przygotowawczego materiału dowodowego w kontekście braków tego postępowania dokonywana jest pod kątem jego kompletności, a nie wartości. Niekompletność materiału dowodowego musi stanowić przeszkodę do merytorycznego rozpoznania sprawy (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 lutego 2012 r., II AKz 64/12, LEX nr ) Kumulatywnym warunkiem zwrotu sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego jest wymóg, by dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowało znaczne trudności. W istocie te znaczne trudności utożsamiane są, obok niemożności przeprowadzenia dowodów przez sąd, że znacznym zakłóceniem toku postępowania sądowego i przerzuceniem na sąd czynności, które są właściwe dla postępowania przygotowawczego (Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2017 r., II AKz 47/13, LEX nr ). wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania; wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu; wydania wyroku nakazowego. 12

13 gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego (art k.p.k.) Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, w/w czynności powinny być dokonane w terminie 30 dni od wniesienia aktu oskarżenia (art a k.p.k.). Prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, przed doręczeniem mu zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy złożył wniosek, o którym mowa w art. 338a, a prezes sądu uzna, że cele postępowania nie sprzeciwiają się rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu (art a k.p.k.). Udział stron ich obrońców i pełnomocników w posiedzeniach (art k.p.k.): Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach w przedmiocie: złożenia wniosku o orzeczenie środków zabezpieczających (, ale udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 93a 1 pkt 4 k.k. (pobyt w zakładzie psychiatrycznym) jest obowiązkowy) złożenia wniosku o warunkowe umorzenie postępowania złożenia wniosku o skazanie bez rozprawy (art i 2 k.p.k.) umorzenia postępowania na podstawie art pkt 2-11 k.p.k. umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu Pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniach w przedmiocie: złożenia wniosku o skazanie bez rozprawy (art i 2 k.p.k.) umorzenia postępowania na podstawie art pkt 2-11 k.p.k. W dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną, ani prawną przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu (art. 347 k.p.k.). Metody zwalczania aktu oskarżenia: Oskarżony stosownie do art i 2 k.p.k. może w terminie 7 dni od daty doręczenia mu aktu oskarżenia: złożyć wnioski dowodowe; wnieść pisemną odpowiedź na akt oskarżenia; Ratio legis: Zadośćuczynienie zasadzie prawa do obrony oraz równości broni (equal arms). 13