Czynniki chemiczne - oceń zagroŝenia - zapobiegaj wypadkom, wybuchom, poŝarom

Transkrypt

1 Czynniki chemiczne - oceń zagroŝenia - zapobiegaj wypadkom, wybuchom, poŝarom LISTA KONTROLNA DLA MAŁYCH FIRM PRODUKUJĄCYCH WYROBY Z WŁÓKIEN POLIESTROWO-SZKLANYCH. JAK KORZYSTAĆ Z LISTY 1. Przeczytaj pytania. 2. Zaznacz odpowiedzi w odpowiednich rubrykach. 3. W przypadku zakreślenia odpowiedzi NIE, odczytaj propozycje działań korygujących. 4. Po wdroŝeniu działań korygujących dokonaj oceny ryzyka dla czynników chemicznych ( np. za pomocą Uproszczonej metodologii oceny zagroŝenia, wypadkiem, poŝarem lub wybuchem... opracowanej przez Health & Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials ). Lp. Pytanie / problem Tak Nie Nie 1 Czy przechowujesz, stosujesz, produkujesz itd. środki chemiczne w postaci surowców, produktów pośrednich, produktów ubocznych, produktów gotowych, odpadów, środków czystości itd. 2 Czy środki chemiczne występujące podczas pracy stale lub okresowo zostały zidentyfikowane i zinwentaryzowane; czy jest spis substancji / mieszanin chemicznych niebezpiecznych (magazynowanych, stosowanych, powstających, odpadowych). 3 Czy oryginalne opakowania niebezpiecznych środków chemicznych są oznakowane na etykiecie w języku polskim m.in. nazwą, znakiem graficznym - piktogramem i słownym opisem zagroŝenia. 4 Czy po przelaniu / przesypaniu substancji lub mieszaniny do innych pojemników opisano je taką samą nazwą jak na etykiecie opakowania oryginalnego, znakami ostrzegawczymi ( w języku polskim nazwą, znakiem graficznym - piktogramem i słownym opisem zagroŝenia). 5 Czy zbiorniki/ pojemniki napełniane są naprzemiennie róŝnymi chemikaliami- jeŝeli tak, to: czy dokonywane jest sprawdzanie stopnia oczyszczenia zbiorników / pojemników, przed ich powtórnym napełnieniem innym preparatem. 6 Czy zbiorniki produkcyjne poszczególnych systemów laminowania są moŝliwe do łatwego odróŝnienia (zidentyfikowania). Gdy odpowiedź negatywna odstąp od dalszej oceny Spisać zmagazynowane produkowane oraz uŝytkowane w zakładzie substancje chemiczne. Po otrzymaniu dostawy sprawdzać etykietę na opakowaniu. W przypadku braku etykiety w języku polskim zwrócić się do dystrybutora. Nie usuwać oryginalnych etykiet. Oznakować pojemniki i zbiorniki robocze zgodnie z oznakowaniem oryginalnym, co najmniej nazwą i piktogramem z interpretacją słowną znaku. Zapewnić odrębne pojemniki i zbiorniki w celu wyeliminowania naprzemiennego ich napełniania. JeŜeli ze względów technologicznych jest to niemoŝliwe, opracować szczegółową procedurę oczyszczania i sprawdzania stopnia czystości zbiorników/pojemników. Zastosować czytelne i jednoznaczne oznakowania pojemników z komponentami poszczególnych systemów laminowania (poliestrowe / epoksydowe) aby nie doszło do ich przypadkowego zmieszania. MoŜna zastosować odrębne kolory

2 7 Czy znaki graficzne (piktogramy) z nazwą substancji / mieszaniny oraz oznakowanie kierunków przepływu umieszczono na rurociągach przesyłowych niebezpiecznych środków chemicznych. Czy rurociągi oznakowano znakami bezpieczeństwa 8 Czy uzyskano od dostawcy aktualne karty charakterystyki dla wszystkich niebezpiecznych środków chemicznych, które mogą znajdować się na stanowisku pracy, a jeśli to konieczne, czy dostępne są wystarczające i odpowiednie informacje dotyczące niebezpiecznych środków chemicznych nieposiadających kart (odpady, produkty pośrednie itd.). 9 Czy niebezpieczne środki chemiczne przechowuje się w specjalnych pomieszczeniach zamkniętych, zaleŝnie od klasy ryzyka i odpowiednio oddzielone (odległość lub odpowiednia przegroda) od środków i materiałów, których z nimi przechowywać nie wolno lub mogących powodować niebezpieczne reakcje, (np. nadtlenki z osuszaczami, związkami metali cięŝkich, rdzą). Czy magazyn jest zabezpieczony przed dostępem osób nieupowaŝnionych. Czy wydano instrukcje określające zasady składowania substancji i określono w nich wymogi rozdzielności składowania substancji wzajemnie reagujących. 10 Czy w magazynie jest zapewniona skuteczna wentylacja grawitacyjna, a jeśli to konieczne równieŝ wentylacja mechaniczna lub awaryjna, zgodnie wymogami przepisów i informacjami zawartymi w kartach charakterystyki. 11 Czy w obszarach przechowywania, stosowania i produkcji jest moŝliwe gromadzenie i usuwanie wycieków lub rozlanych niebezpiecznych środków chemicznych do bezpiecznych pojemników lub na tzw. tace przeciwrozlewowe; Czy istnieją specjalne środki do neutralizacji i usuwania rozlanych substancji lub usuwania wycieków; czy istnieją odpowiednie instrukcje. 12 Czy wprowadzono zakaz stosowania niekontrolowanych" źródeł zapłonu (ładunki elektrostatyczne, iskry mechaniczne, nagrzane powierzchnie, otwarty ogień) w miejscach przechowywania nadtlenków i łatwopalnych niebezpiecznych środków chemicznych, a przestrzeganie zakazu odpowiednio się przestrzega i kontroluje. pojemników dla róŝnych technologii laminowania. NaleŜy uzupełnić oznakowanie zgodnie z przepisami [ 4 ]. Uzyskać od dostawcy karty charakterystyk lub informacje o produktach dla których nie jest wymagana karta charakterystyki oraz sporządzić informacje dla pracowników. Sprawdzić dostosowanie magazynu do rodzaju przechowywanych środków i zgodnie z informacjami zawartymi w kartach charakterystyki ( informacjach dla produktów nie wymagających karty charakterystyki); Wyeliminować substancje i materiały wchodzące w reakcje ze składowanymi środkami, kontrolować przestrzeganie rozdzielności składowania substancji/mieszanin i materiałów ze sobą reagujących; Zabezpieczyć magazyn przed dostępem osób nieupowaŝnionych; Wydać szczegółowe instrukcje określającą zasady składowania substancji/mieszanin. Wykonać odpowiednią wentylację, zapewnić odpowiednią krotność wymiany powietrza w magazynie zamkniętym i sprawdzać jej efektywność. Zapewnić odpowiednie pojemniki na zebrane wycieki; zbiorniki i aparaty technologiczne posadowić w wannach (tacach) zbierających wyciekające chemikalia; zapewnić środki neutralizujące; opracować i wdroŝyć procedury postępowania, zgodnie z informacjami zawartymi w kartach charakterystyki i przepisami ochrony środowiska [ 8 ]. Wprowadzić zakaz uŝywania otwartego ognia, zakaz stosowania narzędzi iskrzących, zapewnić komplety kluczy i narzędzi wykonanych z materiałów nieiskrzących, sprawdzić, czy w pomieszczeniach nie ma innych źródeł zapłonu (np. tarcie, wytworzenie iskry mechanicznej).

3 13 Czy opakowania zawierające niebezpieczne środki chemiczne mają wystarczającą odporność fizyczną oraz chemiczną i czy nie są na nich widoczne Ŝadne ślady uderzeń, rozcięć lub odkształceń. 14 Czy unika się ręcznego przelewania środków chemicznych z otwartych pojemników. 15 Czy do transportu (ręcznego i mechanicznego) zastosowano sprzęt pomocniczy lub wyposaŝenie gwarantujące stabilne zamocowanie, zabezpieczające przed uszkodzeniem, odpowiednie do istniejących zagroŝeń (np. przeznaczone do pracy w pomieszczeniach/ strefach zagroŝenia wybuchem); Czy opracowano i wdroŝono instrukcje transportu ręcznego / mechanicznego. 16 Czy ilość niebezpiecznego środka chemicznego przechowywana na stanowisku / w pomieszczeniu pracy, nie przekracza ilości technologicznej dla jednej zmiany roboczej. 17 Czy zastosowano ochronę przed gromadzeniem się ładunku elektrostatycznego podczas przelewania cieczy łatwopalnych; Czy kontrolowana jest okresowo skuteczność zastosowanej instalacji odprowadzającej ładunki elektrostatyczne. 18 Czy stosowane, magazynowane lub wydzielające się substancje / mieszaniny chemiczne powodują moŝliwość powstania atmosfery wybuchowej: pyłu, gazu. Czy dokonano klasyfikacji obiektów/ pomieszczeń pod względem zakwalifikowania do poszczególnych kategorii zagroŝenia wybuchem. 19 Czy w magazynach z substancjami łatwopalnymi (np. acetonem), w których istnieje niebezpieczeństwo powstania atmosfery wybuchowej, zastosowano sygnalizację świetlnodźwiękową informującą o zagroŝeniach (system detekcji), sprzęŝoną z instalacją wentylacyjną awaryjną. Kontrolować stan opakowań, a uszkodzone wymienić na nowe tego samego typu / atestowane lub odpowiednie dla danego środka chemicznego. WyposaŜyć stanowiska w urządzenia do przelewania, np. pompy, dozowniki Zapewnić odpowiedni sprzęt pomocniczy lub urządzenia transportowe, albo zmienić system dostarczania chemikaliów na stanowisko pracy (np. rurociąg, pompa dozująca); Wydać odpowiednie instrukcje i zapoznać z nimi pracowników. Zapewnić magazyny podręczne. Wykonać instalację do odprowadzania ładunków elektrostatycznych, np. uziemienie lub, gdy taki rodzaj instalacji określono w Dokumencie Zabezpieczenia przed Wybuchem, stałe przewody połączone z pojemnikiem lub jego obudową, końcówki zaciskowe (klemy) przewodów instalacji odprowadzającej ładunki, umoŝliwiające podpięcie przenośnych pojemników; Wykonywanie okresowych badań i pomiarów skuteczności działania w/w instalacji. JeŜeli odpowiedź TAK, to dokonać odrębnej oceny ryzyka zagroŝenia wybuchem i sporządzić dokument zabezpieczenia stanowisk pracy przed wybuchem, zgodnie z obowiązującymi przepisami [ 6 ]. Jeśli odpowiedź NIE, to dokonać klasyfikacji zgodnie z przepisami w sposób udokumentowany z wyszczególnieniem rodzaju (nazwy substancji), ilości substancji i kategorii zagroŝenia, miejsca lub zasięgu strefy. Zastosować system sygnalizacji o zagroŝeniach uruchamiający wentylację awaryjną w przypadku zagroŝenia.

4 20 Czy instalacje elektryczne wykonane są w sposób zapewniający odporność na działanie chemikaliów o właściwościach Ŝrących; czy corocznie sprawdzana jest skuteczność działania zastosowanej ochrony przed poraŝeniem prądem elektrycznym. 21 Czy urządzenia, osprzęt i instalacje technologiczne zostały dobrane w sposób gwarantujący ich odporność na działanie chemikaliów, czy ich stan techniczny jest okresowo kontrolowany. 22 Czy pokrycia ścian, sufitów i posadzek oraz podesty robocze i zabezpieczenia kanałów technologicznych są odporne na agresywne działanie chemikaliów; czy ich stan techniczny gwarantuje bezpieczeństwo. 23 Czy urządzenia lub procesy, w których zmiana parametrów (tj. np. ciśnienie, temperatura, wypełnienie zbiornika, stęŝenie mieszanin wybuchowych itp.) moŝe powodować zagroŝenie, są wyposaŝone w układy (czujniki i wskaźniki) pozwalające wykrywać warunki niebezpieczne; Czy układy te są połączone z systemami alarmowymi; czy jest moŝliwość automatycznego przerwania procesu, wyłączenia urządzeń, włączenia wentylacji awaryjnej w stanach zagroŝenia. 24 Czy czynności, które mogą grozić uwolnieniem gazu, par, pyłów itd. niebezpiecznych środków chemicznych, są wykonywane w układzie zamkniętym albo co najmniej w obszarach dobrze wentylowanych lub w instalacjach wyposaŝonych w wyciąg miejscowy. 25 Czy wprowadzono środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się czynników chemicznych niebezpiecznych na inne stanowiska pracy lub do innych pomieszczeń pracy. Dostosować instalację, sprawdzać jej stan techniczny i skuteczność działania. Dostosować urządzenia, osprzęt i instalacje technologiczne do właściwości chemikaliów; sprawdzać okresowo ich stan techniczny (w ustalonych czasookresach); poddawać okresowej konserwacji w sposób zaplanowany. Pokryć ściany, sufity, posadzki powłokami chemoodpornymi; Zakonserwować przed działaniem chemikaliów elementy konstrukcji (np. drewniane podesty, metalowe pokrycia kanałów technologicznych itp.); Zabezpieczyć konstrukcje metalowe stosowane w procesie produkcyjnym i wyposaŝenie stanowisk pracy przed gromadzeniem się ładunków elektrostatycznych; Okresowo kontrolować stan techniczny, zgodnie z ustalonym planem kontroli. Zamontować wymagane czujniki i wskaźniki procesu/operacji technologicznej; zapewnić system dźwiękowo-świetlny do alarmowania o odchyleniach parametrów procesu; wyposaŝyć instalację w układy automatycznego przerywania procesu /urządzenia, uruchamiania wentylacji awaryjnej w razie zagroŝenia; sprawdzać okresowo sprawność systemu. Zastosować odpowiednie środki, zgodnie z przepisami i kartą charakterystyki [2, 5 ]; Kontrolować stan sprawności technicznej zastosowanych urządzeń. Podjąć działania zapobiegawcze np.: zapewnić hermetyzację procesu, ograniczyć powierzchnie parowania lotnych substancji łatwopalnych (np. acetonu) poprzez zamknięcie pojemników z tymi substancjami, zastosowanie dozowników do nanoszenia środka na powierzchnie myte/czyszczone, przemieścić stanowiska niezwiązane z procesem technologicznym do innego pomieszczenia, rozdzielić ścianką działową pomieszczenie produkcyjne,

5 26 Czy została zagwarantowana kontrola dostępu pracowników nieuprawnionych i osób z zewnątrz do obszarów przechowywania, przetwarzania, załadunku i rozładunku niebezpiecznych środków chemicznych. 27 Czy ustalono wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, obejmujący prace z chemikaliami; Czy opracowano szczegółowe wymagania bhp przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych. 28 Czy pracownicy i inne osoby świadczące pracę na rzecz pracodawcy zostali we właściwy sposób poinformowani o ryzyku związanym z niebezpiecznymi środkami chemicznymi i przeszli odpowiednie szkolenie w zakresie stosowanych środków zapobiegawczych i ochronnych. 29 Czy istnieją pisemne instrukcje stanowiskowe, dotyczące wykonywania czynności z niebezpiecznymi środkami chemicznymi. 30 Czy istnieje instrukcja określająca sposób gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, zgodna z przepisami i czy jest kontrolowane jej przestrzeganie. 31 Czy wprowadzono odpowiednie zasady higieny osobistej (mycie rąk, zmiana odzieŝy, zakaz jedzenia, picia i palenia na stanowiskach pracy itd.), a ich stosowanie jest kontrolowane. 32 Czy istnieją instrukcje postępowania w sytuacjach awaryjnych na wypadek np. wycieku, zmieszania, poŝaru, wybuchu chemikaliów. 33 Czy w zakładowym wykazie środków ochrony indywidualnej uwzględniono środki niezbędne dla ograniczenia naraŝenia inhalacyjnego i kontaktowego z uwzględnieniem informacji zawartych w kartach charakterystyki; Czy zastosowano odpowiednią odzieŝ, obuwie, rękawice, o właściwościach antyelektrostatycznych do pracy w strefach/pomieszczeniach zagroŝonych wybuchem zgodnie z dokonaną oceną ryzyka wybuchowego i dokumentem zabezpieczenia stanowisk pracy przed wybuchem; Czy ustalone środki ochrony indywidualnej są na bieŝąco wydawane; wykonać szczelne drzwi pomiędzy pomieszczeniami, wykonać kurtynę powietrzną pomiędzy pomieszczeniami, w pomieszczeniach sąsiadujących zastosować wentylację mechaniczną nadciśnieniową. Oznakować strefy i pomieszczenia w sposób ustalony przepisami; Zapewnić zamknięcia pomieszczeń uniemoŝliwiające dostęp osobom nieuprawnionym, a jednocześnie zapewniające moŝliwość swobodnego opuszczenia pomieszczenia przez obsługę; Opracować instrukcje informowania osób/ firm zewnętrznych (np. serwis, usługi) o zagroŝeniach i sposobach ochrony. Ustalić wykaz, opracować procedury. Opracować instrukcje. Poinformować pracowników i inne osoby świadczące pracę oraz osoby/ firmy zewnętrzne (np. serwis, usługi) o zagroŝeniach i sposobach ochrony; Poddawać pracowników okresowym szkoleniom z zakresu bhp nie rzadziej niŝ raz w roku. Opracować i udostępnić pracownikom instrukcje. Opracować instrukcję gospodarki odpadami, wdroŝyć do stosowania. WdroŜyć odpowiednie zasady i zapisać je w instrukcjach stanowiskowych. Opracować instrukcję, wdroŝyć je do stosowania, przeprowadzać okresowe ćwiczenia pozorowane. Ustalić odpowiednie do zagroŝenia rodzaje ochron indywidualnych oraz odzieŝy ochronnej i obuwia; Poinformować uŝytkowników o zasadach i sposobie ich stosowania, przechowywania i konserwacji; Wydać do indywidualnego uŝytku ustalone środki i umoŝliwić ich wymianę w przypadku zniszczenia lub utraty cech ochronnych, przez cały czas wykonywania pracy.

6 Czy jest kontrolowane ich odpowiednie stosowanie, przechowywanie i konserwacja. 34 Czy w pobliŝu miejsc stosowania i magazynowania chemikaliów o własnościach Ŝrących lub łatwopalnych są natryski ratunkowe do obmycia całego ciała i oddzielne natryski ratunkowe do płukania oczu. 35 Czy zapewniono pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla pracowników i innych osób wykonujących pracę na rzecz pracodawcy; Czy w przypadku stosowania chemikaliów zakwalifikowanych jako toksyczne, draŝniące, uczulające, a takŝe chemikaliów pylących lub o nieprzyjemnym zapachu, wydzielono dla pracowników odrębne szatnie i jadalnie; Czy przed wejściem do jadalni są przedsionki umoŝliwiające pracownikom zdjęcie odzieŝy ochronnej oraz umywalki z bieŝącą, ciepłą wodą; Czy zapewniono miejsca i urządzenia do oczyszczania i suszenia odzieŝy ochronnej, obuwia i innych środków ochrony indywidualnej wymagających oczyszczenia. Zamontować odpowiednie natryski zgodnie z przepisami [ 2 ], kontrolować ich działanie. Zapewnić odpowiednie pomieszczenia i urządzenia, zgodnie z przepisami [ 2 ]. Uwaga!Lista została opracowana na podstawie formularza kontrolnego do określenie czynników ryzyka wypadku spowodowanego niebezpiecznymi środkami chemicznymi, stanowiącego fragment Uproszczonej metodologii oceny zagroŝenia, wypadkiem, poŝarem lub wybuchem... opracowanej przez Health & Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials ). 1. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 6, poz. 33), 2. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz ze zmianami oraz z 2008 r. Nr 108, poz. 690), 3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 439), 4. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników słuŝących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 61, poz. 552), 5. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie karty charakterystyki (Dz. U. Nr 215, poz. 1588), 6. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których moŝe wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz ze zmianami z 2006 r. Nr 121, poz. 836), 7. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 oraz z 2008 r. Nr 203, poz.1275), 8. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 18 poz. 97),

7 9. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 56, poz. 462), 10. rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 196, poz. 1420). 11. rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie tworzyw sztucznych ( Dz. U. Nr 81 z 2002 r., poz.735) Opracowanie: Jolanta Adamczyk Pyzel, Nadinspektor pracy w OIP Szczecin