TELEWIZJA CZWARTA W ADZA... TELEWIZJA. Australopitek i Homo habilis cz³owiek pierwotny. Homo sapiens cz³owiek rozumny.

Transkrypt

1 46 czasie zdobywa pozycjê dominuj¹c¹ i nawet nazywana jest IV w³adz¹. Ma³o kto jednak wie, e do powstania telewizji przyczyni³ siê Polak, psycholog i filozof Jucz. 23 TELEWIZJA CZWARTA W ADZA... Jedn¹ z najbardziej ludzkich, spoœród wielu charakterystycznych dla cz³owieka cech, jest ciekawoœæ. W po³¹czeniu z uporem, pracowitoœci¹ i dociekliwoœci¹ czêsto by³a Ÿród³em odkryæ zarówno tych popychaj¹cych cywilizacjê do przodu, jak i tych, które na lata pogr¹- a³y j¹ w mrokach. Jaka jest historia wynalazków i odkryæ, sk¹d siê bra³y, kto i gdzie ich dokonywa³, jaki by³ ich dalszy los i wp³yw na cywilizacje? TELEWIZJA Telewizor to urz¹dzenie, bez którego bardzo wiele osób nie wyobra a sobie codziennego ycia, jest obowi¹zkowym wyposa eniem niemal ka dego domu. Ten wynalazek XX w. sta³ siê narzêdziem i symbolem nowej jakoœci dla cywilizacji, otwieraj¹c nowy rozdzia³ w dziejach erê audiowizualn¹, czasy spo³eczeñstwa globalnego. Telewizja powsta³a na gruncie, który stworzy³o odkrycie fal radiowych i radia. Odkrycia W³ocha Guglielmo Marconiego, a szczególnie jego sukcesy w przesy³aniu dÿwiêku na odleg³oœæ drog¹ radiow¹ zainspirowa³y naukowców do rozwa añ nad mo liwoœciami i sposobem przesy³ania obrazu. Stawka w tej rywalizacji by³a wysoka. Nieprzypadkowo przys³owie mówi: jeden obraz wart tysi¹ca s³ów. Telewizja jest Ÿród³em niewyczerpanej wiedzy o œwiecie, dostarcza informacji, emocji, obrazów, mo e te kreowaæ w³asn¹ rzeczywistoœæ. Sprawia, e miliony osób na ca³ym globie mog¹ wspó³uczestniczyæ w wa nych wydarzeniach czy zobaczyæ to, co normalnie by³oby dla nich nieosi¹galne. Dziêki olbrzymiej mocy oddzia- ³ywania jest medium tak potê nym, e w krótkim Piotr Kawalerowicz Kukła używana przez Bairda do eksperymentów z transmisją obrazu. Eksperci obserwujący jedną z pierwszych transmisji TV w 1929 r. Australopitek i Homo habilis cz³owiek pierwotny. Homo sapiens cz³owiek rozumny. Pierwsze wyraÿne przejawy tzw. kultury rolnej uprawy, co poci¹ga za sob¹ pocz¹tki osiad³ego trybu ycia (Mezopotamia, Azja Wschodnia, Meksyk, Peru). James Clerk Maxwell przewiduje istnienie fal elektromagnetycznych rozchodz¹cych siê z prêdkoœci¹ œwiat³a. Niemiec Paul Nipkow konstruuje urz¹dzenie zdolne dokonaæ mechaniczno-optycznej analizy i syntezy obrazu tzw. tarczê Nipkowa. Opracowany przez Paula Nipkowa mechanizm dzia³a w oparciu o wykorzystanie wynalezionej w 1875 r. przez Ernesta von Siemensa pierwszej komórki fotoelektrycznej. Zasada tarczy Nipkowa Obraz przedmiotu na ekranie arówka przewody Wiruj¹ce tarcze Komórka fotoelektryczna Przedmiot 12 XII Guglielmo Marconi, w³oski fizyk, przesy³a sygna³ radiowy przez Atlantyk dystans: 2100 mil. W Petersburgu Rosjanin Borys Rosing opracowuje teoriê telewizji. Konstruuje te prototyp kineskopu, wykorzystuj¹cy mo liwoœci oscylatora katodowego. Zbudowany przez niego kineskop wyœwietla³ obraz dziêki wi¹zce elektronów padaj¹cej na pokryty luminoforem obraz. By³o to pierwsze urz¹dzenie potrafi¹ce dokonaæ syntezy obrazu w odbiorniku. W³adymir K. Zworykin proponuje u ycie wi¹zki elektronów do analizy obrazu. Buduje w Petersburgu urz¹dzenie elektryczne do transmisji obrazów (bez tarczy Nipkowa). Spó³ka AT&T przesy³a ludzki g³os drog¹ radiow¹ przez Atlantyk, u ywaj¹c nadajnika z 3300 lampami elektronowymi. Szkot John Baird przekazuje obraz na odleg³oœæ. Stworzone przez niego urz¹dzenie elektromechaniczne wykorzystuje urz¹dzenie wynalezione przez Nipkowa. Pierwszym transmitowanym na odleg³oœæ obrazem s¹ nieruchome zarysy przedmiotów. W³adymir Zworykin konstruuje pierwszy, niezbyt udany, eksperymentalny, kineskop barwny. J. Baird demonstruje system telewizji kolorowej w systemie elektromechanicznym. W Wielkiej Brytanii uruchomiona zostaje pierwsza eksperymentalna stacja nadawcza. Wykorzystuje siê w niej technologiê opracowan¹ przez Bairda.

2 lat p.n.e lat p.n.e lat p.n.e. ok lat p.n.e. ok p.n.e. w IV tysi¹cleciu p.n.e. p.n.e. /n.e. V 1519 r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r. Homo erectus cz³owiek wyprostowany. Cz³owiek z Cromagnon. Pojawia siê: pismo, ko³o, agiel, wytop metali z rud. Umiera Leonardo da Vinci, pozostawiaj¹c po sobie ok stron notatek zawieraj¹cych pomys³y i wynalazki. Ernest von Siemens konstruuje pierwsz¹ fotokomórkê. Polak Julian Ochorowicz filozof i psycholog formuje zasady dzia³ania telewizji monochromatycznej w oparciu o dzia³anie fotokomórki. Rosjanin Aleksander Popow przedstawi³ po raz pierwszy przyrz¹d do wykrywania i rejestracji drgañ elektrycznych. Przewidzia³ tak e, e w przysz³oœci urz¹dzenie mo e byæ wykorzystane do przekazywania sygna- ³ów na odleg³oœæ za pomoc¹ szybkich drgañ elektrycznych. Guglielmo Marconi, w³oski fizyk, buduje bezprzewodowy telegraf, dziêki któremu mo na odbieraæ i nadawaæ sygna³y radiowe na odleg³oœæ ponad jednej mili. Rosjanin Aleksandr S. Popow konstruuje antenê nadawczo-odbiorcz¹. Polak, Jan Szczepanik, nazywany polskim Edisonem z racji opracowania wielu ciekawych wynalazków, uzyska³ w Wielkiej Brytanii patent na dalekowidz. Niemiecki fizyk Ferdinand Braun prezentuje tzw. lampê Brauna, która umo liwi skonstruowanie kineskopu telewizyjnego. Kanadyjski naukowiec Reginald A. Fessenden po raz pierwszy przekazuje drog¹ radiow¹ g³os. W Niemczech zbudowano eksperymentalny odbiornik telewizyjny z lamp¹ Brauna. katoda p³ytki odchylaj¹ce wi¹zka elektronów Rura Brauna ekran œwietlny W³adymir K. Zworykin konstruuje w USA ikonoskop, czyli telewizyjn¹ lampê analizuj¹c¹ oraz kineskop, telewizyjn¹ lampê ekranow¹. John L. Baird (Wielka Brytania), Charles J. Kins (USA), Max Dieckmann i August Karolus demonstruj¹ eksperymentalny system nadawczy telewizji. Pierwsze elektromechaniczne systemy telewizyjne, opracowane przez Szkota Johna Logie Bairda, rozpoczynaj¹ pracê w Anglii, ZSRR, Niemczech i Francji. Sygna³ telewizyjny zostaje przes³any przez Atlantyk. W USA rozpoczyna pracê pierwsza stacja telewizyjna nadaj¹ca wg ramówki. W. Zworykin buduje pierwsz¹ sprawn¹ kamerê telewizyjn¹. Pierwsze programy telewizyjne w USA, Niemczech i ZSRR. W USA zaczyna dzia³aæ pierwszy, czysto elektroniczny, system telewizji. lian Ochorowicz. W 1877 r. stworzy³ on teoretyczne podstawy telewizji monochromatycznej, rozwa aj¹c mo liwoœci przekazywania obrazu z³o onego z maleñkich punkcików. Swoj¹ koncepcjê Ochorowicz opiera na wykorzystaniu wynalezionej nieco wczeœniej fotokomórki. Wkrótce sprawdza teoriê w praktyce. Przeprowadza pierwsze doœwiadczenia konstruuje kamerê, która przekazuje prosty sygna³ (obraz) pêkiem kabli do ekranu zbudowanego z arówek. W 1884 r. Niemiec Paul Nipkow konstruuje urz¹dzenie mog¹ce dokonaæ mechaniczno-optycznej analizy (i syntezy) obrazu telewizyjnego tzw. tarczê Nipkowa. Mechanizm ten równie dzia³a w oparciu o wykorzystanie komórki fotoelektrycznej. Wkrótce powstaj¹ równie inne rozwi¹zania. Piêæ lat póÿniej niemiecki fizyk Karl Braun wynajduje pierwszy oscylator katodowy. W urz¹dzeniu Brauna wiruj¹ce tarcze Nipkowa zastêpuje lampa pró - niowa z promieniowaniem katodowym, Tarcza konstrukcji Johna Bairda z 30 soczewkami do analizy różnych fragmentów obrazu. Obraz kobiecej twarzy w przekazie o dokładności 30 linii. M Ł ODY TECHNIK 2/

3 48 która regulowana jest przez elektromagnesy. Nowa technologia stworzona przez Brauna wywiera zasadniczy wp³yw na dalszy rozwój telewizji. Poszukiwania najlepszego rozwi¹zania nabieraj¹ tempa, rozpoczyna siê rywalizacja pomiêdzy konkurencyjnymi rozwi¹zaniami: optomechanicznym Nipkowa i elektronicznym Brauna. Kolejnym naukowcem, który bardzo przyczyni³ siê do rozwoju telewizji, by³ rosyjski fizyk W³adymir Zworykin. Swoje badania rozpocz¹³ jeszcze w Rosji, by póÿniej, po emigracji, kontynuowaæ je w USA. W Ameryce Zworykin skonstruowa³ ikonoskop urz¹dzenie, które umo liwia elektroniczn¹ analizê obrazu. Dokonuje równie pierwszej transmisji obrazu telewizyjnego na odleg³oœæ drog¹ radiow¹. Dziêki mo liwoœci dalszego udoskonalania rozwi¹zanie Brauna Zworykina zaczyna zyskiwaæ funkcjonaln¹ przewagê nad konkurentem. Pocz¹tkowo przesy³ano obraz nieruchomy, ale ju w Szkot John Baird po raz pierwszy dokonuje transmisji obrazu dynamicznego: przekazuj¹c na odleg³oœæ obraz poruszaj¹cego siê cz³owieka. Niestety, urz¹dzenie Bairda, z powodu mechanicznych ograniczeñ konstrukcji, nie nadaje siê do dalszego udoskonalania. W latach 30 XX w. dokonano licznych ulepszeñ kineskopu oraz kamery, dziêki czemu sygna³ telewizyjny mo na swobodnie transmitowaæ drog¹ radow¹. Ju w 1936 r. na Empire State Building w Nowym Jorku umieszczono stacjê z nadajnikiem Zworykina, która od 1939 r. regularnie emituje programy. Wkrótce rozpoczêto w USA masow¹ Fotografia reklamowa z 1936 r. para oglądająca telewizję. produkcjê telewizorów, a ich liczba w amerykañskich domach, oko³o roku 1950, przekracza 1,5 mln! S¹ to g³ównie urz¹dzenia do odbioru programu czarno-bia- ³ego. Przekaz telewizyjny upowszechnia siê. Wkrótce pokonuje barierê miêdzykontynentaln¹. Pierwsz¹ transmisjê telewizyjn¹ z USA do Europy, za poœrednictwem pierwszego komercyjnego satelity Telstar, przeprowadzono w 1962 r. Granice dla komunikacji za pomoc¹ obrazu przestaj¹ istnieæ, a to, co telewizja pokazuje ludziom, zaczyna mieæ ogromny wp³yw na to, jak postrzegaj¹ œwiat. Przenośny telewizor Philipsa z 1960 r. Z gmachu hotelu Prudential w Warszawie rozpoczêto emisjê eksperymentalnego programu telewizyjnego. Pokazano film fabularny Barbara Radziwi³³ówna. W kraju jest 25 odbiorników telewizyjnych krajowej produkcji. Transmisje telewizyjne z olimpiady w Berlinie budz¹ sensacjê w stolicy Niemiec. Wielka Brytania ze wzglêdów technicznych decyduje siê zrezygnowaæ z systemu Bairda na rzecz Brauna, który odnosi pe³ne zwyciêstwo. Amerykañskie stacje CBS i NBC rozpoczynaj¹ nadawanie sta³ych, komercyjnych programów telewizyjnych. Szwajcar Franz Fischer buduje John Logie Baird szkocki pionier telewizji oraz projektor jego konstrukcji. prototyp projektora telewizyjnego (do projekcji obrazów na du ym, p³askim ekranie). Stacja NBC prezentuje pierwszy dziennik telewizyjny, oparty na systemie sieciowym. Satelita Telstar 1. W USA przeprowadzono pierwsze próby rejestracji obrazu telewizyjnego. USA wprowadzaj¹ standard dla transmisji telewizyjnych NTSC. System ten ostatecznie wypiera mechaniczno-optyczn¹ technologiê Bairda. System ten jest dziœ rozpowszechniony w USA. Niemiec Edward Schuler z niemieckiej firmy Telefunken opatentowa³ system nagrywania obrazu telewizyjnego na taœmie magnetycznej. Europejskie stacje radiowo-telewizyjne tworz¹ Eurowizjê. Pierwsza transmisja telewizyjna w kolorze zawodów sportowych (USA). Polski Doœwiadczalny Oœrodek Telewizyjny nadaje raz w tygodniu regularne audycje telewizyjne. We Francji wprowadzono system barwnej transmisji telewizyjnej SECAM. Przyjmuj¹ go jako standard tak e kraje obozu socjalistycznego. Wiadomoœci lokalne, prognoza pogody i komunikaty dostêpne w lokalnych sieciach telewizji kablowej. Pierwsza bezpoœrednia transmisja miêdzynarodowa z Pary a do Warszawy przez ³¹cza Eurowizji. W Polsce program telewizyjny jest nadawany przez 7 dni w tygodniu. Pierwsza transmisja telewizyjna z USA do Europy za poœrednictwem pierwszego komercyjnego satelity Telstar. Poniewa satelita kr¹ y po orbicie Ziemi, gdy znika za horyzontem, odbiorniki trac¹ obraz. Telewizja amerykañska przekazuje moment zamachu na prezydenta Johna F. Kennedy ego.

4 1934 r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r. Pierwszy regularny program telewizyjny zaczyna nadawaæ stacja telewizyjna w Berlinie. W Polsce w Pañstwowym Instytucie Telekomunikacyjnym i w Polskim Radiu prowadzone s¹ pierwsze eksperymenty z transmisj¹ programów telewizyjnych. Na szczycie Empire State Building (USA) zainstalowano nadajnik Zworykina. W USA pojawia siê pierwszy standard obrazu 525 linii i 30 obrazów (klatek) na sekundê. Autorem standardu jest Narodowa Amerykañska Komisja ds. Telewizji. Telewizor HMV (His Master s Voice z 1938 r. Rozpoczêcie transmisji telewizji kolorowej w USA. Powstanie stowarzyszenia CCIR (Comitee Consultatif International des Radiocommunications). Ustalono wspólne parametry Dzieci oglądają telewizję lata 50. transmisji telewizyjnych dla krajów Europy Zach. 625 linii. Firma AMPEX (USA) konstruuje pierwszy, funkcjonalny aparat do rejestracji obrazów telewizyjnych. Zapisu dokonuj¹ wiruj¹ce g³owice. Niemiec Walter Bruch opracowuje system transmisji barwnych programów telewizyjnych PAL, o wiele doskonalszy ni francuski SECAM i amerykañski NTSC; wiêkszoœæ krajów zachodniej Telewizor Fergusona z 1956 r. Europy przyjmuje ten system za obowi¹zuj¹cy (nie przyjmuje go jedynie Francja). Powstaje ogólnoœwiatowy system telewizyjny wykorzystuj¹cy mo liwoœci transmisji przy u yciu sztucznych satelitów ziemi. Pierwszy obraz przesłany przez Atlantyk za pomocą satelity. Teleranek Telemaniak Telepizza Warto poznaæ Telewizja Telewizja jest to metoda przekazywania ruchomego obrazu oraz dÿwiêku na odleg³oœæ. W jednym miejscu za pomoc¹ kamery i mikrofonu rejestruje siê sygna³, który nastêpnie jest transmitowany do dowolnego miejsca w zasiêgu transmisji. Sygna³ odbierany jest przed odbiornik telewizyjny i przetwarzany na obraz i dÿwiêk. Telewizja to obok internetu wspó³czeœnie jeden z najpopularniejszych œrodków masowego komunikowania. Do przygotowania kalendarium wykorzystano materia³y Ÿród³owe: Nauka Technika i Wynalazki, Raymond L. Francis, wyd. AMBER Kronika Techniki Praca zbiorowa, wyd. WEP PWN Z przymru eniem oka M Ł ODY TECHNIK 2/

5 50 Czarno-biały odbiornik Fergusona z 21-calowym ekranem. Współczesny camcorder Panasonic. Globalna transmisja telewizyjna z olimpiady w Tokio. ZSRR u ywa satelitów do przekazywania programów telewizyjnych na obszarze kraju. Œwiat ogl¹da sensacyjn¹ transmisjê z l¹dowania pierwszych ludzi na Ksiê ycu; 21 VII o 3.56 czasu œrodkowoeuropejskiego astronauta Neil Amstrong, dowódca l¹downika Eagle, jako pierwszy cz³owiek dotyka stop¹ powierzchni Ksiê yca. TVP transmituje po raz pierwszy program w kolorze i przyjmuje system SECAM. W krajach obozu sowieckiego powstaje system telewizji satelitarnej, zrzeszonych w Interwizji: Intersputnik. W Wielkiej Brytanii prowadzi siê próby z wykorzystaniem interaktywnej ³¹cznoœci kablowej za pomoc¹ wideotekstu (CEEFAX). Nastaje epoka telewizji kablowej, która rozwija siê dynamicznie w USA. BBC przeprowadza próby z transmisj¹ teletekstu do odbiorników domowych. Dwie firmy japoñskie: Sony i JVC, konkuruj¹ ze sob¹ w zakresie systemów magnetowidowych. Pierwsza prezentuje system BETAMAX, a druga VHS. Z czasem oka e siê, e ten drugi zyska powszechn¹ akceptacjê. Zainstalowano pierwsz¹ antenê satelitarn¹ w Polsce. Ted Turner wprowadza ogólnoamerykañski system transmisji wiadomoœci za poœrednictwem satelity. Japoñska firma Matsushita opatentowa³a ciek³okrystaliczny ekran telewizyjny. Amerykañska telewizja CNN (Cable News Network) Teda Turnera uruchamia 24-godzinny serwis informacyjny; jest to pocz¹tek dominacji tej sieci na œwiatowym rynku medialnym. Po³¹czenie funkcji kamery i wideodtwarzacza daje pocz¹tek nowemu urz¹dzeniu o nazwie camcorder. Pierwsze przekazy telewizyjne zawieraj¹ce dÿwiêk stereofoniczny. W USA i Japonii udane próby z telewizj¹ cyfrow¹. Telewizje na œwiecie przekazuj¹ wstrz¹saj¹ce obrazy masakry na placu Tiananmen w Pekinie. W Polsce powstaje pierwsza niezale na polska telewizja wroc³awskie ECHO. Sieæ CNN transmituje na ywo wydarzenia w czasie wojny w Zatoce Perskiej. Mog¹ je ogl¹daæ, za poœrednictwem satelitów komunikacyjnych, widzowie na ca³ym œwiecie Telewizyjne sieci kablowe okazuj¹ siê najbardziej dochodowym przedsiêwziêciem w USA. Wnętrze typowego telewizora z kineskopem. Rozpoczyna nadawanie CA- NAL+, pierwsza kodowana telewizja w Polsce. Telewizja BBC realizuje wielki projekt ogólnoœwiatowy, polegaj¹cy na pokazaniu momentu nadejœcia Nowego Roku we wszystkich strefach czasowych; transmisja trwa przesz³o dobê. Dwie niemieckie stacje telewizyjne ProSieben oraz Sat1 rozpoczê³y nadawanie swoich programów w technologii HDTV (high definition TV) r r. 20/21 VII 1969 r r r r r r r r r r r r r r r r r r r. 1999/2000 r. X 2005 r.