Rynek rolno-spożywczy w Polsce. Dystrybucja w łańcuchu żywnościowym.

Transkrypt

1 Rynek rolno-spożywczy w Polsce. Dystrybucja w łańcuchu żywnościowym. Władysław Łukasik Prezes Agencji Rynku Rolnego Warszawa, września

2 Zagadnienia 1. Potencjał a) rolnictwa b) przemysłu rolno-spożywczego, 2. Organizacja dystrybucji produktów rolno-spożywczych w Polsce, 3. Rynki hurtowe, program Mój Rynek, 4. Handel z Rosją. 2

3 Powierzchnia użytków rolnych i liczba gospodarstw w Polsce Wyszczególnienie Powierzchnia UR ogółem ,9 mln ha 15,5 mln ha - o powierzchni powyżej 1 ha UR - o powierzchni powyżej 100 ha UR - powyżej 1 ha Liczba gospodarstw rolnych ogółem: 1,96 mln 1,56 mln 7 tys. (3,1 mln ha, tj. 18,1% UR) 10 tys. (3,5 mln ha, tj. 22,8% UR) Średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie o powierzchni: 7,4 ha 9,8 ha - powyżej 100 ha 448 ha 354 ha W 2010 r. - 1,36 mln gospodarstw rolnych korzystało z dopłat bezpośrednich w ramach WPR. Średnia wielkość takiego gospodarstwa - 10,23 ha. Źródło: dane 2002 r. - GUS; dane 2010 r. ARiMR, wstępne wyniki Powszechnego Spisu Rolnego

4 owoce 12% warzywa 18% Struktura towarowej produkcji rolniczej w Polsce w 2010 r. Produkcja roślinna 27,1 mld zł (45%) pozostała produkcja roślinna** 12% buraki cukrowe 6% przemysłowe* 13% Produkcja towarowa ogółem - 60,3 mld zł (wzrost o 7% do 2009 r.) zboża 31% ziemniaki 8% mleko 32% jaja 10% pozostały żywiec rzeźny 1% pozostała produkcja zwierzęca 1% Produkcja zwierzęca 33,2 mld zł (55%) drób 20% bydło 11% trzoda chlewna 25% * Rośliny oleiste (rzepak, rzepik, soja słonecznik), włókniste (len i konopie), tytoń, chmiel i in. ** Uprawy na nawozy zielone, wysadki okopowych, zioła, wiklina i in. Źródło: Mały rocznik statystyczny GUS znaczące zmiany udziału w produkcji towarowej ogółem w odniesieniu 4 do 2009 r.

5 Produkcja żywca drobiowego w Polsce (w tys. ton) Wyszczególnienie Zmiana 2010/2004 kurczęta brojlery % indyki % pozostałe* % żywiec drobiowy ogółem % * w tym głównie gęsi i kaczki Źródło: IERiGŻ 5

6 Produkcja i eksport ważniejszych produktów rolno-spożywczych w 2010 r. oraz pozycja Polski w UE i na świecie w 2008 r. Wyszczególnienie Produkcja (tys. ton) Udział eksportu w produkcji % Tendencje od akcesji Miejsce produkcji w UE-27 w świecie Pszenica Zyto Ziemniaki ,5 2 7 Rzepak Cukier Owoce ogółem *, w tym: jabłka Mrożone owoce Warzywa ogółem * Mrożone warzywa Pieczarki Mięso Mleko Źródło: GUS, EUROSTAT * Polska jest czołowym producentem jabłek, truskawek, malin i pieczarek 6

7 Liczba dostawców tony/dostawca Liczba dostawców (w tys.) na początku roku kwotowego oraz średnia wielkość dostaw mleka w Polsce / / / / / / / /2012 Liczba dostawców hurtowych Liczba dostawców bezpośrednich Średnia wielkość dostaw mleka w Polsce (tony na 1 dostawcę) Na początku roku kwotowego 2011/2012 ARR odnotowała 289 podmiotów skupujących mleko. Polska z przyznaną jej kwotą 9,86 mld kg na rok kwotowy 2011/2012 zajmuje szóste miejsce w UE. Źródło: ARR 7

8 Firmy przemysłowe (zatrudniające ponad 9 osób) Działy produkcji (przetwórstwa) Liczba firm a Mięso Drób Mleko Zboża Owoce i warzywa Soki i napoje Pieczywo Wyroby cukiernicze Cukier a szacunek na podstawie informacji o przedsiębiorstwach składających sprawozdania finansowe. 8 Źródło: IERiGŻ

9 Struktura podmiotowa przemysłu spożywczego w Polsce wg wielkości zatrudnienia i wartości sprzedaży w % 100% duże* 80% 33,9 35,7 36,2 43,5 47,2 51,1 60% średnie** 30,0 28,8 29,4 40% 20% 21,5 21,4 20,9 31,0 28,6 28,1 16,5 15,9 14,7 małe*** 0% 14,6 14,1 13,5 9,0 8,3 6, mikro**** Wielkość zatrudnienia Wielkość sprzedaży Przedsiębiorstwa: * Duże > 249 zatrudnionych, ** Średnie od 50 do 249 zatrudnionych, *** Małe od 10 do 49 zatrudnionych, **** Mikro do 9 zatrudnionych. 9 Źródło: Szczepaniak I.: Konsolidacja w przemyśle spożywczym cz. I. Bezpieczeństwo i Higiena Żywności nr 7 i 8, 2010 r.

10 Porównanie struktury podmiotowej przemysłu spożywczego w Polsce i w UE *) w % Wyszczególnienie Przedsiębiorstwa mikro małe średnie duże Polska Przedsiębiorstwa 61,7 29,3 7,3 1,6 Zatrudnienie 13,5 20,9 29,4 36,2 Produkcja sprzedana 6,0 14,7 28,1 51,1 UE Przedsiębiorstwa 79,1 16,4 3,6 0,9 Zatrudnienie 16,5 21,4 25,1 37,0 Produkcja sprzedana 6,5 15,2 26,9 51,3 *) Dane o Polsce pochodzą z 2008 r., a o UE z 2006 r. Źródło: Szczepaniak I.: Konsolidacja w przemyśle spożywczym cz. I. Bezpieczeństwo i Higiena Żywności nr 7 i 8, 2010 r. 10

11 Nakłady inwestycyjne w sektorze rolno-spożywczym (ceny bieżące) Wyszczególnienie w mln zł Nakłady w rolnictwie Nakłady w przemyśle rolno-spożywczym * * Łącznie produkcja artykułów spożywczych, napojów i wyrobów tytoniowych Źródło: GUS 11

12 Udział korporacji transnarodowych w przychodach ze sprzedaży poszczególnych działów przemysłu spożywczego w Polsce r. (w %) ,1 84,6 86, , ,1 45,3 49,3 59,0 34, Źródło: IERiGŻ Tytoniowy Piwowarski Olejarski Cukierniczy Koncentratów spożywczych Cukrowniczy Spirytusowy Napojów bezalkoholowych Paszowy Owocowo -warzywny 20,4 15,3 12,8 10,8 3,6 Mleczarski Mięsny Młynarski i makaronowy Rybny 12

13 Struktura produkcji sprzedanej polskiego przemysłu spożywczego w 2010 r. ryby i wyroby skorupiaki cukiernicze 3% 4% napoje bezalkoholowe 4% cukier 2% wyroby tytoniowe 11% inne 15% owoce, warzywa i ziemniaki 6% napoje alkoholowe 12% mięso i drób 22% zboża i pieczywo 10% mleko 12% Produkcja sprzedana (w cenach bieżących) przemysłu spożywczego i tytoniowego w 2010 r. 171 mld PLN (22% produkcji sprzedanej polskiego przemysłu ogółem) 13 Źródło: Produkcja wyrobów przemysłowych w 2010 r., GUS

14 Mocne strony polskiego sektora rolno-spożywczego (1) Wysoki potencjał produkcyjny: bogate zasoby naturalne Polska jest: trzecim krajem w UE pod względem areału gruntów ornych (12 mln ha, po Francji i Hiszpanii), a drugim pod względem zasiewów zbóż (7,6 mln ha ok. 13% w UE), siódmym w areale użytków zielonych (3,3 mln ha). środowisko: niskie zużycie środków ochrony roślin na 1 ha gruntów ornych i sadów łącznie 1,5 kg w Polsce wobec 2,5 kg w Niemczech, 3,3 kg we Francji i 8,9 kg w Holandii, mała koncentracja stad zwierząt, co jest przyjazne dla środowiska przeciętnie w Polsce na jedno gospodarstwo przypadają 34 szt. trzody chlewnej oraz 10 szt. bydła. 14

15 Mocne strony polskiego sektora rolno-spożywczego (2) Rozwinięta i doskonalona jakość produkcji żywca i mięsa: wieprzowego wzrost udziału klasy E w całkowitym skupie trzody chlewnej z 35% w 2006 r. do 45% w 2010 r., Polska czwartym producentem wieprzowiny w UE (po Niemczech, Hiszpanii i Francji, przed Danią i Włochami) wołowego uruchomiony program wysokiej jakości wołowiny (Quality Meat Program QMP). Rozwinięta i doskonalona jakość produkcji mleka w gospodarstwach rolnych, nowoczesna baza przetwórcza mleczarstwa gwarantująca wysoką, powtarzalną jakość. Wysoka wiedza osób zatrudnionych w sektorze, gwarantująca rozwój produktów zgodnie z oczekiwaniami konsumentów (np. rozwój produktów probiotycznych, o obniżonej zawartości tłuszczu, wzbogaconych kwasami Omega-3 itp.). 15

16 Mocne strony polskiego sektora rolno-spożywczego (3) Rozwój produktów ekologicznych, regionalnych i tradycyjnych - 29 produktów posiada oznaczenia takie jak: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (systemy jakości UE). Są to m.in. miody, miody pitne, sery, przetwory mięsne, owoce, warzywa, chleb i ciasta. Krajowe systemy jakości - IP Integrowana Produkcja, Jakość-Tradycja. 16

17 Mocne strony polskiego sektora rolno-spożywczego (4) We wszystkich ogniwach łańcucha żywnościowego wzrasta rola standardów jakościowych, Kontrola jakości od pola do stołu : Producent rolny Przetwórca Handel Konsument Kontrola realizowana przez: Inspekcję Weterynaryjną, Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, Inspekcję Handlową. 17

18 Tendencje zmian systemów dystrybucji w Polsce Postępująca koncentracja sprzedaży detalicznej (oraz hurtowej) artykułami rolno-spożywczymi (wielkopowierzchniowe obiekty funkcjonujące w ramach wielkich sieci handlowych zarządzanych często przez spółki z kapitałem zagranicznym hipermarkety i supermarkety) Rozwój w handlu detalicznym sieci dyskontowych (niska jakość i ceny) Agresywna promocja marek własnych sieci handlowych. Rozwój innych form sprzedaży, w tym sprzedaży przez internet (e-handel) 18

19 Struktura handlu detalicznego artykułami spożywczymi w Polsce w 2008 r. hipermarkety 13% supermarkety 12% Małe i specjalistyczne pozostałe sklepy spożywcze 67% sklepy dyskontowe 8% Źródło: Handel detaliczny artykułami spożywczymi w Polsce 2008r. PMR publications 2008, 19

20 Obszary problemowe we współpracy w łańcuchu żywnościowym Zróżnicowanie stopnia zorganizowania i skali działania poszczególnych ogniw łańcucha (niskie w rolnictwie, wysokie w ogniwie dystrybucji), skutkujące niekorzystną pozycją negocjacyjną producentów rolnych i przetwórców wykorzystywane przez przedsiębiorstwa handlowe (pobieranie nieuprawnionych opłat, wymuszanie niskich cen dostaw itp.), Nieadekwatny rozkład marż pobieranych przez różne ogniwa łańcucha żywnościowego, preferujący handel detaliczny, Rozwój handlowych marek własnych osłabia pozycję producentów, Działania spekulacyjne dotyczące produktów rolnych na rynkach kontraktów terminowych destabilizujące rynki (wahania cen). 20

21 Ceny skupu mleka w UE-15 i w Polsce w latach (w euro/100 kg) 41,00 39,00 37,00 35,00 33,00 31,00 29,00 27,00 25,00 23,00 21,00 19,00 I III 2007 V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III 2011 V Polska UE-15 Źródło: Circa 21

22 zł/kg Rynek zbóż ceny w ogniwach łańcucha żywnościowego (wobec ceny chleba zwykłego) 5,00 4,00 y = 0,159x + 1,9302 3,00 2,00 y = 0,0339x + 0,7974 1,00 0,00 Źródło: GUS y = 0,0245x + 0, I-VII 2011 Cena skupu pszenicy (zł/kg) Cena zbytu mąki "Poznańskiej" workowanej (zł/kg) Cena detaliczna chleba pszenno-żytniego, zwykłego (zł/kg) 22

23 Zharmonizowany wskaźnik cen żywności i napojów (zmiany roczne) % 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0 I 2008 III 2008 V 2008 VII 2008 IX 2008 XI 2008 I 2009 III 2009 V 2009 VII 2009 IX 2009 XI 2009 I 2010 III 2010 V 2010 VII 2010 IX 2010 XI 2010 I 2011 III 2011 V 2011 VII 2011 Polska UE 27 Kraje strefy EURO Źródło: EUROSTAT 23

24 Rozwój rynków hurtowych w Polsce (1) Początki rozwoju rynków hurtowych w Polsce 1996 r. rządowy Program organizacji rynków hurtowych i giełd towarowych do 2000 r. Wsparcie za pośrednictwem agencji rządowych, w tym m.in. ARR, ARiMR, aport gruntów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Cel Programu obejmował m.in.: poprawa infrastruktury technicznej hurtu produktów rolnych, koncentracja podaży płodów rolnych, utworzenie rynków regionalnych, zwiększenie przejrzystości rynku, skrócenie kanałów dystrybucji, poprzez ograniczenie liczby pośredników, zapewnienie właściwej jakości handlowej towarów. 24

25 Rynki hurtowe w Polsce (2) 27 rynków hurtowych 25

26 Rynki hurtowe w Polsce (3) Lokalizacja rynków przy aglomeracjach miejskich. Główny przedmiot handlu owoce, warzywa, kwiaty, dodatki florystyczne. Dodatkowo asortyment wzbogacany jest o przetworzone artykuły spożywcze. Udział w obrotach hurtowych świeżymi produktami ogrodniczymi, przeznaczonymi do bezpośredniej konsumpcji na rynku polskim 40% (sprzedaż roczna ok. 1,4* mln ton warzyw i owoców krajowych i zagranicznych). Struktura własnościowa: 12 rynków utworzonych w oparciu o środki finansowe skarbu państwa; 7 rynków z udziałem kapitału skarbu państwa lub środków samorządowych; 8 rynków kapitał prywatny. 26 * Źródło: J.Szaciłło Dlaczego rynki hurtowe?, ( )

27 Program Mój rynek Program pomocy dotyczącej budowy, rozbudowy, remontów lub wyposażenia targowisk, realizowanej ze środków PROW , w miejscowościach do 50 tys. mieszkańców. Poziom pomocy: do 75% kosztów kwalifikowalnych, nie więcej niż 1 mln zł. Zakłada się powstanie 300 nowoczesnych targowisk (budowę 100 nowych i modernizację 200 już istniejących). 27

28 14 Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi (w mld EUR) 13, I półrocze 2011 r. Eksport 7 mld EUR Import 5,9 mld EUR Saldo 1,1 mld EUR 8,5 10,1 11,7 10,3 11,5 9,3 10,9 8 7,1 8,1 6 5,2 5,4 6, ,4 0,8 1,7 2,1 2,0 1,4 2,2 2, Źródło: Ministerstwo Finansów eksport import saldo Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu Polski w 2010 roku: udział w eksporcie - 11,3%, udział w imporcie - 8,2% 28

29 Struktura towarowa polskiego eksportu rolno-spożywczego w 2010 r. (wartościowo) alkohole, kawa, herbata, napoje, przyprawy 6% tytoń i wyroby tytopniowe 9% żywe zwierzęta 2% mięso, podroby i przetwory mięsne 20% mleko i produkty mleczarskie 9% przetwory z owoców i warzyw 10% cukier i wyroby cukiernicze 13% Źródło: Ministerstwo Finansów zboża, nasiona oleiste i produkty przerobu 9% owoce, warzywa i kwiaty 7% inne produkty 8% ryby i przetwory 7% 29

30 Struktura towarowa importu rolno-spożywczego w 2010 r. (wartościowo) alkohole, kawa, herbata, napoje, przyprawy 13% mięso, podroby i przetwory mięsne żywe zwierzęta 13% 2% mleko i produkty mleczarskie 3% inne produkty 7% tytoń i wyroby tytoniowe 4% przetwory z owoców i warzyw 10% cukier i wyroby cukiernicze 8% Źródło: Ministerstwo Finansów zboża, nasiona oleiste i produkty przerobu 20% ryby i przetwory 10% owoce, warzywa i kwiaty 14% 30

31 Struktura geograficzna polskiego eksportu rolno-spożywczego w 2010 r. Wielka Brytania 9% Czechy 8% Francja 8% pozostałe kraje trzecie 15,0% UE 79,4% Niemcy 29% Włochy 7% Holandia 7% Węgry 4% Rosja 5,6% Słowacja 4% Inne kraje UE 33% Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Zapasy w handlu Źródło: Ministerstwo Finansów 31

32 Handel Polski z Rosją artykułami rolno-żywnościowymi Rosja: w 2010 r. udział Rosji w wartości polskiego eksportu wyniósł blisko 6% (7 pozycja wśród odbiorców), zajmuje pierwszą pozycję w polskim eksporcie rolno-spożywczym wśród krajów spoza UE. 32

33 Handel Polski z Rosją produktami rolno-spożywczymi (w mln EUR) I półrocze 2011 r. Eksport 422 mln EUR Import 20 mln EUR eksport import Strzałki oznaczają kierunki zmian w porównaniu do stanu sprzed roku. 33 Źródło: FAPA. Ministerstwo Finansów

34 Eksport ważniejszych produktów rolno-spożywczych z Polski do Rosji w latach (w mln USD) owoce, orzechy, przetwory W tym jabłka 145,7 mln USD 253,4 warzywa,przetwory,grzyby 211,2 wyroby cukiernicze 114,9 mleko i przetwory mleczne przetwory zbożowomączne mięso, podroby i przetwory 29,4 43,4 101,9 W 2010 r. 992,5 mln USD zwierzęta żywe 11,4 produkty paszowe 16,

35 Import ważniejszych produktów rolno-spożywczych z Rosji do Polski w latach (w mln USD) ryby i przetwory 22,2 tłuszcze roślinne 5,5 przetwory zbożowomączne wyroby cukiernicze 1,6 2,2 W 2010 r. 42,3 mln USD produkty paszowe 2,

36 Eksport do Federacji Rosyjskiej Zatwierdzone polskie zakłady Obecnie do eksportu do Federacji Rosyjskiej zatwierdzonych jest 212 polskich zakładów: 2 zakłady jeliciarskie, 3 zakłady wytwarzające gotowe produkty, 4 zakłady jajczarskie, 8 chłodni składujących produkty pochodzenia zwierzęcego, 11 zakładów produkcji i przetwórstwa drobiu, 21 zakładów produkcji i przetwórstwa wołowiny oraz wieprzowiny, 20 zakładów produkcji pasz i dodatków paszowych, 22 fermy reprodukcyjne drobiu i zakłady wylęgu piskląt, 23 podmioty sektora rybnego, 49 zakładów produkcji mleka i produktów mleczarskich, 49 gospodarstw i miejsc gromadzenia świń rzeźnych i prosiąt do tuczu. 36

37 Dziękuję za uwagę Agencja Rynku Rolnego ul. Nowy Świat 6/ Warszawa (Warsaw) POLAND Tel Fax