Bojowe poszukiwanie i ratownictwo taktyka działania

Transkrypt

1 Mjr dypl. pil. Zbigniew Machaj Centrum Operacji Powietrznych Bojowe poszukiwanie i ratownictwo taktyka działania Charakterystyka CSAR Bojowe poszukiwanie i ratownictwo (Combat Search and Rescue CSAR) to nowego rodzaju zadanie wsparcia lotniczego. CSAR musi powstać i funkcjonować w Polsce, jest to bowiem jeden z celów określonych przez NATO. Dlatego za niezbędne należy uznać poznanie uwarunkowań, istoty i zasad prowadzenia działań bojowego poszukiwania i ratownictwa. Ważne jest też uzyskanie przez polskie siły CSAR kompatybilności z siłami CSAR Sojuszu i interoperacyjności. Bojowe poszukiwanie i ratownictwo zdefiniowane jest jako całokształt przedsięwzięć obejmujących: wykrycie, lokalizację, identyfikację i ratowanie załóg lotniczych (załóg statków powietrznych) na terytorium zajętym przez przeciwnika bądź potencjalnie nieprzyjaznym podczas kryzysu lub w czasie wojny, a także ratowanie innego odizolowanego personelu, wyposażonego i wyszkolonego do współpracy z siłami bojowego poszukiwania i ratownictwa 1. Założenia zawarte w Joint Pub : Joint Tactics, Techniques, and Procedures for Combat Search and Rescue oraz ATP-62/AJP : Combat Search and Rescue 2 określają zakres działań CSAR sił powietrznych NATO, przedstawiają rozwiązania strukturalne oraz funkcjonalne, a także sposoby postępowania oraz podziału kompetencji pomiędzy poszczególnymi organami dowodzenia i siłami zaangażowanymi w proces planowania, organizowania, koordynowania oraz prowadzenia działań bojowego poszukiwania i ratownictwa podczas kryzysu i wojny. Istotą bojowego poszukiwania i ratownictwa jest utrzymywanie zdolności do odzyskiwania personelu latającego lotnictwa bojowego oraz innych osób z terenu zajętego przez przeciwnika lub potencjalnie nieprzyjaznego. Ma to istotny wpływ na potencjał bojowy sił powietrznych zestrzelony, ale odzyskany z terytorium przeciwnika personel latający może ponownie brać udział w działaniach bojowych. Świadomość tego daje duże poczucie bezpieczeństwa i zapewnia wysokie morale personelu latającego, a w konsekwencji większą efektywność działań. Co więcej odzyskanie zestrzelonego personelu latającego uniemożliwia przeciwnikowi wykorzystanie go do celów propagandy lub polityki czy prowadzenia rozpoznania. Dokumenty doktrynalne NATO określają, że kolejnymi etapami standardowej akcji ratowniczej CSAR mogą być 3 :! uzyskanie i potwierdzenie informacji o zestrzeleniu załogi (potrzebie ratowania innych osób),! planowanie realizacji zadania (misji),! start statków powietrznych zaangażowanych w akcję ratowniczą,! tankowanie paliwa na lotniskach (lądowiskach) wysuniętych na przednich pozycjach wojsk własnych,! tankowanie w powietrzu przed wlotem nad terytorium przeciwnika,! wlot nad terytorium przeciwnika i zlokalizowanie zestrzelonej załogi (innych ratowanych osób),! identyfikacja izolowanego personelu,! potwierdzenie tożsamości zestrzelonej załogi (izolowanego personelu),! podjęcie zestrzelonej załogi lotniczej (ratowanych osób), 1 NATO AAP-6 PL, Słownik terminów i definicji NATO. MON, Warszawa Wymienione pozycje potraktowano jako materiały źródłowe artykułu. 3 Podręcznik interoperacyjności w zakresie działań powietrznych, AIRCENT, Ramstein Lipiec 2004

2 ! lot powrotny znad terytorium przeciwnika,! tankowanie w powietrzu, jeśli zachodzi taka potrzeba,! lądowanie na odpowiednim lotnisku (lądowisku) i przekazanie odzyskanego personelu do wyznaczonej bazy wojskowej. W czasie planowania i organizowania misji ratowniczych bardzo szczegółowo rozpatrywane musi być zagrożenie przeciwdziałaniem przeciwnika (Threat Environments). Przyjęto, że zagrożenie to może być niskie, średnie lub wysokie. W określeniu stopnia zagrożenia najważniejsze będą informacje uzyskane z rozpoznania, ich analiza i ocena. Przy zagrożeniu niskim prowadzenie działań ratowniczych wymaga tylko nieznacznych przedsięwzięć z zakresu stosowanej taktyki i wykorzystania pasywnych środków przeciwdziałania. Zakłada się bowiem, że ze strony przeciwnika oddziaływać będą tylko środki uzbrojenia o małej sile rażenia, np.: lekka artyleria przeciwlotnicza z celownikami optycznymi o kalibrze do 50 mm, granatniki rakietowe i ręczne wyrzutnie pocisków naprowadzających się na podczerwień klasy ziemia- -powietrze. Przy zagrożeniu średnim koncentracja i typy sił i środków wykorzystywanych przez przeciwnika wymagają od sił CSAR zastosowania zarówno pasywnych, jak i aktywnych środków przeciwdziałania. Zakłada się, że przeciwnik wykorzysta środki powodujące stosunkowo małe zagrożenie (pociski SAM wczesnych generacji, a także środki zmniejszające możliwość obserwacji i prowadzenia ognia z samolotu). Dlatego też siły CSAR powinny podczas działań stosować taktykę unikania zagrożenia : lot manewrowy, defensywne systemy przeciwzakłóceniowe, pokładowe i zewnętrzne środki ostrzegawcze i zapobiegawcze, powinny także korzystać z pomocy sił działających w ich obronie, takich jak SEAD, ESCORT lub SWEEP. W sytuacji gdy siły przeciwnika są mobilne, rozmieszczone na całym obszarze, bardzo skoncentrowane, a także zdolne do szybkiego odtwarzania zdolności bojowej (wykorzystują pociski SAM nowych generacji, nowoczesne stacjonarne radary, systemy wczesnego wykrywania i ostrzegania, środki elektronicznego przeciwdziałania, zintegrowane systemy plot, a także środki zmniejszające możliwość obserwacji i prowadzenia ognia z samolotu), zagrożenie jest już wysokie. Działania CSAR wymagają wówczas bardzo szczegółowego planowania oraz koncentracji sił, w celu uniknięcia bądź zmniejszenia zagrożenia. Metody poszukiwań Poszukiwanie i lokalizacja zestrzelonych załóg lotniczych w działaniach bojowego poszukiwania i ratownictwa mogą być prowadzone elektronicznie (Electronic Search) bądź wzrokowo z powietrza (Airborne Visual Search). Wybór odpowiedniego sposobu poszukiwania zależy od wyposażenia ratowniczego wzywających pomocy oraz sił i środków użytych do poszukiwania. Poszukiwanie obydwoma sposobami może być prowadzone zarówno nad lądem, jak i nad morzem (czy innym akwenem). Do poszukiwania nad morzem mogą być użyte środki lotnicze i morskie (okręty), musi bowiem być uwzględniona specyfika środowiska wodnego. Podczas poszukiwania sposobem elektronicznym do nawiązania łączności fonicznej i uzyskania namiaru wykorzystuje się radiostacje ratownicze załóg lotniczych (radiolatarnie), namierniki radiowe na statkach powietrznych SAR i CSAR, systemy radiowopozycjonujące (radiostacje ratownicze z systemami GPS), systemy satelitarne SAR (np. SARSAT), środki noktowizyjne, pracujące w podczerwieni, telewizyjne. Poszukiwanie za pomocą środków elektronicznych prowadzi się wtedy, gdy rozbitek jest wyposażony w zestaw urządzeń ratowniczych. Dzięki wykorzystaniu właściwości kierunkowego odbioru fal radiowych (za pomocą specjalnej aparatury zamontowanej na statku powietrznym), systemów namierzania satelitarnego, naziemnych stacji namierzania radiowego oraz, najprościej, poprzez nawiązanie łączności z zestrzelonym personelem lub świadkiem wydarzenia można uzyskać infor- Przegląd Sił Powietrznych 25

3 macje o położeniu ratowanego, pozwalające zlokalizować rozbitka zarówno na morzu, jak i na lądzie. Zasięg działania środków radiotechnicznych zależy od wysokości lotu ratowniczego statku powietrznego, wysokości umieszczenia radiostacji ratowniczej rozbitka (szczególnie gdy ten znajduje się na lądzie), stopnia naładowania baterii radiostacji ratowniczej, temperatury otaczającego powietrza oraz rzeźby terenu i przeszkód terenowych (w poszukiwaniu nad lądem). Poszukiwanie wzrokowe jest najprostszym sposobem prowadzenia poszukiwań przez lotnictwo SAR i CSAR. W odróżnieniu od poszukiwania elektronicznego cechują je jednak mniejszy zasięg rozpoznania i mniejsze możliwości identyfikowania obiektów, a zatem odszukanie rozbitków jest bardziej skomplikowane i długotrwałe. Podczas prowadzenia poszukiwania wzrokowego w warunkach bojowych zwiększa się także ryzyko wykrycia i zniszczenia obiektu prowadzącego poszukiwanie. Wykonanie zadania odnalezienia rozbitka metodą wzrokową w dużej mierze zależy od dokładnego określenia rejonu poszukiwania, ustalenia warunków atmosferycznych w danym rejonie, określenia rodzaju poszukiwanego obiektu, sprecyzowania warunków obserwacji (pory doby, pory roku, oznaczenia poszukiwanego obiektu, wysokości lotu), określenia zasięgu wykrycia obiektów, rozpoznania ukształtowania terenu w przypadku poszukiwań nad lądem oraz oceny poziomu istniejącego zagrożenia w rejonie prowadzenia poszukiwań. Skuteczność poszukiwania wzrokowego prowadzonego podczas działań bojowych jest w znacznym stopniu uzależniona także od przygotowania przedlotowego załóg ratowniczych, które powinny opracować odpowiednią metodę poszukiwania, przygotować mapy i dokonać niezbędnych obliczeń nawigacyjnych oraz zapoznać się z cechami charakterystycznymi poszukiwanego obiektu, danymi z rozpoznania oraz danymi wywiadu. Przeszukiwanie terenu sposobem wzrokowym w warunkach bojowych może być prowadzone kilkoma metodami; za podstawowe uważa się:! poszukiwanie równolegle do trasy lotu zestrzelonej załogi Parallel Search Pattern Along Objects Route of Flight (rys. 1),! poszukiwanie po trasie prostopadle przecinającej przewidywaną oś marszu poszukiwanej załogi Creeping Line (rys. 2), Rys. 1. Poszukiwanie równolegle do trasy lotu zestrzelonej załogi (Parallel Search Pattern Along Objects Route of Flight) 26 Lipiec 2004

4 Rys. 2. Poszukiwanie po trasie prostopadle przecinającej przewidywaną oś marszu poszukiwanej załogi (Creeping Line)! poszukiwanie równoległe w rejonie kształtem zbliżonym do kwadratu Creeping Line Pattern Used in Lieu of Square Search Pattern (rys. 3),! poszukiwanie równoległe w dużym rejonie poszukiwań o kształcie zbliżonym do prostokąta Parallel Search Pattern in Large Rectangular Area (rys. 4),! poszukiwanie w określonym sektorze Sector Search (rys. 5),! poszukiwanie w rozszerzającym się kwadracie Expanding Square (rys. 6). Metodę poszukiwania równolegle do trasy lotu zestrzelonej załogi stosuje się w sytuacji, gdy znana jest planowana trasa przelotu poszukiwanego obiektu. Lot poszukiwawczy wykonywany jest wzdłuż określonego odcinka tej trasy, tam i z powrotem. Jeżeli załoga ratownicza nie odnajdzie obiektu podczas lotu w jedną stronę, zobowiązana jest, po dolocie Rys. 3. Poszukiwanie równoległe w rejonie kształtem zbliżonym do kwadratu (Creeping Line Pattern Used in Lieu of Square Search Pattern) Przegląd Sił Powietrznych 27

5 Rys. 4. Poszukiwanie równoległe w dużym rejonie o kształcie zbliżonym do prostokąta (Parallel Search Pattern in Large Rectangular Area) Rys. 5. Poszukiwanie w określonym sektorze (Sector Search) do końcowego punktu trasy ratowniczej (KPTR), wykonać lot powrotny, lecz po przeciwnej stronie trasy, zachowując takie same parametry lotu jak w pierwszym przelocie. Metoda ta umożliwia przeszukanie rejonu leżącego wzdłuż określonego odcinka trasy w stosunkowo krótkim czasie i sprowadza działania nawigacyjne do najprostszych czynności. Poszukiwanie po trasie prostopadle przecinającej przewidywaną oś marszu poszukiwanej załogi organizuje się wówczas, gdy rejon poszukiwania jest bardzo rozległy, a położenie poszukiwanego obiektu zostało określone tylko w przybliżeniu (na zasadzie prawdopodobieństwa). Podczas stosowania tej metody należy odpowiednio określić szerokość pasa poszukiwań pomiędzy trasami kolejnych przelotów, tak by zapewnić pełne pokrycie rejonu poszukiwań, oraz kierunek i siłę wiatru, szczególnie wtedy, kiedy odcinki poszczególnych przelotów są bardzo długie, a widzialność w rejonie poszukiwań jest słaba. 28 Lipiec 2004

6 Rys. 6. Poszukiwanie w rozszerzającym się kwadracie (Expanding Square) Poszukiwanie w rozszerzającym się kwadracie zalecane jest wtedy, kiedy można z dość dużym prawdopodobieństwem ustalić dane geograficzne rejonu, w którym znajduje się poszukiwany obiekt, oraz kiedy powierzchnia tego rejonu nie przekracza 100 km 2. Metoda ta polega na wykonywaniu lotów na planie spiralnie rozwijanych, rozchodzących się kwadratów przy zachowaniu nakazanych odstępów pomiędzy sąsiednimi, równoległymi trasami przelotów. Aby wykonać zadanie, należy uwzględnić warunki atmosferyczne i zewnętrzną charakterystykę poszukiwanego obiektu, określić szerokość pasa poszukiwania i przygotować obliczenia nawigacyjne niezbędne do naniesienia na mapę odpowiednich odcinków poszczególnych tras przelotów. Poszukiwanie obiektu rozpoczyna się od punktu centralnego, który jest zarazem wyjściowym punktem trasy ratowniczej (WPTR). Aby jednak mieć pewność, że sprawdzany rejon jest pod ciągłą obserwacją i zachowana jest prawidłowa trasa lotów, zgodna z planem rozszerzających się kwadratów, odległości dwóch pierwszych odcinków trasy nie powinny przekraczać szerokości przyjętego pasa poszukiwań. Metoda ta nie jest popularna ze względu na dużą liczbę wykonywanych zakrętów oraz trudności w utrzymaniu równoległych odcinków tras lotu. Absorbowanie pi- lota lotem po złożonym planie rozszerzających się kwadratów nie jest wskazane, gdy równocześnie ma on prowadzić poszukiwania sposobem wzrokowym, szczególnie w trudnych warunkach atmosferycznych (TWA) oraz przy silnym oddziaływaniu środków OPL przeciwnika. Śmigłowce ze względu na dużą manewrowość przy różnych zakresach prędkości oraz możliwość długiego przebywania w powietrzu dzięki instalacji powietrznego tankowania są obecnie jednymi z najbardziej skutecznych środków zdolnych do prowadzenia działań bojowego poszukiwania i ratownictwa. Dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu właściwości terenu załogi śmigłowców mogą maskować swoje działania i unikać wykrycia wzrokowego oraz przez środki elektroniczne przeciwnika. W akcjach bojowego poszukiwania i ratownictwa śmigłowce ratownicze mogą działać w dwóch podstawowych konfiguracjach taktycznych: # pojedynczo (Single Ship Operations), głównie wtedy, gdy pożądane jest zachowanie skrytości działania, uzyskanie zaskoczenia oraz wykorzystanie trudnych warunków atmosferycznych lub nocy do maskowania lotu na skrajnie małych wysokościach. Podstawową formą obrony pojedynczego śmi- Przegląd Sił Powietrznych 29

7 głowca jest pozostawanie niewykrytym, nie oznacza to jednak rezygnacji z sił wsparcia, które muszą być przygotowane do wszechstronnego zabezpieczania działań pojedynczego śmigłowca ratowniczego, # w grupie (Multi Ship Operations), która poprzez zapewnienie wzajemnego wsparcia umożliwia wykonanie zadania przez każdy pojedynczy śmigłowiec. Wykorzystanie grupy śmigłowców ratowniczych daje większe możliwości dowodzenia i łączności, pozwala zwiększyć efektywność i elastyczność działań oraz umożliwia zwielokrotnienie liczby śmigłowców ratowniczych. Decyzja o użyciu grupy śmigłowców i określenie jej wielkości zależy między innymi od ukształtowania i pokrycia terenu poszukiwań, widzialności, charakterystyki taktyczno-technicznej śmigłowców ratowniczych oraz wyszkolenia i doświadczenia załóg lotniczych. Przy ustalaniu sposobu wykonania zadania CSAR przez grupę śmigłowców ratowniczych uwzględnia się także możliwości wsparcia działań ratowniczych przez lotnictwo bojowe, zadania poszczególnych śmigłowców ratowniczych i zakres odpowiedzialności poszczególnych załóg. Podstawową zasadą prowadzenia efektywnych działań CSAR jest ograniczenie do minimum korespondencji radiowej. Zgodnie ze standardowymi procedurami operacyjnymi AIRNORTH łączność radiowa w trakcie wykonywania zadania bojowego może być wykorzystana tylko do przekazania informacji o zagrożeniu bądź informacji mających bezpośredni wpływ na realizację zadania. Grupy śmigłowców mogą wykonywać zadania bojowego poszukiwania i ratownictwa według dwóch metod. Pierwsza z nich polega na podziale zadań, jakie załogi poszczególnych śmigłowców ratowniczych mają wykonać w rejonie podjęcia zestrzelonej załogi. Zwykle w odległości od 2 do 4 nm od punktu podjęcia załogi śmigłowce zwiększają wysokość lotu i separację poziomą do m. Po nawiązaniu kontaktu wzrokowego z podejmowaną załogą śmigłowiec prowadzący podchodzi do lądowania, a prowadzony w odległości około 400 m (z prawej strony) wykonuje lot w prawym kręgu, z zadaniem osłony śmigłowca podejmującego zestrzeloną załogę. Śmigłowiec z podjętą ratowaną załogą przekazuje po starcie sygnał 5 seconds out, śmigłowiec osłaniający przechodzi wówczas do lotu po trasie z zadaniem wymiatania ewentualnych sił przeciwnika oddziałujących na śmigłowiec z ratowaną załogą na pokładzie. Druga metoda działań pary śmigłowców ratowniczych polega na podziale pomiędzy śmigłowcami prowadzącym i prowadzonym zadań śmigłowca rozpoznania i wsparcia ogniowego (Pathfinder and Gunship) oraz śmigłowca podejmującego zestrzeloną załogę (Rescue Vehicle). Śmigłowiec prowadzący standardowo rozpoznaje strefę lądowania, a śmigłowiec prowadzony podejmuje zestrzeloną załogę. Duże znaczenie w działaniach bojowego poszukiwania i ratownictwa ma postępowanie zestrzelonego personelu latającego, jego zdolność do długiego zachowania możliwości bojowych oraz opanowanie i wykorzystywanie umiejętności zwanych survival skills. Koordynacja i wsparcie działań CSAR Odzyskiwanie zestrzelonych załóg lotniczych z terytorium przeciwnika, w ramach bojowego poszukiwania i ratownictwa, koordynowane będzie przez Ośrodek Koordynacji Ratownictwa (Rescue Coordination Center RCC) organizowany przez dowódcę komponentu powietrznego. W porozumieniu z odpowiedzialnym RCC Dowódca Sojuszniczych Sił Połączonych (Commander Allied Joint Forces COMAJF) może zorganizować połączone centrum koordynacji ratownictwa (Joint Rescue Coordination Center JRCC) jako podstawowy organ zapewniający realizację planów koordynacji i kierowania działaniami CSAR. Siły i środki wydzielane do działań bojowego poszukiwania i ratownictwa będą zwykle wykorzystywane w obszarze dowodzenia taktycznego (TACON) podlegającym dowódcy JRCC. 30 Lipiec 2004

8 Działania bojowego poszukiwania i ratownictwa obejmują skoordynowane użycie sił i środków o różnym przeznaczeniu, zorganizowanych w grupy zadaniowe bojowego poszukiwania i ratownictwa (Combat Search and Rescue Task Force CSARTF), których skład uzależniony jest od konkretnych zadań. Do sił wsparcia działań bojowego poszukiwania i ratownictwa (Rescue Augmenting Forces) będą należały wszystkie siły i środki mogące wspomagać działania zmierzające do odnalezienia zestrzelonych załóg lotniczych (lub innych osób) oraz ich odzyskania z terytorium zajętego przez przeciwnika. Mogą to być samoloty powietrznego systemu ostrzegania i dowodzenia (AWACS), powietrzne ośrodki dowodzenia pola walki (Airborne Battlefield Command and Control Centers ABCCC), samoloty połączonego radiolokacyjnego systemu obserwacji i wskazywania celów (Joint Surveillance and Target Acquisition Radar System JSTARS), samoloty myśliwskie, szturmowe, obezwładniania systemu obrony powietrznej przeciwnika (SEAD) oraz inne statki powietrzne. Do wsparcia działań bojowego poszukiwania i ratownictwa mogą być wykorzystane także naziemne elementy systemu dowodzenia lotnictwem, takie jak grupy dowodzenia lotnictwem taktycznym (Tactical Air Control Parts TACP), ośrodki wykrywania i naprowadzania (Control and Reporting Centres CRC) i inne. Analiza sposobów wykonywania zadań ratowniczych sił CSAR podczas ostatnich konfliktów wykazuje, iż najczęściej działania tych sił polegały na tworzeniu grup zadaniowych bojowego poszukiwania i ratownictwa (CSARTF) lub wykorzystywaniu innych sił lub środków, nie przeznaczonych do wykonywania zadań ratowniczych (np. lotnictwa wykonującego inne zadania w danym rejonie). Osłona (RESCORT) sił i działań CSAR Liczba statków powietrznych użytych do zadań osłony (RESCORT) oraz to, jakiego typu statki powietrzne zostały użyte, mogą decydować o wykonaniu zadań CSAR. Uważa się, że podział wysiłku oraz wybór odpowiedniego sposobu działań będą zależały przede wszystkim od typu zastosowanego statku powietrznego wykonującego zadanie eskorty, miejsca wykonywania tego zadania (osłona w czasie lotu po trasie lub w rejonie akcji ratowniczej) oraz od prędkości, wysokości, dystansu pokonanego przez śmigłowce, ilości paliwa, poziomu zagrożenia, pory doby, pogody i warunków terenowych. Osłona (RESCORT) podczas działań grupy zadaniowej bojowego poszukiwania i ratownictwa może być:! bliska, pozwalająca na kontakt wzrokowy i radarowy. Możliwa jest wówczas szybka reakcja na zagrożenie i wzajemne uzupełnianie się systemów i środków osłony. Dobre położenie środków osłaniających umożliwia nadzorowanie przestrzeni zarówno za pomocą środków radarowych, jak i wzrokowo. Bliska osłona ogranicza jednak możliwość manewrów wewnątrz ugrupowania, może także wskazać przeciwnikowi położenie środków ratowniczych,! swobodna, prowadzona z dala od osłanianego ugrupowania i wymagająca informacji zarówno o trasie przelotu, jak i wszystkich ewentualnych zmianach. W takiej sytuacji niezbędne jest bardzo dobre działanie środków łączności. Osłona swobodna nie zdradza położenia ugrupowania śmigłowców ratowniczych i daje możliwość swobodnego manewrowania w ugrupowaniu oraz swobodnego i maksymalnego wykorzystania indywidualnych środków osłony. Jednak problemem może się stać utrzymanie łączności oraz dowodzenie; mniejsze są też możliwości wzajemnego uzupełniania się systemów i środków bojowych. Osłona swobodna może pominąć niektóre ośrodki przeciwdziałania przeciwnika, zagrażające bezpieczeństwu działań ratowniczych,! nad rejonem działań (Hover Cover), prowadzona bezpośrednio nad miejscem podejmowania rozbitka (rys. 7). Przedstawiony podział uwzględnia miejsce wykonywania osłony (lot po trasie, miejsce Przegląd Sił Powietrznych 31

9 Rys. 7. Osłona bezpośrednio nad rejonem działań CSAR (Hover Cover) podjęcia rozbitka) oraz rodzaj zastosowanego środka wyznaczonego do prowadzenia eskorty (samolot lub śmigłowiec). Powietrzny patrol bojowego ratownictwa (RESCAP) Do zadań RESCAP wyznaczane są samoloty przeznaczone do niszczenia środków napadu powietrznego i walki radioelektronicznej. Zapewniają grupie zadaniowej CSAR ochronę przed samolotami przeciwnika oraz zagrożeniami naziemnymi (wsparcie RESCORT). Samoloty RESCAP patrolują trasę przelotu do rejonu działań oraz rejon, w którym znajduje się ratowany personel, i ochraniają go do czasu przybycia innych elementów bojowego poszukiwania i ratownictwa. Pozostają w miejscu podejmowania ratowanej załogi i chronią środki grupy zadaniowej CSAR przed zagrożeniami ze strony przeciwnika. Samoloty RESCAP mogą również pomagać samolotom RESCORT w lokalizacji i identyfikacji personelu, a dowódca RESCAP może zostać wyznaczony dowódcą działań w rejonie akcji ratowniczej. Rysunki Rys. 8. Działania RESCAP typu A 32 Lipiec 2004

10 Rys. 9. Działania RESCAP typu B Rys. 10. Działania RESCAP typu C 8-10 przedstawiają przykładowe metody prowadzenia działań RESCAP w czasie wykonywania zadań przez grupę zadaniową bojowego poszukiwania i ratownictwa. Samoloty wykonujące zadania RESCAP: " zapewniają osłonę ugrupowania ratowniczego zarówno w czasie przelotu, jak i w czasie podejmowania rozbitka, " osłaniają izolowany personel do momentu przybycia innych elementów ugrupowania ratowniczego do rejonu działań, " współuczestniczą w lokalizacji personelu, " mogą stanowić wsparcie osłony (RE- SCORT) podczas zwalczania obiektów naziemnych w rejonie działań oraz w czasie przelotu po trasie. Oficer naprowadzania na wysuniętym stanowisku w powietrzu (FAC) może wstępnie lokalizować i identyfikować ratowany personel przed przybyciem innych elementów grupy zadaniowej bojowego poszukiwania i ratownictwa. Zazwyczaj pełni funkcję dowódcy działań w rejonie akcji ratowniczej (On Scene Commander OSC) do czasu przybycia zespołu CSARTF. Może zdobywać informacje o przeciwniku naziemnym, oceniać jego działania w danym rejonie i wokół niego oraz przekazywać te informacje do innych elementów grupy zadaniowej bojowego poszukiwania i ratownictwa. Do osłony (RESCORT) grupy CSAR mogą być wydzielone śmigłowce uderzeniowe lub Przegląd Sił Powietrznych 33

11 samoloty bojowe zdolne do zapewnienia wsparcia, także ogniowego, śmigłowcom ratowniczym. Piloci wyznaczani do realizacji zadań RESCORT muszą być wcześniej wyszkoleni i przygotowani do wykonywania specyficznych działań osłony bojowego poszukiwania i ratownictwa. Podczas dolotu do rejonu akcji ratowniczej wszystkimi elementami ugrupowania bojowego CSAR dowodzi (sprawuje kontrolę taktyczną) powietrzny dowódca zadania bojowego (Air Mission Commander AMC). W oznaczonym wcześniej punkcie trasy lotu bojowego, ale przed dolotem do rejonu podjęcia zestrzelonej załogi, dowodzenie przejmuje dowódca sił RESCORT. Załogi samolotów lub śmigłowców wydzielonych do działań RESCORT powinny mieć możliwość realizowania zadań wymiatania w korytarzu przelotu sił ratowniczych i spotkania się z osłanianymi siłami w razie zmiany trasy ich lotu. W takim wypadku podstawowe znaczenie ma zdolność do natychmiastowego zwalczania wszelkiego rodzaju sił przeciwnika, zagrażających osłanianym śmigłowcom ratowniczym, zwłaszcza w bezpośredniej bliskości strefy lądowania oraz w czasie, gdy śmigłowce ratownicze podejmują zestrzeloną załogę lotniczą. Metody RESCORT Podstawowe metody wykonywania zadań osłony RESCORT to Attached Escort i Detached Escort. Detached Escort obejmuje:! rozpoznawanie trasy lotu oraz obezwładnianie sił przeciwnika mogących zagrozić śmigłowcom ratowniczym (Route Reconnaissance and Preemptive Sweep) wczesne wykrycie i ocena zagrożeń sił CSARTF pozwala na podjęcie decyzji o zwalczeniu zagrożeń lub o zmianie trasy lotu sił zaangażowanych w akcję ratowniczą (rys. 11 i 12), Rys. 11. Osłona przez rozpoznanie trasy lotu (Route Reconnaissance) Rys. 12. Osłona przez obezwładnianie sił przeciwnika (Preemptive Sweep) 34 Lipiec 2004

12 ! osłonę tylną (Trail Escort), która pozwala na niemal natychmiastowe użycie sił RESCORT do zwalczania sił przeciwnika atakujących śmigłowce ratownicze. Siły RESCORT są jednak wówczas bardziej narażone na przeciwdziałanie artyleryjskich i rakietowych środków przeciwlotniczych przeciwnika, ponieważ wykonują lot po tej samej trasie co osłaniane siły. Osłona tylna możliwa jest tylko w wypadku osłaniania jednej grupy śmigłowców ratowniczych (rys. 13),! osłonę z bezpośredniej bliskości (Proximity Escort), która jest swoistą modyfikacją osłony tylnej siły RESCORT lecą z boku osłanianych sił, dzięki czemu są mniej narażone na przeciwdziałanie artyleryjskich i rakietowych środków przeciwlotniczych przeciwnika, a zachowują wciąż zdolność do natychmiastowego osłaniania sił ratowniczych. Zwiększa się wówczas także odporność na przeciwdziałanie lotnictwa myśliwskiego przeciwnika (rys. 14). Rys. 13. Osłona tylna (Trail Escort) Rys. 14. Osłona z bezpośredniej bliskości (Proximity Escort) Przegląd Sił Powietrznych 35

13 Samoloty RESCORT Samoloty wykonujące zadania RESCORT mają możliwość znacznie szybszego (w porównaniu ze śmigłowcami) przeszukiwania przestrzeni powietrznej i terenu, lepsze warunki obserwacji, co poprawia efektywność dowodzenia, naprowadzania i łączności, są elastyczne w wyborze systemów uzbrojenia i mają większą siłę, a tym samym większy zasięg środków rażenia, mają większy promień taktyczny oraz większą odporność na przeciwdziałanie lotnictwa myśliwskiego i rakietowych zestawów przeciwlotniczych przeciwnika. Między śmigłowcami ratowniczymi i samolotami osłony istnieją jednak różnice prędkości i wysokości, co utrudnia wykonywanie zadań osłony, wykorzystanie systemów uzbrojenia zaś w wypadku samolotów jest w większym stopniu uzależnione od warunków atmosferycznych niż w wypadku śmigłowców. Samoloty realizujące zadania RESCORT będą wykonywały następujące manewry i profile lotu: Rys. 15. Manewr osłony łańcuszek Daisy (Daisy Chain Pattern) Rys. 16. Manewr osłony S-Weave Pattern 36 Lipiec 2004

14 # łańcuszek Daisy (Daisy Chain) w przypadkach, gdy do RESCORT wydzielono samoloty A-10 lub inne o zbliżonych parametrach lotno-taktycznych. Istotą tego manewru jest wykonywanie lotu przez samoloty RESCORT po kręgu, którego środkiem są osłaniane śmigłowce ratownicze. O zaletach tego manewru stanowią: ułatwiona nawigacja (trasa lotu przecina trasę lotu osłanianych śmigłowców), możliwy do utrzymania dobry i ciągły kontakt wzrokowy z osłanianymi śmigłowcami (są w centrum wykonywanego przez samoloty kręgu) oraz pewne bezpieczeństwo (siły RE- SCORT nigdy nie strzelają w kierunku osłanianych śmigłowców). Samolotom łatwo jest przejść do osłony bezpośredniej strefy Rys. 17. Manewr osłony wydłużony prostokąt (Racetrack Pattern) Rys. 18. Manewr osłony ósemka (Figura Eight) podjęcia zestrzelonej załogi (Hover Cover), trudno jednak utrzymać ciągłość takiej osłony (rys. 15), # S-Weave to lewe i prawe wiraże wykonywane przez dwa samoloty za osłanianymi śmigłowcami ratowniczymi. Kąt przecinania trasy lotu osłanianych śmigłowców zależy od prędkości ich lotu. Zaletą stosowania tego manewru jest dobry przegląd sytuacji i osłona skrzydeł osłanianych śmigłowców. Trudno jednak utrzymać spójność ugrupowania sił RESCORT w razie zmiany kierunku lotu przez osłaniane śmigłow- ce, utrudniona jest nawigacja oraz przejście do osłony bezpośredniej strefy podjęcia zestrzelonej załogi (rys. 16), # wydłużony prostokąt (Racetrack) wykonywany równolegle bądź prostopadle do trasy lotu osłanianych śmigłowców ratowniczych podstawowy manewr stosowany przez szybkie samoloty odrzutowe wydzielone do realizacji zadań RESCORT. Dwa samoloty wykonują lot w taki sposób, aby zawsze jeden z nich leciał w kierunku osłanianych śmigłowców, co skraca czas reakcji (rys. 17), Przegląd Sił Powietrznych 37

15 Rys. 19. Manewr osłony kombinacja lotu po prostokącie liść koniczynki (Cloverleaf Pattern) Rys. 20. RESCORT kombinacja lotu po kręgu (Figure Eight Pattern) # ósemka (Figure Eight) możliwa do wykonania przez samoloty realizujące zadania RESCORT, o ile jednak lecą one z prędkością mniejszą niż optymalna prędkość lotu dla samolotów odrzutowych (rys. 18). Niemal wszystkie loty sił RESCORT wykonywane po trasie będą modyfikacją lub kombinacją lotu po prostokącie i kręgu. Rysunki przedstawiają przykładowe graficzne odwzorowania takich kombinacji. Śmigłowce RESCORT Do osłony śmigłowców ratowniczych, w ramach sił RESCORT, mogą być wydzielane także śmigłowce. Dąży się jednak do tego, aby były to wyspecjalizowane śmigłowce uderzeniowe, ponieważ śmigłowce uzbrojone, z pełnym ładunkiem bojowym i maksymalnym zapasem paliwa, nie mają, w ocenie specjalistów, wystarczających parametrów taktyczno-technicznych pozwalających im na podjęcie równorzędnej walki ze śmigłowcami przeciwnika. W porównaniu ze śmigłowcami ratowniczymi śmigłowce uderzeniowe realizujące zadania RESCORT mają podobny profil lotu (pozwalający na pełne wykorzystanie właściwości maskujących terenu), zbliżone charakterystyki lotno-taktyczne oraz lepsze właści- 38 Lipiec 2004

16 wości zastosowania bojowego w trudnych warunkach atmosferycznych. W odniesieniu do śmigłowców uderzeniowych wykorzystywanych jako siły RESCORT można mówić jeśli porównać je z samolotami bojowymi o następujących ograniczeniach taktycznych: osiągają mniejszą prędkość, przez co mogą przeszukiwać rejon o ograniczonej wielkości (co wpływa na zmniejszenie czasu ostrzegania o zagrożeniu ze strony sił przeciwnika), problemem jest utrzymywanie ciągłej łączności radiowej, co wynika z wykonywania lotów bojowych na małych i skrajnie małych wysokościach (w tym lotu profilowego i lotu z nosem przy ziemi Nap-on-Earth Flight Profile), ograniczone są możliwości bojowe przenoszonych przez nie środków rażenia, głównie bomb (wynika to z mniejszego wagomiaru bomb), nie są uzbrojone w wyspecjalizowane środki rażenia klasy powietrze-powietrze średniego i dużego zasięgu, a także mniejszy jest ich promień taktyczny. W trakcie działań RESCORT śmigłowce będą wykonywały następujące manewry i profile lotu:! wydłużony prostokąt (Racetrack) stosowany przede wszystkim do osłony śmigłowców ratowniczych podczas lotu do i z rejonu akcji ratowniczej, a także do osłony strefy podjęcia zestrzelonej załogi,! liść koniczynki (Cloverleaf Pattern rys. 19) stosowany podczas zwalczania celów punktowych i powierzchniowych przeciwnika, z reguły w strefie podjęcia zestrzelonej załogi,! atak pod kątem 45 o (45 Degree Attack) stosowany do atakowania doraźnie wykrytych celów naziemnych przeciwnika oraz do zerwania kontaktu z nimi, prowadzony zazwyczaj podczas pierwszego zajścia, prosto z trasy,! L (L Pattern) stosowany do zwalczania celów liniowych, takich jak kolumny wojsk, które są maskowane lub osłaniane z jednej strony przez przeszkody terenowe,! krąg (Circular Pattern) lewy bądź prawy wykonywany w czasie osłony śmigłowców ratowniczych lądujących lub wykonujących zawis w strefie podjęcia zestrzelonej załogi. Zgodnie ze standardowymi procedurami operacyjnymi działań CSAR, stosowanymi przez siły powietrzne AIRNORTH, śmigłowce ratownicze są odpowiedzialne za obezwładnianie sił zagrażających im w promieniu od 400 do 500 m od strefy lądowania, a siły RE- SCORT za obezwładnianie sił na zewnątrz tego obszaru. Zwykle do osłony strefy podjęcia zestrzelonej załogi wydziela się dwa lub trzy śmigłowce uderzeniowe, co zapewnia ciągłość obserwacji strefy oraz skraca do minimum czas reakcji na przeciwdziałanie ogniowe przeciwnika. Koszty i czas potrzebny do wyszkolenia pilota oraz względy moralne stanowią o tym, iż pilot staje się jednym z najcenniejszych zasobów armii. Dlatego siłom powietrznym będzie zależało na ratowaniu życia i odzyskiwaniu załóg zestrzelonych samolotów czy innego izolowanego personelu. Bibliografia 1. Air Force Doctrine Document (AFDD)2-1.6: Combat Search and Rescue, 30 September ATP- 62/AJP : Combat Search and Rescue. 3. Joint Pub : Doctrine for Joint Combat Search and Rescue, 26 January Joint Pub : Joint Tactics, Techniques, and Procedures for Combat Search and Rescue, 23 March Joint Pub : Joint Doctrine for Evasion and Recovery, 6 September Podręcznik interoperacyjności w zakresie działań sił powietrznych, AIRCENT, Ramstein Combat Search and Rescue (CSAR) is the new type of support for air force. The article presents in detail the essence, conditions and rules for CSAR operations. It also analyses methods of search, co-ordination and support, as well as RESCORT for CSAR. Przegląd Sił Powietrznych 39