PRZYRODA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. rok szkolny 2006/07. opracowały : mgr Anetta Jaroń mgr Marta Leszczyńska

Transkrypt

1 PRZYRODA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA rok szkolny 2006/07 opracowały : mgr Anetta Jaroń mgr Marta Leszczyńska

2 KRYTERIA OCENIANIA UCZNIÓW W KLASIE IV Dział Ocena Wymagane wiadomości i umiejętności Krajobraz dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ potrafi wyjaśnić pojęcie: przyroda ❿ podaje przykłady sposobów poznawania przyrody ❿ wskazuje w terenie lub na schemacie elementy przyrody oŝywionej i nieoŝywionej ❿ potrafi odróŝnić naturalne składniki krajobrazu od wytworzonych przez człowieka ❿ rozpoznaje elementy krajobrazu ❿ nazywa i wskazuje na schemacie formy terenu ❿ wskazuje główne kierunki świata na widnokręgu ❿ wymienia obiekty znajdujące się na widnokręgu ❿ podaje przykłady zmian zachodzących w przyrodzie, związanych z występowaniem pór roku ❿ rozróŝnia szkic, plan i mapę ❿ potrafi zmierzyć wielkość róŝnych przedmiotów ❿ wskazuje na mapie i planie skalę oraz legendę ❿ podaje na podstawie mapy przykład znaku topograficznego ❿ wskazuje zmiany w krajobrazie spowodowane działalnością człowieka ❿ rozpoznaje na zdjęciu, ilustracji lub w terenie roślinę zielną, krzew i drzewo ❿ wymienia podstawowe rośliny uprawne i podaje przykłady ich zastosowań ❿ potrafi wymienić główne rodzaje upraw w najbliŝszej okolicy

3 Krajobraz dostateczna dobra ❿ posługuje się podstawowymi przyrządami do obserwacji przyrody (lupą, taśmą mierniczą, kompasem, busolą) ❿ wskazuje elementy przyrody oŝywionej i nieoŝywionej ❿ wyjaśnia pojęcie okolica ❿ potrafi odróŝnić naturalne składniki krajobrazu od wytworzonych przez człowieka ❿ rozróŝnia formy terenu i wskazuje ich elementy na modelu lub w terenie ❿ potrafi wskazać główne kierunki świata na widnokręgu ❿ podaje sposoby wyznaczania kierunku północnego ❿ stosuje polskie nazwy kierunków świata oraz podaje ich międzynarodowe skróty ❿ wymienia obiekty znajdujące się na widnokręgu. ❿rozróŜnia widnokrąg i linię widnokręgu ❿ potrafi narysować linię widnokręgu i zaznaczyć miejsce obserwacji ❿ potrafi przeliczać skalę na wymiary rzeczywiste ❿ potrafi narysować plan obiektu lub przedmiotu w podanej skali ❿ potrafi wymienić zmiany zachodzące w przyrodzie, związane z występowaniem pór roku ❿ potrafi z pomocą nauczyciela wykonać szkic terenu ❿ wskazuje zmiany w krajobrazie spowodowane działalnością człowieka ❿ rozpoznaje na zdjęciach, ilustracjach lub w terenie rośliny zielne, krzewy, drzewa i potrafi podać róŝnice między nimi ❿ rozpoznaje podstawowe rośliny uprawne w najbliŝszej okolicy i potrafi podać przykłady ich zastosowania ❿ potrafi sporządzić notatkę z przeprowadzonych obserwacji ❿ prowadzi obserwacje wybranych przez siebie obiektów za pomocą lupy i lornetki ❿ rozróŝnia naturalne i przekształcone przez człowieka elementy krajobrazu najbliŝszej okolicy ❿ wyznacza za pomocą kompasu główne i pośrednie kierunki świata na widnokręgu ❿ wyjaśnia, od czego zaleŝy widoczność na widnokręgu ❿ określa kierunki świata na podstawie obserwacji Słońca ❿ potrafi wyjaśnić zaleŝność między długością cienia a wysokością Słońca nad horyzontem ❿ porównuje drogę Słońca nad horyzontem w róŝnych porach ❿ potrafi przedstawić skalę w róŝnych postaciach ❿ potrafi stosować skalę w sytuacjach typowych ❿ potrafi rozpoznawać obiekty na planie i mapie, wykorzystując podstawowe znaki topograficzne ❿ opisuje zmiany, jakie zachodzą w przyrodzie w związku z następstwem pór roku ❿ wskazuje pozytywne i negatywne skutki działalności człowieka w najbliŝszej okolicy ❿ potrafi wskazać korzyści wynikające z uprawy roślin i hodowli zwierząt

4 Krajobraz bardzo dobra celująca ❿potrafi uzasadnić dobór metod poznawania przyrody i sprawnie posługuje się przyrządami do obserwacji obiektów przyrodniczych ❿zapisuje wyniki obserwacji i wyciąga wnioski ❿wskazuje i ocenia skutki działalności człowieka w najbliŝszej okolicy ❿rozpoznaje formy terenu w najbliŝszej okolicy i przedstawia walory przyrodnicze najbliŝszej okolicy ❿ potrafi zaplanować trasę wycieczki po najbliŝszej okolicy ❿ przedstawia główne zagroŝenia dla krajobrazu najbliŝszej okolicy wynikające z działalności człowieka ❿ wyznacza za pomocą kompasu i obserwacji Słońca główne i pośrednie kierunki świata oraz potrafi zastosować inne metody wyznaczania kierunków na widnokręgu ❿ wskazuje połoŝenie obiektów na widnokręgu uŝywając nazw kierunków świata ❿ wykonuje szkic terenu w określonej skali ❿ samodzielnie rysuje plan wybranego obiektu z zastosowaniem skali ❿ potrafi stosować skalę w sytuacjach nietypowych ❿ wyjaśnia, od czego zaleŝy widoczność na widnokręgu oraz jego kształt i wielkość ❿ potrafi dowieść związku między następstwem pór roku a zmianami wysokości Słońca nad horyzontem ❿ rozpoznaje w najbliŝszej okolicy rośliny zielne, krzewy i drzewa ❿ gromadzi okazy roślin z najbliŝszej okolicy oraz sporządza ich opisy ❿ potrafi wskazać i ocenić korzyści wynikające z upraw roślin i hodowli zwierząt ❿ planuje i prowadzi obserwacje i badania, zapisuje ich wyniki oraz wyciąga wnioski ❿ potrafi wskazać oraz ocenić naturalne i wytworzone przez człowieka elementy krajobrazu najbliŝszej okolicy ❿ proponuje sposoby ochrony przed dewastacją naturalnych składników przyrody ❿ przedstawia i ocenia walory krajobrazu najbliŝszej okolicy ❿ wyjaśnia pochodzenie regionalnych nazw obiektów przyrodniczych w najbliŝszej okolicy ❿ potrafi zaplanować wycieczkę po najbliŝszej okolicy z uwzględnieniem najciekawszych obiektów ❿ potrafi wyznaczyć kierunki świata na widnokręgu róŝnymi metodami oraz ocenić przydatność tych metod ❿ uzasadnia, jaki wpływ na Ŝycie roślin ma długość dnia

5 Powietrze dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ wykazuje obecność powietrza w otoczeniu ❿ podaje skład powietrza ❿ podaje podstawowe właściwości powietrza ❿ wyjaśnia, co to jest gaz i mieszanina ❿ odróŝnia substancję czystą od mieszaniny ❿ rozpoznaje stany skupienia substancji ❿ podaje przykłady parowania, które moŝna zaobserwować w Ŝyciu codziennym ❿ rozpoznaje podstawowe zjawiska atmosferyczne ❿ potrafi odczytywać wskazania termometru ❿ rozpoznaje na schemacie zwierzęta posiadające zdolność lotu ❿ podaje źródła zanieczyszczeń powietrza w najbliŝszej okolicy dostateczna ❿ potrafi wykazać obecność powietrza w otoczeniu ❿ potrafi na podstawie schematu omówić skład powietrza ❿ na podstawie prostego doświadczenia wymienia podstawowe właściwości powietrza ❿ wyjaśnia pojęcia: gaz i mieszanina ❿ potrafi rozpoznać stany skupienia substancji ❿ rozpoznaje zjawiska parowania i skraplania na podstawie opisu lub rysunku ❿ potrafi podać przykłady parowania w Ŝyciu codziennym ❿ rozpoznaje podstawowe zjawiska atmosferyczne ❿ rozpoznaje rodzaje opadów ❿ samodzielnie posługuje się termometrem i barometrem ❿ na podstawie obserwacji określa siłę wiatru ❿ potrafi odróŝnić składniki pogody, które moŝna zmierzyć, od tych, które moŝna obserwować ❿ prowadzi dziennik pogody ❿ rozumie znaczenie prognozy pogody ❿ wyjaśnia, które zjawiska pogodowe są utrudnieniem w Ŝyciu codziennym ❿ potrafi zaplanować swoje zajęcia w zaleŝności od stanu pogody ❿ rozpoznaje niektóre zwierzęta latające w najbliŝszej okolicy ❿ na podstawie zdjęcia lub ilustracji potrafi wymienić podstawowe przystosowania ptaków do lotu ❿ potrafi odróŝnić lot bierny od lotu aktywnego ❿ wskazuje źródła zanieczyszczeń powietrza w najbliŝszej okolicy ❿ potrafi podać sposoby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami w najbliŝszej okolicy

6 Powietrze dobra ❿ rozróŝnia tlen, azot i dwutlenek węgla na podstawie opisu właściwości tych gazów ❿ wyjaśnia, jakie jest znaczenie tlenu dla procesu spalania i procesów Ŝyciowych organizmów ❿ potrafi przeprowadzić proste doświadczenie dotyczące spalania i parowania ❿ rozumie i stosuje pojęcia: meteorologia, prognoza pogody, mapa pogody, stacja meteorologiczna ❿ rozpoznaje siłę i kierunek wiatru oraz rodzaje opadów i chmur ❿ potrafi na podstawie schematu wyjaśnić mechanizm powstawania chmur ❿ sprawnie posługuje się przyrządami do mierzenia składników pogody ❿ potrafi zmierzyć temperaturę powietrza, ciśnienie atmosferyczne oraz wyznaczyć kierunek wiatru ❿ potrafi wyjaśnić, jakie znaczenie mają stacje meteorologiczne ❿ prowadzi dziennik pogody, uŝywając prawidłowych określeń ❿ ocenia znaczenie prognozy pogody ❿. potrafi zinterpretować mapę pogody ❿ wyjaśnia, dla których zawodów prognoza pogody jest szczególnie waŝna ❿ potrafi wyjaśnić na wybranych przykładach, jaki wpływ ma pogoda na Ŝycie organizmów ❿ rozpoznaje podstawowe gatunki ptaków i owadów Ŝyjących w najbliŝszej okolicy ❿ rozpoznaje rodzaje zanieczyszczeń powietrza w najbliŝszej okolicy (pyły, gazy, ciecze) ❿ podaje skutki zanieczyszczenia powietrza bardzo dobra ❿ samodzielnie zapisuje wyniki badań ❿ wyjaśnia znaczenie poszczególnych składników powietrza ❿ samodzielnie prowadzi doświadczenia wykazujące obecność tlenu, dwutlenku węgla, pary wodnej oraz zanieczyszczeń powietrza ❿ wyjaśnia róŝnice między substancją czystą a mieszaniną ❿ wyjaśnia znaczenie zjawiska parowania w przyrodzie ❿ na podstawie obserwacji meteorologicznych przewiduje pogodę na najbliŝszy czas ❿ ocenia przydatność pomiarów meteorologicznych i map pogody ❿ przewiduje skutki długotrwałych susz, opadów, silnych wiatrów oraz zbyt niskich lub zbyt wysokich temperatur ❿ porównuje budowę zewnętrzną ptaków i owadów z najbliŝszej okolicy ❿ ocenia wpływ zanieczyszczeń na przyrodę oŝywioną i nieoŝywioną Powietrze celująca ❿ samodzielnie zapisuje wyniki badań i wyciąga wnioski ❿ wyjaśnia na podstawie doświadczenia rolę poszczególnych składników powietrza (tlen, azot, dwutlenek węgla)

7 ❿ przeprowadza proste doświadczenie wyjaśniające róŝnice między substancją czystą a mieszaniną ❿ wyjaśnia na podstawie doświadczenia znaczenie parowania w przyrodzie ❿ wyjaśnia zjawiska meteorologiczne oraz zaleŝności między nimi ❿ przewiduje na podstawie własnych obserwacji meteorologicznych pogodę na najbliŝszy czas ❿ uzasadnia przydatność pomiarów meteorologicznych i map pogody ❿ gromadzi materiały zawierające informacje i ciekawostki o ptakach i owadach ❿ samodzielnie prowadzi monitoring zanieczyszczenia powietrza w swoim otoczeniu i ocenia stan środowiska ❿ przewiduje skutki wzrostu zanieczyszczeń powietrza Woda dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ potrafi wyjaśnić pojęcia: woda, rozpuszczalnik, roztwór i zawiesina ❿ rozpoznaje stany skupienia wody ❿ wyjaśnia, w jakich warunkach woda zmienia stan skupienia ❿ podaje przykłady cieczy, ciał stałych i gazów występujących w przyrodzie ❿ rozpoznaje przykłady roztworów i zawiesin spotykanych w Ŝyciu codziennym ❿ potrafi rozpoznać opady i osady występujące latem i zimą ❿ potrafi wyjaśnić, jaka jest róŝnica między wodą słodką a słoną ❿ wymienia rodzaje wód powierzchniowych ❿ rozróŝnia naturalne i sztuczne zbiorniki wodne oraz cieki wodne występujące w najbliŝszej okolicy ❿ potrafi wskazać i nazwać wody powierzchniowe w najbliŝszej okolicy ❿ wskazuje na mapie lub planie najbliŝszej okolicy przykłady wód powierzchniowych ❿ rozpoznaje na schemacie roślinę wodną, rybę, płaza i ssaka ❿ podaje przykład źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych

8 Woda dostateczna dobra ❿ rozumie pojęcia: woda, rozpuszczalnik, roztwór i zawiesina ❿ rozpoznaje stany skupienia wody ❿ określa warunki konieczne do zmiany stanu skupienia wody ❿ podaje przykłady róŝnych stanów skupienia substancji z najbliŝszego otoczenia ❿ podaje przykłady roztworów i zawiesin spotykanych w Ŝyciu codziennym ❿ rozpoznaje opady i osady atmosferyczne występujące latem i zimą ❿ rozpoznaje i nazywa rodzaje wód powierzchniowych w najbliŝszej okolicy ❿ rozróŝnia naturalne i sztuczne zbiorniki wodne oraz cieki wodne występujące w najbliŝszej okolicy ❿ rozpoznaje na ilustracjach lub zdjęciach wybrane rośliny wodne ❿ rozpoznaje na ilustracjach lub zdjęciach wybrane ryby słodkowodne i słonowodne ❿ rozpoznaje na ilustracjach lub zdjęciach wybrane płazy i ssaki Ŝyjące w środowisku wodnym ❿ potrafi przyporządkować rośliny i zwierzęta do środowisk, w których Ŝyją ❿ potrafi podać cechy przystosowujące płazy do Ŝycia w środowisku wodnym i lądowym ❿ rozpoznaje na ilustracjach lub zdjęciach wybrane płazy chronione Ŝyjące w Polsce ❿ potrafi wskazać źródła zanieczyszczeń wody w najbliŝszej okolicy ❿ potrafi rozpoznać cechy wody zdatnej do picia ❿ potrafi sporządzać roztwory i doprowadzić do stanu ich nasycenia ❿ wskazuje róŝnice między stanami skupienia wody ❿ potrafi wskazać warunki, w których zachodzą w najbliŝszym otoczeniu procesy skraplania, rozpuszczania, topnienia i krzepnięcia ❿ wykonuje proste doświadczenia, potwierdzające wpływ róŝnych czynników na przebieg procesu rozpuszczania ❿ wyjaśnia przebieg procesów rozpuszczania, topnienia, skraplania oraz krzepnięcia ❿ wyjaśnia mechanizm oraz warunki powstawania opadów i osadów atmosferycznych ❿ porównuje środowisko wodne i lądowe ❿ potrafi wyjaśnić rolę zbiorników wodnych w przyrodzie ❿ potrafi rozpoznać organizmy Ŝyjące na lądzie i w wodzie oraz podać cechy przystosowujące je do Ŝycia w tych środowiskach ❿ rozpoznaje na podstawie ilustracji, zdjęć lub okazów wybrane cechy ptaków i ssaków, które przystosowały się do Ŝycia w środowisku wodnym ❿ posługując się kluczami, potrafi rozpoznać gatunki organizmów wodnych najbliŝszej okolicy ❿ uzasadnia potrzebę ochrony organizmów wodnych ❿ potrafi określić czystość wody

9 Woda bardzo dobra ❿ potrafi doświadczalnie udowodnić, Ŝe niektóre artykuły spoŝywcze zawierają wodę ❿ na podstawie doświadczenia potrafi wyjaśnić, w jaki sposób moŝna odzyskać substancje czyste z roztworów i zawiesin ❿ potrafi określić podstawowe właściwości cieczy, gazów i ciał stałych ❿ przewiduje moŝliwość wystąpienia opadów na podstawie obserwacji chmur ❿ potrafi wyhodować kryształy soli ❿ potrafi sporządzić katalog okolicznych wód powierzchniowych i wskazać ich rolę w przyrodzie ❿ ocenia znaczenie roślin dla organizmów Ŝyjących w wodzie ❿ ocenia wpływ zanieczyszczenia wody na organizmy Ŝywe ❿ potrafi wyjaśnić, jakie organizmy nazywamy biowskaźnikami i na podstawie ich obecności w wodzie określa jej czystość ❿ przewiduje skutki nadmiernego zanieczyszczenia wody w najbliŝszej okolicy celująca ❿ samodzielnie planuje doświadczenie i udowadnia, Ŝe niektóre artykuły spoŝywcze zawierają wodę ❿ określa cechy cieczy, gazów i ciał stałych na podstawie samodzielnie wykonanych doświadczeń ❿ przeprowadza doświadczenie mające na celu odzyskanie substancji z roztworów i zawiesin oraz wyjaśnia jego przebieg ❿ samodzielnie prowadzi hodowlę ryb akwariowych ❿ gromadzi materiały zawierające informacje o organizmach wodnych ❿ potrafi sporządzić katalog okolicznych wód powierzchniowych i określić stan ich czystości oraz źródła zanieczyszczeń ❿ proponuje sposoby ochrony wody przed zanieczyszczeniami zanieczyszczeniami ❿ projektuje plakat dotyczący ochrony zasobów wody Skały i gleby dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ odróŝnia ciała stałe od cieczy ❿ podaje przykłady ciał stałych ❿ wyjaśnia pojęcia: krystalizacja i krzepnięcie ❿ wyjaśnia pojęcia: skała, minerał i gleba ❿ podaje przykład skały, minerału i rodzaju gleby ❿ podaje przykłady skał występujących w najbliŝszej okolicy ❿ wyjaśnia, jakie gleby występują w najbliŝszej okolicy ❿ podaje przykład zastosowania róŝnych rodzajów skał (piasku, węgla, granitu) ❿ wskazuje próchnicę jako warstwę najbogatszą w składniki odŝywcze dla roślin i zwierząt ❿ rozpoznaje na ilustracjach gatunki zwierząt, których Ŝycie związane jest z glebą ❿ na podstawie ilustracji lub zdjęć rozpoznaje wybrany organizm Ŝyjący w glebie ❿ podaje źródła zanieczyszczeń gleby

10 Skały i gleby dostateczna dobra ❿ potrafi wyjaśnić, co to jest ciało stałe ❿ potrafi podać cechy ciała stałego ❿ na podstawie obserwacji potrafi wyjaśnić, na czym polega krystalizacja i krzepnięcie ❿ rozumie znaczenie pojęć: gleba, skała i minerał ❿ potrafi rozróŝnić skały ze względu na stopień ich spoistości oraz podać właściwe ich przykłady ❿ rozpoznaje skały występujące w najbliŝszej okolicy ❿ podaje przykłady zastosowania podstawowych rodzajów skał ❿ potrafi opisać proces powstawania gleby ❿ na podstawie profilu glebowego wskazuje główne warstwy gleby ❿ wskazuje na przykładzie budowy kreta, dŝdŝownicy i turkucia podjadka przystosowania organizmów do Ŝycia w glebie ❿ potrafi wyjaśnić rolę dŝdŝownicy w spulchnianiu gleby ❿ opisuje budowę morfologiczną korzenia i wskazuje jego funkcje ❿ na podstawie ilustracji lub zdjęć potrafi rozpoznać organizmy Ŝyjące w glebie oraz wymienia ich cechy przystosowujące do Ŝycia w tym środowisku ❿ wskazuje źródła zanieczyszczeń gleby w najbliŝszej okolicy ❿ potrafi wskazać sposoby ochrony gleby przed zanieczyszczeniami ❿ rozpoznaje róŝne rodzaje ciał stałych oraz podaje ich cechy ❿ podaje przykłady krystalizacji i krzepnięcia z Ŝycia codziennego oraz potrafi przeprowadzić doświadczenia ilustrujące te 2 procesy ❿ rozpoznaje róŝne rodzaje skał i podaje przykłady ich wykorzystania w Ŝyciu codziennym ❿ gromadzi kolekcję skał z najbliŝszej okolicy ❿ porównuje pod względem Ŝyzności róŝne rodzaje gleb w okolicy ❿ wyjaśnia, jak powstaje próchnica ❿ charakteryzuje procesy glebotwórcze i interpretuje profil glebowy ❿ określa Ŝyzność gleby na podstawie obserwacji roślin tego samego gatunku ❿ potrafi zaplanować działania poprawiające Ŝyzność gleby ❿ wykazuje związki między skałą macierzystą a glebą ❿ wyjaśnia zaleŝność między obecnością w glebie próchnicy a jej Ŝyznością, wyjaśnia znaczenie gleby dla roślin ❿ posługując się kluczami, rozpoznaje organizmy Ŝyjące w glebie ❿ wyjaśnia, na czym polega przystosowanie organizmów do Ŝycia w glebie ❿ rozumie, jaką rolę odgrywają organizmy Ŝyjące w glebie ❿ na podstawie własnych obserwacji wskazuje przyczyny i skutki niszczenia gleby

11 Skały i gleby bardzo dobra ❿ wyszukuje w najbliŝszym otoczeniu przykłady zmian stanu skupienia substancji w wyniku krystalizacji i krzepnięcia ❿ prezentuje opisaną i uporządkowaną kolekcję skał, którą sam zgromadził ❿ potrafi wskazać minerały obecne w skałach ❿ ocenia przydatność skał i minerałów w gospodarce człowieka ❿ na podstawie profilu glebowego ocenia Ŝyzność gleby ❿ rozpoznaje gleby w najbliŝszej okolicy ❿ porównuje cechy zewnętrzne organizmów Ŝyjących w glebie i ❿ ocenia, jaką rolę odgrywają organizmy Ŝyjące w glebie ❿proponuje róŝne rodzaje zabiegów rekultywacyjnych gleby celująca ❿planuje i przeprowadza doświadczenia ilustrujące proces krzepnięcia i krystalizacji oraz stawia hipotezy ❿ ocenia znaczenie procesów krystalizacji i krzepnięcia ❿ rozpoznaje na podstawie cech zewnętrznych rodzaje skał i klasyfikuje je ze względu na ich spoistość ❿prezentuje opisaną i uporządkowaną kolekcję skał, którą sam zgromadził oraz wyjaśnia zastosowanie poszczególnych rodzajów skała ❿ocenia przydatność skał i minerałów dla człowieka ❿ potrafi dowieść wpływu rodzaju gleby na rozwój rośliny na podstawie przeprowadzonego przez siebie eksperymentu ❿ ocenia wpływ podłoŝa skalnego i gleby na rozwój korzeni ❿ samodzielnie planuje i przeprowadza doświadczenie wyjaśniające znaczenie gleby dla roślin, zapisuje wyniki oraz wyciąga wnioski na ich podstawie ❿ proponuje róŝne zabiegi rekultywacyjne gleby w zaleŝności od stopnia jej zniszczenia ❿ przewiduje skutki niszczenia gleby ❿ prowadzi monitoring stanu gleby w najbliŝszej okolicy.

12 Człowiek dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ podaje nazwę regionu, w którym mieszka ❿ stara się ocenić atrakcyjność swojego regionu ❿ potrafi określić, kto wchodzi w skład rodziny ❿ rozróŝnia stopnie pokrewieństwa w najbliŝszej rodzinie ❿ stara się zrozumieć i określić swoje uczucia w stosunku do osób bliskich ❿ wyjaśnia znaczenie określeń stopni pokrewieństwa ❿ potrafi scharakteryzować etapy rozwoju człowieka ❿ potrafi wyjaśnić, na czym polega proces dojrzewania ❿ potrafi nazwać okres rozwojowy, w którym obecnie się znajduje ❿ rozumie potrzebę utrzymywania higieny osobistej ❿ potrafi wymienić zachowania, które zapobiegają wadom postawy ciała ❿ wyjaśnia zagroŝenia wynikające z uzaleŝnień ❿ wyjaśnia, na czym polega prawidłowe odŝywianie ❿ potrafi odróŝnić produkty pochodzenia roślinnego od produktów pochodzenia zwierzęcego ❿ wyjaśnia, w jaki sposób naleŝy przechowywać Ŝywność ❿ podaje główne zasady kulturalnego zachowania się przy stole ❿ potrafi estetycznie nakryć stół dostateczna ❿ podaje nazwę regionu, w którym mieszka ❿ wskazuje na mapie swój region ❿ podaje podstawowe informacje o połoŝeniu swojej miejscowości ❿ rozumie, jakie walory przyrodnicze decydują o atrakcyjności regionu, w którym mieszka ❿ uzupełnia według instrukcji informacje o swoim regionie ❿ określa, kto wchodzi w skład rodziny ❿ potrafi wymienić podstawowe funkcje rodziny ❿ rozróŝnia stopnie pokrewieństwa w najbliŝszej rodzinie ❿ rozumie i określa swoje uczucia w stos. do osób bliskich ❿ potrafi podać cechy char. dla szkolnego okr. rozwojowego ❿ rozumie, na czym polega proces dojrzewania człowieka ❿ potrafi wskazać zmiany biologiczne i psychiczne zachodzące u dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania ❿ stosuje zasady higieny jamy ustnej, ciała, włosów, odzieŝy oraz rozumie potrzebę codziennej kąpieli ❿ rozumie konieczność dbania o własną sylwetkę ❿ potrafi określić prawidłowe warunki miejsca nauki ❿ rozumie, jakie zagroŝenia wynikają z uzaleŝnień ❿ wymienia zdrowotne i społeczne skutki palenia papierosów, alkoholizmu i narkomanii ❿ rozumie, na czym polega prawidłowe odŝywianie ❿ wyjaśnia, na czym polega estetyka spoŝywania posiłków ❿ rozumie, w jaki sposób naleŝy dbać o przech. Ŝywności ❿ potrafi podać prawidłowy sposób postępowania z Ŝywnością nienadającą się do spoŝycia ❿ estetycznie nakrywa stół ❿ rozpoznaje róŝne rodzaje nakryć stołu i określa przeznaczenie sztućców ❿ potrafi właściwie zachowywać się przy stole Człowiek dobra

13 ❿ podaje przykłady dziedzictwa kulturowego swojego regionu ❿ potrafi opisać połoŝenie swojego regionu ❿ wyjaśnia funkcje kulturalne najbliŝszej biblioteki, kina lub teatru ❿ uzasadnia potrzebę uczestniczenia w Ŝyciu kulturalnym swojego regionu ❿ zbiera informacje o swoim regionie ❿ potrafi określić, czym jest tradycja i dziedzictwo kulturowe ❿ wymienia tradycje i obyczaje swojego regionu ❿ wyjaśnia funkcje rodziny ❿ potrafi określić stopnie pokrewieństwa w swojej rodzinie ❿ potrafi wymienić i scharakteryzować kolejne etapy rozwojowe ❿ potrafi scharakteryzować okres rozwojowy, w którym się znajduje ❿ potrafi wyjaśnić, na czym polega dojrzewanie i jakie zmiany zachodzą w tym okresie ❿ potrafi opisać skutki nieprzestrzegania zasad higieny osobistej ❿ wyjaśnia znaczenie prowadzenia zdrowego trybu Ŝycia ❿ wyjaśnia, na czym polega higiena nauki i pracy ❿ potrafi zaplanować sobie czas nauki i odpoczynku ❿ uzasadnia potrzebę spoŝywania odpowiedniej ilości róŝnorodnych produktów ❿ podaje skutki nadmiernego spoŝywania niektórych produktów (tłuszczów, cukrów) ❿ jest asertywny i odmawia, gdy nakłania się go do palenia papierosów, picia alkoholu lub zaŝywania narkotyków ❿ potrafi scharakteryzować podstawowe składniki pokarmowe oraz ich funkcje ❿ rozróŝnia produkty pokarmowe bogate w wybrane składniki pokarmowe ❿ potrafi zaproponować rodzaj diety w zaleŝności od potrzeb odbiorcy ❿ stosuje prawidłowe zasady przechowywania Ŝywności ❿ potrafi wymienić sposoby konserwowania Ŝywności oraz podaje konkretne przykłady ❿ podaje skutki niewłaściwego przechowywania Ŝywności ❿ potrafi wyjaśnić rolę estetyki nakrycia stołu dla spoŝywających posiłek

14 Człowiek bardzo dobra celująca ❿ ocenia atrakcyjność swojego regionu pod względem połoŝenia oraz walorów kulturowych ❿ zbiera i segreguje informacje o swoim regionie ❿ ocenia funkcje członków rodziny ❿ sporządza drzewo genealogiczne swojej rodziny ❿ potrafi określić, jak będzie przebiegał jego dalszy rozwój ❿ wskazuje róŝnice między dojrzałością biologiczną, psychiczną i społeczną ❿ potrafi podać 2 pozycje ksiąŝkowe dotyczące dojrzewania dziewcząt i chłopców ❿ potrafi uzasadnić konieczność troski o higienę dla zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego ❿ potrafi przewidzieć skutki nieprzestrzegania zasad higieny osobistej ❿ potrafi wyjaśnić, w jaki sposób nadmierne spoŝywanie niektórych produktów ma wpływ na stan organizmu ❿ zachęca do spoŝywania odpowiedniej ilości warzyw i owoców oraz innych produktów ❿ przyjmuje odpowiedzialność za swoją naukę i odpoczynek ❿ dba o higienę snu ❿ zachęca do prowadzenia zdrowego trybu Ŝycia ❿ planuje jadłospis bogaty w wybrane składniki pokarmowe ❿ określa znaczenie składników odŝywczych dla organizmu człowieka (budulcowe, energetyczne, regulujące) ❿ samodzielnie przygotowuje drugie śniadanie zgodnie z podstawowymi zasadami Ŝywienia ❿ potrafi zaproponować nakrycie stołu odpowiednie do okoliczności ❿ zachęca do odwiedzania swojego regionu ❿ organizuje wystawę na temat ciekawych okazów kultury materialnej swojego regionu ❿ potrafi scharakteryzować kulturę, tradycję i obyczaje regionu, w którym mieszka ❿ planuje wycieczkę do najciekawszych obiektów kultury materialnej swojego regionu ❿ prezentuje dokonania człowieka zasłuŝonego dla regionu, w którym mieszka lub członka swojej rodziny ❿ wykazuje na przykładach znaczenie zachowań asertywnych ❿ potrafi wyjaśnić, na czym polega dojrzałość fizyczna, psychiczna i biologiczna ❿ potrafi sobie zaplanować całodzienne zajęcia ❿ potrafi udowodnić skutki niewłaściwego doboru produktów spoŝywczych oraz złego przechowywania Ŝywności ❿ dowodzi na podstawie wykonanego przez siebie doświadczenia obecności drobnoustrojów oraz podaje warunki, w jakich się rozwijają ❿ udowadnia szkodliwość uŝywek ❿ proponuje tygodniowy jadłospis dla ucznia klasy 4 Organizmy dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ wyjaśnia pojęcie organizm ❿ wymienia cechy organizmów Ŝywych

15 ❿ podaje róŝnice między samoŝywnością a cudzoŝywnością ❿ wyjaśnia, do czego słuŝą nasiona ❿ wskazuje na schemacie lub okazie i nazywa elementy budowy zewnętrznej rośliny nasiennej ❿ potrafi samodzielnie wysiewać nasiona ❿ wymienia sposoby rozsiewania nasion ❿ pomaga przy zakładaniu zielnika ❿ potrafi odróŝnić pojedynczy kwiat od kwiatostanu ❿ wyjaśnia, jakie znaczenie dla roślin mają kwiaty ❿ wyjaśnia, jakie znaczenie dla roślin mają liście ❿ wskazuje na schemacie elementy budowy zewnętrznej liścia ❿ wyjaśnia, jakie znaczenie dla człowieka mają rośliny lecznicze ❿ rozpoznaje najpospolitsze rośliny lecznicze (pokrzywę, mniszka, skrzyp) ❿ rozpoznaje najpospolitsze drzewa (kasztanowca, klon, dąb) ❿ wyjaśnia, które zwierzęta naleŝą do kręgowców oraz podaje odpowiednie przykłady tych zwierząt ❿ podaje przykłady zwierząt hodowlanych ❿ potrafi wymienić zasady opieki nad zwierzętami domowymi Organizmy dostateczna ❿ rozumie pojęcie organizm ❿ potrafi wymienić cechy organizmów Ŝywych ❿ wskazuje róŝnice między organizmami roślinnymi a zwierzęcymi ❿ rozumie, na czym polega samoŝywność i cudzoŝywność ❿ podaje przykłady organizmów samoŝywnych i cudzoŝywnych ❿ wyjaśnia, w jaki sposób są rozsiewane nasiona ❿ wyjaśnia, jakie znaczenie dla roślin mają nasiona ❿ zakłada hodowlę rośliny nasiennej ❿ rozpoznaje najbardziej pospolite rośliny nasienne występujące w okolicy ❿ uczestniczy w zakładaniu kolekcji nasion i zielnika ❿ rozumie, jakie jest znaczenie kwiatów dla roślin ❿ rozpoznaje na rysunku elementy budowy kwiatu ❿ rozumie, na czym polega proces zapylenia kwiatu ❿ rozumie, jakie znaczenie w procesie zapylania kwiatów mają owady ❿ rozumie, jakie jest znaczenie liści dla roślin ❿ wskazuje na schemacie lub okazie elementy budowy zewnętrznej liścia ❿ potrafi podać przykłady liści przekształconych ❿ podaje główne funkcje liścia ❿ potrafi wyjaśnić zastosowanie roślin leczniczych ❿ potrafi posługiwać się kluczem do oznaczania drzew ❿ rozpoznaje na podstawie wyglądu liści i pnia 3 gatunki drzew ❿ wyjaśnia, które zwierzęta zaliczamy do kręgowców ❿ na podstawie rysunku lub opisu podaje, do jakiej grupy kręgowców naleŝy określone zwierzę ❿ potrafi wymienić kilka przykładów kręgowców najbliŝszej okolicy ❿ rozumie znaczenie hodowli zwierząt ❿ rozpoznaje zwierzęta hodowlane

16 ❿ wyjaśnia, dlaczego nie wolno pozyskiwać do hodowli dziko Ŝyjących zwierząt Organizmy dobra ❿ opisuje cechy organizmów Ŝywych ❿ wskazuje podobieństwa i róŝnice między roślinami a zwierzętami ❿ wyjaśnia róŝnicę między samoŝywnością a cudzoŝywnością ❿ wyjaśnia, co to są rośliny nasienne ❿ wyróŝnia i opisuje cechy wspólne roślin nasiennych ❿ wyjaśnia, na czym polega rozsiewanie nasion roślin ❿ porównuje róŝne sposoby rozsiewania nasion ❿ wyjaśnia znaczenie zwierząt w rozsiewaniu nasion ❿ porównuje cechy zewnętrzne nasion, zakłada zielnik ❿ zbiera i opisuje okazy roślin ❿ rozpoznaje elementy budowy kwiatu ❿ wyjaśnia, na czym polega proces zapylenia kwiatu ❿ rozpoznaje na schematach typy kwiatostanów ❿ rozpoznaje róŝne sposoby ułoŝenia liści na łodydze ❿ wyjaśnia znaczenie zielonego barwnika dla rośliny ❿ potrafi wskazać róŝne modyfikacje liści oraz ich funkcje ❿ wyjaśnia, jakie funkcje pełnią: kwiat, owoc, liść, korzeń i łodyga ❿ wymienia róŝne typy owoców ❿ na podstawie ilustracji lub zdjęć przyporządkowuje odpowiednim roślinom liście i owoce ❿ wyjaśnia znaczenie roślin leczniczych oraz potrafi znaleźć w najbliŝszym otoczeniu odpowiednie przykłady ❿ gromadzi kolekcję liści drzew rosnących w najbliŝszej okolicy ❿ rozróŝnia i opisuje drzewa iglaste i liściaste najbliŝszej okolicy (kształt ich korony, liście, wielkość i korę) ❿ potrafi opisać wybrane organizmy środowiska lądowego i wodnego ❿ potrafi opisać przystosowania organizmów do Ŝycia w róŝnych środowiskach ❿ rozpoznaje kręgowce najbliŝszej okolicy i przyporządkowuje je do właściwych grup ❿ opisuje kręgowce najbliŝszej okolicy ❿ przeprowadza obserwacje kręgowców najbliŝszej okolicy ❿ potrafi określić, w jakim środowisku Ŝyją wybrane kręgowce ❿ ocenia znaczenie hodowli zwierząt dla człowieka ❿ pomaga przy załoŝeniu i prowadzeniu hodowli zwierząt w klasie ❿ potrafi wyjaśnić, jakie są potrzeby zwierząt hodowlanych Organizmy bardzo dobra ❿ charakteryzuje organizmy Ŝywe i porównuje ich cechy zewnętrzne ❿ wyjaśnia, dlaczego rośliny naleŝą do organizmów samoŝywnych ❿ określa czynniki niezbędne do przebiegu procesu fotosyntezy ❿ rozpoznaje rośliny nasienne, samodzielnie gromadzi ich kolekcję oraz właściwie ją opisuje ❿ wyjaśnia, dlaczego niektóre nasiona same się rozsiewają ❿ wyjaśnia znaczenie wiatru, wody i zwierząt w rozsiewaniu

17 nasion Organizmy celująca ❿ zakłada zielnik zawierający opisy zebranych roślin ❿ rozpoznaje na okazach typy kwiatostanów ❿ na przykładzie okazu kwiatu wyjaśnia znaczenie pręcików i słupka w procesie rozmnaŝania się roślin ❿ samodzielnie przeprowadza doświadczenie ilustrujące znaczenie liści dla roślin ❿ potrafi rozpoznać liście spichrzowe i podaje przykłady roślin, które je posiadają ❿ wyjaśnia, w jaki sposób rośliny wytwarzają substancje odŝywcze ❿ potrafi wskazać miejsce tworzenia się owocu ❿ rozpoznaje róŝne typy owoców i przyporządkowuje je właściwym roślinom ❿ opisuje na podstawie okazów róŝne typy liści i przyporządkowuje je do odpowiednich drzew ❿ wskazuje zaleŝności między roślinami a zwierzętami ❿ wyjaśnia, czym róŝnią się od siebie ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki ❿ opisuje budowę zewnętrzną kręgowców oraz wskazuje ich podobieństwa i róŝnice ❿ opisuje charakterystyczne cechy zachowań kręgowców ❿ uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej kręgowców ❿ wymienia elementy budowy zewnętrznej zwierzęcia świadczące o jego przystosowaniu do określonego środowiska ❿ samodzielnie zakłada hodowlę zwierząt ❿ sprawnie korzysta z kluczy do rozpoznawania roślin i zwierząt ❿ rozpoznaje rośliny nasienne, samodzielnie gromadzi kolekcję nasion wraz z ich opisami oraz dokonuje podziału nasion na róŝne typy ❿ samodzielnie zakłada zielnik zawierający opisy zebranych roślin oraz dokonuje podziału okazów na liście pochodzące z drzew i krzewów, rośliny lecznicze, uprawne oraz te, które słuŝą jako przyprawy ❿ rozpoznaje na okazach typy kwiatostanów oraz przyporządkowuje je do odpowiednich gatunków roślin ❿ analizuje cykl rozwojowy rośliny ❿ przygotowuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie ilustrujące znaczenie liści i korzeni dla roślin ❿ rozpoznaje liście spichrzowe i ocenia ich znaczenie dla roślin ❿ samodzielnie przeprowadza doświadczenie pokazujące, w jaki sposób rośliny wytwarzają substancje odŝywcze ❿ przedstawia na plakacie róŝne typy owoców ❿ rozpoznaje rośliny lecznicze oraz potrafi wskazać ich zastosowanie w leczeniu określonych schorzeń ❿ na konkretnych przykładach udowadnia zaleŝności między roślinami a zwierzętami ❿ porządkuje świat kręgowców zgodnie z systematyką ❿ opisuje budowę zewnętrzną kręgowców, wskazując podobieństwa i róŝnice między nimi

18 Ochrona przyrody Ochrona przyrody dopuszczająca dostateczna dobra ❿ potrafi opisać 2 chronione gatunki zwierząt kręgowych występujących w najbliŝszej okolicy ❿ przewiduje skutki zmniejszania się przestrzeni Ŝyciowej kręgowców i uzasadnia konieczność ich ochrony ❿ przeprowadza wywiad z hodowcą zwierząt na temat znaczenia i korzyści wynikających z hodowli Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ podaje przykłady chronionych gatunków roślin i zwierząt ❿ potrafi wymienić formy ochrony przyrody ❿ wyjaśnia pojęcia: pomnik przyrody, park narodowy i rezerwat przyrody ❿ potrafi wskazać zasady zachowania się wobec chronionych gatunków roślin, zwierząt oraz pomników przyrody ❿ podaje kilka zasad zachowania się na obszarach chronionych ❿ podaje nazwy parku narodowego i rezerwatu przyrody występujących najbliŝej miejsca zamieszkania ❿ wymienia i nazywa obiekty chronione występujące w najbliŝszym parku narodowym ❿ podaje źródła zanieczyszczeń środowiska w swoim regionie ❿ wyjaśnia zasadność segregacji odpadów i wykorzystywania surowców wtórnych ❿ rozpoznaje na zdjęciach i ilustracjach chronione gatunki roślin i zwierząt ❿ wyjaśnia znaczenie ochrony gatunkowej organizmów ❿ rozumie pojęcia: pomnik przyrody, park narodowy i rezerwat przyrody ❿ wyjaśnia potrzebę ścisłej ochrony przyrody w rezerwatach ❿ wymienia charakterystyczne obiekty przyrodnicze występujące w najbliŝszym rezerwacie przyrody i parku narodowym ❿ rozróŝnia w terenie obiekty przyrody oŝywionej i nieoŝywionej ❿ wyjaśnia znaczenie parku narodowego i rezerwatu przyrody ❿ omawia zasady zachowania się na terenach chronionych ❿ rozumie, jakie działania są dozwolone na terenach chronionych ❿ potrafi wskazać co najmniej 1 gatunek rośliny i zwierzęcia chronionego oraz pomnik przyrody występujący w okolicy ❿ potrafi określić źródła zanieczyszczeń środowiska w okolicy, w której mieszka ❿ rozróŝnia źródła pozyskiwania energii ❿ opisuje sposoby oszczędzania energii we własnym domu ❿ potrafi segregować odpady ❿ podaje przykłady odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody ❿ odróŝnia surowce wtórne od pierwotnych oraz od odpadów bezuŝytecznych ❿ rozróŝnia symbole ekologiczne ❿ klasyfikuje rośliny i zwierzęta chronione

19 Ochrona przyrody bardzo dobra celująca ❿ sporządza spis roślin i zwierząt chronionych ❿ rozróŝnia formy ochrony przyrody ❿ stosuje zasady zachowania się na terenach chronionych ❿ wskazuje na mapie połoŝenie najbliŝszego parku narodowego i rezerwatu przyrody ❿ charakteryzuje park narodowy i rezerwat przyrody w swoim regionie i podaje róŝnice między nimi ❿ potrafi rozpoznać chronione gatunki roślin i zwierząt występujące na obszarze swojego regionu ❿ zbiera informacje na temat objętych ochroną obszarów swojego regionu ❿ uzasadnia konieczność tworzenia róŝnych form ochrony przyrody ❿ wskazuje obiekty przyrody oŝywionej i nieoŝywionej, które jego zdaniem powinny być objęte ochroną ❿ wyjaśnia powody objęcia ochroną niektórych gatunków roślin i zwierząt ❿ podaje przykłady działań człowieka związanych z oszczędzaniem wody i energii elektrycznej ❿ uzasadnia potrzebę oszczędzania energii i segregacji odpadów ❿ uzasadnia potrzebę ochrony gatunkowej roślin i zwierząt ❿ gromadzi i selekcjonuje informacje na temat ochrony gatunkowej roślin i zwierząt ❿ udowadnia, jakie znaczenie mają obszary chronione dla zachowania ciągłości gatunków ❿ prezentuje informacje na temat najbliŝszego parku narodowego, rezerwatu przyrody i pomnika przyrody ❿ ocenia skuteczność róŝnych form ochrony przyrody ❿ ocenia stan środowiska, w którym Ŝyje ❿ potrafi wskazać obiekty przyrody oŝywionej i nieoŝywionej zasługujące na miano pomników przyrody ❿ potrafi wyjaśnić, jaki wpływ wywiera człowiek na przyrodę ❿ udowadnia zasadność oszczędzania surowców energetycznych ❿ proponuje róŝne formy oszczędzania wody, energii i surowców naturalnych ❿ przygotowuje własną prezentację dotyczącą ochrony gatunkowej roślin i zwierząt ❿ planuje lokalizację nowego rezerwatu ❿ potrafi sporządzić spis roślin i zwierząt chronionych występujących w najbliŝszej okolicy ❿ proponuje obiekty przyrody oŝywionej i nieoŝywionej, które powinny być objęte ochroną, uzasadnia swój wybór ❿ projektuje trasę wycieczki po najbliŝszej okolicy w poszukiwaniu obiektów, które powinny być objęte ochroną ❿ wykazuje róŝnorodność walorów środowiska umoŝliwiających wypoczynek ❿ przewiduje skutki nieracjonalnego korzystania z róŝnych surowców ❿ proponuje działania mające na celu poprawę stanu środowiska w swoim regionie

20 ❿ potrafi zebrać, przechować i przetworzyć informacje z róŝnych źródeł, na ich podstawie sporządza charakterystykę najbliŝszego rezerwatu przyrody i parku narodowego KRYTERIA OCENIANIA UCZNIÓW W KLASIE V Dział Ocena Wymagane wiadomości i umiejętności Krajobraz dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ potrafi wskazać Polskę na mapie Europy lub świata ❿ wymienia symbole Polski: godło, flagę, hymn narodowy ❿ wskazuje na mapie Polski połoŝenie miejscowości, w której mieszka ❿ rozróŝnia krajobrazy naturalne i kulturowe oraz podaje ich przykłady

21 ❿ porównuje cechy krajobrazu wiejskiego z krajobrazem miejskim ❿ wymienia działania człowieka zmieniające krajobraz naturalny ❿ potrafi wymienić elementy krajobrazu kulturowego w okolicy swojego miejsca zamieszkania lub w okolicy szkoły ❿ rozpoznaje na zdjęciach lub ilustracjach wybrane krajobrazy Polski: pobrzeŝy, pojezierzy, nizin środkowopolskich, wyŝyn i gór ❿ wskazuje na mapie największe miasta połoŝone na obszarach wybranych krajobrazów Krajobraz dostateczna ❿ określa na podstawie mapy Europy lub świata połoŝenie Polski ❿ wskazuje na mapie Europy kraje sąsiadujące z Polską ❿ rozumie pojęcia: państwo, stolica, herb, symbol narodowy, Ojczyzna oraz wymienia symbole narodowe Polski ❿ wskazuje na mapie połoŝenie miejscowości, w której mieszka i określa jej przynaleŝność administracyjną ❿ potrafi wskazać na mapie połoŝenie stolicy Polski ❿ odczytuje znaki kartograficzne na mapie ogólnogeograficznej ❿ porównuje ze sobą róŝnego rodzaju mapy ogólnogeograficzne: topograficzne i przeglądowe ❿ wyjaśnia, co przedstawia mapa hipsometryczna, korzystając ze znaków w legendzie ❿ podaje znaczenie pojęć: poziomica, brzeg, wybrzeŝe, pobrzeŝe, mierzeja, klif, wydma, delta, depresja ❿ potrafi wskazać na rysunku poziomicowym pagórka stok łagodny i stromy ❿ rozróŝnia wysokość względną i bezwzględną ❿ potrafi korzystać ze skali barw na mapie hipsometrycznej ❿ wskazuje na mapie obszary nizinne, wyŝynne i górskie ❿ opisuje rysunek określonego obszaru, posługując się terminologią geograficzną ❿ rozróŝnia i charakteryzuje krajobrazy naturalne i kulturowe oraz podaje przykłady tych krajobrazów ❿ wymienia przykłady dostosowania działalności człowieka do określonych warunków naturalnych ❿ wskazuje na mapie Polski wybrane krainy geograficzne: pobrzeŝa, pojezierza, niziny środkowopolskie, wyŝyny i góry ❿ wymienia i wskazuje na mapie największe miasta połoŝone na obszarach wybranych krajobrazów Polski

22 Krajobraz dobra ❿ przedstawia, posługując się mapą, podział administracyjny Polski: województwa, powiaty, gminy ❿ wskazuje róŝnice między odmiennymi rodzajami map tematycznych ❿ przedstawia za pomocą poziomic model pagórka ❿ odczytuje z mapy hipsometrycznej wysokości terenu ❿ oblicza wysokość względną i bezwzględną wzniesienia ❿ wymienia najwaŝniejsze cechy wybranych krajobrazów Polski: pobrzeŝy, pojezierzy, nizin środkowopolskich, wyŝyn i gór ❿ odczytuje z mapy połoŝenie terenów depresyjnych w Polsce ❿ potrafi odczytać z mapy nazwy największych obszarów leśnych leŝących na pojezierzach i nizinach środkowopolskich ❿ odczytuje z mapy, na jakich wysokościach połoŝone są wyŝyny w Polsce ❿ wyjaśnia, co to są skamieniałości oraz w jaki sposób one powstawały ❿ odczytuje z mapy wysokości najwyŝszych szczytów Gór Świętokrzyskich, Sudetów i Karpat bardzo dobra ❿ wyszukuje w atlasie róŝne rodzaje map i określa ich rodzaj ❿ potrafi zorientować mapę za pomocą kompasu ❿oblicza rzeczywistą odległość między dowolnymi punktami na mapie ❿ posługuje się terminologią przyrodniczą przy opisie cech krajobrazów Polski ❿ wyjaśnia, w jaki sposób powstały śuławy Wiślane ❿ potrafi wyjaśnić pochodzenie głazów narzutowych oraz w jaki sposób powstawały wzniesienia morenowe ❿ tłumaczy, w jaki sposób powstaje krajobraz krasowy ❿ przyporządkowuje gatunki roślin piętrom górskim, na których one występują celująca ❿ proponuje sposoby ochrony wybrzeŝa przed niszczącą działalnością morza ❿ tłumaczy, dlaczego w górach występują piętra roślinności ❿ gromadzi informacje o wybranych krajobrazach, miastach i obiektach Powietrze dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ potrafi opisać cechy mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej oraz podaje przykłady tych mieszanin ❿ wyjaśnia znaczenie tlenu w przyrodzie ❿ wymienia znane z Ŝycia codziennego przykłady procesu spalania ❿ podaje przykłady wpływu pogody na człowieka (ubiór, sposób spędzania wolnego czasu, samopoczucie) ❿ opisuje zaleŝność przyrody od warunków klimatycznych ❿ wskazuje źródła informacji na temat prognozy pogody

23 ❿ wymienia kalendarzowe i klimatyczne pory roku występujące w Polsce ❿ wylicza cechy poszczególnych pór roku, korzystając z ilustracji i zdjęć ❿ podaje przykłady owadów występujących na obszarze Polski ❿ wskazuje owady poŝyteczne dla człowieka oraz te, które są szkodnikami ❿ wymienia co najmniej trzy gatunki ptaków występujących w najbliŝszej okolicy oraz w Polsce ❿ potrafi wymienić nazwy gazowych zanieczyszczeń powietrza ❿ podaje źródła zapylenia powietrza w Polsce Powietrze dostateczna ❿ wyjaśnia na podstawie wyników doświadczeń, Ŝe powietrze jest ciałem, które zajmuje pewną objętość oraz posiada masę ❿ rozumie pojęcia: atom, cząsteczka, pierwiastek, związek chemiczny ❿ podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych ❿ opisuje właściwości powietrza, uŝywając określeń dotyczących jego kształtu i moŝliwości zmiany objętości (ściśliwość i rozpręŝliwość) ❿ wyjaśnia, na czym polega konwekcja ❿ dowodzi znaczenia oddychania dla Ŝycia ❿ wykazuje udział tlenu w procesie spalania oraz wymienia zjawiska towarzyszące spalaniu ❿ wymienia zagroŝenia wynikające z nieumiejętnego stosowania wybranych paliw w codziennym Ŝyciu ❿ wyjaśnia, w jaki sposób powstaje prognoza pogody ❿ wyszukuje w internecie prognozę pogody dla dowolnie wybranego obszaru Polski ❿ wymienia przyrządy słuŝące do pomiaru wiatru, wilgotności i ilości opadu deszczu ❿ podaje dwa przykłady wykorzystania energii wiatru ❿ potrafi wymienić róŝnice pomiędzy poszczególnymi porami roku ❿ uzasadnia potrzebę przewidywania pogody ❿ odczytuje prognozę z mapy pogody ❿ wymienia czynniki decydujące o klimacie Polski ❿ wskazuje róŝnicę w nagrzewaniu się róŝnych substancji, posługując się przykładem gleby, piasku lub Ŝwiru oraz wody ❿ potrafi podać, jakie elementy zawiera mapa klimatyczna Polski ❿ wymienia przykłady wpływu klimatu na organizmy Ŝywe występujące na terenie Polski ❿ podaje przykłady dostosowania warunków Ŝycia ludzi do warunków klimatycznych występujących w Polsce ❿ uzasadnia tezę, Ŝe praca rolnika jest uwarunkowana zmiennością przyrody ❿ rozpoznaje na rysunku oraz nazywa elementy budowy owada i ptaka ❿ podaje przykłady owadów róŝniących się: budową

24 skrzydeł, sposobem odŝywiania lub trybem Ŝycia ❿ dokonuje podziału ptaków ze względu na ich środowisko Ŝycia ❿ wymienia nazwy gazowych zanieczyszczeń powietrza oraz podaje ich źródła Powietrze dobra ❿ potrafi sporządzić mieszaninę jednorodną i niejednorodną ❿ odróŝnia cząsteczki od atomów pierwiastków, posługując się przykładami argonu i tlenu ❿ wyjaśnia róŝnicę pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie tlenu i dwutlenku węgla ❿ wymienia praktyczne zastosowania ściśliwości i rozpręŝliwości powietrza ❿ potrafi podać przykłady wykorzystywania przez człowieka zjawiska konwekcji ❿ odróŝnia wymianę gazową od procesu oddychania ❿ wyjaśnia pojęcie oddychanie wewnątrzkomórkowe ❿ potrafi przeprowadzać proste pomiary i obserwacje meteorologiczne ❿ odczytuje z mapy klimatycznej wysokość temperatury i ilość opadów oraz wskazuje na mapie obszary o określonych wielkości ach tych parametrów ❿ potrafi opracować prognozę pogody na podstawie prostych obserwacji ❿ wyjaśnia mechanizm tworzenia się frontów atmosferycznych ❿ potrafi na podstawie mapy klimatycznej scharakteryzować klimat Polski ❿ wskazuje zaleŝność pomiędzy porami roku a cyklem rozwojowym rośliny ❿ wymienia stadia rozwojowe owadów ❿ wylicza sposoby zdobywania pokarmu przez ptaki ❿ tłumaczy przyczyny wędrówek ptaków ❿ wyjaśnia wpływ zapylenia, efektu cieplarnianego i kwaśnych deszczów na środowisko naturalne i zdrowie człowieka

25 Powietrze bardzo dobra ❿ odróŝnia cząsteczki pierwiastka od cząsteczek związku chemicznego ❿ ustala nazwy cząsteczek niektórych pierwiastków i związków chemicznych na podstawie ich modeli rysunkowych ❿ wyjaśnia na dowolnym przykładzie zjawisko samoczynnego rozprzestrzeniania się gazu, posługując się modelem drobinowej budowy substancji ❿ opisuje zasady działania wybranych przyrządów meteorologicznych ❿ wykonuje prosty przyrząd do pomiaru wybranego składnika pogody ❿ oblicza średnią temperaturę powietrza ❿ wyjaśnia zaleŝność pomiędzy zmianami frontów atmosferycznych a pogodą ❿ analizuje, posługując się mapą Polski, wpływ na warunki atmosferyczne naszego kraju napływających nad jego obszar z róŝnych stron mas powietrza ❿ przedstawia argumenty przemawiające za i przeciw stawianiu elektrowni wiatrowych ❿ rozpoznaje na zdjęciu lub ilustracji po jednym gatunku owada i ptaka ❿ wyjaśnia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego i kwaśnych deszczów ❿ wskazuje na mapie rejony Polski najbardziej skaŝone pod względem zanieczyszczenia powietrza celująca ❿ wyjaśnia na podstawie modelu drobinowej budowy substancji wzrost ciśnienia wskutek zagęszczenia (lub podwyŝszenia temperatury) powietrza w zamkniętym zbiorniku o stałej objętości ❿ proponuje doświadczenie wykazujące wpływ temperatury na zmianę objętości gazu ❿ ocenia wpływ ozonu na organizmy Ŝywe w zaleŝności od miejsca jego występowania ❿ wskazuje związek pomiędzy konwekcją a ruchem powietrza atmosferycznego ❿ udowadnia na dowolnym przykładzie udział tlenu w procesie spalania ❿ wyjaśnia zaleŝność między sposobem nagrzewania się i oziębiania gleby oraz wody a panującym klimatem ❿ proponuje metody walki ze szkodnikami niezagraŝające innym Ŝywym organizmom ❿ projektuje i wykonuje karmnik dla ptaków z uwzględnieniem ich bezpieczeństwa i wymagań pokarmowych ❿ przedstawia propozycje sposobów ograniczenia emisji szkodliwych substancji do atmosfery Woda dopuszczająca Korzystając z pomocy nauczyciela, uczeń: ❿ wylicza dziedziny Ŝycia człowieka, w których wykorzystywana jest woda ❿ wskazuje na mapie i globusie obszary wodne występujące na Ziemi ❿ dokonuje podziału wód występujących na Ziemi na

26 słone i słodkie ❿ wymienia rodzaje wód powierzchniowych występujących w Polsce ❿ potrafi rozpoznać na ilustracjach lub zdjęciach organizmy Ŝyjące w Morzu Bałtyckim ❿ wyjaśnia, co to jest rzeka i wskazuje dowolną rzekę główną, jej dopływy oraz kolejne odcinki (bieg górny, środkowy, dolny) ❿ potrafi rozpoznać na ilustracjach lub zdjęciach organizmy Ŝyjące w polskich rzekach ❿ wyjaśnia, jakie jest znaczenie rzek dla człowieka ❿ wskazuje na mapie Polski największe jeziora ❿ potrafi rozpoznać na ilustracjach lub zdjęciach organizmy Ŝyjące w polskich jeziorach ❿ wyjaśnia, co to są tereny podmokłe ❿ podaje na podstawie rysunku oraz własnych obserwacji przykłady zmian stanów skupienia wody w przyrodzie ❿ wymienia etapy krąŝenia wody w przyrodzie ❿ potrafi podać źródła zanieczyszczeń wód w Polsce Woda dostateczna ❿ wyjaśnia, Ŝe woda jest składnikiem Ŝywych organizmów ❿ wymienia substancje rozpuszczone w wodzie niezbędne do Ŝycia organizmów ❿ porównuje warunki Ŝycia występujące w środowisku wodnym z warunkami na lądzie (przenikalność dla światła, gęstość, temperatura) ❿ wyjaśnia na podstawie wyników doświadczenia, Ŝe woda nie ma stałego kształtu ❿ potrafi odczytać z mapy rodzaje wód na Ziemi ❿ wskazuje na mapie Polski połoŝenie Bałtyku, głównych rzek, jezior, kanałów oraz terenów podmokłych ❿ wymienia strefy Ŝycia organizmów w Bałtyku ❿ potrafi odczytać z mapy głębokość morza ❿ wymienia strefy Ŝycia organizmów w jeziorze ❿ wyjaśnia pojęcia: wyspa, półwysep, zatoka, cieśnina, zalew, bryza, klif, wydma, plaŝa, źródło, koryto, system rzeczny, ujście ❿ podaje przykłady roślin i zwierząt występujących w róŝnych strefach wodnych w morzu i jeziorze oraz w rzekach i na terenach podmokłych ❿ wyjaśnia, w jaki sposób powstawały tereny podmokłe ❿ rozumie zjawiska powodujące zmiany stanu skupienia wody ❿ wyjaśnia, w jaki sposób woda krąŝy w przyrodzie ❿ potrafi wymienić cechy wody pitnej oraz wyjaśnić jej pochodzenie ❿ wyjaśnia pojęcia: uzdrowisko, sanatorium ❿ opisuje, na czym polega uzdatnianie wody ❿ wskazuje szkodliwy wpływ zanieczyszczeń wód na Ŝycie organizmów

27 Woda dobra ❿ wyjaśnia na podstawie wyników przeprowadzonego doświadczenia, Ŝe woda jest składnikiem Ŝywych organizmów ❿ wskazuje na mapie połoŝenie cieśnin łączących Bałtyk z Morzem Północnym oraz naleŝących do Polski wysp, półwyspów, zatok i zalewów ❿ potrafi wskazać na mapie połoŝenie duŝych portów rybackich ❿ wskazuje na mapie połoŝenie głównych polskich rzek, jezior i kanałów ❿ dowodzi związku pomiędzy rodzajem działalności człowieka a jego miejscem Ŝycia ❿ pokazuje na mapie bieg Wisły i Odry, ich źródła, główne dopływy oraz ujścia ❿ uzasadnia związek między rodzajem barwnika glonów a głębokością zbiornika wodnego, na której one występują ❿ wskazuje na mapie połoŝenie duŝych miast leŝących nad Wisłą i Odrą ❿ identyfikuje na mapie Polski największe jeziora i określa regiony geograficzne, w których się one znajdują ❿ uzasadnia konieczność ochrony terenów podmokłych, wskazując ich walory przyrodnicze oraz rolę w zapobieganiu powodziom ❿ rozumie, w jaki sposób woda dociera do mieszkań ❿ potrafi wyjaśnić znaczenie wód podziemnych oraz podać sposoby ich wykorzystywania przez człowieka ❿ wyjaśnia, na czym polega samooczyszczanie wód bardzo dobra ❿ wskazuje na podstawie wyników doświadczenia róŝnicę gęstości wody i powietrza oraz podaje jej skutki dla sposobu poruszania się organizmów Ŝywych w tych środowiskach ❿ uzasadnia, Ŝe Bałtyk jest morzem wewnątrzkontynentalnym ❿ charakteryzuje właściwości wody w Morzu Bałtyckim ❿ opisuje, posługując się mapą, ukształtowanie brzegu Bałtyku ❿ uzasadnia związek pomiędzy przystosowaniem w budowie wybranych zwierząt, ich występowaniem w morzu oraz sposobem zdobywania pokarmu ❿ podaje przykład zaleŝności pokarmowych między organizmami Ŝyjącymi w Bałtyku ❿ porównuje warunki Ŝycia roślin i zwierząt zamieszkujących poszczególne odcinki rzeki oraz róŝne strefy jeziora ❿ oblicza, uŝywając skali mapy, rzeczywistą długość rzeki ❿ opisuje etapy tworzenia się terenów podmokłych ❿ podaje przykłady wód źródlanych i wskazuje na mapie miejsca ich występowania ❿ rozumie współzaleŝność zjawisk warunkujących obieg wody w przyrodzie Woda celująca ❿ uzasadnia związek między budową zwierząt a strefą