Dział 1. Odkrywamy tajemnice map

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZYRODY KL. V Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Wymagania wykraczające (ocena celująca) Dział 1. Odkrywamy tajemnice map Uczeń: wykonuje pomiary przedmiotów w celu narysowania ich planów ; wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali; wyjaśnia, co to jest plan obszaru ; wykonuje pomiary długości i szerokości boiska w celu narysowania planu; oblicza odległość na planie Uczeń: oblicza wymiary przedmiotu w skali 1 : 10 ; wyjaśnia, co to jest podziałka liniowa ; potrafi korzystać z podziałki liniowej; wyjaśnia, co to jest mapa ; odczytuje skale planu najbliższej okolicy; oblicza wymiary boiska w skali 1 : 100; oblicza odległość Uczeń: wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu ; oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50; porównuje ilość informacji zawartych na mapach wykonanych w różnych skalach oblicza wymiary boiska w skali 1 : 500; rysuje plan boiska szkolnego; Uczeń: wyjaśnia, co to jest skala; zapisuje skalę różnymi sposobami; porównuje skale planów i map; wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza); sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej, podziałki liniowej; Uczeń: przelicza skale planów i map; oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej; sporządza plan terenu (działki, fragmentu osiedla, drogi do szkoły, fragmentu boiska) na papierze formatu A4, dobierając odpowiednią skalę; oblicza różnicę wysokości między 1

2 lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek cyrkiel lub linijkę ; szacuje odległość od miejsca obserwacji do wskazanego obiektu; wykorzystując informacje zawarte w podręczniku odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej; wymienia rodzaje wzniesień; szacuje wysokość budynku szkoły, mając podaną przybliżoną wysokość jednej kondygnacji; na podstawie legendy przyporządkowuje barwy hipsometryczne do rzeczywistą za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę; oblicza odległość rzeczywistą na planie lub mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując nitkę wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna; zapisuje wysokość bezwzględną; odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy; rozróżnia rodzaje wzniesień ; szacuje wysokość budynków kilkupiętrowych; omawia barwy stosowane na wyjaśnia, kiedy do obliczenia odległości użyjemy kroczka, a kiedy nitki ; oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę oraz nitkę ; wyjaśnia pojęcie poziomica; odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami ; odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną ; rozróżnia rodzaje zagłębień ; szacuje wysokość drzewa, za pomocą metody cienia; wyjaśnia pojęcie barwy hipsometryczne ; oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej; oblicza wymiary rzeczywiste obiektów, mając podane ich wymiary w skali i skalę; wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa; omawia, jak powstaje mapa poziomicowa; podaje przykłady informacji, które można odczytać z mapy poziomicowej; rozpoznaje na mapie poziomicowej formy terenu ; omawia ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej; szacuje najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata; porównuje zakres informacji zawartych na mapie hipsometrycznej i ogólnogeograficznej; 2

3 odpowiadających im form mapach klasyfikuje wypukłe formy wysokość względną ukształtowania hipsometrycznych; terenu, wykorzystując pagórka, wykorzystując powierzchni; wskazuje na wskazuje formy terenu na przedziały wysokości; informację o swoim mapie mapie wyjaśnia pojęcie mapa wzroście; wyjaśnia ogólnogeograficznej ogólnogeograficznej; ogólnogeograficzna; pojęcie: mapa miasta wojewódzkie, inne odczytuje na mapie wskazuje na mapie hipsometryczna; miasta, rzeki, jeziora; wysokości bezwzględne ogólnogeograficznej klasyfikuje wypukłe gór; obiekty wymienione w i wklęsłe formy terenu, legendzie mapy; wykorzystując przedziały wysokości ; na podstawie informacji zawartych na mapie charakteryzuje wybrany fragment terenu, uwzględniając ukształtowanie powierzchni oraz składniki przyrody i wytwory człowieka; Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie 3

4 omawia rolę w wymienia siły kształtujące omawia rolę sił wyjaśnia, na czym polega omawia działalność kształtowaniu powierzchni powierzchnię ziemi; zewnętrznych w działanie sił zewnętrznych lodowca na obszarze ziemi przez wybraną siłę wpływu kształtowaniu powierzchni i wewnętrznych; Polski; zewnętrzną; człowieka na zmiany ziemi; pokazuje na mapie krainy, szacuje, które pasy pokazuje na mapie pasy zachodzące na omawia dowolny pas które tworzą poszczególne ukształtowania ukształtowania powierzchni ziemi; ukształtowania pasy ukształtowania powierzchni Polski powierzchni Polski; wyjaśnia, na czym polega powierzchni Polski; powierzchni Polski; na zajmują największą i odczytuje z mapy nazwy pasowość ukształtowania charakteryzuje pas podstawie opisu najmniejszą krain tworzących wybrany powierzchni Polski; ukształtowania rozpoznaje pas powierzchnię; omawia, w pas ukształtowania wymienia nazwy pasów powierzchni, w którym ukształtowania jaki sposób powstają powierzchni Polski; ukształtowania położone jest jego miejsce powierzchni Polski; bagna; pokazuje na mapie Wisłę powierzchni Polski; zamieszkania; pokazuje na pokazuje na mapie wyjaśnia, dlaczego od źródła do ujścia; pokazuje najwyżej mapie główne dopływy dorzecze Wisły i Odry; niekorzystne jest pokazuje na mapie jeziora; i najniżej położone miejsca Wisły i Odry; pokazuje na wyjaśnia, w jakich celach sadzenie lasów odczytuje nazwy w Polsce; mapie jeziora zaporowe; tworzy się sztuczne jednogatunkowych; wskazanych jezior; pokazuje na mapie Odrę pokazuje na mapie zbiorniki wodne; omawia prezentuje informacje na wymienia przykłady drzew od źródła do ujścia; największe obszary zmiany lesistości Polski na temat najgroźniejszych iglastych i liściastych wymienia typy zbiorników bagienne w Polsce; przestrzeni dziesięciu szkodników lasów Polski; rosnących w polskich wodnych występujących w wyjaśnia, dlaczego wieków; uzasadnia omawia sposób lasach; wymienia nazwę Polsce ; pokazuje na najwięcej jezior występuje konieczność podziału sprawowania władzy na województwa, powiatu, mapie naturalne zbiorniki w północnej Polsce; administracyjnego kraju; terenie województwa, 4

5 gminy, w której mieszka; pokazuje na mapie województwo i powiat, w którym mieszka; pokazuje Polskę na mapie Europy i świata; pokazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską; wymienia przynajmniej trzy kraje sąsiadujące z Polską; odczytuje z mapy nazwy stolic tych krajów, główne rzeki, główne miasta; wymienia 3 4 największe kraje Unii Europejskiej; rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta); odczytuje z mapy nazwy stolic trzech państw należących do Unii Europejskiej, główne rzeki, wodne, takie jak jeziora polodowcowe, górskie polodowcowe, przybrzeżne; pokazuje na mapie położenie największych obszarów leśnych w Polsce; wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski; omawia położenie Polski w Europie; wymienia nazwy krajów sąsiadujących z Polską; charakteryzuje jeden kraj sąsiadujący z Polską; wymienia cele Unii Europejskiej; podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE; prezentuje wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne; pokazuje na mapie największe i najmniejsze województwo; odczytuje z mapy nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka; wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską; charakteryzuje kraje sąsiadujące z Polską; wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania; wyjaśnia, czym jest strefa Schengen; charakteryzuje trzy wybrane kraje Unii analizuje informacje (wykres) dotyczące liczby mieszkańców w poszczególnych województwach; analizuje informacje (wykresy) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich; przygotowuje prezentację na temat krajów sąsiadujących z Polską; działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych; przygotowuje prezentację na temat wybranych krajów Unii Europejskiej; powiatu, gminy ; na temat podziału administracyjnego Polski, uwzględniając np.: największe i najmniejsze jednostki administracyjne, województwa najmniej i najbardziej zaludnione, województwa najmniej i najbardziej zurbanizowane itp.; wskazuje na mapie skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód; : na temat państw europejskich, 5

6 główne miasta jedno państwo należące Europejskiej; uwzględniając np.: do Unii Europejskiej; największe i najmniejsze państwa, państwa najmniej i najbardziej zaludnione itp.; przedstawia sylwetki dwóch Polaków działających we władzach Unii Europejskiej; prezentuje informacje na temat terytoriów zamorskich wybranych państw europejskich; Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody wymienia rodzaje wymienia źródła wyjaśnia, dlaczego lokalne wyjaśnia, dlaczego przygotuje informacje na zanieczyszczeń zanieczyszczeń ; podaje zanieczyszczenia mogą zanieczyszczenie temat zagrożeń lokalnego środowiska; wyjaśnia, przykłady miejsc, w stanowić zagrożenie dla środowiska jest groźne dla środowiska; przedstawia dlaczego opadające pyły których powstają trujące odległych obszarów; wszystkich organizmów; idee akcji służących 6

7 są szkodliwe dla pyły i gazy; wyjaśnia, omawia sposób ochronie przyrody; środowiska; wymienia dlaczego nie należy zagrożenia środowiska powstawania kwaśnych źródła zanieczyszczeń uprawiać ziemi i wypasać wynikające z rozwoju opadów; omawia sposób na temat lokalnych gleby i wody; wyjaśnia, co bydła w pobliżu transportu powstawania smogu; działań służących to są dzikie składowiska ruchliwych tras samochodowego; wyjaśnia, dlaczego ścieki ochronie środowiska; śmieci; podaje 2 3 komunikacyjnych; wyjaśnia, dlaczego ścieki mogą stanowić zagrożenie przykłady działań wymienia źródła stanowią zagrożenie dla dla zdrowia człowieka; na temat obszarów i lokalnych służących powstawania ścieków; środowiska; wyjaśnia uzasadnia potrzebę obiektów chronionych ochronie przyrody; wyjaśnia, dlaczego pojęcie bogactwa racjonalnego uwzględniając np.: wymienia 2 3 formy wysypiska stanowią przyrody; wykorzystywania bogactw największe i najmniejsze ochrony przyrody w zagrożenie dla wymienia działania przyrody; obszary, najstarsze i Polsce; podaje 2 3 środowiska; podaje człowieka służące najmłodsze, obejmujące przykłady ograniczeń przykłady bogactw ochronie przyrody; unieszkodliwiania ochroną największą i obowiązujących na przyrody wyjaśnia cel ochrony zanieczyszczeń przez najmniejszą liczbę obszarach chronionych; wykorzystywanych przez przyrody; wyjaśnia, co to przyrodę; gatunków itp.; wyjaśnia, na czym polega człowieka; są rezerwaty przyrody; wskazuje różnice między ochrona całkowita; podaje 2 3 przykłady wyjaśnia, na czym polega parkiem narodowym a na temat najstarszego rozpoznaje rośliny działań człowieka ścisła i częściowa ochrona parkiem krajobrazowym; parku narodowego na chronione, które może służących ochronie danego obszaru; przygotowuje prezentację świecie; spotkać w najbliższej przyrody; o wybranym obszarze lub okolicy; rozpoznaje wyjaśnia, co to są parki organizmów objętych obiekcie chronionym na temat okresów 7

8 zwierzęta chronione, narodowe; podaje ochroną częściową; leżącym na terenie ochronnych kilku które może spotkać w przykłady obiektów porównuje zasady województwa; gatunków ssaków (np. najbliższej okolicy; chronionych; omawia ochrony ścisłej i wyjaśnia, na czym polega sarny, dzika) i ryb; wykonuje wybrane sposób zachowania się na częściowej; ochrona gatunkowa; czynności zgodnie obszarach chronionych; wykonuje wszystkie podejmuje dodatkowe na temat osobliwości z poleceniem nauczyciela; wyjaśnia, na czym polega czynności zgodnie czynności, uzasadnia ich przyrodniczych regionu; ochrona częściowa; z instrukcją; celowość; rozpoznaje wybrane gatunki roślin chronionych; rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt chronionych; wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją; 8

9 Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin rozpoznaje na zdjęciach wymienia rodzaje wyjaśnia pojęcie wskazuje pozytywne i rodzaje krajobrazów; krajobrazów; podaje krajobraz; wymienia działalności człowieka negatywne skutki przykłady krajobrazów składniki, które należy skutkujące przekształcenia (lub nie) krajobrazu naturalnego; kulturowych; wskazuje w uwzględnić, opisując przekształcaniem krajobrazu najbliższej określa rodzaj krajobrazu krajobrazie najbliższej krajobraz; omawia cechy krajobrazu; opisuje okolicy; najbliższej okolicy; okolicy składniki, które są krajobrazu kulturowego; krajobraz najbliższej pokazuje na mapie Polski, wytworami człowieka; wskazuje w krajobrazie okolicy; na temat połowów ryb w Europy, świata Morze wyjaśnia pojęcie morze najbliższej okolicy wyjaśnia, dlaczego Morze Morzu Bałtyckim; omawia Bałtyckie; śródlądowe; podaje składniki naturalne; Bałtyckie należy do mórz sposób powstawania pokazuje na mapie pas przykłady organizmów wyjaśnia pojęcie cieśnina; chłodnych; charakteryzuje bryzy; pobrzeży; pokazuje na występujących w Morzu wyjaśnia, dlaczego Morze rozmieszczenie mapie jeziora przybrzeżne; Bałtyckim; rozpoznaje Bałtyckie jest morzem organizmów żyjących w na temat atrakcji rozpoznaje na zdjęciu typ wybrane gatunki ptaków słabo zasolonym; podaje Morzu Bałtyckim, turystycznych Gdyni i wybrzeża; pokazuje na żyjących nad Morzem przykłady organizmów uwzględniając głębokość i Sopotu; mapie Żuławy Wiślane; Bałtyckim; samożywnych zasolenie; przygotowuje informację pokazuje na mapie 3 4 omawia cechy wybrzeża występujących w Morzu omawia, w jaki sposób na temat osobliwości miejscowości turystyczne i niskiego i wybrzeża Bałtyckim; powstały jeziora przyrodniczych 9

10 wypoczynkowe; wysokiego; wyjaśnia wyjaśnia pojęcie wydmy przybrzeżne; omawia, w wybranego pojezierza; pokazuje na mapie pojęcie wydmy; omawia ruchome; wyjaśnia, na jaki sposób Wisła odszukuje na mapie Gdańsk; sposób gospodarowania czym polega niszcząca kształtowała krajobraz geometryczny środek pokazuje na mapie na pobrzeżach; działalność morza; opisuje Żuław; wyjaśnia, dlaczego Polski; Pojezierze Mazurskie; posługując się planem, wybrzeże wysokie; obserwujemy cofanie się przygotowuje notatkę pokazuje na mapie wymienia atrakcje wyjaśnia pojęcie depresja; wybrzeża wysokiego; prasową zachęcającą do największe i najgłębsze turystyczne Gdańska; omawia wygląd prezentuje (np. na osi odwiedzenia Warszawy; jezioro Polski; wymienia cechy współczesnego Gdańska; czasu) dzieje Gdańska od X pokazuje na mapie pas krajobrazu pojezierzy; opisuje krajobraz w. do czasów na temat rzadkich Nizin Środkowopolskich; pokazuje na mapie Krainę Pojezierza Suwalskiego; współczesnych; gatunków występujących wymienia dwie cechy Wielkich Jezior wskazuje składniki wymienia siłę, która w parkach narodowych krajobrazu nizinnego; Mazurskich; krajobrazu naturalnego na ukształtowała krajobraz pasa pobrzeży i pasa pokazuje na mapie Nizinę pokazuje na mapie Nizinach pojezierzy; wyjaśnia, w pojezierzy; Mazowiecką; największe obszary leśne Środkowopolskich; opisuje jaki sposób kształtował się wymienia dwie cechy Nizin Środkowopolskich; krajobraz Niziny krajobraz pojezierzy; krajobrazu opisuje krajobraz nizinny; Mazowieckiej; omawia osobliwości wielkomiejskiego; pokazuje na mapie inne opisuje krajobraz przyrodnicze Krainy pokazuje na mapie miasta, w których wielkomiejski; Wielkich Jezior Warszawę: dominuje krajobraz proponuje trasę wycieczki Mazurskich; planuje wymienia trzy zabytki, wielkomiejski; po Warszawie; wycieczkę po Pojezierzu które warto obejrzeć, posługując się planem, charakteryzuje wybrany Mazurskim lub 10

11 będąc w Warszawie; wymienia atrakcje park narodowy z pasa Pojezierzach Suwalskich; pokazuje na mapie parki turystyczne Warszawy; pobrzeży lub pasa omawia zmiany, jakie narodowe w pasie omawia wybrany park pojezierzy; rozpoznaje zaszły w krajobrazie Nizin pobrzeży i pasie narodowy z pasa pobrzeży symbole parków Środkowopolskich; podaje pojezierzy; rozpoznaje lub pasa pojezierzy; narodowych pasa przykłady występujących symbole dwóch z tych omawia wybrany park pobrzeży i pasa pojezierzy; na Nizinach Mazowieckich parków; narodowy pasa Nizin charakteryzuje wybrany składników krajobrazu pokazuje na mapie parki Środkowopolskich; park narodowy pasa Nizin naturalnego i narodowe pasa Nizin Środkowopolskich; kulturowego; Środkowopolskich ; rozpoznaje symbole omawia zmiany rozpoznaje symbole parków narodowych pasa zachodzące w krajobrazie dwóch z tych parków; Nizin Środkowopolskich; wielkomiejskim Warszawy; proponuje tematyczną wycieczkę po Warszawie; charakteryzuje parki narodowe pobrzeży i pojezierzy; wyjaśnia, dlaczego Puszczę Białowieską nazywamy lasem 11

12 pierwotnym ; Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn pokazuje na mapie Polski pas wyżyn i Wyżynę Śląską; odczytuje z mapy nazwy miast leżących na Wyżynie Śląskiej; na podstawie zdjęcia wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu miejsko- wymienia cechy krajobrazu miejskoprzemysłowego; podaje przykłady wpływu rozwoju przemysłu na stan środowiska; pokazuje na mapie Polski Prądnik i Ojców; omawia tryb życia nietoperzy; wymienia podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy; działań człowieka służących poprawie stanu omawia proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejskoprzemysłowy; podaje przykłady zmian w środowisku spowodowanych wpływu środowiska na zdrowie ludzi; wymienia różne postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej i omawia sposób ich wykorzystania; na podstawie dodatkowych źródeł 12

13 przemysłowego Wyżyny Śląskiej; pokazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko- Częstochowską; na podstawie zdjęcia wymienia 2 3 cechy charakteryzujące nietoperze; pokazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską; rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej; pokazuje na mapie Polski Kraków; rozpoznaje na zdjęciach 2 3 zabytki Krakowa; pokazuje na mapie parki narodowe chroniące obszary wyżynne; rozpoznaje symbole omawianych charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej; pokazuje na mapie główne miasta Wyżyny Lubelskiej; wymienia główne wydarzenia z historii Krakowa; wskazuje na planie miasta główne zabytki Krakowa; opisuje dowolny zabytek Krakowa; 2 3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN; podaje przykłady 2 3 zwierząt żyjących w Roztoczańskim PN; środowiska; wymienia cechy krajobrazu krasowego; wyjaśnia, w jaki sposób powstają jaskinie; omawia cechy suchorośli; uzasadnia, że Wyżyna Krakowsko- Częstochowska jest atrakcyjna turystycznie; wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy; omawia, wykorzystując mapę, położenie Krakowa; zaznacza na osi czasu główne wydarzenia z historii Krakowa; omawia osobliwości Wawelu; opracowuje plan zwiedzania Rynku Głównego w Krakowie; opisuje roślinność działalnością człowieka; wyjaśnia pojęcie krasowienia; opisuje wygląd jaskini krasowej; wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej; omawia czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo; opisuje atrakcje turystyczne wybranego miasta leżącego na Wyżynie Lubelskiej; wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich; omawia wkład wybranych władców w rozwój Krakowa; opracowuje plan wycieczki po Starym opisuje historię jednego z zamków położonych na Szlaku Orlich Gniazd ; proponuje plan wycieczki po Wyżynie Lubelskiej; przygotowuje prezentację na temat Ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim; omawia wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych; na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt występujących w omawianych parkach narodowych; 13

14 parków narodowych; Ojcowskiego PN; opisuje krajobraz Roztoczańskiego PN; Mieście i po Kazimierzu w Krakowie; uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN; Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór pokazuje na mapie Polski pokazuje na mapie Polski wyjaśnia, jak powstały wymienia czynniki na podstawie Góry Świętokrzyskie; Łysogóry; gołoborza; opisuje zewnętrzne, które dodatkowych źródeł pokazuje na mapie Polski wymienia trzy cechy krajobraz Gór ukształtowały krajobraz wiedzy przygotowuje Sudety i Karpaty; na krajobrazu Karkonoszy; Świętokrzyskich ; Gór Świętokrzyskich; informacje na temat podstawie obserwacji przyporządkowuje nazwy pokazuje na mapie Polski porównuje krajobraz historycznych przyczyn okazów skał wymienia po do zaprezentowanych Kotlinę Jeleniogórską Sudetów z krajobrazem wycinania lasów w dwie cechy skał okazów skał; i Kotlinę Kłodzką; opisuje Gór Świętokrzyskich; Górach Świętokrzyskich; występujących w górach pokazuje na mapie Polski krajobraz Karkonoszy; charakteryzuje skały na podstawie (np. granitu i piaskowca); Rysy najwyższy szczyt pokazuje na mapie Polski występujące w górach; dodatkowych źródeł pokazuje na mapie Polski polskiej części Tatr pasma górskie tworzące omawia formy skalne informacji prezentuje Tatry; na podstawie Wysokich; wymienia 2 3 Karpaty; pokazuje na występujące w Tatrach atrakcje turystyczne 14

15 zdjęcia wymienia2 3 cechy krajobrazu mapie Tatr Tatry Wysokie Wysokich; wymienia Karkonoszy; cechy krajobrazu wysokogórskiego; i Tatry Zachodnie; nazwy dużych tatrzańskich na podstawie wysokogórskiego; wyjaśnia, dlaczego w wymienia cechy jezior, jaskiń i dolin; dodatkowych źródeł wymienia 2 3 cechy wyższych partiach gór krajobrazu porównuje krajobraz Tatr informacji przygotowuje tatrzańskiej pogody; dłużej zalega śnieg; wysokogórskiego; Wysokich z krajobrazem opis miejsc, które warto podaje nazwy pięter porównuje roślinność wyjaśnia, dlaczego Tatr Zachodnich; omawia zobaczyć będąc roślinności w Tatrach; regla dolnego i regla roślinność w górach jest cechy wiatru halnego i w Tatrach; opracowuje omawia wybrane piętro górnego; rozmieszczona piętrowo; jego wpływ na warunki spis zasad, których należy roślinności w Tatrach; wymienia nazwy parków oblicza temperaturę pogodowe w Tatrach ; przestrzegać, wybierając pokazuje na mapie narodowych położonych powietrza na szczytach, charakteryzuje piętra się w góry; Polski parki narodowe w Górach Świętokrzyskich, znając temperaturę roślinności w Tatrach; w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach; powietrza u podnóża gór; omawia cechy budowy na temat rzadkich Sudetach i Karpatach; wymienia 2 3 osobliwości charakteryzuje wybrany roślin z poszczególnych gatunków roślin i rozpoznaje symbole wybranego parku park narodowy; pięter umożliwiające im zwierząt, żyjących omawianych parków narodowego; podaje po życie na danej wysokości; w omawianych parkach narodowych; dwa przykłady charakteryzuje parki narodowych; organizmów chronionych narodowe Gór w poznanych parkach Świętokrzyskich narodowych; i Sudetów; 15

16 Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów wskazuje na planszy części omawia budowę wyjaśnia związek budowy omawia proces omawia budowę komórki ciała mchu; wymienia zewnętrzną mchu; mchów ze sposobem rozmnażania się mchów roślinnej; omawia rolę miejsca występowania omawia znaczenie mchów pobierania przez nie przez zarodniki; omawia wybranych struktur mchów; w przyrodzie; wody; rolę poszczególnych części komórkowych; wymienia grupy omawia budowę wykorzystywania mchów ciała mchu; wyjaśnia, na podstawie paprotników (paprocie, zewnętrzną paproci; przez człowieka; dlaczego mchy nazywamy dodatkowych źródeł skrzypy, widłaki); dokumentuje obserwację organizmami pionierskimi; informacji omawia wymienia miejsca zarodni i zarodników znaczenia paprotników; wskazuje cechy wspólne w sposób powstania węgla występowania paproci; omawia budowę procesie rozmnażania kamiennego; paprotników; rozpoznaje na okazach naturalnych zewnętrzną skrzypów; mchów i paprotników; przedstawicieli wskazuje poznane części omawia budowę wskazuje cechy wspólne na temat chronionych paprotników; ciała roślin; zewnętrzną widłaków; paproci, skrzypów i gatunków paprotników; opisuje miejsca rozpoznaje nasiona kilku wskazuje położenie widłaków; występowania mchów i wybranych roślin zarodni u obserwowanych rozpoznaje obserwowane na temat roślin paprotników; rozpoznaje nasiennych; podaje 3 4 roślin; dokumentuje mchy i paprotniki, nasiennych, 16

17 wybranych przedstawicieli przykłady znaczenia roślin prowadzone obserwacje; posługując się atlasem uwzględniając np. mchów, paproci, nasiennych w przyrodzie wyjaśnia pojęcie rośliny roślin; najstarsze rośliny, skrzypów, widłaków; i dla gospodarki człowieka; nasienne; wyjaśnia rozpoznaje typy największe, najmniejsze, pokazuje na planszy wskazuje cechy budowy pojęcia: rośliny kwiatostanów; omawia itp. ; organy rośliny nasiennej; pozwalające odróżnić od nagonasienne i wady i zalety rozmnażania przygotowuje wymienia trzy przykłady siebie wybrane rośliny okrytonasienne; omawia się przez zarodniki i dokumentację znaczenia roślin nagonasienne; wskazuje występowanie roślin nasiona; fotograficzną (lub nasiennych; cechy budowy nasiennych na Ziemi; wyszukuje rośliny prezentację na podstawie obserwacji pozwalające odróżnić od porównuje położenie okrytonasienne multimedialną) pt. wskazuje dwie cechy siebie wybrane rośliny nasion u roślin posiadające poznane na Rośliny nasienne rośliny nagonasiennej; na okrytonasienne; nagonasiennych lekcji typy kwiatostanów; rosnące w najbliższej podstawie obserwacji roślin i okrytonasiennych; rozpoznaje typy okolicy ; wskazuje dwie cechy mających pędy wskazuje na okazach kwiatostanów wskazane rośliny okrytonasiennej; podziemne; omawia rolę naturalnych roślin nago- przez nauczyciela; przekształceń łodygi; rozpoznaje 2 3 rośliny łodygi; na podstawie i okrytonasiennych omawia sposób nagonasienne; rozpoznaje obserwacji przekroju położenie kwiatostanów przewodzenia wody i soli wykorzystywania łodyg 2 3 rośliny drzewa iglastego, np. (np. u sosny i u leszczyny); mineralnych oraz roślin nasiennych przez okrytonasienne; sosny, oblicza jego wiek; omawia funkcje pędów: produktów fotosyntezy; człowieka; wymienia główne części wymienia funkcje liścia; nadziemnego i omawia rodzaje i różne na podstawie ciała rośliny nasiennej; omawia cechy palowego podziemnego; kształty liści, podając dodatkowych źródeł opisuje budowę pędu systemu korzeniowego; omawia rolę aparatu przykłady; wymienia informacji podaje 17

18 nadziemnego; porównuje rozpoznaje rodzaje pędów szparkowego u roślin; przykłady roślin mających: przykłady przekształceń wygląd łodygi drzewa podziemnych; rozpoznaje porównuje systemy system korzeniowy liści i korzeni; i rośliny zielnej (2 3 typy systemów korzeniowe palowy i palowy, system wskazuje okazy roślin cechy); korzeniowych roślin; wiązkowy; korzeniowy wiązkowy; w środowisku opisuje budowę wyjaśnia, na czym polega wskazuje poznane rodzaje porównuje budowę przyrodniczym, u których zewnętrzną liścia; rozmnażanie bezpłciowe liści na okazach dwóch roślin można zaobserwować wymienia dwie funkcje roślin ; podaje nazwy naturalnych; okrytonasiennych np. zmodyfikowane części korzeni; części kwiatu; rysuje wyjaśnia, na czym polega tulipana i mniszka ciała; wskazuje poznane części pręcik i słupek; rozmnażanie płciowe lekarskiego; na podstawie ciała rośliny na okazach korzystając ze schematu, roślin; wyjaśnia pojęcie kwiaty dodatkowych źródeł naturalnych; porównuje omawia cykl rozwojowy omawia rolę obupłciowe; informacji podaje elementy budowy rośliny okrytonasiennej; poszczególnych części omawia proces zapylenia przykłady różnych zewnętrznej dwóch opisuje rysunek budowy kwiatu; omawia budowę i zapłodnienia u roślin przystosowań kwiatów do rodzajów liści (np. brzozy i nasienia; porównuje pręcika i słupka; okrytonasiennych; zapylania; kasztanowca); budowę kwiatów tulipana wyjaśnia znaczenie pojęć: omawia budowę owocu; przygotuje informacje na omawia kolejne czynności i jabłoni; zapylenie i zapłodnienie; na podstawie obserwacji temat wartości rozmnażania rośliny wymienia miejsca charakteryzuje omawia zmiany wyglądu odżywczych wybranych ozdobnej przez podział; występowania grzybów; przystosowania owoców rośliny na różnych etapach nasion; na modelu lub planszy do różnych sposobów rozwoju (np. na podstawie wskazuje poszczególne wykorzystywania grzybów; rozprzestrzeniania występowanie liścieni, dodatkowych źródeł części kwiatu; odróżnia gatunki grzybów zawartych w nich nasion; czyli pierwszych liści informacji wyjaśnia, czym 18

19 wymienia warunki jadalnych od gatunków wskazuje zmiany różniących się od liści jest bielmo; niezbędne do kiełkowania grzybów trujących; podaje w wyglądzie kwiatu właściwych, liczba roślin; po 2 3 przykłady świadczące o tym, że liścieni); sposobów pozytywnej i negatywnej nastąpił już proces wymienia różnice między rozprzestrzeniania nasion roli grzybów; zapłodnienia; grzybami a roślinami; znajdujących się w opisuje (na podstawie wyjaśnia, dlaczego grzyby opisuje różne kształty owocach; obserwacji) warunki, w tworzą odrębne owocników, podając wskazuje na okazach jakich występują grzyby; królestwo; podaje przykłady; naturalnych kwiaty przykłady grzybów jedno- wymienia objawy, które i kwiatostany; i wielokomórkowych; mogą świadczyć o zatruciu wskazuje na okazach omawia budowę grzybów grzybami; omawia sposób naturalnych poznane wielokomórkowych; postępowania części kwiatu; wymienia cechy budowy w przypadku podejrzenia na podstawie obserwacji zewnętrznej grzybów zatrucia grzybami; rysuje owocnik grzyba ułatwiające ich rozpoznaje poznane kapeluszowego; podaje rozpoznawanie; podaje kształty owocników nazwy części grzyba; przykłady wpływu grzybów kapeluszowych; wyjaśnia, dlaczego należy grzybów pasożytniczych rozpoznaje, korzystając z zbierać tylko grzyby, które na rośliny, zwierzęta, atlasu 2 3 gatunki się zna; na podstawie ludzi; grzybów; ilustracji wymienia wskazuje w środowisku 19

20 charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego; rozpoznaje 2 3 gatunki grzybów jadalnych; wskazuje na okazie naturalnym poznane części ciała grzyba kapeluszowego; przyrodniczym grzyby pasożytnicze (np. hubę, sporysz); Dział 8: Odkrywamy tajemnice materii 20

21 wykonuje z plasteliny wyjaśnia, czym są drobiny; porównuje właściwości wyjaśnia, podając na podstawie modele drobin; wykonuje wyjaśnia pojęcie wody w trzech stanach przykłady, czym jest dodatkowych źródeł z plasteliny modele dwóch właściwości substancji; skupienia; omawia materia; wyjaśnia, od informacji wyjaśnia, czym różnych substancji omawia wpływ ułożenie drobin w ciałach czego zależą właściwości jest atom; zbudowanych z drobin; na temperatury na zmiany stałych, cieczach i gazach ; substancji; porównuje omawia, popierając podstawie obserwacji stanu skupienia wyjaśnia, co nazywamy ruch drobin w ciałach przykładami, wpływ wymienia właściwości 2 3 substancji; rozpoznaje nieściśliwością ciał stałych; stałych, cieczach i gazach; sposobów ułożenia wybranych substancji; stan skupienia substancji wyjaśnia, czym jest wyjaśnia, dlaczego ciała drobin w ciałach stałych ciał na podstawie ułożenia magnes; stałe mają określony na ich właściwości; stałych, cieczy i gazów; drobin; ciał przyciąganych kształt i określoną korzystając rysuje ułożenie drobin bada doświadczalnie i nieprzyciąganych przez objętość ; z dodatkowych źródeł w ciałach stałych, cieczach wpływ rozdrobnienia magnes; określa omawia wzajemne informacji, podaje i gazach; substancji na jej objętość; właściwość mechaniczną oddziaływanie magnesów; przykłady wykorzystania bada doświadczalnie określa właściwości ciał wskazanego ciała stałego najtwardszych ciał możliwość zmniejszenia stałych w zakresie kształtu (np. węgla, materaca); przedmiotów (inne niż w stałych; objętości ciała stałego; i ściśliwości; wymienia wyjaśnia, dlaczego ciecze podręczniku), do których na podstawie ciał właściwości mechaniczne nie mają własnego wykonania wykorzystano dodatkowych źródeł twardych, kruchych ciał stałych; kształtu ; porównuje właściwości mechaniczne informacji podaje i plastycznych; bada bada oddziaływanie właściwości ciał stałych i i magnetyczne ciał stałych; przykłady dwóch cieczy, doświadczalnie magnesów na siebie i inne cieczy w zakresie kształtu wyjaśnia, dlaczego ciecze w których nie i ściśliwości; mają stałą objętość ; zaobserwujemy zjawiska 21

22 właściwości mechaniczne substancje; podaje bada doświadczalnie wyjaśnia, na czym polega dyfuzji, np. woda i olej wybranych ciał stałych; przykłady wykorzystania wpływ temperatury cieczy zjawisko dyfuzji wyjaśnia pojęcie gęstości wskazuje bieguny w życiu właściwości na ich dyfuzję; w cieczach; substancji; magnetyczne w magnesie; plastycznych oblicza masę substancji o wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia, co to jest i magnetycznych ciał danej objętości, mając substancje o tej samej próżnia; omawia zasady przedmiotów wykonanych stałych; daną masę 1 cm 3 tej objętości różnią się bezpieczeństwa podczas z substancji kruchych, określa właściwości cieczy substancji; masami; wyjaśnia związek posługiwania się twardych i sprężystych; w zakresie kształtu wyjaśnia, dlaczego gazy objętości substancji z jej urządzeniami, w których bada doświadczalnie i ściśliwości; bada nie mają stałego kształtu i masą; wykorzystano zjawisko wpływ wielkości naczynia doświadczalnie możliwość stałej objętości; wyjaśnia, porównuje przebieg ściśliwości gazów; na objętość cieczy; zmiany objętości cieczy; na czym polega ściśliwość dyfuzji w cieczach wyjaśnia zasadę działania wymienia czynniki porównuje, gazów; wyjaśnia, na czym i w gazach; termosu; wyjaśnia, czy wpływające na szybkość przeprowadzając polega rozprężliwość powiedzenie futro parowania cieczy; podaje doświadczenie, wpływ gazów; zastosowania grzeje jest prawdziwe; przykłady cieczy, których rodzaju cieczy na szybkość wyjaśnia pojęcia: przewodnictwa cieplnego wyjaśnia wpływ pary są łatwopalne; parowania; przewodnik ciepła, ciał stałych; porównuje temperatury powietrza wymienia nazwy podaje sposób izolator ciepła; podaje przekazywanie ciepła na dokładność pomiarów jednostek masy; wyznaczenia masy; przykłady zastosowania przez ciecze, gazy i ciała wykonywanych przy bada doświadczalnie doświadczalnie porównuje gazu jako izolatora ciepła; stałe; użyciu metalowej taśmy możliwość zmiany masy różnych substancji o wyjaśnia związek mierniczej; tej samej objętości; świadczące o tym, że rozszerzalności cieplnej 22

23 objętości gazu; podaje określa właściwości gazów konstruktorzy i projektanci ciał stałych z ich budową wyjaśnia, dlaczego przykłady wykorzystania w zakresie kształtu uwzględniają zjawisko drobinową; zamarzanie i rozmarzanie w życiu codziennym i ściśliwości; podaje rozszerzalności cieplnej wyjaśnia, dlaczego wody w szczelinach jezdni ściśliwości i rozprężliwości przykłady dyfuzji w ciał stałych; szybkość parowania cieczy wpływa niekorzystnie na gazów; gazach; wyjaśnia, na czym polega zależy od jej temperatury; stan dróg. ciał wyjaśnia, dzięki czemu jest nietypowa rozszerzalność stałych dobrze i źle możliwe ogrzewanie cieplna wody; porównuje przewodzących ciepło; mieszkań za pomocą zjawiska parowania i z życia kaloryferów; wrzenia; wyjaśnia, na codziennego wyjaśnia, dlaczego latem jakiej zasadzie zamyka się potwierdzające zjawisko na jezdniach powstają szczelnie słoiki rozszerzalności cieplnej koleiny; z przetworami; ciał stałych; bada doświadczalnie rozszerzalność cieplną wykorzystania w praktyce cieczy; bada zjawiska rozszerzalności doświadczalnie wpływ cieplnej cieczy; temperatury na objętość gazów; 23