NARZ DZIA INFORMATYCZNE WSPIERAJ CE DOBÓR SKALOWALNYCH SKŁADNIKÓW OPROGRAMOWANIA (COTS)

Transkrypt

1 NARZ DZIA INFORMATYCZNE WSPIERAJ CE DOBÓR SKALOWALNYCH SKŁADNIKÓW OPROGRAMOWANIA (COTS) JAROSŁAW W TRÓBSKI AGNIESZKA KONYS WALDEMAR WOLSKI Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Streszczenie W niniejszym artykule podj to problem analizy dost pnych narz dzi informatycznych wspomagaj cych dobór skalowalnych składników systemów informatycznych (COTS). We wst pie przybli ono poj cie skalowalnych składników oprogramowania. Kolejno przeprowadzono identyfikacj i analiz dost pnych narz dzi informatycznych wspomagaj cych COTS oraz dokonano próby ich klasyfikacji. Cało ko cz wnioski z przeprowadzonych bada. Słowa kluczowe: COTS, ocena oprogramowania, wspomaganie decyzji, narz dzia informatyczne wspomagaj ce COTS, COTS Based System Development (CBSD) 1. Wprowadzenie Strategiczn potrzeb współczesnego przedsi biorstwa jest posiadanie oprogramowania wspomagaj cego jego działanie. Składniki oprogramowania COTS (Commercial Off The Shelf) s narz dziem wpieraj cym okre lone funkcje w danej organizacji. Za ich główny cel przyjmuje si dostarczenie za ich pomoc mo liwie pełnego zbioru cech funkcjonalnych wspomagaj cych zarz dzanie przedsi biorstwem [39]. Składniki COTS maj na celu dostarczenie zbioru ci le sprecyzowanych funkcjonalno ci, s produktami przeznaczonymi do sprzeda y i ogólnie dost pnymi na rynku dla u ytkowników [28,41]. Dodatkowo, s równie zestawiane i integrowane z wieloma ró nymi systemami informatycznymi [39]. Jako mo liwe korzy ci z wdro enia nale y wskaza m.in. skrócenie czasu budowy i rozwoju aplikacji oraz zmniejszenie kosztów przy zachowaniu zakładanego poziomu jako ci. W nast pstwie ewolucji rynku COTS wykształciło si podej cie CBSD (COTS Based System Development). Jego zadaniem jest przeszukiwanie rynku produktów COTS oraz wspomaganie procesu ich wyboru. W artykule podj to prób analizy stanu bada w zakresie dost pnych narz dzi informatycznych wspieraj cych ten proces. 2. Oprogramowanie COTS Dynamiczny rozwój oprogramowania dla przedsi biorstw jest determinowany poprzez zmiany zachodz ce na rynku, sposób prowadzenia biznesu oraz wzrost znaczenia roli, jak przypisuje si społecze stwu informacyjnemu. Oprogramowania wspieraj ce funkcjonowanie przedsi biorstwa s pisane z wyprzedzeniem czasowym przez producenta sprzedawc w celu dostarczenia kompletu niezb dnych cech wspomagaj cych działalno tego przedsi biorstwa (niezale nie od jego rozmiaru oraz skali prowadzonej działalno ci). COTS jest terminem, który odnosi si do

2 214 Jarosław W tróbski, Agnieszka Konys, Waldemar Wolski Narz dzia informatyczne wspieraj ce dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS) oprogramowania dla przedsi biorstw wspomagaj cym ró ne segmenty jego działalno ci takie jak: ksi gowo, zarz dzanie relacjami z klientem (CRM), e-commerce, planowanie zasobów przedsi biorstwa (ERP), zarz dzanie ła cuchem dostaw (SCM) czy zarz dzanie zasobami ludzkimi (HR). Termin COTS dotyczy zró nicowanej gamy produktów [2,5,14,37]. Definicje przedstawione w literaturze przedmiotu charakteryzuj termin COTS w bardzo szerokim zakresie. Produkty COTS [14] cechuj si tym, e s produktami do publicznego u ytkowania, przeznaczonymi do sprzeda y i dzier awy. S one oferowane przez sprzedawc zawieraj c zestaw ci le sprecyzowanych cech, maj cych za zadanie podniesienie gotowo ci systemu informacyjnego organizacji. Prawa dotycz ce oferowanego produktu posiada wył cznie sprzedawca i tylko on kontroluje jego dalszy rozwój [39]. COTS-y s dost pne dla u ytkowników w wielu identycznych wersjach, bez mo liwo ci zmiany kodu oprogramowania bezpo rednio przez u ytkownika [39]. Niekiedy stanowi one elementy wi kszego, bardziej zło onego systemu: - COTS Based System (CBS), czyli aplikacji zawieraj cej w sobie wi cej ni jeden element COTS [4,40,60]. Z kolei COTS Based System Development (CBSD) stanowi proces, który prowadzi do rozwoju CBS [4,40,61]. ródło: Opracowanie własne. Rys.1. Charakterystyka produktów COTS Na podstawie definicji zaprezentowanej przez SEI [52] oprogramowanie COTS mo na zdefiniowa jako produkt przeznaczony do sprzeda y, dzier awy lub koncesjonowania, przeznaczony do u ytku publicznego, oferowany przez sprzedawc w celu osi gni cia korzy ci ze sprzeda y tego rozwi zania. Jest on wspierany i rozwijany przez sprzedawc, który posiada równie wszelkie prawa własno ci. Rozwi zania tego typu s udost pniane w wielu identycznych kopiach, które nie

3 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 22, mog zosta zmodyfikowane od wewn trz. Termin COTS według definicji zaprezentowanej przez IEEE [26] charakteryzuje si zazwyczaj stabilno ci i prawidłowym wskazaniem warunków w dokumentacji oraz posiada znane mo liwo ci i ograniczenia. Opieraj c si na definicji Federal Acquisition Regulations COTS mo na okre li jako oprogramowanie gotowe do nabycia, gotowe do u ytku, dystrybuowane przez wielu producentów [39, 42]. Inn definicj przytacza Vidger i in. [58], wskazuj c COTS jako rozwi zania sprzedawane w wielu kopiach, ró ni cych si mi dzy sob minimaln liczb zmian przy zało eniu, e odbiorca oprogramowania nie posiada adnych mo liwo ci wprowadzania samoczynnie zmian w kodzie ródłowym oraz nie posiada dost pu do szczegółowej specyfikacji oprogramowania, a tak e nie posiada bezpo redniego wpływu na rozwój oprogramowania. Kolejna definicja, zaprezentowana przez Basili i Boehm [7], zakłada, e kupuj cy nie posiada dost pu do kodu ródłowego tego oprogramowania, sprzedawca posiada kontrol nad rozwojem i modyfikacjami oprogramowania. 3. Uogólnienie do wiadcze metodycznych w zakresie metod doboru skalowalnych składników systemów informatycznych Analiza decyzji o wyborze skalowalnych składników programowych jest procesem wa nym i zło onym. Wielu autorów zalicza efektywnie funkcjonuj cy system informatyczny w przedsi biorstwie do krytycznych czynników sukcesu danej organizacji [28,33] oraz drog do osi gania wysokiej pozycji konkurencyjnej [54]. W zwi zku z powy szym poszukiwanie i wła ciwy dobór metodologii oceny składników powielarnych oprogramowania stanowi wa ny problem badawczy. Dost pne metody gwarantuj mo liwo zdefiniowania głównych etapów wyboru oprogramowania, a dokonanie prawidłowej oceny i warto ciowania poszczególnych kryteriów oceny stanowi główne stadia wyboru konkretnego oprogramowania [13]. Wybór oprogramowania powinien uwzgl dnia zatem zarówno wymagania stawiane dla systemu jak i jego cechy techniczne z jednej strony oraz zale no ci finansowe z drugiej. ródło: Opracowanie własne na podstawie: [5]. Rys.2. Etapy rozwoju procesu oprogramowania

4 216 Jarosław W tróbski, Agnieszka Konys, Waldemar Wolski Narz dzia informatyczne wspieraj ce dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS) Opieraj c si na dost pnych metodologiach mo na wyznaczy ogólny schemat rozwoju procesu doboru i oceny oprogramowania COTS, wyszczególniaj c jego najwa niejsze etapy (Rys. 2). 4. Narz dzia informatyczne wspomagaj ce COTS Tradycyjne podej cie do tworzenia wymaga systemu, wskazuje producentów oprogramowania jako głównych decydentów w zakresie realizowanych przez system wymaga [2,3]. W efekcie, w wi kszo ci przypadków producenci nie posiadaj dokładnych informacji o potrzebach informacyjnych danego przedsi biorstwa. Dodatkowym mankamentem s bardzo ograniczone mo liwo ci dokonywania indywidualnych zmian przez u ytkowników. Zało eniem CBSD jest mo liwo utworzenia zestawu elastycznych wymaga wspomagaj cych przeszukiwanie rynku produktów COTS [39]. Efektem tego jest mo liwo wyboru odpowiednich składników oprogramowania COTS, spełniaj cych indywidualne preferencje u ytkownika. W przypadku CBSD, w przeciwie stwie do tradycyjnego w zakresie tworzenia wymaga systemu, w roli in ynierów wyst puj u ytkownicy oprogramowania [12]. Za pomoc ł czenia poszczególnych komponentów systemu maj mo liwo wskazania najbardziej preferowanych cech systemu dla potrzeb danego przedsi biorstwa [7]. Etap projektowania oprogramowania, w przypadku zastosowania tradycyjnej formy rozwoju oprogramowania, polega na dokonaniu szczegółowej analizy wymaga w celu utworzenia opisu wewn trznej struktury i organizacji systemu, który dostarczyłby podstaw do jego konstrukcji [40]. Z kolei podej cie oparte na CBSD wskazuje na mo liwo poł czenia produktów w taki system oprogramowania, który spełniałby zało one przez u ytkownika wymagania. Nale y przy tym wzi pod uwag równie wa no poszczególnych składników [4,5]. Mimo e istnieje nieodł czne ryzyko zwi zane z u ytkowaniem COTS, CBSD stanowi ekonomiczn i strategiczn potrzeb w zró nicowanym rodowisku aplikacji informatycznych [45]. Jedn z czynno ci krytycznych w CBSD jest wybór odpowiednich elementów spo ród dost pnego oprogramowania COTS. Przykładem narz dzia realizuj cego ten proces jest oparty na technologii Webowej system IPSCom (Intelligent Portal for Searching Components). Podej cie realizowane w nim stanowi realizacj etapu projektowego, maj ce na celu rozwijanie otwartego portalu informacyjnego dla oprogramowania COTS oraz składników non software, w którym poszczególne istniej ce repozytoria COTS mog zosta zintegrowane wykorzystuj c rodzajow ontologi. Celem rodzajowej ontologii jest dostarczenie wytycznych do zdefiniowania składników, które unifikuj ró nice pomi dzy ró nymi modelami jako standardowy interfejs do wyszukiwania komponentów. W rezultacie ontologia ta jest w stanie przechowywa informacje dla ka dego ze składników odno nie: ogólnych informacji (nazwa, wersja, j zyk itp.), cech (wła ciwo ci, metody, przypadki), projektów (opisuje w jaki sposób zbudowa zło ony składnik ł cz cy uprzednio ju istniej ce składniki) [1]. Identyfikacja oraz interakcja kluczowych elementów została zaprezentowana na poni szym rysunku. Zostały one podzielone na trzy grupy obejmuj ce zarz dzanie, rozwój oraz wspomaganie oparte na wiedzy [1]. Zarz dzanie obejmuje sposób post powania w przypadku korzystania z portalu, analiz prawnych czynników oraz zarz dzanie wersjami COTS, ustawienia oprogramowania, sposób post po-

5 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 22, wania i ontologi oraz rozwój portalu. Z kolei etap rozwoju precyzuje zalecany system, specyfikacj oprogramowania i ontologii. Natomiast wspomaganie oparte na wiedzy zawiera specyfikacj dziedziny ontologii i taksonomii, ontologie składników COTS, dziedzinowo ontologie oraz ontologie globalne (Rys. 3). ródło: Opracowanie własne na podstawie: [1]. Rys. 3. Architektura systemu IPSCom Wspomaganie w doborze składników oprogramowania realizowane jest przez wiele narz dzi informatycznych. Analiza literatury przedmiotu dostarcza szeroki zbiór metod i technik wspieraj cych CBSD. Analizuj c podstawy formalne wskazanych technik wyodr bni mo na tutaj klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow, techniki semantyczne, zastosowanie agentów, ontologie oraz. W szczególno ci, opieraj c si na literaturze przedmiotu, zidentyfikowano nast puj ce narz dzia: GAM (Goal Argumentation Method), GQM (Goal Question Metrics), The Goal Structuring Notation (GSN), NFR, REMAP, Reasoning Loop Model, Strategic Dependency Model (SDM), Cognitive Tasks Analysis, SIBYL, EKD, Agora, SCB (Software Commerce Broker), IPSCom (Intelligent Portal for Searching Components), MoreCOTS, Sema-SC (Semantic Component Selection), GBTCM (Goal-Based Taxonomy Construction Method), GBRAM (Goal-Based Requirements Analysis Method), GOThIC (Goal- Oriented Taxonomy and reuse Infrastructure Construction), KAOS, ISAC, Goal - Based Workflow System for Multiagent Task Coodrination, Ontomanager, SymOntoX, Hierarchical Agglomerative Clustering (HAC), PLIB, INSEAS, ADIPS Framework - Faceted Browsing, Rascal, Model Driven Architecture MDA, Semantic-Based Technique, CompoNex Browsing. Na podstawie

6 218 Jarosław W tróbski, Agnieszka Konys, Waldemar Wolski Narz dzia informatyczne wspieraj ce dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS) przeprowadzonej identyfikacji dost pnych narz dzi wspomagaj cych COTS, została dokonana szczegółowa analiza ich u yteczno ci, wraz z prób przydziału do odpowiedniej kategorii (Rys. 4). Rys. 4. Ogólna klasyfikacja dost pnych narz dzi wspomagaj cych COTS ródło: Opracowanie własne. Analizuj c dost pne informacje odno nie ka dego z narz dzi, zostały wskazane ogólne kryteria klasyfikuj ce dane rozwi zanie do poszczególnych kategorii, obejmuj ce: zastosowanie agentów (INSEAS, RASCAL, ADIPS, Goal - Based Workflow System for Multiagent Task Coodrination), techniki semantyczne (Sema SC, Semantic Based Technique, Hierarchical Agglomerative Clustering HAC), klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow (Agora, SCB, MoreCOTS, IP- SCom, MDA), (GOThIC, Cognitive Task Analysis, ISAC, EKD, SYBIL, SDM, REMAP, KAOS, GQM, GAM, GBTCM, GBRAM, GSN, NFR, Reasoning Loop Model, CompoNex Browsing), ontologie (ONTOMANAGER, PLIB, SymOntoX). Niniejsze zestawienie zawiera krótk charakterystyk dost pnych i uprzednio zidentyfikowa-

7 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 22, nych wybranych narz dzi informatycznych wspomagaj cych COTS z uwzgl dnieniem przydziału do danego kryterium klasyfikuj cego (Tabela 1). Nazwa Narz dzia GQM (Goal Question Metrics) GAM (Goal Argumentation Method) IPSCom (Intelligent Portal for Searching Components) Agora SCB (Software Commerce Broker) Tabela 1. Narz dzia informatyczne wspomagaj ce COTS Kryteria klasyfikuj ce klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow Cechy charakterystyczne (opis narz dzia) Procedura GQM przebiega z góry na dół (top down), rozpoczynaj c si od zdefiniowania istoty pomiaru. Na najni szym poziomie definiowane s bezpo rednie pomiary dostarczaj ce danych niezb dnych do obliczenia metryk poszczególnych składników. Proces w modelu GAM przebiega z dołu do góry (bottom up), a agregacja ocen odbywa si jak w modelu GQM. GAM ł czy podej cie zdrowo - rozs dkowe z modelem argumentacji. Narz dzie IPSCom stanowi prototyp projektowy, maj cy na celu budow i rozwój otwartego portalu informacyjnego dla oprogramowania COTS oraz składników non software, w którym poszczególne istniej ce repozytoria COTS mog zosta zintegrowane wykorzystuj c rodzajow ontologi. Podej cie to opiera si na badaniu prototypu rozbudowywanego przez SEI, który próbuje stworzy opart na współczynnikach baz danych zawieraj c składniki oprogramowania u ywaj ce agentów JavaBeans oraz CORBA w poł czeniu z Webowymi technologiami wyszukiwania. Agora składa si z dwóch podstawowych procesów: 1. ustalenia poło enia oraz oznaczenia składników, 2. wyszukiwania oraz odzyskiwania składników. SCB dostarcza mechanizmów, na podstawie których klienci mog odtworzy składniki poprzez sie Web niezale nie od ich lokalizacji. Narz dzie to opiera si na badaniu prototypu i umo liwia zbieranie informacji odno nie ogólno wiatowych składników oprogramowania poprzez Internet oraz dostarczenie zestawu elektronicznych katalogów zawieraj cych składniki oprogramowania w cz ciowo uformowanych wymaganiach j zyka SCL (Software Specification and Commerce Language). ONTOMANAGER ontologie OntoManager składa si z trzech komponentów (składników): Modułu Integracji Danych, Modułu Wizualizacji oraz Modułu Analizuj cego. Moduł Integracji Danych gromadzi dane z ró nych serwerów (w przypadku systemów rozproszonych) oraz tworzy centralny dziennik ontologii. Moduł wizualizacji ł czy zintegrowan ontologi u ywanych danych z ontologi sam w sobie. Umo liwia przedstawienie tych samych informacji w ró ny sposób. Moduł Analizuj cy dostarcza wskazówek do menad era ontologii w jaki sposób ulepszy dan ontologi. Ulepszenie to powinno by prowadzone zgodnie z potrzebami u ytkownika. SymOntoX(Symbolic Ontology XML-based management system) ontologie SymOntoX ma na celu identyfikacj i kategoryzacj mo liwych przypadków biznesowych. Technika ta oferuje wiele opcji modelowania okre lanych mianem meta-

8 220 Jarosław W tróbski, Agnieszka Konys, Waldemar Wolski Narz dzia informatyczne wspieraj ce dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS) Nazwa Narz dzia Hierarchical Agglomerative Clustering (HAC) Kryteria klasyfikuj ce techniki semantyczne Cechy charakterystyczne (opis narz dzia) przypadków (np. Business Process, Business Object i Business Actor) Model ontologii w SymOntoX jest przedstawiany jako OPAL (Object, Process and Actor Modelling Language). Stosowanie algorytmu HAC opiera si na grupowaniu hierarchicznych wileoatrybutowych danych. Algorytm metody zakłada ł czenie w procesie iteracji najbardziej podobnych do siebie grup składników. PLIB ontologie Rezultatem tego projektu jest budowa menad era ontologii, który dostarczałby u ytkownikowi rodków do zdefiniowania i rozwijania ontologii. Opiera si on na zało eniach: W ka dej z dziedzin jest szczegółowy słownik który nale y do danej dziedziny. Ludzie ci gle rozwijaj poj cia i je praktykuj, wi c koniecznym staje si fakt posiadania takiego narz dzia, które pozwalałoby u ytkownikowi budowanie jego własnej ontologii.. INSEAS (Intelligent Search Agent System) ADIPS Framework - Faceted - Browsing RASCAL - Users Web Mining Model Driven Architecture - MDA zastosowanie agentów zastosowanie agentów zastosowanie agentów klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow System opiera si na technologii XML oraz Technologiach agentowych (Component Agent i User Agent). Przekształcaj one dane wej ciowe w dokumenty XML, które s gromadzone w repozytoriach w celu pó niejszego wyszukiwania informacji. User Interface Agent odpowiada za dostarczenie dogodnego i skutecznego rodowiska poszukiwa. Dostawcy składników wykorzystuj Component Agent w celu gromadzenia składników w repozytorium INSEAS. Technologicznie repozytorium wspiera składniki: CORBA, JavaBeans oraz COM/ActiveX. Posiada trzy główne składniki: Agent Virtual Machine, Repozytorium ADIPS i Design Support Environment. Składniki oprogramowania s gromadzone w repozytorium jako składniki agentowe okre lane mianem agenty repozytorium. Agent repozytorium działa w Agent Virtual Machine. Jest to rekomenduj cy system agentowy (Recommender Agent System). Jego celem jest wskazanie rekomendowanych składników oprogramowania, których poszukuje u ytkownik. System przyjmuje zało enie, e u ytkownik posiada okre lone wymagania, ale jest nie wiadomy o istnieniu składników oprogramowania. Architektura systemu składa si z trzech, głównych elementów: repozytorium kodu, historii u ycia oraz agenta rekomenduj cego. MDA stanowi nowa technik rozwoju aplikacji oraz tworzenia specyfikacji. Oparta jest na niezale nej platformie (Platform Independent Model PIM) - aplikacji i specyfikacji post powania oraz biznesowej funkcjonalno ci. Kompletna specyfikacja MDA składa si z okre lonego, opartego na niezale nej platformie modelu i dodatkowo z jednego lub wi cej modeli szczegółowych platformy (Platform-Specific Models - PSM) oraz kompletów definicji

9 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 22, Nazwa Narz dzia MoReCOTS Sema-SC (Semantic Component Selection) Semantic-Based Technique CompoNex Browsing GBTCM (Goal-Based Taxonomy Construction Method) GBRAM (Goal-Based Requirements Analysis Kryteria klasyfikuj ce klasyczne narz dzia wspomagane technologi Webow techniki semantyczne techniki semantyczne Cechy charakterystyczne (opis narz dzia) interfejsów. Stanowi prototyp wyspecjalizowanego aparatu wyszukiwania dla COTS sprzedawanych w sieci. Opiera si na meta - wyszukiwaniu online wyspecjalizowanych baz danych utrzymywanych przez pi ciu wydawców skatalogowanych COTS. MoReCOTS jest oparty na taksonomii składników dost pnych w skatalogowanych produktach COTS. Dostarcza on uszczegółowienia obejmuj cego list kategorii COTS i wyspecjalizowany interfejs wyszukiwania wraz z okre lonymi zakresami wyszukiwania powi zanymi z charakterystykami COTS. Jest zautomatyzowan metod dla potrzeb identyfikacji składników oraz ich klasyfikacji w oparciu o rodzajow dziedzin taksonomii i wygenerowane semantyczne dane wej ciowe u ytkownika. Ka de zapytanie jest semantycznie dopasowywane do tego co ma by wyszukane, a osi gni cie lepszych wyników jest mo liwe wykorzystuj c dost pny zautomatyzowany system kategoryzacji. Uwzgl dnia on tak e informacje zawarte w dost pnych powi zanych portalach COTS. Aplikacja ta rozwijana jest w celu ulepszenia wyszukiwania oraz przechowywania w du ych repozytoriach i WWW składników oprogramowania. Działanie systemu opiera si na zasadzie zadawania pyta przez u ytkownika w j zyku naturalnym. Technologia przetwarzania j zyka naturalnego analizuje które z pyta zadawanych przez u ytkownika oparte s na powi zaniach semantycznych. Zapytanie kolejno przekształcane jest na grafy poj ciowe. Podej cie to powstało w wyniku analizy dojrzało ci rynku powielarnych składników oprogramowania. Wynik tych bada odzwierciedlał znaczenie uproszczenia wymiany składników pomi dzy sprzedaj cymi a kupuj cymi. Istot stanowi paradygmat, e zamiast okre lania cech i wymaga oraz wyboru składników powielarnych stosuje si proces ich wcze niejszego testowania. GBTCM wspiera analiz wymaga oraz gromadzenie wiedzy na temat ponownego zastosowania w ró nych procesach wyboru i integracji poszczególnych składników. Główne poziomy stanowi : Goal Analysis dotycz ca wyszukiwania dost pnych ródeł informacji, po niej nast puje rozmieszczenie i klasyfikacja celów, Goal Refinement (udoskonalanie celów) dotycz ca rozwoju celów od momentu pierwszej ich identyfikacji a do momentu, w którym s one przekładane na wymagania. Wynikiem zastosowania GBTCM jest nie tylko systematyka COTS ale tak e zestaw informacji i wiedzy (repozytorium). GBTCM prowadzi do gromadzenia, zarz dzania i uogólniania informacji powi zanych z dziedzin (np. istniej ce systematyki, dost pne standardy na rynku, i sprzedawcy). GBRAM ma za zadanie ułatwienie procesu budowania systematyki składników COTS. Metoda ta dostarcza framework do analizowania ródeł informacji i modelowa-

10 222 Jarosław W tróbski, Agnieszka Konys, Waldemar Wolski Narz dzia informatyczne wspieraj ce dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS) Nazwa Narz dzia Kryteria klasyfikuj ce Cechy charakterystyczne (opis narz dzia) Method) nia wymaga, analizuje rozmieszczenie wiedzy w ka dym z segmentów rynku COTS. GOThIC (Goal-Oriented GOThIC stanowi samodzieln systematyk umo liwiaj c Taxonomy and reuse współdziałanie z oprogramowaniem COTS. Podej cie to Infrastructure Construction) umo liwia tak e reusing infrastruktury dla poszukiwania i EKD SIBYL Cognitive Tasks Analysis Strategic Dependency Model (SDM) wyboru składników oprogramowania. Zadaniem EKD jest dostarczenie mo liwo ci zarz dzania zmianami w organizacji. EKD mo e by zastosowane w wielu przypadkach. Metoda ta jest zbudowana na bazie grafów oznaczonych (zamiarów i strategii - okre lanych jako mapa drogi). SIBYL stanowi system oparty na wiedzy i składa si z trzech elementów: j zyka DRL, zestawu usług dostarczaj cych jako ciowe wspomaganie decyzji oraz interfejsu u ytkownika ułatwiaj cego korzystanie z DRL. System ten wspomaga grupowe podejmowanie decyzji przez przedstawienie i zarz dzanie jako ciowymi aspektami procesu podejmowania decyzji (np. wybór mo liwo ci, zadowalaj ce cele, argumenty oceniaj ce wybór mo liwo ci z uwzgl dnieniem tych celów). J zyk DRL (Decision Representation Language) wykorzystywany przez SIBYL słu y do reprezentowania wskazanych jako ciowych aspektów procesu. CTA jest rozszerzeniem tradycyjnych technik analizy zada. Jego zadaniem jest dostarczanie informacji dotycz cych wiedzy, procesów i celu. CTA u ywa wywiadów i strategii obserwacji, aby uchwyci opis wiedzy, któr u ywaj eksperci do przekształcenia zło onych zada. Zadaniem modelu SDM jest wydobycie struktury procesu. W szczególno ci w SDM dostarczany jest opis procesu pod wzgl dem sieci zale nych powi za wyst puj cych pomi dzy aktorami. Model taki mo e pomóc w identyfikacji współudziałowców, analizie mo liwo ci oraz wra liwo ci oraz tak e rozpozna wzorce powi za. W modelu SDM zale ne wewn trzne cele oraz oczekiwania nie s bezpo rednio modelowane. ródło: opracowanie własne na podstawie [1,3,4,10,11,13,19,22,24,26,27,29, 31,32,36,40,41,43, 44,45,47,50,51, 52,53,55,57,58,60,61,62]. 5. Uwagi ko cowe Proces tworzenia systemów oprogramowania poprzez gromadzenie, grupowanie i integracj rozwi za w formie składników oprogramowania COTS, staje si drog okre lania obszarów funkcjonalnych aplikacji u ytkowych. W artykule zaprezentowane zostały rozwa ania teoretyczne dotycz ce analizy dost pnych narz dzi informatycznych wspomagaj cych dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS). Przeprowadzone studia literaturowe potwierdzaj wa no problematyki doboru powielarnych składników oprogramowania. Dokonana identyfikacja i analiza dost pnych narz dzi jak równie ich klasyfikacja pozwoliła wskaza podstawy metodyczne i

11 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 22, podło e technologiczne poszczególnych rozwi za, czym jednocze nie zdeterminowano obszary ich praktycznego wykorzystania. Niniejsza analiza wskazuje potrzeb rozwoju tego kierunku prac badawczych, ale jednocze- nie u wiadamia o du ej zło ono ci tej problematyki. Bibliografia 1. Aguirre J.; IPSComp: Intelligent Portal for Searching Components ; Vrije Universiteit Brussel Belgium Faculty of Sciences In Collaboration with Ecole des Mines de Nantes France Ayala, C., Franch, X.: Assessing What Information Quality Means in OTS Selection References 186 Processes. International Conference on Composite-Based Software Systems (ICCBSS 2008). To appear. IEEE Society Press, Ayala, C., Franch, X.: A Goal-Oriented Strategy for Supporting Commercial Off-The- Shelf Components Selection In Proceedings of the 9th International Conference on Software Reuse (ICSR). Torino, Italy. Lecture Notes in Computer Science. Volumen: pp June Ayala, C.: "Systematic Construction of Goal-Oriented COTS Taxonomies" In Proceedings of the 3rd Doctoral Consortium at the 18th Conference on Advanced Information Systems Engineering (CAISE 2006).5-9 June 2006, Luxembourg. 5. Barnes B., Durek T., Gaffney J., Pyster A., A Framework and Economic Foundation for Software Reuse. In: Tutorial: Software Reuse: Emerging Technology, ed. W. Tracz. Washington, Bhuta, J., Boehm, B.: Attribute-Based COTS Product Interoperability Assessment International Conference on COTS-Based Software Systems (ICCBSS) 2007, Alberta, Canada, February/March Boehm, B.: Attribute-Based COTS Product Interoperability Assessment International Conference on COTS-Based Software Systems (ICCBSS) 2007, Alberta, Canada, February/March Chung, L., Cooper, K.: Defining Goals in a COTS-Aware Requirements Engineering Approach. System Engineering, Vol. 7, No.1, Cyra Ł., Górski J., Extending GQM by Argument Structures, Lecture Notes in Computer Science, Volume 5082, Berlin/Heidelberg, Donzelli, P., Zelkowitz, M., Basili, V., Allar, D., Meyer, K.N.: Evaluating COTS Components Dependability in Context. IEEE Software, Falkiewicz W., Systemy informacyjne w zarz dzaniu. Uwarunkowania, technologie, rodzaje, Wyd. C. H. Beck, Warszawa Kotonya, G., Hutchinson, J.: A Service-Oriented Approach for Specifying Component - Based Systems In Proceedings of the 6th International Conference Software Systems (ICCBSS) pp , Lausen, S., Vium, J.P.: Communication Gaps in a Tender Process. Requirements Engineering Journal. September, pp Mansoor, A., Seema, A., Al-Zobaidie: A Study of the Contracting and Procurement Process for Cots Software Projects. Journal of Computer Science 3(3), pp ; 2007.

12 224 Jarosław W tróbski, Agnieszka Konys, Waldemar Wolski Narz dzia informatyczne wspieraj ce dobór skalowalnych składników oprogramowania (COTS) 15. Mohamed, A., Ruhe, G., Eberlein, A.: COTS Selection: Past, Present and Future Proceedings of the 14th Annual IEEE International Conference and Workshops on the Engineering of Computer-Based Systems (ECBS 07), Mohamed, A., Ruhe, G., Eberlein, A.: Decision Support for Handling Mistmatches between COTS Products and System Requirements. In Proceedings of the International Conference on COTS-Based Software Systems (ICCBSS 2007), Banff, Canada, Sjachyn, M., Beus-Dukic, L.: Semantic Component Selection SemaCS. International Conference on COTS-Based Software Systems, IEEE Society Subrina Anjum Tonu, Ladan TahvildariSubrina Tahvildari, A Framework to Incorporate Non Functional Requirements into UML Models, TahvildariSoftware Technologies Applied Research LabSoftware LabDept. of Electrical & Computer Engineering, November Taulavuori, A., Niemela, E., Kallio, P.: Component Documentation- A Key Issue in Software Product Lines. Journal on Information and Software Technology. Elsevier, 46, Wanayama T., Far. B., An empirical study to compare three methods for selecting COTS software components, Conference on Electrical and Computer Engineering (CCECE '06), Wanyama, T., Far, B.H.: Repositories fort COTS Selection In Proceedings of the Canadian Conference on Electrical and Computer Engineering (CCECE '06), pp , Wei, C., Wang, M., A comprehensive framework for selecting an ERP system. International Journal of Project Management 22, 2004.

13 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 22, THE UTILITY ANALYSIS OF CBSD INFORMATION SYSTEMS Summary The article presents the problem of analysis the current state of researches in scalable software components evaluation (COTS). The term of scalable software components was presented. It has been identified the main components for selected methods and techniques of COTS software evaluation. Further, it was introduced the idea of reusing and COTS Based System Development (CBSD). Thereafter, the available information tools supporting COTS was identified and analyzed. Additionally, it was presented the proposition of classification available information tools.. Keywords: COTS, enterprise software components, software evaluation, decision making methods, software selection methodologies, information tools supporting COTS, COTS Based System Development (CBSD) Jarosław W tróbski Agnieszka Konys Wydział Informatyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny jwatrobski@wi.ps.pl akonys@wi.ps.pl Waldemar Wolski Uniwersytet Szczeci ski wwolski@wneiz.pl