Zielony Listek Nauka Jazdy Gdańsk

Transkrypt

1 1

2 2

3 Waldemar Marek Więcławski Podręcznik kursanta na 2013 rok z ćwiczeniami Prawo jazdy kategorii B1 i B WYDA I Gdańsk

4 Copyright by Zielony Listek Nauka Jazdy Gdańsk Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, a także kopiowanie na nośnik filmowy, magnetyczny lub inny powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Autor dołożył wszelkich starań aby informacje zawarte w niniejszej publikacji były rzetelne i kompletne. Jednakże nie ponosi żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z ich wykorzystania. Aby pomóc udoskonalić niniejszą publikację, prosimy o przesłanie uwag, sugestii i komentarzy dotyczące obecnego wydania na adres: biuro@zielonylistek.eu 4

5 SPIS TREŚCI 1. WIADOMOŚCI OGÓLNE 7 Egzamin - praktyka 44 Wymagany wiek do kierowania 7 Zadanie egzaminacyjne na placu manewrowym 45 Wymagany wiek do szkolenia 8 Zadania egzaminacyjne w ruchu drogowym 47 Okres ważności prawa jazdy 8 Czas trwania egzaminu 48 Przedłużenie okresu próbnego 9 Kiedy egzamin nie zostanie przeprowadzony 48 Utrata prawa jazdy 9 Kiedy egzamin zostanie przerwany POJĘCIA PODSTAWOWE 9 Udział instruktora lub egzaminatora nadzorującego w 49 egzaminie 3. RUCH DROGOWY 14 Skarga dotycząca egzaminu 49 Zasady ogólne 14 Wysokość opłat za przeprowadzenie egzaminu 50 Hierarchia ważności poleceń i sygnałów PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA 50 Osoby uprawnione do wydawania poleceń lub sygnałów 15 Wypadek komunikacyjny 51 na drodze 4. RUCH PIESZYCH 15 Ocena stanu poszkodowanego 51 Dzieci na drodze 17 Wezwanie pomocy 52 Kolumna pieszych 17 Resuscytacja RUCH POJAZDÓW 17 Sztuczne oddychanie 53 Zasady ogólne 17 Zewnętrzny masaż serca 54 Włączanie się do ruchu 18 Krwotoki 55 Zachowanie wobec niektórych pojazdów 18 Złamania 55 Autobus miejski 18 Uraz kręgosłupa 55 Autobus szkolny 19 Oparzenia 56 Pojazd przewożący zorganizowaną grupę dzieci lub 19 Wstrząs 56 młodzieży w wieku do 18 lat Pojazd przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu osób 19 Pozycja bezpieczna 56 niepełnosprawnych Pojazd uprzywilejowany 20 Zanim zaczniesz ratować 57 Pojazd do nauki jazdy 20 Wyposażenie samochodu. Apteczka 57 Pojazd wykonujący na drodze prace porządkowe, TECHNIKA KIEROWANIA POJAZDEM - PODSTAWY 58 remontowe lub modernizacyjne 6. PRĘDKOŚĆ I HAMOWA 21 Przygotowanie do jazdy 58 Zasady ogólne 21 Kręcenie kierownicą skręty manewrowe 60 Hamowanie. Droga zatrzymania. Droga hamowania 22 Zmiana biegu z I na II 61 Prędkości dopuszczalne 24 Jazda do tyłu ZMIANA KIERUNKU JAZDY LUB PASA RUCHU 25 Jazda w ruchu miejskim WYMIJA, OMIJA, COFA 26 Zmiana biegów w górę i w dół WYPRZEDZA 28 Zawracanie PRZECINA SIĘ KIERUNKÓW RUCHU 30 Parkowanie 64 Skrzyżowanie 30 Jazda w ruchu drogowym 64 Przejście dla pieszych 30 Jazda poza obszarem zabudowanym 64 Przejazd dla rowerzystów 31 Jazda po zmierzchu 64 Przejazd kolejowy i tramwajowy 31 Jazda w górach OSTRZEGA ORAZ JAZDA W WARUNKACH 32 Jazda z przyczepą 67 ZMJSZONEJ PRZEJRZYSTOŚCI POWIETRZA 12. HOLOWA 33 Zachowanie na drogach ekspresowych i autostradach RUCH POJAZDÓW W KOLUM 34 Jazda w trudnych warunkach atmosferycznych PORZĄDEK I BEZPIECZEŃSTWO 34 Systemy wspomagające bezpieczeństwa biernego i 69 czynnego Przepisy porządkowe 34 Poślizg. Przyczyny i sposoby zapobiegania 70 Dokumenty ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE 70 Pasy bezpieczeństwa 35 Znaki ostrzegawcze 71 Fotelik ochronny 35 Znaki zakazu 75 Kask ochronny 36 Znaki nakazu WYPADEK W RUCHU DROGOWYM 36 Znaki informacyjne ZATRZYMA I POSTÓJ 36 Znaki kierunku i miejscowości SYGNALIZOWA POSTOJU 38 Znaki uzupełniające UŻYWA ŚWIATEŁ ZEWNĘTRZNYCH 38 Tabliczki do znaków drogowych ŁADUNEK 39 Znaki drogowe poziome MASA I WYMIARY POJAZDÓW 40 Sygnały świetlne PRZEWÓZ OSÓB 40 Sygnały nadawane przez osoby uprawnione BADANIA TECHNICZNE GŁÓWNE SKRZYŻOWANIA W GDAŃSKU ZATRZYMA PRAWA JAZDY ĆWICZENIA ZATRZYMA DOWODU REJESTRACYJNEGO 42 Odpowiedzi EGZAMIN PAŃSTWOWY 43 Oświadczenie sprawcy kolizji drogowej - wzór 134 Egzamin - teoria 43 5

6 Wstęp Mamy przyjemność zaprezentować Państwu podręcznik naszego autorstwa, który mamy nadzieję, okaże się przydatny w nauce na kursach prawa jazdy. Zakres prezentowanego materiału obejmuje niezbędne wiadomości potrzebne do zdania egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B1 i B. Zawiera także praktyczne informacje przydatne zwłaszcza osobom zaczynającym swoją przygodę za kierownicą, nieodzowne do bezpiecznego poruszania się po drodze. Mając na uwadze częste zmiany w przepisach będziemy stale dążyć do aktualizowania i doskonalenia niniejszego podręcznika, stawiając sobie za cel uniwersalne kompendium wiedzy. Podręcznik, który trzymasz w ręku ma na celu pomóc tobie zostać dobrym kierowcą. Aby tak się stało, należy znać, rozumieć i stosować w ruchu drogowym reguły, zasady i przepisy ruchu drogowego. Najkrótszą drogą do zdanego egzaminu, jest tak zorganizować naukę, aby sprawiała tobie przyjemność. Jest to najprostsza droga do sukcesu, czyli zdanego egzaminu. W tym celu wybierz najlepszy Ośrodek Szkolenia Kierowców, najlepszego instruktora. Raczej nie wybieraj najtańszej oferty na rynku, ponieważ dobry instruktor ceni swoją pracę oraz swój wkład w twój sukces. Jako kandydat na kierowcę prawdopodobnie odczuwasz pewien lęk lub niepokój. Nie martw się tym, każdy początkujący kierowca odczuwa stres. Wiedz zatem, że umiarkowany stres jest potrzebny, pozwala się skoncentrować, sprawi, że będzie ci zależało. Stres w odpowiedniej dawce jest pozytywny, stanowi motor działań i siłę napędową. Dopiero stres zbyt silny lub długotrwały przynosi niepożądane efekty. Rolą dobrego instruktora jest jego niwelowanie. Po pewnym okresie czasu jazda za kierownica powinna przynosić ci wielką frajdę, czego szczerze ci życzymy. I już na koniec ostrzeżenie! Jazda za kierownica uzależnia Życzymy Państwu miłej lektury i szerokiej drogi. Zespół Zielonego Listka 6

7 PLAN NAUCZANIA L.p Przedmiot nauczania Zajęcia teoretyczne Zajęcia praktyczne Liczba godzin zajęć dla prawa jazdy kategorii B1, B oraz pozwolenia Liczba godzin zajęć dla prawa jazdy kategorii T Liczba godzin zajęć dla prawa jazdy kategorii B+E Przepisy ruchu drogowego 2. Technika kierowania pojazdem 3. Zarys budowy pojazdu i zasady obsługi technicznej 4. Nauka jazdy 5. Zachowanie na miejscu wypadku i pomoc przedlekarska 1. WIADOMOŚCI OGÓLNE 1. Kierującym pojazdem może być osoba, która osiągnęła wymagany wiek i jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym oraz spełnia jeden z następujących warunków: 1) posiada umiejętność kierowania pojazdem w sposób niezagrażający bezpieczeństwu, nieutrudniający ruchu drogowego i nienarażający kogokolwiek na szkodę oraz odpowiedni dokument stwierdzający posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdem; 2) odbywa w ramach szkolenia naukę jazdy; 3) zdaje egzamin państwowy. 4) odbywa szkolenie w ramach kwalifikacji wstępnej. 2. Osoba niepełnosprawna pod względem fizycznym może być kierującym, jeżeli uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem. 3. Prawo jazdy stwierdza posiadanie uprawnienia do kierowania: 1) kategorii B1: a) czterokołowcem, b) pojazdami określonymi dla prawa jazdy kategorii AM; 2) kategorii B: a) pojazdem samochodowym o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t, z wyjątkiem autobusu i motocykla, b) zespołem pojazdów złożonym z pojazdu, o którym mowa w lit. a, oraz z przyczepy lekkiej, c) zespołem pojazdów złożonym z pojazdu, o którym mowa w lit. a, oraz z przyczepy innej niż lekka, o ile łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza kg, z zastrzeżeniem ust. 2, d) pojazdami określonymi dla prawa jazdy kategorii AM. 4. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej prawo jazdy kategorii B, uprawnia do kierowania ciągnikiem rolniczym, pojazdem wolnobieżnym oraz zespołem złożonym z tego pojazdu i przyczepy lekkiej. 5. Kolejką turystyczną może kierować osoba, która posiada prawo jazdy odpowiedniej kategorii co najmniej od 2 lat. WYMAGANY WIEK DO KIEROWANIA 1. Wymagany minimalny wiek do kierowania wynosi: 1) 14 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii AM; 2) 16 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii A1, B1 i T; 3) 18 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii A2, B, B+E, C1 i C1+E; 4) 20 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii A, jeżeli osoba co najmniej od 2 lat posiada prawo jazdy kategorii A2; 7

8 5) 21 lat dla motocykli trójkołowych o mocy przekraczającej 15 kw, jeżeli osoba posiada prawo jazdy kategorii A 6) 21 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii C, C+E, D1 i D1+E, 7) 24 lata dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii: a) A jeżeli osoba nie posiadała co najmniej przez 2 lata prawa jazdy kategorii A2, b) D i D+E, 8) 21 lat dla tramwaju; 9) 15 lat dla pojazdu zaprzęgowego; 10) 10 lat dla roweru; 11) 17 lat dla roweru wieloosobowego, roweru lub wózka rowerowego przewożących inną osobę; 12) 13 lat dla jadącego po jezdni wózka inwalidzkiego; 13) 21 lat dla kolejki turystycznej. WYMAGANY WIEK DO SZKOLENIA 1. Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub uprawnienia do kierowania tramwajem może rozpocząć szkolenie nie wcześniej niż 3 miesiące przed osiągnięciem minimalnego wieku wymaganego od kierującego pojazdem objętego tym uprawnieniem, a jeżeli osobą tą jest uczeń uczestniczący w zajęciach szkolnych w szkole, w której podstawa programowa kształcenia w zawodzie przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, okres ten wynosi 12 miesięcy. 2. Osoba, która nie ukończyła 18 lat, może rozpocząć szkolenie za pisemną zgodą rodzica lub opiekuna. OKRES WAŻNOŚCI PRAWA JAZDY 1. Prawo jazdy kategorii: 1) AM, A1, A2, A, B1, B, B+E lub T wydaje się na okres 15 lat, z tym że: a) okres ten może być krótszy, o ile wynika to z orzeczenia lekarskiego b) prawo jazdy kategorii B uzyskane po raz pierwszy wydaje się na okres próbny. 2. Okres próbny dla osoby, która po raz pierwszy uzyskała prawo jazdy kategorii B, trwa 2 lata, począwszy od dnia, w którym został jej wydany ten dokument. 3. W okresie próbnym kierowca jest obowiązany: 2) odbyć między 4 a 8 miesiącem, licząc od dnia otrzymania prawa jazdy: a) kurs dokształcający w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, b) praktyczne szkolenie w zakresie zagrożeń w ruchu drogowym; 3) przedstawić staroście zaświadczenia o ukończeniu szkolenia i kursu, o których mowa w pkt 1, przed upływem 8 miesiąca, licząc od dnia otrzymania prawa jazdy; 4) kierować wyłącznie pojazdem samochodowym oznakowanym z tyłu i z przodu okrągłą nalepką barwy białej z zielonym symbolem liścia klonowego przez pierwsze 8 miesięcy tego okresu. 4. W okresie próbnym, przed upływem 8 miesiąca, licząc od dnia otrzymania prawa jazdy, kierującemu pojazdem zabrania się: 1) przekraczania prędkości 50 km/h na obszarze zabudowanym, 80 km/h poza obszarem zabudowanym oraz 100 km/h na autostradzie i drodze ekspresowej dwujezdniowej; 2) kierowania pojazdem nieoznakowanym w sposób, o którym mowa w ust. 2 pkt 3 3) podejmowania pracy zarobkowej w charakterze kierowcy pojazdu określonego w prawie jazdy kategorii B; 4) osobistego wykonywania działalności gospodarczej polegającej na kierowaniu pojazdem określonym dla prawa jazdy kategorii B. 5. Przepis ust. 3 pkt 3 i 4 nie dotyczy osób, które uzyskały kwalifikację wstępną lub kwalifikację wstępną przyśpieszoną, określonych w przepisach rozdziału 7a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. 6. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osób, które uzyskały prawo jazdy kategorii B: 1) po uprzednim jego cofnięciu w trybie art. 103 ust. 1 pkt 2 lub 3; 2) w trybie określonym w art. 14, w przypadku gdy: a) wydanie polskiego prawa jazdy nastąpiło w okresie krótszym niż 2 lata od dnia wydania zagranicznego prawa jazdy, począwszy od tego dnia, b) ustalenie dnia wydania zagranicznego prawa jazdy nie jest możliwe począwszy od dnia wydania polskiego prawa jazdy. 8

9 PRZEDŁUŻE OKRESU PRÓBNEGO 1. Starosta wydaje decyzję administracyjną o przedłużeniu okresu próbnego: 1) o kolejne 2 lata, jeżeli w trakcie jego trwania kierowca popełnił dwa wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji stwierdzone w tym okresie mandatami karnymi lub prawomocnymi wyrokami sądów; 2) o czas zatrzymania prawa jazdy. UTRATA PRAWA JAZDY Osoba posiadająca prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem jest obowiązana zawiadomić starostę o utracie tego dokumentu, jego zniszczeniu w stopniu powodującym nieczytelność, a także o zmianie stanu faktycznego wymagającego zmiany danych w nim zawartych, w terminie 30 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia. 2. POJĘCIA PODSTAWOWE 1) droga wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt; Droga jednojezdniowa 6-pasmowa, po 3 pasy w każdym kierunku. Droga dwujezdniowa 4-pasowa, po 2 pasy w każdym kierunku. 1a) droga publiczna droga w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115,) 1b) droga wewnętrzna droga w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o drogach publicznych (j.w) 2) droga twarda drogę z jezdnią o nawierzchni bitumicznej, betonowej, kostkowej, klinkierowej lub brukowcowej oraz z płyt betonowych lub kamienno-betonowych, jeżeli długość nawierzchni przekracza 20 m; inne drogi są drogami gruntowymi; 3) autostrada drogę dwujezdniową, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi, na której nie dopuszcza się ruchu poprzecznego, przeznaczoną tylko do ruchu pojazdów samochodowych, z wyłączeniem czterokołowca, które na równej, poziomej jezdni mogą rozwinąć prędkość co najmniej 40 km/h, w tym również w razie ciągnięcia przyczep; 9

10 Autostrada 4) droga ekspresowa drogę dwu- lub jednojezdniową, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi, na której skrzyżowania występują wyjątkowo, przeznaczoną tylko do ruchu pojazdów samochodowych, z wyłączeniem czterokołowca; Droga ekspresowa 5) droga dla rowerów drogę lub jej część przeznaczoną do ruchu rowerów, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; droga dla rowerów jest oddzielona od innych dróg lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomocą urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego; 5a) pas ruchu dla rowerów część jezdni przeznaczoną do ruchu rowerów w jednym kierunku, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; 5b) śluza dla rowerów część jezdni na wlocie skrzyżowania na całej szerokości jezdni lub wybranego pasa ruchu przeznaczona do zatrzymania rowerów w celu zmiany kierunku jazdy lub ustąpienia pierwszeństwa, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi; 6) jezdnia część drogi przeznaczoną do ruchu pojazdów; określenie to nie dotyczy torowisk wydzielonych z jezdni; 7) pas ruchu każdy z podłużnych pasów jezdni wystarczający do ruchu jednego rzędu pojazdów wielośladowych, oznaczony lub nieoznaczony znakami drogowymi; Droga dwukierunkowa, 4-pasowa, bez wyznaczonych pasów ruchu 8) pobocze część drogi przyległą do jezdni, która może być przeznaczona do ruchu pieszych lub niektórych pojazdów, postoju pojazdów, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt; 9) chodnik część drogi przeznaczoną do ruchu pieszych; 10) skrzyżowanie przecięcie się w jednym poziomie dróg mających jezdnię, ich połączenie lub rozwidlenie, łącznie z powierzchniami utworzonymi przez takie przecięcia, połączenia lub rozwidlenia; określenie to nie dotyczy przecięcia, połączenia lub rozwidlenia drogi twardej z drogą gruntową, z drogą stanowiącą dojazd do obiektu znajdującego się przy drodze lub z drogą wewnętrzną; 10

11 Skrzyżowanie równorzędne Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną Skrzyżowanie z ruchem okrężnym Skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną 11) przejście dla pieszych powierzchnię jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska przeznaczoną do przechodzenia przez pieszych, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; 12) przejazd dla rowerzystów powierzchnię jezdni lub torowiska przeznaczoną do przejeżdżania przez rowerzystów, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; 13) przystanek miejsce zatrzymywania się pojazdów transportu publicznego, oznaczone odpowiednimi znakami drogowymi; 14) tunel budowlę na drodze, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; 15) obszar zabudowany obszar oznaczony odpowiednimi znakami drogowymi; 16) strefa zamieszkania obszar obejmujący drogi publiczne lub inne drogi, na którym obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego, a wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi; 16a) strefa ruchu obszar obejmujący co najmniej jedną drogę wewnętrzną, na który wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi; 17) uczestnik ruchu pieszego, kierującego, a także inne osoby przebywające w pojeździe lub na pojeździe znajdującym się na drodze; 18) pieszy osobę znajdującą się poza pojazdem na drodze i niewykonującą na niej robót lub czynności przewidzianych odrębnymi przepisami; za pieszego uważa się również osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, a także osobę w wieku do 10 lat kierującą rowerem pod opieką osoby dorosłej; 19) kolumna pieszych zorganizowaną grupę pieszych prowadzoną przez kierownika lub dowódcę; 20) kierujący osobę, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów, a także osobę, która prowadzi kolumnę pieszych, jedzie wierzchem albo pędzi zwierzęta pojedynczo lub w stadzie; 21) kierowca osobę uprawnioną do kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem; 22) szczególna ostrożność ostrożność polegającą na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie; Przykłady sytuacji, w który należy zachować szczególną ostrożność 11

12 23) ustąpienie pierwszeństwa powstrzymanie się od ruchu, jeżeli ruch mógłby zmusić innego kierującego do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości, a pieszego do zatrzymania się, zwolnienia lub przy spieszenia kroku; 24) ruch kierowany ruch otwierany i zamykany za pomocą sygnalizacji świetlnej albo przez uprawnioną osobę; 25) niedostateczna widoczność widoczność występującą od zmierzchu do świtu, a także w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza od świtu do zmierzchu; 26) wymijanie przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w przeciwnym kierunku; 27) omijanie przejeżdżanie (przechodzenie) obok nieporuszającego się pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody; 28) wyprzedzanie przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku; 29) zatrzymanie pojazdu unieruchomienie pojazdu niewynikające z warunków lub przepisów ruchu drogowego, trwające nie dłużej niż 1 minutę, oraz każde unieruchomienie pojazdu wynikające z tych warunków lub przepisów; 30) postój pojazdu unieruchomienie pojazdu niewynikające z warunków lub przepisów ruchu drogowego, trwające dłużej niż 1 minutę; 31) pojazd środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszynę lub urządzenie do tego przystosowane; 32) pojazd silnikowy pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu szynowego; 33) pojazd samochodowy pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego; 34) pojazd wolnobieżny pojazd silnikowy, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 25 km/h, z wyłączeniem ciągnika rolniczego; 35) pojazd członowy zespół pojazdów składający się z pojazdu silnikowego złączonego z naczepą; 35a) pojazd nienormatywny pojazd lub zespół pojazdów, którego naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku są większe od dopuszczalnych, przewidzianych dla danej drogi w przepisach o drogach publicznych, lub którego wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych, przewidzianych w przepisach niniejszej ustawy; 35b) ładunek niepodzielny ładunek, który bez niewspółmiernie wysokich kosztów lub ryzyka powstania szkody nie może być podzielony na dwa lub więcej mniejszych ładunków; 35c) pilot osobę odpowiedzialną za zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz minimalizację utrudnień w ruchu drogowym w czasie przejazdu pojazdu; 36) pojazd specjalny pojazd samochodowy lub przyczepę przeznaczone do wykonywania specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania specjalnego wyposażenia; w pojeździe tym mogą być przewożone osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej funkcji; 37) pojazd używany do celów specjalnych pojazd samochodowy przystosowany w sposób szczególny do przewozu osób lub ładunków, używany przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Biuro Ochrony Rządu, Straż Graniczną, kontrolę skarbową, Służbę Celną, jednostki ochrony przeciwpożarowej, Inspekcję Transportu Drogowego i Służbę Więzienną; 38) pojazd uprzywilejowany pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego; 39) pojazd zabytkowy pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także pojazd wpisany do inwentarza muzealiów, zgodnie z odrębnymi przepisami; 40) samochód osobowy pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu; 41) autobus pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą; 41a) autobus szkolny autobus przeznaczony do przewozu dzieci do szkoły, barwy pomarańczowej, oznaczony z przodu i z tyłu prostokątnymi tablicami barwy białej, z napisem barwy czarnej autobus szkolny ; 12

13 Autobus szkolny 42) samochód ciężarowy pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków; określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą; 42a) ciągnik samochodowy pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie wyłącznie do ciągnięcia przyczepy; określenie to obejmuje ciągnik siodłowy i ciągnik balastowy; 42b) czterokołowiec pojazd samochodowy przeznaczony do przewozu osób lub ładunków, z wyłączeniem samochodu osobowego, ciężarowego i motocykla, którego masa własna nie przekracza: a) w przypadku przewozu r zeczy 550 kg, b) w przypadku przewozu osób 400 kg; 42c) czterokołowiec lekki czterokołowiec, którego masa własna nie przekracza 350 kg i konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h; 43) taksówka pojazd samochodowy, odpowiednio wyposażony i oznaczony, przeznaczony do przewozu osób w liczbie nie większej niż 9 łącznie z kierowcą oraz ich bagażu podręcznego za ustaloną na podstawie taksometru opłatą; 44) ciągnik rolniczy pojazd silnikowy skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych; 45) motocykl pojazd samochodowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej przekraczającej 50 cm 3, dwukołowy lub z bocznym wózkiem wielośladowy; określenie to obejmuje również pojazd trójkołowy o symetrycznym rozmieszczeniu kół; 46) motorower pojazd dwu- lub trójkołowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm 3 lub w silnik elektryczny o mocy nie większej niż 4 kw, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h; 47) rower pojazd o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; rower może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h.; 47a) wózek rowerowy pojazd o szerokości powyżej 0,9 m przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; wózek rowerowy może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h.; 48) wózek inwalidzki pojazd konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się osoby niepełnosprawnej, napędzany siłą mięśni lub za pomocą silnika, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do prędkości pieszego; 49) zespół pojazdów pojazdy złączone ze sobą w celu poruszania się po drodze jako całość; nie dotyczy to pojazdów złączonych w celu holowania; Zespół pojazdów: pojazd silnikowy + przyczepa 13

14 49a) kolejka turystyczna zespół pojazdów składający się z ciągnika rolniczego, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 25 km/h, albo pojazdu wolnobieżnego oraz przyczepy (przyczep) dostosowanej do przewozu osób, wykorzystywanych w ramach prowadzonej działalności w zakresie świadczenia usług turystycznych; 50) przyczepa pojazd bez silnika, przystosowany do łączenia go z innym pojazdem; 51) przyczepa lekka przyczepę, której dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 750 kg; 52) naczepa przyczepę, której część spoczywa na pojeździe silnikowym i obciąża ten pojazd; 53) masa własna masę pojazdu z jego normalnym wyposażeniem, paliwem, olejami, smarami i cieczami w ilościach nominalnych, bez kierującego; 54) dopuszczalna masa całkowita największą określoną właściwymi warunkami technicznymi masę pojazdu obciążonego osobami i ładunkiem, dopuszczonego do poruszania się po drodze; 55) rzeczywista masa całkowita masę pojazdu łącznie z masą znajdujących się na nim rzeczy i osób; 56) dopuszczalna ładowność największą masę ładunku i osób, jaką może przewozić pojazd, która stanowi różnicę dopuszczalnej masy całkowitej i masy własnej pojazdu; 57) nacisk osi sumę nacisków, jaką na drogę wywierają koła znajdujące się na jednej osi; 58) VIN numer identyfikacyjny pojazdu nadany i umieszczony przez producenta; 59) urządzenie rejestrujące stacjonarne, przenośne albo zainstalowane w pojeździe albo na statku powietrznym urządzenie ujawniające i zapisujące za pomocą technik utrwalania obrazów naruszenia przepisów ruchu drogowego przez kierujących pojazdami. 3. RUCH DROGOWY ZASADY OGÓLNE 1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo gdy ustawa tego wymaga szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie. Przepis stosuje się odpowiednio do osoby znajdującej się w pobliżu drogi, jeżeli jej zachowanie mogłoby pociągnąć za sobą skutki, o których mowa w tym przepisie. 2. Jeżeli uczestnik ruchu lub inna osoba spowodowała jednak zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, jest obowiązana przedsięwziąć niezbędne środki w celu niezwłocznego usunięcia zagrożenia, a gdyby nie mogła tego uczynić, powinna o zagrożeniu uprzedzić innych uczestników ruchu. 3. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze mają prawo liczyć, że inni uczestnicy tego ruchu przestrzegają przepisów ruchu drogowego, chyba że okoliczności wskazują na możliwość odmiennego ich zachowania. HIERARCHIA WAŻNOŚCI POLECEŃ I SYGNAŁÓW 1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani stosować się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli, sygnałów świetlnych oraz znaków drogowych, nawet wówczas, gdy z przepisów ustawy wynika inny sposób zachowania niż nakazany przez te osoby, sygnały świetlne lub znaki drogowe. 2. Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli mają pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi i znakami drogowymi. 3. Sygnały świetlne mają pierwszeństwo przed znakami drogowymi regulującymi pierwszeństwo przejazdu. 14

15 Hierarchia ważności znaków i sygnałów drogowych OSOBY UPRAWNIONE DO WYDAWANIA POLECEŃ LUB SYGNAŁÓW NA DRODZE 1) policjant; 2) żołnierz Żandarmerii Wojskowej 3) funkcjonariusz Straży Granicznej 4) inspektor Inspekcji Transportu Drogowego 5) inspektor kontroli skarbowej 6) funkcjonariusz celny 7) strażnik gminny (miejski) 8) pracownik kolejowy na przejeździe 9) osoba wykonująca roboty na drodze 10) osoba nadzorująca bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię, w wyznaczonym miejscu 11) kierujący autobusem szkolnym 12) ratownik górski podczas akcji ratowniczej 13) strażnik leśny na terenie lasu lub parku 9) strażak podczas akcji ratowniczej 11) funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu 12) pilot pojazdu nienormatywnego. 4. RUCH PIESZYCH 1. Pieszy jest obowiązany korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, a w razie ich braku z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza lub czasowo nie można z niego korzystać, pieszy może korzystać z jezdni, pod warunkiem zajmowania miejsca jak najbliżej jej krawędzi i ustępowania miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi. 2. Pieszy idący po poboczu lub jezdni jest obowiązany iść lewą stroną drogi. 3. Piesi idący jezdnią są obowiązani iść jeden za drugim. Na drodze o małym ruchu, w warunkach dobrej widoczności, dwóch pieszych może iść obok siebie. 15

16 4. Korzystanie przez pieszego z drogi dla rowerów jest dozwolone tylko w razie braku chodnika lub pobocza albo niemożności korzystania z nich. Pieszy, z wyjątkiem osoby niepełnosprawnej, korzystając z tej drogi, jest obowiązany ustąpić miejsca rowerowi. 5. Przepisów ust. 1 4 nie stosuje się w strefie zamieszkania. W strefie zamieszkania pieszy korzysta z całej szerokości drogi i ma pierwszeństwo przed pojazdem. Wjazd do strefy zamieszkania 6. Pieszy, przechodząc przez jezdnię lub torowisko, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, korzystać z przejścia dla pieszych. Pieszy znajdujący się na tym przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem. Pieszy korzystający z przejścia dla pieszych 7. Przechodzenie przez jezdnię poza przejściem dla pieszych jest dozwolone, gdy odległość od przejścia przekracza 100 m. Jeżeli jednak skrzyżowanie znajduje się w odległości mniejszej niż 100 m od wyznaczonego przejścia, przechodzenie jest dozwolone również na tym skrzyżowaniu. pod warunkiem, że nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub utrudnienia ruchu pojazdów. 8. Pieszy jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdom i do przeciwległej krawędzi jezdni iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi jezdni. 4. Jeżeli na drodze znajduje się przejście nadziemne lub podziemne dla pieszych, pieszy jest obowiązany korzystać z niego. 5. Na obszarze zabudowanym, na drodze dwujezdniowej lub po której kursują tramwaje po torowisku wyodrębnionym z jezdni, pieszy przechodząc przez jezdnię lub torowisko jest obowiązany korzystać tylko z przejścia dla pieszych. 6. Przechodzenie przez torowisko wyodrębnione z jezdni jest dozwolone tylko w miejscu do tego przeznaczonym. 7. Jeżeli wysepka dla pasażerów na przystanku komunikacji publicznej łączy się z przejściem dla pieszych, przechodzenie do i z przystanku jest dozwolone tylko po tym przejściu. 8. Jeżeli przejście dla pieszych wyznaczone jest na drodze dwujezdniowej, przejście na każdej jezdni uważa się za przejście odrębne. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przejścia dla pieszych w miejscu, w którym ruch pojazdów jest rozdzielony wysepką lub za pomocą innych urządzeń na jezdni. Zabrania się pieszemu: 1) wchodzenia na jezdnię: a) bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych, b) spoza pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność drogi; 16

17 2) przechodzenia przez jezdnię w miejscu o ograniczonej widoczności drogi; 3) zwalniania kroku lub zatrzymywania się bez uzasadnionej potrzeby podczas przechodzenia przez jezdnię lub torowisko; 4) przebiegania przez jezdnię; 5) chodzenia po torowisku; 6) wchodzenia na torowisko, gdy zapory lub półzapory są opuszczone lub opuszczanie ich rozpoczęto; 7) przechodzenia przez jezdnię w miejscu, w którym urządzenie zabezpieczające lub przeszkoda oddzielają drogę dla pieszych albo chodnik od jezdni, bez względu na to, po której stronie jezdni one się znajdują. DZIECI NA DRODZE 1. Dziecko w wieku do 7 lat może korzystać z drogi tylko pod opieką osoby, która osiągnęła wiek co najmniej 10 lat. Nie dotyczy to strefy zamieszkania. 2. Dziecko w wieku do 15 lat, poruszające się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym, jest obowiązane używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu. 3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą drogi przeznaczonej wyłącznie dla pieszych. KOLUMNA PIESZYCH 1. Kolumna pieszych, z wyjątkiem pieszych w wieku do 10 lat, może się poruszać tylko prawą stroną jezdni. 2. Do kolumny pieszych w wieku do 10 lat stosuje się odpowiednio przepisy pkt. 2.6:. 1-2, przy czym - piesi w wieku do 10 lat mogą iść w kolumnie tylko dwójkami pod nadzorem co najmniej jednej osoby pełnoletniej. 3. Liczba pieszych, z wyjątkiem pieszych do lat 10 idących jezdnią w kolumnie obok siebie nie może przekraczać 4, a w kolumnie wojskowej 6, pod warunkiem że kolumna nie zajmuje więcej niż połowy szerokości jezdni. 4. Długość kolumny pieszych nie może przekraczać 50 m. Odległość między kolumnami nie może być mniejsza niż 100 m. 5. Jeżeli przemarsz kolumny pieszych odbywa się w warunkach niedostatecznej Widoczności to: 1) pierwszy i ostatni z idących z lewej strony są obowiązani nieść latarki: a) pierwszy ze światłem białym, skierowanym do przodu, b) ostatni ze światłem czerwonym, skierowanym do tyłu; 2) w kolumnie o długości przekraczającej 20 m idący po lewej stronie z przodu i z tyłu są obowiązani używać elementów odblaskowych odpowiadających właściwym warunkom technicznym, a ponadto idący po lewej stronie są obowiązani nieść dodatkowe latarki ze światłem białym, rozmieszczone w taki sposób, aby odległość między nimi nie przekraczała 10 m; 3) światło latarek powinno być widoczne z odległości co najmniej 150 m. Zabrania się: 1) ruchu po jezdni kolumny pieszych w czasie mgły; zakaz ten nie dotyczy kolumny wojskowej lub policyjnej; 2) ruchu po jezdni kolumny pieszych w wieku do 10 lat w warunkach niedostatecznej widoczności; 3) prowadzenia po jezdni kolumny pieszych przez osobę w wieku poniżej 18 lat. 5. RUCH POJAZDÓW ZASADY OGÓLNE 1. Kierującego pojazdem obowiązuje ruch prawostronny. 2. Kierujący pojazdem, korzystając z drogi dwujezdniowej, jest obowiązany jechać po prawej jezdni; do jezdni tych nie wlicza się jezdni przeznaczonej do dojazdu do nieruchomości położonej przy drodze. 3. Kierujący pojazdem, korzystając z jezdni dwukierunkowej co najmniej o czterech pasach ruchu, jest obowiązany zajmować pas ruchu znajdujący się na prawej połowie jezdni. 4. Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać możliwie blisko prawej krawędzi jezdni. Jeżeli pasy ruchu na jezdni są wyznaczone, nie może zajmować więcej niż jednego pasa. 17

18 5. Kierujący pojazdem zaprzęgowym, rowerem, wózkiem rowerowym, motorowerem, wózkiem ręcznym oraz osoba prowadząca pojazd napędzany silnikiem są obowiązani poruszać się po poboczu, chyba że nie nadaje się ono do jazdy lub ruch pojazdu utrudniałby ruch pieszych. 6. Kierujący pojazdem znajdującym się na części jezdni, po której jeżdżą pojazdy szynowe, jest obowiązany ustąpić miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi szynowemu. 7. Na skrzyżowaniu i bezpośrednio przed nim kierujący rowerem, motorowerem lub motocyklem może poruszać się środkiem pasa ruchu, jeśli pas ten umożliwia opuszczenie skrzyżowania w więcej niż jednym kierunku. WŁĄCZA SIĘ DO RUCHU 1. Włączanie się do ruchu następuje przy rozpoczynaniu jazdy po postoju lub zatrzymaniu się niewynikającym z warunków lub przepisów ruchu drogowego oraz przy wjeżdżaniu: 1) na drogę z nieruchomości, z obiektu przydrożnego lub dojazdu do takiego obiektu, z drogi niebędącej drogą publiczną oraz ze strefy zamieszkania; 2) na drogę z pola lub na drogę twardą z drogi gruntowej; 3) na jezdnię z pobocza, z chodnika lub z pasa ruchu dla pojazdów powolnych; 3a) na jezdnię lub pobocze z drogi dla rowerów, z wyjątkiem wjazdu na przejazd dla rowerzystów lub pas ruchu dla rowerów; 4) pojazdem szynowym na drogę z zajezdni lub na jezdnię z pętli. 2. Kierujący pojazdem, włączając się do ruchu, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi lub uczestnikowi ruchu. Przykład: włączanie się do ruchu pojazdów: z nieruchomości i z parkingu. ZACHOWA WOBEC KTÓRYCH POJAZDÓW Autobus miejski Kierujący pojazdem, zbliżając się do oznaczonego przystanku autobusowego (trolejbusowego) na obszarze zabudowanym, jest obowiązany zmniejszyć prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się, aby umożliwić kierującemu autobusem (trolejbusem) włączenie się do ruchu, jeżeli kierujący takim pojazdem sygnalizuje kierunkowskazem zamiar zmiany pasa ruchu lub wjechania z zatoki na jezdnię. W obszarze zabudowanym należy umożliwić włączenie się do ruchu kierującemu autobusem 18

19 Autobus szkolny 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do miejsca postoju autobusu szkolnego, jest obowiązany: 1) zatrzymać się, o ile kierujący tym autobusem podał sygnał zatrzymania; 2) zmniejszyć prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się, aby umożliwić kierującemu tym autobusem wjazd na jezdnię lub sąsiedni pas ruchu, o ile sygnalizuje on zamiar wykonania takiego manewru. 2. Kierujący autobusem szkolnym podczas wsiadania lub wysiadania dzieci jest obowiązany włączyć światła awaryjne. 3. Kierujący pojazdem, przejeżdżając obok autobusu szkolnego, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność. 4. Jeżeli autobus szkolny przewozi inne osoby lub nie przewozi żadnych osób, tablice z napisem autobus szkolny powinny być zdjęte, zasłonięte lub złożone. Tablica z napisem autobus szkolny Pojazd przewożący zorganizowaną grupę dzieci lub młodzieży w wieku do 18 lat 1. Pojazd przewożący zorganizowaną grupę dzieci lub młodzieży w wieku do 18 lat oznacza się z przodu i z tyłu kwadratowymi tablicami barwy żółtej z symbolem dzieci barwy czarnej. W warunkach niedostatecznej widoczności tablice powinny być oświetlone, chyba że są wykonane z materiału odblaskowego. Kierujący tym pojazdem jest obowiązany włączyć światła awaryjne podczas wsiadania lub wysiadania dzieci lub młodzieży. Tablica barwy żółtej z symbolem dzieci 2. Kierujący pojazdem, omijając ten pojazd,, jest obowiązany w czasie wsiadania lub wysiadania dzieci lub młodzieży zachować szczególną ostrożność i w razie potrzeby zatrzymać się. Pojazd przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu osób niepełnosprawnych 1. Osoba niepełnosprawna o obniżonej sprawności ruchowej, kierująca pojazdem samochodowym oznaczonym kartą parkingową może nie stosować się do niektórych znaków drogowych dotyczących zakazu ruchu lub postoju, w zakresie określonym przepisami. 2. Karta parkingowa powinna być umieszczona za przednią szybą pojazdu samochodowego w sposób umożliwiający jej odczytanie. Karta parkingowa 19

20 3. Pojazd przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu osób niepełnosprawnych oznacza się z przodu i z tyłu kwadratowymi tablicami barwy niebieskiej z międzynarodowym symbolem wózka inwalidzkiego barwy białej. Tablice te powinny być wykonane z materiału odblaskowego. Kierujący tym pojazdem jest obowiązany włączyć światła awaryjne podczas wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej. 3. Kierujący pojazdem, omijając pojazd, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany w czasie wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej zachować szczególną ostrożność i w razie potrzeby zatrzymać się. Pojazd uprzywilejowany 1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani ułatwić przejazd pojazdu uprzywilejowanego, w szczególności przez niezwłoczne usunięcie się z jego drogi, a w razie potrzeby zatrzymanie się. 2. Zabrania się wyprzedzania pojazdu uprzywilejowanego na obszarze zabudowanym. 3. Pojazdem uprzywilejowanym w ruchu drogowym może być pojazd samochodowy: 1) jednostek ochrony przeciwpożarowej; 2) zespołu ratownictwa medycznego; 3) Policji; 4) jednostki ratownictwa chemicznego; 5) Straży Granicznej; 6) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; 7) Agencji Wywiadu; 7a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego; 7b) Służby Kontrwywiadu Wojskowego; 7c) Służby Wywiadu Wojskowego; 8) Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 9) Służby Więziennej; 10) Biura Ochrony Rządu; 10a) kontroli skarbowej; 10b) Służby Celnej; 10c) straży gminnych (miejskich); 10d) podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa górskiego; 10e) Służby Parku Narodowego; 10f) podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa wodnego; 11) Inspekcji Transportu Drogowego; 12) jednostki niewymienionej w pkt 1 11, jeżeli jest używany w związku z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Pojazd wysyłający niebieskie światła błyskowe i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie Pojazd do nauki jazdy 1. Pojazd do nauki jazdy lub przeprowadzania egzaminu państwowego oznacza się tablicą kwadratową barwy niebieskiej z białą literą L, umieszczoną na pojeździe. W warunkach niedostatecznej widoczności tablica umieszczona na pojeździe, z wyłączeniem tablicy na motocyklu, powinna być oświetlona. Tablica, którą oznaczony jest motocykl, powinna być wykonana z materiału odblaskowego. 2. Podczas kierowania pojazdem do nauki jazdy przez osobę inną niż osoba ubiegająca się o uprawnienie do kierowania pojazdem tablica, o której mowa w ust. 1, powinna być zasłonięta lub złożona. 20

21 Pojazd do nauki jazdy 3. Kierujący pojazdem, przejeżdżając obok pojazdu, o którym mowa w ust. 1, lub jadąc za nim, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność. Pojazd wykonujący na drodze prace porządkowe, remontowe lub modernizacyjne 1. Pojazd wykonujący na drodze prace porządkowe, remontowe lub modernizacyjne powinien wysyłać żółte sygnały błyskowe. Przykład pojazdów wysyłających żółte sygnały błyskowe 2. Kierujący takim pojazdem może, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności, nie stosować się do przepisów o obowiązku jazdy na jezdni lub przy jej prawej krawędzi oraz o zatrzymaniu i postoju, z tym że: 1) na jezdni jednokierunkowej oraz poza obszarem zabudowanym, podczas oczyszczania drogi ze śniegu, dopuszcza się również jazdę przy lewej krawędzi jezdni; 2) jazdę po chodniku dopuszcza się tylko przy zachowaniu bezpieczeństwa pieszych. 3. Kierujący takim pojazdem, może korzystać z autostrady lub drogi ekspresowej nawet wtedy, gdy pojazd ten nie jest pojazdem samochodowym lub jego konstrukcja uniemożliwia rozwinięcie prędkości co najmniej 40 km/h. 4. Pojazd, który ze względu na konstrukcję, ładunek lub nietypowe zachowanie na drodze może zagrażać bezpieczeństwu w ruchu drogowym, powinien wysyłać żółte sygnały błyskowe. 5. Zabrania się używania żółtych sygnałów błyskowych do innych celów niż określone w ust. 1 i 3 z wyjątkiem holowania. 6. PRĘDKOŚĆ I HAMOWA ZASADY OGÓLNE 1. Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem, z uwzględnieniem warunków, w jakich ruch się odbywa, a w szczególności: rzeźby terenu, stanu i widoczności drogi, stanu i ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu. 21

22 2. Kierujący pojazdem jest obowiązany: 1) jechać z prędkością nieutrudniającą jazdy innym kierującym; 2) hamować w sposób niepowodujący zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia; 3) utrzymywać odstęp niezbędny do uniknięcia zderzenia w razie hamowania lub zatrzymania się poprzedzającego pojazdu. 3. Poza obszarem zabudowanym, na jezdniach dwukierunkowych o dwóch pasach ruchu, kierujący pojazdem objętym indywidualnym ograniczeniem prędkości albo pojazdem lub zespołem pojazdów o długości przekraczającej 7 m jest obowiązany utrzymywać taki odstęp od pojazdu silnikowego znajdującego się przed nim, aby inne wyprzedzające pojazdy mogły bezpiecznie wjechać w lukę utrzymywaną między tymi pojazdami. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli kierujący pojazdem przystępuje do wyprzedzania lub gdy wyprzedzanie jest zabronione. 4. Poza obszarem zabudowanym w tunelach o długości przekraczającej 500 m, kierujący pojazdem jest obowiązany utrzymywać odstęp od poprzedzającego pojazdu nie mniejszy niż: 1) 50 m jeżeli kieruje pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3,5 t lub autobusem; 2) 80 m jeżeli kieruje zespołem pojazdów lub pojazdem niewymienionym w pkt 1. Prędkość pojazdu jest to droga jaką przejedzie pojazd w określonym czasie. Na długość drogi zatrzymania pojazdu, oprócz drogi przebytej w czasie rzeczywistego hamowania, istotny wpływ ma również droga przebyta w czasie reakcji kierowcy oraz droga przebyta w czasie uruchomienia hamulca. Jako średnic czas reakcji kierowcy wraz z czasem uruchomienia hamulców przyjmuje się zwykle wartość 1 sekundy. Przykład odcinaka drogi, jaką przejeżdża pojazd w czasie 1 sekundy Prędkość bezpieczna - jest to prędkość z jaką porusza się pojazd, która pozwala kierującemu panowanie nad pojazdem, a w razie nagłej potrzeby umożliwia na bezkolizyjne zatrzymanie pojazdu. Należy pamiętać, że w sytuacji, zwłaszcza niemożliwej do przewidzenia, nie jest możliwe natychmiastowe zatrzymanie pojazdu w miejscu. HAMOWA. DROGA ZATRZYMANIA. DROGA HAMOWANIA Hamowanie ma na celu zmniejszenie prędkości w czasie jazdy lub zatrzymanie pojazdu. Hamować należy w sposób niepowodujący zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia. Jadąc za pojazdem lub zbliżając się do przeszkody należy utrzymywać odstęp niezbędny do uniknięcia zderzenia w razie hamowania lub zatrzymania się poprzedzającego pojazdu. Należy przewidywać potencjalne zagrożenia i być przygotowanym na reakcję. Gwałtowne hamowanie, raptowne ruchy kierownicą, może być przyczyną utraty panowania nad pojazdem i może doprowadzić do niekontrolowanego poślizgu. 22

23 Droga zatrzymania pojazdu składa się z: 1. drogi przebytej w czasie reakcji kierującego pojazdem, od momentu zauważenia przez niego przeszkody, do chwili podjęcia decyzji o hamowaniu i do chwili uruchomienia hamulców, 2. drogi przebytej w czasie uruchomienia i zadziałania hamulców, to jest od momentu uruchomienia hamulców do chwili rozpoczęcia hamowania za pomocą tego układu, 3. drogi przebytej przez pojazd w czasie działania hamulców do momentu zatrzymania pojazdu. Droga hamowania pojazdu zależy od: 1. prędkości z jaką porusza się pojazd, 2. warunków atmosferycznych (wilgotność, mgła, opady), 3. rodzaju nawierzchni (asfalt, kostka kamienna itp.), 2. stanu nawierzchni (sucha, mokra, ośnieżona, gołoledź, posypana piaskiem, grysem), 4. stanu technicznego pojazdu (stan ogumienia, sprawności układu hamulcowego), 5. stanu psychofizycznego kierującego pojazdem (zmęczenie, zażycie leków osłabiających zdolności psychomotoryczne). Droga hamowania rośnie wraz z kwadratem prędkości, tzn. że zwiększenie dwukrotne prędkości zwiększa drogę hamowania czterokrotnie, a trzykrotne zwiększenie prędkości wydłuża drogę hamowania dziewięciokrotnie itd. Długość drogi zatrzymania pojazdu uzależniona jest od stanu nawierzchni i prędkości jazdy. Droga hamowania pojazdu 23

24 Czynniki wpływające na czas reakcji kierującego: 1. widoczność (warunki atmosferyczne, czystość szyb), 2. natężenie ruchu, 3. doświadczenie kierowcy, 4. stan emocjonalny osoby kierującej pojazdem, 5. stopień zmęczenia fizycznego i psychicznego, 6. wiek, 7. pora doby, 8. ewentualny stopień spożycia środków odurzających, lekarstw, alkoholu, 9. ewentualne wady wzroku. PAMIĘTAJ! Niemożliwe jest w czasie jazdy natychmiastowe zatrzymanie pojazdu w miejscu. Droga hamowania liczona od momentu zauważenia przeszkody do zatrzymania pojazdu. W porze nocnej czas reakcji wydłuża się o ok. 0,20 sekundy, co przy prędkości 90 km/h oznacza wydłużenie drogi hamowania o 5 metrów. PRĘDKOŚCI DOPUSZCZALNE 1. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym w godzinach 5:00 23:00 wynosi 50 km/h 1a. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym w godzinach 23:00 5:00 wynosi 60 km/h 2. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów w strefie zamieszkania wynosi 20 km/h. 3. Prędkość dopuszczalna poza obszarem zabudowanym wynosi w przypadku: 1) samochodu osobowego, motocykla lub samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t: a) na autostradzie 140 km/h, b) na drodze ekspresowej dwujezdniowej 120 km/h, c) na drodze ekspresowej jednojezdniowej oraz na drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu 100 km/h, d) na pozostałych drogach 90 km/h; 2) zespołu pojazdów lub pojazdu niewymienionego w pkt 1: a) na autostradzie, drodze ekspresowej lub drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu 80 km/h, b) na pozostałych drogach 70 km/h. 4. Prędkość niektórych pojazdów: 1) ciągnika rolniczego (również z przyczepą) 30 km/h; 2) pojazdu z urządzeniem wystającym do przodu więcej niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego 30 km/h na obszarze zabudowanym i 60 km/h poza obszarem zabudowanym; 3) motocykla (również z przyczepą), czterokołowca i motoroweru, którymi przewozi się dziecko w wieku do 7 lat 40 km/h. 4) prędkość pojazdu holującego nie przekracza 30 km/h na obszarze zabudowanym i 60 km/h poza tym obszarem; 5) w samochodzie ciężarowym przewożącym osobę poza kabiną kierowcy, po spełnieniu dodatkowych warunków - 50 km/h; 6) w przyczepie ciągniętej przez ciągnik rolniczy konwojentów przewożącej drużyny robocze i osoby wykonujących czynności ładunkowe po spełnieniu dodatkowych warunków 20 km/h. 24

25 Prędkości dopuszczalne Kto może zmienić prędkość na drodze? 1. Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć lub zwiększyć, za pomocą znaków drogowych, prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą na obszarze zabudowanym. 2. Prędkość dopuszczalna, o której mowa w ust. 1, może być: 1) zmniejszona jeżeli warunki bezpieczeństwa ruchu na drodze lub jej odcinku za tym przemawiają; 2) zwiększona jeżeli warunki ruchu na drodze lub jej odcinku zapewniają zachowanie bezpieczeństwa ruchu. 3. Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć, za pomocą znaków drogowych, prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą poza obszarem zabudowanym, jeżeli warunki bezpieczeństwa ruchu na drodze lub jej odcinku za tym przemawiają. 4. Organ rejestrujący pojazd może ustalić dla indywidualnego pojazdu dopuszczalną prędkość niższą niż określona, jeżeli jest to uzasadnione konstrukcją lub stanem technicznym pojazdu. Ograniczenie prędkości należy uwidocznić na znaku umieszczonym z tyłu pojazdu. 7. ZMIANA KIERUNKU JAZDY LUB PASA RUCHU 1. Kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu tylko z zachowaniem szczególnej ostrożności. 2. Kierujący pojazdem jest obowiązany zbliżyć się: 1) do prawej krawędzi jezdni jeżeli zamierza skręcić w prawo; 2) do środka jezdni lub na jezdni o ruchu jednokierunkowym do lewej jej krawędzi jeżeli zamierza skręcić w lewo. 25

26 Na drodze 2-kierunkowej zmianę kierunku w lewo wykonujemy od środka jezdni Na drodze 1-kierunkowej zmianę kierunku w lewo wykonujemy od lewej krawędzi (pas nr 1) 3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się, jeżeli wymiary pojazdu uniemożliwiają skręcenie zgodnie z zasadą określoną w tym przepisie lub dopuszczalna jest jazda wyłącznie w jednym kierunku. 4. Kierujący pojazdem, zmieniając zajmowany pas ruchu, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać, oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas z prawej strony. 5. Kierujący pojazdem jest obowiązany zawczasu i wyraźnie sygnalizować zamiar zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania niezwłocznie po wykonaniu manewru. 6. Zabrania się zawracania: w warunkach, w których mogłoby to zagrozić bezpieczeństwu ruchu na drodze lub ruch ten utrudnić, oraz: 1) w tunelu, 2) na moście, 3) na wiadukcie 4) drodze jednokierunkowej; 5) na autostradzie; 6) na drodze ekspresowej, z wyjątkiem skrzyżowania lub miejsca do tego przeznaczonego. 8. WYMIJAIE, OMIJA, COFA Wymijanie jest to przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w przeciwnym kierunku. Przy wymijaniu należy zachować bezpieczny odstęp od wymijanego pojazdu lub uczestnika ruchu, a w razie potrzeby zjechać na prawo i zmniejszyć prędkość lub zatrzymać się. 26

27 Wymijanie na zwężonym odcinku Omijanie jest to przejeżdżanie (przechodzenie) obok nieporuszającego się pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody. Przy omijaniu należy zachować bezpieczny odstęp od omijanego pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody, a w razie potrzeby zmniejszyć prędkość. Omijanie pojazdu sygnalizującego zamiar skręcenia w lewo może odbywać się tylko z jego prawej strony. Omijanie pojazdu na drodze Cofanie jest to jazda do tyłu. Przy cofaniu należy ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi lub uczestnikowi ruchu i zachować szczególną ostrożność, a w szczególności: a) sprawdzić, czy wykonywany manewr nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia, b) upewnić się, czy za pojazdem nie znajduje się przeszkoda; w razie trudności w osobistym upewnieniu się kierujący jest obowiązany zapewnić sobie pomoc innej osoby. Cofanie pojazdu 2. Zabrania się cofania pojazdem: 1) w tunelu, 2) na moście, 3( wiadukcie, 4) na autostradzie, 5) na drodze ekspresowej. 27

28 Zabrania się cofania jeżeli manewr spowoduje zagrożenie lub utrudnienie w ruchu 9. WYPRZEDZA Wyprzedzanie jest to przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku. Wyprzedzanie 1. Kierujący pojazdem jest obowiązany przed wyprzedzaniem upewnić się w szczególności, czy: 1) ma odpowiednią widoczność i dostateczne miejsce do wyprzedzania bez utrudnienia komukolwiek ruchu; 2) kierujący, jadący za nim, nie rozpoczął wyprzedzania; 3) kierujący, jadący przed nim na tym samym pasie ruchu, nie zasygnalizował zamiaru wyprzedzania innego pojazdu, zmiany kierunku jazdy lub zmiany pasa ruchu. 2. Kierujący pojazdem jest obowiązany przy wyprzedzaniu zachować szczególną ostrożność, a zwłaszcza bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu lub uczestnika ruchu. W razie wyprzedzania roweru, wózka rowerowego, motoroweru, motocykla lub kolumny pieszych odstęp ten nie może być mniejszy niż 1 m. 3. Kierujący pojazdem jest obowiązany przy wyprzedzaniu przejeżdżać z lewej strony wyprzedzanego pojazdu, z zastrzeżeniem ust. 4, 5, 10 i Pojazd szynowy może być wyprzedzany tylko z prawej strony, chyba że położenie torów uniemożliwia takie wyprzedzanie lub wyprzedzanie odbywa się na jezdni jednokierunkowej. 5. Wyprzedzanie pojazdu lub uczestnika ruchu, który sygnalizuje zamiar skręcenia w lewo, może odbywać się tylko z jego prawej strony. 6. Kierującemu pojazdem wyprzedzanym zabrania się w czasie wyprzedzania i bezpośrednio po nim zwiększania prędkości. Kierujący pojazdem wolnobieżnym, ciągnikiem rolniczym lub pojazdem bez silnika jest obowiązany zjechać jak najbardziej na prawo w celu ułatwienia wyprzedzania. 7. Zabrania się wyprzedzania pojazdu silnikowego jadącego po jezdni: 1) przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia; 2) na zakręcie oznaczonym znakami ostrzegawczymi; 3) na skrzyżowaniu, z wyjątkiem skrzyżowania o ruchu okrężnym lub na którym ruch jest kierowany. 8. Dopuszcza się wyprzedzanie w miejscach, o których mowa w ust. 7 pkt 1 i 2, na jezdni: 1) jednokierunkowej; 28

29 2) dwukierunkowej na odcinku z wyznaczonymi pasami ruchu, pod warunkiem że kierujący nie wjeżdża na część jezdni przeznaczoną do ruchu w kierunku przeciwnym w miejscu, gdzie jest to zabronione znakami na jezdni. 9. Dopuszcza się wyprzedzanie w miejscu, o którym mowa w ust. 7 pkt 3, pojazdu sygnalizującego zamiar skręcenia, pod warunkiem że kierujący nie wjeżdża na część jezdni przeznaczoną do ruchu w kierunku przeciwnym. 10. Dopuszcza się wyprzedzanie z prawej strony na odcinku drogi z wyznaczonymi pasami ruchu, przy zachowaniu warunków określonych w ust. 1 i 7: 1) na jezdni jednokierunkowej; 2) na jezdni dwukierunkowej, jeżeli co najmniej dwa pasy ruchu na obszarze zabudowanym lub trzy pasy ruchu poza obszarem zabudowanym przeznaczone są do jazdy w tym samym kierunku. 11. Zabrania się wyprzedzania pojazdu uprzywilejowanego na obszarze zabudowanym. 3. Kierującemu pojazdem zabrania się: 1) wyprzedzania pojazdu na przejściu dla pieszych i bezpośrednio przed nim, z wyjątkiem przejścia, na którym ruch jest kierowany; Zakaz wyprzedzania na przejściu dla pieszych i bezpośrednio przed nim 2) omijania pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu; 3) jazdy wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych. 4. Kierujący pojazdem, przejeżdżając przez chodnik lub drogę dla pieszych, jest obowiązany jechać powoli i ustąpić pierwszeństwa pieszemu. 5. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio podczas jazdy po placu, na którym ze względu na brak wyodrębnienia jezdni i chodników ruch pieszych i pojazdów odbywa się po tej samej powierzchni. 6. Kierujący pojazdem jest obowiązany zachować szczególną ostrożność przy przejeżdżaniu obok oznaczonego przystanku tramwajowego nieznajdującego się przy chodniku. Jeżeli przystanek nie jest wyposażony w wysepkę dla pasażerów, a na przystanek wjeżdża tramwaj lub stoi na nim, kierujący jest obowiązany zatrzymać pojazd w takim miejscu i na taki czas, aby zapewnić pieszemu swobodne dojście do tramwaju lub na chodnik. Przepisy te stosuje się odpowiednio przy ruchu innych pojazdów komunikacji publicznej. Przystanek tramwajowy wyposażony w wysepkę 29

30 10. PRZECINA SIĘ KIERUNKÓW RUCHU SKRZYŻOWA 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z prawej strony, a jeżeli skręca w lewo także jadącemu z kierunku przeciwnego na wprost lub skręcającemu w prawo. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do pojazdu szynowego, który ma pierwszeństwo w stosunku do innych pojazdów, bez względu na to, z której strony nadjeżdża. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również w razie przecinania się kierunków ruchu poza skrzyżowaniem. 4. Kierującemu pojazdem zabrania się: 1) wjeżdżania na skrzyżowanie, jeżeli na skrzyżowaniu lub za nim nie ma miejsca do kontynuowania jazdy; 2) rozdzielania kolumny pieszych. PRZEJŚCIE DLA PIESZYCH 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu. 2. Kierujący pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pieszemu przechodzącemu na skrzyżowaniu przez jezdnię drogi, na którą wjeżdża. Pieszy na drodze poprzecznej 7. W razie przechodzenia przez jezdnię osoby niepełnosprawnej, używającej specjalnego znaku, lub osoby o widocznej ograniczonej sprawności ruchowej, kierujący jest obowiązany zatrzymać pojazd w celu umożliwienia jej przejścia. Pieszy używający specjalnego znaku 30

31 PRZEJAZD DLA ROWERZYSTÓW 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejazdu dla rowerzystów, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerowi znajdującemu się na przejeździe. 1a. Kierujący pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerzyście jadącemu na wprost po jezdni, pasie ruchu dla rowerów, drodze dla rowerów lub innej części drogi, którą zamierza opuścić. 2. Kierujący pojazdem, przejeżdżając przez drogę dla rowerów poza jezdnią, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa rowerowi. 3. Kierującemu pojazdem zabrania się wyprzedzania pojazdu na przejeździe dla rowerzystów i bezpośrednio przed nim, z wyjątkiem przejazdu, na którym ruch jest kierowany. Zakaz wyprzedzania na przejeździe dla rowerzystów i bezpośrednio przed nim PRZEJAZD KOLEJOWY I TRAMWAJOWY 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejazdu kolejowego oraz przejeżdżając przez przejazd, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność. Przed wjechaniem na tory jest on obowiązany upewnić się, czy nie zbliża się pojazd szynowy, oraz przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności, zwłaszcza jeżeli wskutek mgły lub z innych powodów przejrzystość powietrza jest zmniejszona. Zachowuj szczególną ostrożność przed i na przejeździe 2. Kierujący jest obowiązany prowadzić pojazd z taką prędkością, aby mógł go zatrzymać w bezpiecznym miejscu, gdy nadjeżdża pojazd szynowy lub gdy urządzenie zabezpieczające albo dawany sygnał zabrania wjazdu na przejazd. 3. Kierującemu pojazdem zabrania się: 1) objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór oraz wjeżdżania na przejazd, jeżeli opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie nie zostało zakończone; 2) wjeżdżania na przejazd, jeżeli po drugiej stronie przejazdu nie ma miejsca do kontynuowania jazdy; 3) wyprzedzania pojazdu na przejeździe kolejowym i bezpośrednio przed nim; 31

32 Zakaz wyprzedzania na przejeździe i bezpośrednio przed nim 4) omijania pojazdu oczekującego na otwarcie ruchu przez przejazd, jeżeli wymagałoby to wjechania na część jezdni przeznaczoną dla przeciwnego kierunku ruchu. 4. W razie unieruchomienia pojazdu na przejeździe kolejowym, kierujący jest obowiązany niezwłocznie usunąć go z przejazdu, a jeżeli nie jest to możliwe, ostrzec kierującego pojazdem szynowym o niebezpieczeństwie. 5. Kierujący pojazdem lub zespołem pojazdów o długości przekraczającej 10 m, który nie może rozwinąć prędkości większej niż 6 km/h, przed wjazdem na prze-jazd kolejowy jest obowiązany upewnić się, czy w czasie potrzebnym na przejechanie przez ten przejazd nie nadjedzie pojazd szynowy, lub uzgodnić czas tego przejazdu z dróżnikiem kolejowym. 6. Przepisy ust. 1 4 stosuje się odpowiednio przy przejeżdżaniu przez tory tramwajowe; przepis ust. 3 pkt 3 nie dotyczy skrzyżowania lub przejazdu tramwajowego, na którym ruch jest kierowany. 11. OSTRZEGA ORAZ JAZDA W WARUNKACH ZMJSZONEJ PRZEJRZYSTOŚCI POWIETRZA Niedostateczna widoczność widoczność występującą od zmierzchu do świtu, a także w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza od świtu do zmierzchu. Zmniejszona przejrzystość spowodowana może być: opadami atmosferycznymi, mgłą lub innymi przyczynami (np. dym). 1. Kierujący pojazdem może używać sygnału dźwiękowego lub świetlnego, w razie gdy zachodzi konieczność ostrzeżenia o niebezpieczeństwie. 2. Zabrania się: 1) nadużywania sygnału dźwiękowego lub świetlnego; 2) używania sygnału dźwiękowego na obszarze zabudowanym, chyba że jest to konieczne w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem; 3) ostrzegania światłami drogowymi w warunkach, w których może to spowodować oślepienie innych kierujących. 3. Kierujący pojazdem jest obowiązany zachować szczególną ostrożność w czasie jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza, spowodowanej mgłą, opadami atmosferycznymi lub innymi przyczynami, a ponadto: 1) kierujący pojazdem silnikowym jest obowiązany: a) włączyć światła mijania lub przeciwmgłowe przednie albo oba te światła jednocześnie, b) poza obszarem zabudowanym podczas mgły dawać krótkotrwałe sygnały dźwiękowe w czasie wyprzedzania lub omijania; 2) kierujący innym pojazdem niż pojazd, o którym mowa w pkt 1, jest obowiązany: a) włączyć światła, w które pojazd jest wyposażony, b) korzystać z pobocza drogi, a jeżeli nie jest to możliwe, jechać jak najbliżej krawędzi jezdni i nie wyprzedzać innego pojazdu. 4. Obowiązek używania świateł, o którym mowa w ust. 1, dotyczy kierującego pojazdem także podczas zatrzymania wynikającego z warunków lub przepisów ruchu drogowego. 5. Kierujący pojazdem może używać tylnych świateł przeciwmgłowych, jeżeli zmniejszona przejrzystość powietrza ogranicza widoczność na odległość mniejszą niż 50 m. W razie poprawy widoczności kierujący pojazdem jest obowiązany niezwłocznie wyłączyć te światła. 32

33 12. HOLOWA 1. Kierujący może holować pojazd silnikowy tylko pod warunkiem, że: 1) prędkość pojazdu holującego nie przekracza 30 km/h na obszarze zabudowanym i 60 km/h poza tym obszarem; 2) pojazd holujący ma włączone światła mijania również w okresie dostatecznej widoczności; 3) w pojeździe holowanym znajduje się kierujący mający uprawnienie do kierowania tym pojazdem, chyba że pojazd jest holowany w sposób wykluczający potrzebę kierowania nim; 4) pojazd holowany jest połączony z pojazdem holującym w sposób wykluczający odczepienie się w czasie jazdy; nie dotyczy to holowania motocykla, który powinien być połączony z pojazdem holującym połączeniem giętkim w sposób umożliwiający łatwe odczepienie; 5) pojazd holowany, z wyjątkiem motocykla, jest oznaczony z tyłu po lewej stronie ostrzegawczym trójkątem odblaskowym, a w okresie niedostatecznej widoczności ma ponadto włączone światła pozycyjne; zamiast oznaczenia trójkątem odblaskowym pojazd holowany może wysyłać żółte sygnały błyskowe w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu; 6) w pojeździe holowanym na połączeniu sztywnym jest sprawny co najmniej jeden układ hamulców, a w pojeździe holowanym na połączeniu giętkim dwa układy; 7) odległość między pojazdami wynosi nie więcej niż 3 m przy połączeniu sztywnym, a od 4 m do 6 m przy połączeniu giętkim, przy czym połączenie jest oznakowane na przemian pasami białymi i czerwonymi albo zaopatrzone w chorągiewkę barwy żółtej lub czerwonej; przepisu tego nie stosuje się w razie holowania pojazdów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Odległości między pojazdami podczas holowania 2. Zabrania się holowania: 1) pojazdu o niesprawnym układzie kierowniczym lub o niesprawnych hamulcach, chyba że sposób holowania wyklucza potrzebę ich użycia; 2) pojazdu za pomocą połączenia giętkiego, jeżeli w pojeździe tym działanie układu hamulcowego uzależnione jest od pracy silnika, a silnik jest unieruchomiony; 3) więcej niż jednego pojazdu, z wyjątkiem pojazdu członowego; 4) pojazdem z przyczepą (naczepą); 5) na autostradzie, z wyjątkiem holowania przez pojazdy przeznaczone do holowania do najbliższego wyjazdu lub miejsca obsługi podróżnych. 3. W razie holowania pojazdu w sposób wykluczający potrzebę kierowania nim lub użycia hamulców, rzeczywista masa całkowita pojazdu holowanego nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej pojazdu holującego. 33

34 13. RUCH POJAZDÓW W KOLUM 1. Liczba pojazdów jadących w zorganizowanej kolumnie nie może przekraczać: 1) samochodów osobowych, motorowerów lub motocykli 10; 2) rowerów lub wózków rowerowych 15; 3) pozostałych pojazdów Odległość między jadącymi kolumnami nie może być mniejsza niż 500 m dla kolumn pojazdów samochodowych oraz 200 m dla kolumn pozostałych pojazdów. 3. Jazda w kolumnie nie zwalnia kierującego pojazdem od przestrzegania obowiązujących przepisów ruchu drogowego. 4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do pojazdów uprzywilejowanych oraz pojazdów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. 5. Zabrania się wjeżdżania między jadące w kolumnie rowery lub wózki rowerowe oraz pojazdy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Kolumna pojazdów uprzywilejowanych 14. PORZĄDEK I BEZPIECZEŃSTWO PRZEPISY PORZĄDKOWE 1. Zabrania się: 1) kierowania pojazdem, prowadzenia kolumny pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt osobie w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu; 2) holowania pojazdu kierowanego przez osobę, o której mowa w pkt 1; 3) otwierania drzwi pojazdu, pozostawiania otwartych drzwi lub wysiadania bez upewnienia się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia; 4) wykorzystywania drogi lub poszczególnych jej części w sposób niezgodny z przeznaczeniem, chyba że przepisy szczegółowe stanowią inaczej; 5) wjeżdżania na pas między jezdniami; 6) pozostawiania na drodze przedmiotów, które mogłyby zagrozić bezpieczeństwu ruchu; jeżeli jednak usunięcie ich nie jest możliwe, należy je oznaczyć w sposób widoczny w dzień i w nocy; 7) umieszczania na drodze lub w jej pobliżu urządzeń wysyłających lub odbijających światło w sposób powodujący oślepienie albo wprowadzających w błąd uczestników ruchu; 8) samowolnego umieszczania lub włączania albo usuwania lub wyłączania znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń ostrzegawczo zabezpieczających lub kontrolnych na drodze, jak również zmiany ich położenia lub ich zasłaniania; 9) zaśmiecania lub zanieczyszczania drogi; 10) samowolnego umieszczania na drodze jakichkolwiek znaków, napisów lub symboli. 11) używania pojazdu w sposób zagrażający bezpieczeństwu osoby znajdującej się w pojeździe lub poza nim; 12) zakrywania świateł oraz urządzeń sygnalizacyjnych, tablic rejestracyjnych lub innych wymaganych tablic albo znaków, które powinny być widoczne; 13) ozdabiania tablic rejestracyjnych oraz umieszczania z przodu lub z tyłu pojazdu znaków, napisów lub przedmiotów, które ograniczają czytelność tych tablic; 14) umieszczania na pojeździe znaku określającego inne państwo niż to, w którym pojazd został zarejestrowany. 34

35 2. Kierującemu pojazdem zabrania się: 1) korzystania podczas jazdy z telefonu wymagającego trzymania słuchawki lub mikrofonu w ręku; 2) przewożenia osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 1, na rowerze lub motorowerze albo motocyklu, chyba że jest przewożona w bocznym wózku; 3) przewożenia pasażerów bez zapiętych pasów bezpieczeństwa, użycia kasków ochronnych, przewożenia osób w ilości przekraczającej liczbę miejsc określonych w dowodzie rejestracyjnym. 5) oddalania się od pojazdu, gdy silnik jest w ruchu; 6) używania pojazdu w sposób powodujący uciążliwości związane z nadmierną emisją spalin do środowiska lub nadmiernym hałasem; 7) pozostawiania pracującego silnika podczas postoju na obszarze zabudowanym; nie dotyczy to pojazdu wykonującego czynności na drodze; 8) ciągnięcia za pojazdem osoby na nartach, sankach, wrotkach lub innym podobnym urządzeniu; 9) używania opon z umieszczonymi w nich na trwałe elementami przeciwślizgowymi. Przepisy dodatkowe 1. Pojazd pozostawiony bez tablic rejestracyjnych lub pojazd, którego stan wskazuje na to, że nie jest używany, może zostać usunięty z drogi przez straż gminną lub Policję na koszt właściciela lub posiadacza. 2. Używanie łańcuchów przeciwślizgowych na oponach jest dozwolone tylko na drodze pokrytej śniegiem. DOKUMENTY Kierujący pojazdem jest obowiązany mieć przy sobie i okazywać na żądanie uprawnionego organu wymagane dla danego rodzaju pojazdu lub kierującego: 1) dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem; 2) dokument stwierdzający dopuszczenie pojazdu do ruchu; 3) dokument potwierdzający zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dowód opłacenia składki za to ubezpieczenie; 4) inne dokumenty, jeżeli obowiązek taki wynika z odrębnej ustawy. PASY BEZPIECZEŃSTWA 1. Kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona takim pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy, z zastrzeżeniem ust Obowiązek korzystania z pasów bezpieczeństwa nie dotyczy: 1) osoby mającej orzeczenie lekarskie o przeciwwskazaniu do używania pasów; 2) kobiety o widocznej ciąży; 3) kierującego taksówką podczas przewożenia pasażera; 4) instruktora lub egzaminatora podczas szkolenia lub egzaminowania; 5) policjanta, funkcjonariusza Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Inspektora Kontroli Skarbowej, funkcjonariusza celnego i Służby Więziennej, żołnierza Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej podczas przewożenia osoby (osób) zatrzymanej; 6) funkcjonariusza Biura Ochrony Rządu podczas wykonywania czynności służbowych; 7) zespołu medycznego w czasie udzielania pomocy medycznej; 8) konwojenta podczas przewożenia wartości pieniężnych; 9) osoby chorej lub niepełnosprawnej przewożonej na noszach lub w wózku inwalidzkim. FOTELIK OCHRONNY 1. W pojeździe samochodowym wyposażonym w pasy bezpieczeństwa dziecko w wieku do 12 lat, nieprzekraczające 150 cm wzrostu, przewozi się w foteliku ochronnym lub innym urządzeniu do przewożenia dzieci, odpowiadającym wadze i wzrostowi dziecka oraz właściwym warunkom technicznym. 2. Przepis ust. 3 nie dotyczy przewozu dziecka taksówką, autobusem, specjalistycznym środkiem transportu sanitarnego. 35

36 Kierującemu pojazdem zabrania się: 1. Przewożenia w foteliku ochronnym dziecka siedzącego tyłem do kierunku jazdy na przednim siedzeniu pojazdu samochodowego wyposażonego w poduszkę powietrzną dla pasażera; 2. Przewożenia, poza specjalnym fotelikiem ochronnym, dziecka w wieku do 12 lat na przednim siedzeniu pojazdu samochodowego. KASK OCHRONNY 1. Kierujący motocyklem, czterokołowcem lub motorowerem oraz osoba przewożona takimi pojazdami są obowiązani używać w czasie jazdy kasków ochronnych odpowiadających właściwym warunkom technicznym. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do motocykli fabrycznie wyposażonych w pasy bezpieczeństwa. 3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do czterokołowców fabrycznie wyposażonych w nadwozie zamknięte i pasy bezpieczeństwa. 15. WYPADEK W RUCHU DROGOWYM 1. Kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest obowiązany: 1) zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego; 2) przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku; 3) niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowania ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego; 4) podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku. 2. Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany ponadto: 1) udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję; 2) nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku; 3) pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Policji wymaga oddalenia się niezwłocznie powrócić na to miejsce. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do innych osób uczestniczących w wypadku. 16. ZATRZYMA I POSTÓJ Zatrzymanie pojazdu unieruchomienie pojazdu niewynikające z warunków lub przepisów ruchu drogowego, trwające nie dłużej niż 1 minutę, oraz każde unieruchomienie pojazdu wynikające z tych warunków lub przepisów. Zatrzymanie w wyniku przepisów ruchu drogowego Zatrzymanie w wyniku warunków ruchu drogowego Postój pojazdu unieruchomienie pojazdu niewynikające z warunków lub przepisów ruchu drogowego, trwające dłużej niż 1 minutę. 36

37 1. Zatrzymanie i postój pojazdu są dozwolone tylko w miejscu i w warunkach, w których jest on z dostatecznej odległości widoczny dla innych kierujących i nie powoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub jego utrudnienia. 2. Kierujący pojazdem, zatrzymując pojazd na jezdni, jest obowiązany ustawić go jak najbliżej jej krawędzi oraz równolegle do niej. 3. W czasie postoju na drodze poza obszarem zabudowanym pojazd powinien znajdować się, jeżeli to tylko możliwe, poza jezdnią. 4. Kierujący pojazdem jest obowiązany stosować sposób zatrzymania lub postoju wskazany znakami drogowymi. 5. Kierujący pojazdem jest obowiązany w czasie postoju zabezpieczyć pojazd przed możliwością jego uruchomienia przez osobę niepowołaną oraz zachować inne środki ostrożności niezbędne do uniknięcia wypadku. 6. Dopuszcza się zatrzymanie lub postój na chodniku kołami jednego boku lub przedniej osi pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 2,5 t, pod warunkiem że: 1) na danym odcinku jezdni nie obowiązuje zakaz zatrzymania lub postoju; 2) szerokość chodnika pozostawionego dla pieszych jest taka, że nie utrudni im ruchu i jest nie mniejsza niż 1,5 m; 3) pojazd umieszczony przednią osią na chodniku nie tamuje ruchu pojazdów na jezdni. 2. Dopuszcza się, przy zachowaniu warunków określonych w ust. 1 pkt 2, zatrzymanie lub postój na chodniku przy krawędzi jezdni całego samochodu osobowego, motocykla, motoroweru, roweru lub wózka rowerowego. Inny pojazd o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 2,5 t może być w całości umieszczony na chodniku tylko w miejscu wyznaczonym odpowiednimi znakami drogowymi. 7. Kierujący pojazdem w tunelu, podczas zatrzymania wynikającego z warunków lub przepisów ruchu drogowego, jest obowiązany zachować odstęp od poprzedzającego pojazdu nie mniejszy niż 5 m. 1. Zabrania się zatrzymania pojazdu: 1) na przejeździe kolejowym, na przejeździe tramwajowym, na skrzyżowaniu oraz w odległości mniejszej niż 10 m od przejazdu lub skrzyżowania; 2) na przejściu dla pieszych, na przejeździe dla rowerzystów oraz w odległości mniejszej niż 10 m przed tym przejściem lub przejazdem; na drodze dwukierunkowej o dwóch pasach ruchu zakaz ten obowiązuje także za tym przejściem lub przejazdem; 3) w tunelu, na moście lub na wiadukcie; 4) na jezdni wzdłuż linii ciągłej oraz w pobliżu jej punktów krańcowych, jeżeli zmusiłoby to innych kierujących pojazdami wielośladowymi do najeżdżania na tę linię; 5) na jezdni obok linii przerywanej wyznaczającej krawędź jezdni oraz na jezdni i na poboczu obok linii ciągłej wyznaczającej krawędź jezdni; 6) w odległości mniejszej niż 10 m od przedniej strony znaku lub sygnału drogowego, jeżeli zostałyby one zasłonięte przez pojazd; 7) na jezdni przy jej lewej krawędzi, z wyjątkiem zatrzymania lub postoju pojazdu na obszarze zabudowanym na drodze jednokierunkowej lub na jezdni dwukierunkowej o małym ruchu; 8) na pasie między jezdniami; 9) w odległości mniejszej niż 15 m od słupka lub tablicy oznaczającej przystanek, a na przystanku z zatoką na całej jej długości; 10) w odległości mniejszej niż 15 m od punktów krańcowych wysepki, jeżeli jezdnia z prawej jej strony ma tylko jeden pas ruchu; 11) na drodze dla rowerów, pasie ruchu dla rowerów oraz w śluzie rowerowej, z wyjątkiem roweru. 2. Zabrania się postoju: 1) w miejscu utrudniającym wjazd lub wyjazd, w szczególności do i z bramy, garażu, parkingu lub wnęki postojowej; 2) w miejscu utrudniającym dostęp do innego prawidłowo zaparkowanego pojazdu lub wyjazd tego pojazdu; 3) przed i za przejazdem kolejowym, po obu stronach drogi, na odcinku od przejazdu kolejowego do słupka wskaźnikowego z jedną kreską; 4) w strefie zamieszkania w innym miejscu niż wyznaczone w tym celu; 5) na obszarze zabudowanym, pojazdu lub zespołu pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 16 t lub o długości przekraczającej 12 m, poza wyznaczonymi w tym celu parkingami. 3. Zabrania się zatrzymania lub postoju pojazdu na autostradzie lub drodze ekspresowej w innym miejscu niż wyznaczone w tym celu. Jeżeli unieruchomienie pojazdu nastąpiło z przyczyn technicznych, kierujący pojazdem jest obowiązany usunąć pojazd z jezdni oraz ostrzec innych uczestników ruchu. 4. Zakaz zatrzymania lub postoju pojazdu nie dotyczy unieruchomienia pojazdu wynikającego z warunków lub przepisów ruchu drogowego. 37

38 17. SYGNALIZOWA POSTOJU 1. Kierujący pojazdem jest obowiązany sygnalizować postój pojazdu silnikowego lub przyczepy z powodu uszkodzenia lub wypadku: 1) na autostradzie lub drodze ekspresowej w każdym przypadku; 2) na pozostałych drogach twardych: a) poza obszarem zabudowanym w razie postoju na jezdni w miejscu, w którym jest to zabronione, a na poboczu, jeżeli pojazd nie jest widoczny z dostatecznej odległości, b) na obszarze zabudowanym w razie postoju na jezdni w miejscu, w którym zatrzymanie jest zabronione. 2. Postój pojazdu, o którym mowa w ust. 1, należy sygnalizować w sposób następujący: 1) na autostradzie lub drodze ekspresowej przez: a) włączenie świateł awaryjnych pojazdu, a jeżeli pojazd nie jest w nie wyposażony, należy włączyć światła pozycyjne, b) umieszczenie ostrzegawczego trójkąta odblaskowego w odległości 100 m za pojazdem; trójkąt ten umieszcza się na jezdni lub poboczu, odpowiednio do miejsca unieruchomienia pojazdu; 2) na pozostałych drogach: a) poza obszarem zabudowanym przez umieszczenie w odległości m za pojazdem ostrzegawczego trójkąta odblaskowego i włączenie świateł awaryjnych; w razie gdy pojazd nie jest wyposażony w światła awaryjne, należy włączyć światła pozycyjne, b) na obszarze zabudowanym przez włączenie świateł awaryjnych, a jeżeli pojazd nie jest w nie wyposażony, należy włączyć światła pozycyjne i umieścić ostrzegawczy trójkąt odblaskowy za pojazdem lub na nim, na wysokości nie większej niż 1 m. 3. Sygnalizowanie, o którym mowa w ust. 1 i 2, obowiązuje przez cały czas postoju pojazdu. 18. UŻYWA ŚWIATEŁ ZEWNĘTRZNYCH 1. Kierujący pojazdem jest obowiązany używać świateł mijania podczas jazdy w warunkach normalnej przejrzystości powietrza. 2. W czasie od świtu do zmierzchu w warunkach normalnej przejrzystości powietrza, zamiast świateł mijania, kierujący pojazdem może używać świateł do jazdy dziennej. 3. W czasie od zmierzchu do świtu, na nieoświetlonych drogach, zamiast świateł mijania lub łącznie z nimi, kierujący pojazdem może używać świateł drogowych, o ile nie oślepi innych kierujących albo pieszych poruszających się w kolumnie. Kierujący pojazdem, używając świateł drogowych, jest obowiązany przełączyć je na światła mijania w razie zbliżania się: 1) pojazdu nadjeżdżającego z przeciwka, przy czym jeżeli jeden z kierujących wyłączył światła drogowe drugi jest obowiązany uczynić to samo; 2) do pojazdu poprzedzającego, jeżeli kierujący może być oślepiony; 3) pojazdu szynowego lub komunikacji wodnej, jeżeli poruszają się w takiej odległości, że istnieje możliwość oślepienia kierujących tymi pojazdami. 4. Na drodze krętej, oznaczonej odpowiednimi znakami drogowymi, kierujący pojazdem może używać przednich świateł przeciwmgłowych od zmierzchu do świtu, również w warunkach normalnej przejrzystości powietrza. 5. Przepisów ust. 1 3 nie stosuje się do kierującego pojazdem, który nie jest wyposażony w światła mijania, drogowe lub światła do jazdy dziennej. Kierujący takim pojazdem w czasie od zmierzchu do świtu lub w tunelu jest obowiązany używać świateł stanowiących obowiązkowe wyposażenie pojazdu. 6. Przepisy ust. 1 4 stosuje się odpowiednio podczas zatrzymania pojazdu, wynikającego z warunków lub przepisów ruchu drogowego. Jeżeli zatrzymanie trwa ponad 1 minutę, dopuszcza się wyłączenie świateł zewnętrznych pojazdu, o ile na tym samym pasie ruchu, przed tym pojazdem i za nim, stoją inne pojazdy. 7. Kierujący pojazdem silnikowym lub szynowym, w warunkach niedostatecznej widoczności, podczas zatrzymania niewynikającego z warunków ruchu lub przepisów ruchu drogowego oraz podczas postoju, jest obowiązany używać świateł pozycyjnych przednich i tylnych lub świateł postojowych. W pojeździe niezłączonym z przyczepą oraz w zespole pojazdów o długości nieprzekraczającej 6 m dopuszcza się włączenie świateł postojowych jedynie od strony środka jezdni. 8. Podczas zatrzymania lub postoju, w miejscu oświetlonym w stopniu zapewniającym widoczność pojazdu lub znajdującym się poza jezdnią i poboczem, wszystkie światła pojazdu mogą być wyłączone. Przepis ten nie 38

39 dotyczy pojazdu szynowego oraz pojazdu, na którym znajduje się urządzenie lub ładunek, wystające poza pojazd i wymagające oznaczenia odrębnymi światłami. 9. Światło oświetlające przedmioty przydrożne (szperacz) może być włączone tylko podczas zatrzymania lub postoju, pod warunkiem że nie oślepi innych uczestników ruchu. Ograniczenie to nie dotyczy pojazdu uprzywilejowanego. 19. ŁADUNEK 1. Ładunek nie może powodować przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej lub dopuszczalnej ładowności pojazdu. 2. Ładunek na pojeździe umieszcza się w taki sposób, aby: 1) nie powodował przekroczenia dopuszczalnych nacisków osi pojazdu na drogę; 2) nie naruszał stateczności pojazdu; 3) nie utrudniał kierowania pojazdem; 4) nie ograniczał widoczności drogi lub nie zasłaniał świateł, urządzeń sygnalizacyjnych, tablic rejestracyjnych lub innych tablic albo znaków, w które pojazd jest wyposażony. 3. Ładunek umieszczony na pojeździe powinien być zabezpieczony przed zmianą położenia lub wywoływaniem nadmiernego hałasu. Nie może on mieć odrażającego wyglądu lub wydzielać odrażającej woni. 4. Urządzenia służące do mocowania ładunku powinny być zabezpieczone przed rozluźnieniem się, swobodnym zwisaniem lub spadnięciem podczas jazdy. 5. Ładunek sypki może być umieszczony tylko w szczelnej skrzyni ładunkowej, zabezpieczonej dodatkowo odpowiednimi zasłonami uniemożliwiającymi wysypywanie się ładunku na drogę. 6. Ładunek wystający poza płaszczyzny obrysu pojazdu może być na nim umieszczony tylko przy zachowaniu następujących warunków: 1) ładunek wystający poza boczne płaszczyzny obrysu pojazdu może być umieszczony tylko w taki sposób, aby całkowita szerokość pojazdu z ładunkiem nie przekraczała 2,55 m, a przy szerokości pojazdu 2,55 m nie przekraczała 3 m, jednak pod warunkiem umieszczenia ładunku tak, aby z jednej strony nie wystawał na odległość większą niż 23 cm; 2) ładunek nie może wystawać z tyłu pojazdu na odległość większą niż 2 m od tylnej płaszczyzny obrysu pojazdu lub zespołu pojazdów; w przypadku przyczepy kłonicowej odległość tę liczy się od osi przyczepy; 3) ładunek nie może wystawać z przodu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m od przedniej płaszczyzny obrysu i większą niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego. 7. Przy przewozie drewna długiego dopuszcza się wystawanie ładunku z tyłu za przyczepę kłonicową na odległość nie większą niż 5 m. 8. Ładunek wystający poza przednią lub boczne płaszczyzny obrysu pojazdu powinien być oznaczony. Dotyczy to również ładunku wystającego poza tylną płaszczyznę obrysu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m. 9. Ustala się następujące oznakowanie ładunku: 1) ładunek wystający z przodu pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej lub dwoma białymi i dwoma czerwonymi pasami, tak aby były widoczne z boków i z przodu pojazdu, a w okresie niedostatecznej widoczności ponadto światłem białym umieszczonym na najbardziej wystającej do przodu części ładunku; 2) ładunek wystający z boku pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej o wymiarach co najmniej 50 x 50 cm, umieszczoną przy najbardziej wystającej krawędzi ładunku, a ponadto w okresie niedostatecznej widoczności białym światłem odblaskowym skierowanym do przodu oraz czerwonym światłem i czerwonym światłem odblaskowym skierowanym do tyłu; światła te nie powinny znajdować się w odległości większej niż 40 cm od najbardziej wystającej krawędzi ładunku; jeżeli długość wystającego z boku ładunku, mierzona wzdłuż pojazdu, przekracza 3 m, to chorągiewkę i światła umieszcza się odpowiednio przy przedniej i tylnej części ładunku; 3) ładunek wystający z tyłu pojazdu oznacza się pasami białymi i czerwonymi umieszczonymi bezpośrednio na ładunku lub na tarczy na jego tylnej płaszczyźnie albo na zawieszonej na końcu ładunku bryle geometrycznej (np. stożku, ostrosłupie); widoczna od tyłu łączna powierzchnia pasów powinna wynosić co najmniej cm 2, przy czym nie może być mniej niż po dwa pasy każdej barwy; ponadto w okresie niedostatecznej widoczności na najbardziej wystającej do tyłu krawędzi ładunku umieszcza się czerwone światło i czerwone światło odblaskowe; przy przewozie drewna długiego zamiast oznakowania pasami białymi i czerwonymi dopuszcza się oznakowanie końca ładunku chorągiewką lub tarczą barwy pomarańczowej; 4) ładunek wystający z tyłu samochodu osobowego lub przyczepy ciągniętej przez samochód osobowy może być oznaczony chorągiewką barwy czerwonej o wymiarach co najmniej 50 x 50 cm, umieszczoną przy najbardziej wystającej krawędzi ładunku. 10. Wysokość pojazdu z ładunkiem nie może przekraczać 4 m. 39

40 Oznakowanie ładunku 20. MASA I WYMIARY POJAZDÓW 1. Rzeczywista masa całkowita przyczepy ciągniętej przez: 1) samochód osobowy, samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t lub autobus nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej pojazdu ciągnącego; 2) samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej tego samochodu powiększonej o 40%; 3) motocykl lub motorower nie może przekraczać masy własnej motocykla lub motoroweru, jednak nie może przekraczać 100 kg. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy naczep. 3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą pojazdów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej oraz jednostek ochrony przeciwpożarowej. 4. Zespół pojazdów może składać się najwyżej z 3 pojazdów, a zespół ciągnięty przez pojazd silnikowy inny niż ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieżny z 2 pojazdów. 4a. Długość zespołu 2 pojazdów nie może przekraczać 18,75 m, a 3 pojazdów 22 m, z wyjątkiem zespołu pojazdów złożonego z: 1) pojazdu samochodowego i naczepy, których długość nie może przekraczać 16,5 m; 2) motocykla i przyczepy, motoroweru i przyczepy, roweru i przyczepy, wózka rowerowego i przyczepy, którego długość nie może przekraczać 4 m. 4b. Przejazd zespołu pojazdów złożonego z liczby pojazdów większej niż określona w ust. 4 lub o długości większej niż określona w ust. 4a wymaga zezwolenia. 5. Długości zespołów pojazdów określone w ust. 4a nie dotyczą tramwajów. 21. PRZEWÓZ OSÓB 1. Przewóz osób może odbywać się tylko pojazdem do tego przeznaczonym lub przystosowanym. Liczba przewożonych osób nie może przekraczać liczby miejsc określonych w dowodzie rejestracyjnym, z zastrzeżeniem ust. 4. W pojeździe niepodlegającym rejestracji liczba przewożonych osób wynika z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu. 2. Dopuszcza się przewóz osób samochodem ciężarowym poza kabiną kierowcy, pod warunkiem że: 40

41 1) pojazd odpowiada wymaganym warunkom technicznym do przewozu osób; 2) osoby nie znajdują się między ładunkiem a kabiną kierowcy; 3) osoby przewożone są na miejscach siedzących; 4) pojazd nie przekracza prędkości 50 km/h. 3. Zabrania się przewozu osób w przyczepie, z tym że dopuszcza się przewóz: 1) dzieci do szkół lub przedszkoli i z powrotem w przyczepie dostosowanej do przewozu osób, ciągniętej przez ciągnik rolniczy; 2) konwojentów, drużyn roboczych i osób wykonujących czynności ładunkowe w przyczepie ciągniętej przez ciągnik rolniczy pod warunkiem, że: a) liczba przewożonych osób nie przekracza 5, b) osoby stojące trzymają się uchwytów, c) osoby nie znajdują się pomiędzy ładunkiem a przednią ścianą przyczepy, d) prędkość zespołu pojazdów nie przekracza 20 km/h; 3) osób w przyczepie (przyczepach) kolejki turystycznej pod warunkiem, że osoby te przewożone są wyłącznie na miejscach siedzących; 4) dzieci w przyczepie przystosowanej konstrukcyjnie do przewozu osób, ciągniętej przez rower lub wózek rowerowy. 4. Przepisów ust. 1 3 nie stosuje się do przewozu pojazdami Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej oraz jednostek ochrony przeciwpożarowej. 5. Kierującemu pojazdem silnikowym, który przewozi osobę, zabrania się palenia tytoniu lub spożywania pokarmów w czasie jazdy. Nie dotyczy to kierującego samochodem ciężarowym, który przewozi osobę w kabinie kierowcy, i kierującego samochodem osobowym, z wyjątkiem taksówki. 22. BADANIA TECHNICZNE 1. Właściciel pojazdu samochodowego, ciągnika rolniczego, pojazdu wolnobieżnego wchodzącego w skład kolejki turystycznej, motoroweru lub przyczepy jest obowiązany przedstawiać go do badania technicznego. 2. Okresowe badanie techniczne samochodu osobowego, samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t, motocykla lub przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t przeprowadza się przed upływem 3 lat od dnia pierwszej rejestracji, następnie przed upływem 5 lat od dnia pierwszej rejestracji i nie później niż 2 lata od dnia przeprowadzenia poprzedniego badania technicznego, a następnie przed upływem kolejnego roku od dnia przeprowadzenia badania. Nie dotyczy to pojazdu przewożącego towary niebezpieczne, taksówki, pojazdu samochodowego konstrukcyjnie przeznaczonego do przewozu osób w liczbie od 5 do 9, wykorzystywanego do zarobkowego transportu drogowego osób, pojazdu marki SAM, pojazdu zasilanego gazem, pojazdu uprzywilejowanego oraz pojazdu używanego do nauki jazdy lub egzaminu państwowego, które podlegają corocznym badaniom technicznym. w skład kolejki turystycznej, motoroweru lub przyczepy jest obowiązany przedstawiać go do badania technicznego. 3. Badanie techniczne jest przeprowadzane na koszt właściciela lub posiadacza pojazdu w podstawowej lub okręgowej stacji kontroli pojazdów. 23. ZATRZYMA PRAWA JAZDY Policjant zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem w razie: a) uzasadnionego podejrzenia, że kierujący znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu, b) stwierdzenia zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność, c) podejrzenia podrobienia lub przerobienia prawa jazdy, d) gdy upłynął termin ważności prawa jazdy, e) gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy, f) gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu prawa jazdy, g) przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego, h) przekroczenia przez kierującego pojazdem, w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy, liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego; 2) może zatrzymać prawo jazdy za pokwitowaniem w razie uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów. 41

42 2. Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z przyczyn, o których mowa w pkt 1 lit. b d oraz w pkt 2, uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni. Prawo jazdy wg standardu UE po r., uwzględniające kategorie AM i A2. Wzór wykonany przez Ministerstwo Transport. 24. ZATRZYMA DOWODU REJESTRACYJNEGO 1. Policjant zatrzyma dowód rejestracyjny (pozwolenie czasowe) w razie: 1) stwierdzenia lub uzasadnionego przypuszczenia, że pojazd: a) zagraża bezpieczeństwu w szczególności po wypadku drogowym, w którym zostały uszkodzone zasadnicze elementy nośne konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy, b) zagraża porządkowi ruchu, c) narusza wymagania ochrony środowiska; 2) stwierdzenia, że pojazd nie został poddany badaniu technicznemu w wyznaczonym terminie lub termin badania nie został wyznaczony prawidłowo; 3) stwierdzenia zniszczenia dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego) w stopniu powodującym jego nieczytelność; 4) uzasadnionego podejrzenia podrobienia lub przerobienia dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego); 5) stwierdzenia, że badanie techniczne zostało dokonane przez jednostkę do tego nieupoważnioną; 6) nieokazania przez kierującego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dowodu opłacenia składki za to ubezpieczenie, jeżeli pojazd ten jest zarejestrowany w kraju, o którym mowa w art. 129 ust. 2 pkt 8 lit. c; 7) uzasadnionego przypuszczenia, że dane w nim zawarte nie odpowiadają stanowi faktycznemu. 2. W razie zatrzymania dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego), policjant wydaje kierowcy pokwitowanie. Może on zezwolić na używanie pojazdu przez czas nieprzekraczający 7 dni, określając warunki tego używania w pokwitowaniu. Zezwolenie nie może być wydane w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a i c oraz w pkt Zatrzymany dokument, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 1 pkt 4, 6 i 7, odpowiedni organ Policji przesyła niezwłocznie organowi, który go wydał, z zastrzeżeniem ust. 5. W przypadku określonym w art. 132 ust. 1 pkt 6 odpowiedni organ Policji zwraca zatrzymany dokument po przedstawieniu dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dowodu opłacenia składki za to ubezpieczenie. 2. Jeżeli z przedstawionego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu wynika, że przed zatrzymaniem dowodu rejestracyjnego umowa ta nie była zawarta, warunkiem zwrotu zatrzymanego dokumentu jest dodatkowo wniesienie opłaty za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia określonej w odrębnych przepisach. 42

43 Wzór dowodu rejestracyjnego 25. EGZAMIN PAŃSTWOWY 1. Przed przystąpieniem do egzaminu p0aństwowego osoba egzaminowana informuje ośrodek egzaminowania o numerze identyfikującym profil kandydata na kierowcę umieszczonym w systemie teleinformatycznym oraz składa odpowiednio: 1) dowód uiszczenia opłaty za egzamin 2) wniosek z podaniem imienia i nazwiska oraz numeru instruktora. 2. Ośrodek egzaminowania wyznacza termin egzaminu państwowego umożliwiający przeprowadzenie egzaminu państwowego w okresie nie dłuższym niż 30 dni od dnia złożenia wymaganych dokumentów i wydaje zaświadczenie o jego wyznaczeniu, na druku. 3. Osoba egzaminowana może przystąpić do egzaminu państwowego, jeżeli okaże jeden z dokumentów potwierdzających jej tożsamość: a) dowód osobisty, b) kartę pobytu, c) paszport. Egzamin państwowy składa się z 2 części: teoretycznej i praktycznej. EGZAMIN - TEORIA 1. Część teoretyczna egzaminu państwowego jest przeprowadzana w formie testu z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ośrodka egzaminowania, przy użyciu pytań składających się ze scenariuszy, wizualizacji i opisów; 2. Część teoretyczna egzaminu państwowego polega na wskazaniu przy użyciu urządzenia egzaminacyjnego prawidłowej odpowiedzi na pytania wybierane losowo w czasie rzeczywistym. Pytania stanowią realizację scenariusza przez zastosowanie odpowiedniej wizualizacji i opisu. 3. Część teoretyczna egzaminu państwowego obejmuje: 1) 20 pytań z wiedzy podstawowej, w tym: a) 10 pytań o wysokim znaczeniu dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, b) 6 pytań o średnim znaczeniu dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, c) 4 pytania o niskim znaczeniu dla bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego; 2) 12 pytań z wiedzy specjalistycznej w zakresie poszczególnych kategorii prawa jazdy lub pozwolenia, w tym: a) 6 pytań o wysokim znaczeniu dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, b) 4 pytania o średnim znaczeniu dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, c) 2 pytania o niskim znaczeniu dla bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego. 43

44 4. Każde pytanie zawiera: 1) jedną prawidłową odpowiedź; 2) przypisaną liczbę punktów za udzielenie prawidłowej odpowiedzi, o następującej wartości: a) 3 punkty pytanie o wysokim znaczeniu dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, b) 2 punkty pytanie o średnim znaczeniu dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, c) 1 punkt pytanie o niskim znaczeniu dla bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego. 5. Udzielenie odpowiedzi polega na: 1) wyborze z dwóch zaproponowanych odpowiedzi oznaczonych wyrazami albo jednej odpowiedzi dotyczy pytań, o których mowa w ust. 4 pkt 1; na przeczytanie treści pytania osoba egzaminowana ma 20 sekund, po czym na udzielenie odpowiedzi ma 15 sekund; 2) wyborze z trzech zaproponowanych odpowiedzi oznaczonych literami A, B i C jednej odpowiedzi dotyczy pytań, o których mowa w ust. 4 pkt 2; na przeczytanie pytania i udzielenie odpowiedzi osoba egzaminowana ma 50 sekund. 6. Osoba egzaminowana może poprawiać udzielone odpowiedzi do momentu zatwierdzenia udzielonej odpowiedzi przez przejście do następnego pytania lub do momentu upływu czasu przewidzianego na udzielenie odpowiedzi. Niewskazanie żadnej odpowiedzi jest równoznaczne z udzieleniem niewłaściwej odpowiedzi na zadane pytanie i otrzymaniem 0 punktów. 7. Suma punktów możliwych do uzyskania z części teoretycznej egzaminu państwowego wynosi Osoba egzaminowana uzyskuje pozytywny wynik z części teoretycznej egzaminu państwowego w przypadku uzyskania co najmniej 68 punktów. 9. Czas trwania części teoretycznej egzaminu państwowego wynosi 25 minut. 10. Po zakończeniu części teoretycznej egzaminu państwowego egzaminator na życzenie osoby egzaminowanej, przy użyciu systemu teleinformatycznego ośrodka egzaminowania, dokonuje wydruku wyników tej części egzaminu państwowego w postaci arkusza egzaminacyjnego. EGZAMIN - PRAKTYKA Egzamin praktyczny składa się z 2 części z podziałem na zadania wykonywane odpowiednio: na placu manewrowym i następnie w ruchu drogowym. 1. Przed rozpoczęciem części praktycznej egzaminu państwowego egzaminator: 1) potwierdza tożsamość osoby egzaminowanej 2) upewnia się, czy zasady przeprowadzania egzaminu państwowego są zrozumiałe dla osoby egzaminowanej; 3) przedstawia się osobie egzaminowanej, 2. W trakcie egzaminu egzaminator przekazuje osobie egzaminowanej polecenia dotyczące kierunku jazdy lub wykonania określonego zadania egzaminacyjnego; polecenia te nie mogą być sprzeczne z obowiązującymi na drodze zasadami ruchu drogowego lub stwarzać możliwości zagrożenia jego bezpieczeństwa. 3. Egzaminator informuje osobę egzaminowaną o nieprawidłowym wykonaniu zadania egzaminacyjnego; w przypadku dwukrotnego nieprawidłowego wykonania tego samego zadania egzaminacyjnego lub przerwania egzaminu państwowego egzaminator informuje osobę egzaminowaną o negatywnym wyniku części praktycznej egzaminu państwowego. 4. Osoba egzaminowana uzyskuje: 1) pozytywny wynik części praktycznej egzaminu państwowego, jeżeli poprawnie wykonała zadania na placu manewrowym i w ruchu drogowym 2) negatywny wynik części praktycznej egzaminu państwowego, jeżeli: a) dwukrotnie nieprawidłowo wykonała to samo zadanie egzaminacyjne, b) zachodzą okoliczności skutkujące przerwaniem egzaminu. 5. Po zakończeniu części praktycznej egzaminu państwowego egzaminator: 1) szczegółowo omawia z osobą egzaminowaną oraz odpowiednio tłumaczem obecnym na egzaminie wynik części praktycznej egzaminu państwowego, a jeżeli wynik jest negatywny podaje przyczyny jego uzyskania; 2) wpisuje na listę osób zakwalifikowanych na egzamin wynik części praktycznej egzaminu państwowego oraz wynik egzaminu państwowego; 3) przekazuje osobie egzaminowanej wypełniony arkusz przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego; kopię arkusza dołącza się do listy osób zakwalifikowanych na egzamin. 44

45 ZADANIA EGZMINACYJNE NA PLACU MANEWROWYM Część praktyczna egzaminu państwowego na kategorię B i B1 prawa jazdy polega na wykonaniu na placu manewrowym następujących zadań: ZADA 1 Przygotowanie do jazdy, sprawdzenia stanu technicznego podstawowych elementów pojazdu odpowiedzialnych bezpośrednio za bezpieczeństwo jazdy. Zadanie I składa się z dwóch części: 1) sprawdzenie stanu technicznego podstawowych elementów pojazdów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ruchu drogowego osoba egzaminowana musi zaprezentować, że potrafi sprawdzić: a) poziom oleju w silniku, b) poziom płynu chłodzącego, a) e) c) poziom płynu hamulcowego, d) poziom płynu w spryskiwaczach, e) działanie sygnału dźwiękowego, f) działanie świateł pozycyjnych/postojowych, g) działanie świateł mijania, h) działanie świateł drogowych, i) działanie świateł hamowania STOP, f) m) j) działanie świateł cofania, k) działanie świateł kierunkowskazów, l) działanie świateł awaryjnych, m) działanie świateł przeciwmgłowych tylnych jeżeli występuje; Sposób wykonania tej części zadania: na wykonanie czynności osoba egzaminowana ma nie więcej niż 5 minut, osoba egzaminowana powinna co najmniej wskazać, gdzie i przy użyciu jakich przyrządów lub wskaźników sprawdza się poziom odpowiednich płynów w pojeździe, w przypadku dokonywania sprawdzenia świateł, o których mowa w lit. i lub j, osoba egzaminowana może poprosić egzaminatora o potwierdzenie działania światła zewnętrznego, losowy dobór elementów czynności dla każdej osoby egzaminowanej dokonywany jest przez ośrodek egzaminowania przy użyciu urządzenia komputerowego. Urządzenie losuje 1 element spośród elementów określonych w lit. a e oraz 1 element spośród elementów określonych w lit. f m. W przypadku gdy ośrodek egzaminowania nie dysponuje odpowiednim urządzeniem komputerowym, losowego doboru elementów części pierwszej zadania dokonuje każda osoba egzaminowana, przed przystąpieniem do wykonania zadania, z zachowaniem podziału losowanych elementów zadania jak dla losowania komputerowego. 2) właściwe ustawienie fotela, lusterek, zagłówków i zapięcie pasów bezpieczeństwa (jeżeli pojazd jest w nie wyposażony), upewnienie się, czy drzwi pojazdu są zamknięte, włączenie świateł odpowiednich do jazdy w ruchu drogowym; Sposób wykonania tej części zadania: w lewym lusterku kierowca powinien widzieć lewy bok pojazdu i lewy obszar przestrzeni za pojazdem, w prawym lusterku kierowca powinien widzieć prawy bok pojazdu i prawy obszar przestrzeni za pojazdem, w wewnętrznym lusterku kierowca powinien widzieć przez tylną szybę obszar przestrzeni za pojazdem, zagłówki powinny być ustawione blisko za głową na wysokości głowy; ZADA 2 Ruszanie z miejsca oraz jazda pasem ruchu do przodu i tyłu. Sposób wykonania zadania: 1) upewnienie się o możliwości jazdy: a) wykluczenie prawdopodobieństwa spowodowania zagrożenia w ruchu drogowym, b) ocena sytuacji wokół pojazdu; 2) płynne ruszenie: a) opuszczenie dźwigni hamulca awaryjnego w przypadku gdy jest uruchomiony, b) łagodne puszczenie sprzęgła, zwiększenie obrotów silnika; 3) płynna jazda pasem ruchu do przodu i tyłu (w trakcie jazdy do tyłu obserwacja toru jazdy pojazdu zgodnie z techniką kierowania przez tylną szybę pojazdu i lusterka); 45

46 Jazda pasem ruchu ZADA 3 Ruszanie z miejsca do przodu na wzniesieniu. Sposób wykonania zadania: Przy ruszaniu pojazd nie powinien cofnąć się więcej niż 0,2 m, a silnik nie powinien zgasnąć osoba egzaminowana w trakcie wykonywania tego manewru po zatrzymaniu pojazdu na wzniesieniu zaciąga hamulec awaryjny, a następnie rusza do przodu, zwalniając go. Ruszanie z miejsca do przodu na wzniesieniu 46

47 ZADANIA EGZMINACYJNE W RUCHU DROGOWYM 1.Wjazd na drogę z obiektu przydrożnego 2. Jazda drogami dwukierunkowymi jednojezdniowymi o różnej liczbie wyznaczonych i niewyznaczonych pasów ruchu, posiadającymi odcinki proste i łuki, wzniesienia i spadki, obniżone i podwyższone dopuszczalne prędkości 3. Jazda drogami dwukierunkowymi dwujezdniowymi o różnej liczbie wyznaczonych i niewyznaczonych pasów ruchu, posiadającymi odcinki proste i łuki, wzniesienia i spadki, obniżone i podwyższone dopuszczalne prędkości 4. Jazda drogami jednokierunkowymi o różnej liczbie wyznaczonych i niewyznaczonych pasów ruchu 5. Przejazd przez skrzyżowania równorzędne (trzy- i czterowlotowe) 6. Przejazd przez skrzyżowania oznakowane znakami ustalającymi pierwszeństwo przejazdu (znak A-7, B-20, D-1 oraz w połączeniu z tabliczkami T-6a i T-6c) określonymi w przepisach w sprawie znaków i sygnałów drogowych 7. Przejazd przez skrzyżowania z sygnalizacją świetlną 8. Przejazd przez skrzyżowania, na których ruch odbywa się wokół wyspy 9. Przejazd przez skrzyżowania dwupoziomowe (wjazd i zjazd) * 10. Przejazd przez przejścia dla pieszych 11. Wykonanie jednego z następujących manewrów parkowania: prostopadłe wjazd przodem wyjazd tyłem (możliwa jedna korekta toru jazdy), przy czym miejsce do parkowania wyznacza egzaminator, wskazując je osobie egzaminowanej; po zaparkowaniu musi być możliwość opuszczenia pojazdu przez kierowcę i pasażera z obydwu stron pojazdu, a pojazd musi być zaparkowany w sposób zgodny z przepisami ruchu drogowego (należy sprawdzić możliwość opuszczenia pojazdu); parkowanie odbywa się z zachowaniem zasad ruchu drogowego, skośne wjazd przodem wyjazd tyłem (możliwa jedna korekta toru jazdy), przy czym miejsce do parkowania wyznacza egzaminator, wskazując je osobie egzaminowanej; po zaparkowaniu musi być możliwość opuszczenia pojazdu przez kierowcę i pasażera z obydwu stron pojazdu, a pojazd musi być zaparkowany w sposób zgodny z przepisami ruchu drogowego (należy sprawdzić możliwość opuszczenia pojazdu); parkowanie odbywa się z zachowaniem zasad ruchu drogowego, równoległe pomiędzy dwoma pojazdami (manewr jest wykonywany, jeżeli jest możliwe wyznaczenie miejsca do parkowania możliwa jedna korekta toru jazdy) wjazd tyłem wyjazd przodem, przy czym miejsce do parkowania wyznacza egzaminator, wskazując je osobie egzaminowanej; długość miejsca do parkowania pomiędzy pojazdami powinna stanowić około 2-krotność długości pojazdu egzaminacyjnego; w trakcie wykonywania manewru możliwa jedna korekta toru jazdy; po zaparkowaniu pojazd nie może stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego; w przypadku gdy pojazd parkuje równolegle do krawężnika, w trakcie wykonywania manewru nie może najechać na krawężnik. W przypadku błędnego wykonania manewru parkowania możliwe jest wykonanie manewru w innym miejscu wskazanym przez egzaminatora, a w razie braku możliwości znalezienia miejsca do wykonania manewru dopuszcza się zamiennie wykonanie innego manewru parkowania. 12. Wykonanie manewru zawracania na drodze jednojezdniowej dwukierunkowej: możliwość wykonania manewru przy wykorzystaniu infrastruktury drogowej (bramy, wjazdy, podjazdy, zatoczki itp.), zawracanie musi odbyć się przy użyciu biegu wstecznego, miejsce do zawracania wyznacza egzaminator 13. Przejazd przez torowisko tramwajowe ** i kolejowe * 14. Przejazd przez tunel * 15. Przejazd obok przystanku tramwajowego ** i autobusowego 16. Wykonanie manewru wyprzedzania 17. Wykonanie manewru omijania 18. Wykonanie manewru wymijania 19. Wykonanie manewru zmiany pasa ruchu 20. Wykonanie manewru zmiany kierunku jazdy w lewo i prawo 21. Wykonanie manewru zawracania na skrzyżowaniu. * Dotyczy miast posiadających przejazd kolejowy, skrzyżowanie dwupoziomowe lub tunel położone w odległości nie większej niż 2,5 km od placu manewrowego ośrodka egzaminowania. ** Dotyczy miast z komunikacją tramwajową. 47

48 CZAS TRWANIA EGZAMINU 1. Czas trwania części teoretycznej egzaminu państwowego wynosi 25 minut. 2. W przypadku, zdawania więcej niż jednej kategorii, czas egzaminu wydłuża się o 25 minut dla każdej następnej kategorii prawa jazdy. 2. Minimalny czas trwania jazdy w ruchu drogowym dla kategorii B1 i B wynosi: 40 min. Jednak egzaminator może zakończyć egzamin po upływie 25 minut, jeżeli zostały wykonane wszystkie wymagane zadania egzaminacyjne, a wynik egzaminu jest pozytywny. KIEDY EGZAMIN ZOSTA PRZEPROWADZONY Części praktycznej egzaminu państwowego przeprowadzanej w ruchu drogowym nie można przeprowadzić w przypadku, gdy osoba egzaminowana przystępująca do egzaminu państwowego kieruje pojazdem na placu manewrowym w sposób pozwalający stwierdzić, że jej zachowanie zagraża bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego. Przez zachowanie zagrażające bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego rozumie się w szczególności: 1) przejechanie kołem przez linie wyznaczające zewnętrzne krawędzie stanowisk; 2) najechanie albo potrącenie pachołka lub tyczki; 3) dwukrotne nieprawidłowe wykonanie zadania na placu manewrowym. Egzaminator nie przeprowadzi egzaminu państwowego, jeżeli: 1) nie jest możliwe ustalenie tożsamości osoby zgłaszającej się na egzamin; 2) osoba egzaminowana zgłaszająca się na egzamin: a) odmówiła poddania się badaniu w celu ustalenia zawartości alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, b) zaproponowała egzaminatorowi przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu, c) nie spełnia warunków wynikających z wpisanych w orzeczeniu lekarskim kodów ograniczeń w korzystaniu z uprawnień do kierowania pojazdami ze względu na stan zdrowia, 3) nie jest możliwe potwierdzenie danych dotyczących instruktora, tłumacza przysięgłego, tłumacza języka migowego lub tłumacza systemu językowo-migowego mającego brać udział w części praktycznej egzaminu państwowego lub nie zgłosił się on na egzamin; 4) warunki atmosferyczne lub inne przyczyny uniemożliwiają przeprowadzanie egzaminów; 5) stwierdził awarię urządzenia rejestrującego, uniemożliwiającą rejestrację przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego, jeżeli nie ma możliwości przeprowadzenia części praktycznej egzaminu państwowego sprawnym pojazdem. KIEDY EGZAMIN ZOSTA PRZERWANY Zachowania osoby egzaminowanej zagrażające bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego skutkujące przerwaniem egzaminu państwowego: 1. Spowodowanie kolizji drogowej 2. Omijanie pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszym 3. Wyprzedzanie na przejściu dla pieszych i bezpośrednio przed nim 4. Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na oznakowanym przejściu 5.Nieustąpienie pierwszeństwa przez kierującego pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, pieszemu przechodzącemu na skrzyżowaniu przez jezdnię drogi, na którą wjeżdża pojazd 6. Niezatrzymanie pojazdu w razie przechodzenia przez jezdnię osoby niepełnosprawnej, używającej specjalnego oznaczenia, lub osoby o widocznej ograniczonej sprawności poruszania się w celu umożliwienia jej przejścia 7. Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu podczas cofania 8. Niezastosowanie się do: 8.1 sygnałów świetlnych, 48

49 8.2 sygnałów i poleceń podawanych przez osoby uprawnione do kierowania ruchem drogowym, 8.3 sygnałów i poleceń podawanych przez osoby uprawnione do kontroli ruchu drogowego 9. Niezastosowanie się do znaków: 9.1 stop, 9.2 zakaz wjazdu, 9.3 zakaz skręcania w lewo, 9.4 zakaz skręcania w prawo, 9.5 nakaz jazdy... - odpowiednio do znaków umieszczonych na trasie egzaminu, 9.6 wskazujących dozwolone kierunki jazdy z pasa ruchu, 9.7 linia podwójna ciągła 10. Nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu: 10.1 na skrzyżowaniu, 10.2 pojazdom szynowym, 10.3 rowerzystom, 10.4 podczas zmiany pasa ruchu, 10.5 w razie przecinania się poza skrzyżowaniem kierunków ruchu lub torów jazdy pojazdów poruszających się po tej samej drodze, 10.6 podczas włączania się do ruchu, 10.7 podczas cofania 11. Naruszenie zakazu zawracania 12. Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o więcej niż 20 km/h 13. Nieupewnienie się o możliwości wyprzedzania 14. Naruszenie zakazu wyprzedzania: 14.1 na przejazdach rowerowych i bezpośrednio przed nimi, 14.2 przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia, 14.3 na zakrętach oznaczonych znakami ostrzegawczymi, 14.4 na skrzyżowaniach, 14.5 na przejazdach kolejowych i bezpośrednio przed nimi, 14.6 na przejazdach tramwajowych i bezpośrednio przed nimi 15. Niezastosowanie się do znaku zakaz wyprzedzania 16 Wyprzedzanie z niewłaściwej strony Ponadto egzaminator przerwie egzamin jeżeli stwierdził awarię urządzenia rejestrującego, uniemożliwiającą rejestrację przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego, a nie ma możliwości przeprowadzenia części praktycznej egzaminu państwowego sprawnym pojazdem oraz na wniosek osoby egzaminowanej. UDZIAŁ INSTRUKTORA LUB EGZAMINATORA NADZORUJACEGO W EGZAMI 1. Na pisemny wniosek osoby, o której mowa w ust. 5 pkt 1, w egzaminie uczestniczy dodatkowo egzaminator, który nadzoruje ten egzamin, wyznaczony przez dyrektora wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego. 2. O 50% zwiększa się opłatę za egzamin, gdy na wniosek osoby egzaminowanej w sprawdzeniu kwalifikacji bierze udział dodatkowo egzaminator nadzorujący. 3. Podczas przeprowadzania części praktycznej egzaminu państwowego, na wniosek osoby składającej egzamin, może być obecny jako obserwator instruktor, który szkolił tę osobę. SKARGA DOTYCZĄCA EGZAMINU 1. Przebieg praktycznej części egzaminu państwowego w zakresie uprawnień prawa jazdy kategorii B jest rejestrowany za pomocą urządzenia technicznego służącego do zapisu obrazu i dźwięku. 2. Zapis z praktycznej części egzaminu przechowuje się przez okres 21 dni od dnia przeprowadzenia egzaminu. 3. W przypadku gdy osoba składająca egzamin złożyła skargę na jego przebieg lub warunki, w jakich był przeprowadzany, zapis jest przechowywany do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. 49

50 4. Skargę dotyczącą egzaminu państwowego wraz z jej uzasadnieniem składa się w terminie 14 dni od dnia, w którym był przeprowadzany egzamin, do marszałka województwa, za pośrednictwem dyrektora wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego. 5. Dyrektor wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego przesyła skargę wraz z wyjaśnieniami i niezbędną dokumentacją, w tym odpowiednio z zapisem przebiegu praktycznej części egzaminu państwowego, w terminie 14 dni od dnia jej złożenia. 6. Marszałek województwa sprawuje nadzór nad przeprowadzaniem egzaminów państwowych, w ramach którego: 1) rozpatruje skargi dotyczące egzaminu; 2) kontroluje działalność wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego w zakresie przeprowadzania egzaminów; 3) wydaje zalecenia pokontrolne; 4) unieważnia egzamin; 5) zawiesza przeprowadzanie przez wojewódzki ośrodek ruchu drogowego egzaminów; 6) skreśla egzaminatora z ewidencji egzaminatorów; 7) występuje do zarządu województwa z wnioskiem o odwołanie dyrektora wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego z zajmowanego stanowiska; 8) prowadzi analizę: a) kwartalną w zakresie średniej zdawalności osób egzaminowanych w danym ośrodku, b) bieżącą w zakresie skarg złożonych na ośrodek; 9) przerywa egzamin prowadzony niezgodnie z przepisami; 10) kieruje na egzamin egzaminatora skreślonego z ewidencji egzaminatorów. WYSOKOŚĆ OPŁAT ZA PRZEPROWADZE EGZAMINU PAŃSTWOWEGO 1. Za przeprowadzenie egzaminu państwowego pobiera się opłatę w wysokości: 1) 30 zł za część teoretyczną egzaminu państwowego; 2) 140 zł za część praktyczną egzaminu państwowego dla prawa jazdy kategorii B; 3) 170 zł za część praktyczną egzaminu państwowego dla prawa jazdy kategorii B1. 2. Za część praktyczną egzaminu państwowego przeprowadzanego w stosunku do osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenie lekarskie z adnotacją, że mogą prowadzić pojazd silnikowy po przystosowaniu go do rodzaju schorzenia, w przypadku gdy jazda egzaminacyjna odbywa się pojazdem tych osób, opłatę zmniejsza się o 50%. 3. W przypadku zdawania egzaminu teoretycznego oraz praktycznego oddzielnie, przed wyznaczeniem terminu egzaminu teoretycznego należy uiścić pełną kwotę za pełen egzamin (teoretyczny oraz praktyczny). 26. PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA Każda osoba znajdująca się w pobliżu wypadku, (jeżeli nie zagraża to jej bezpieczeństwu), powinna w miarę swoich umiejętności i bez względu na posiadany zasób wiedzy medycznej udzielić pomocy ofiarom wypadku. Udzielając pomocy ofiarom wypadku należy pamiętać, że: Na każdym ciąży prawny obowiązek udzielenia pomocy ofiarom wypadku, jeżeli nie zagraża to bezpieczeństwu ratującego. Ratującemu nie grozi kara za to, że podczas udzielania pomocy najlepiej jak potrafił, nie uratował ofiary wypadku. Pierwsza pomoc przedlekarska w wypadku komunikacyjnym polega na wykonaniu podstawowych czynności mających na celu ratowanie życia lub zdrowia osób poszkodowanych, przed przybyciem pogotowia ratunkowego i innych wyspecjalizowanych służb ratowniczych. Udzielając pierwszej pomocy należy pamiętać, aby postępować zgodnie z zasadą po pierwsze nie szkodzić oraz o swoim bezpieczeństwie. 50

51 W trakcie pomocy zawsze istnieje ryzyko bezpośredniego kontaktu z płynami ustrojowymi, wydzielinami i wydalinami poszkodowanego, które mogą być źródłem zakażenia. Do najbardziej niebezpiecznych chorób przenoszonych za ich pośrednictwem należą między innymi HIV i wirusowe zapalenie wątroby. Dlatego też podczas udzielania pierwszej pomocy ratownik powinien korzystać z lateksowych lub foliowych rękawiczek, jednorazowej maseczki do podawania oddechu. WYPADEK KOMUNIKACYJNY Po zauważeniu wypadku drogowego, przed przybyciem specjalistycznych służb ratowniczych, należy zatrzymać swój pojazd tak, aby nie powodował zagrożenia i utrudnienia dla innych uczestników ruchu. Nie należy zapominać o zabezpieczeniu go przed kradzieżą. W razie potrzeby włączyć światła pozycyjne, a jeżeli potrzeba można oświetlić nim miejsce wypadku. Następnie należy zasygnalizować innym uczestnikom ruchu drogowego fakt wypadku poprzez ustawienie trójkąta(ów) ostrzegawczego, najlepiej po obu stronach miejsca zdarzenia. Odległość umieszczenia znaków ostrzegawczych: od m poza terenem zabudowanym do 100 m na autostradzie lub na drodze ekspresowej. Jeśli to konieczne zabezpiecz pojazd przez przewróceniem się. Pamiętaj, że uszkodzony pojazd grozi zapaleniem bądź wybuchem. Na miejscu i w pobliżu obowiązuje absolutny zakaz palenia. Nie należy ściągać klem z zacisków akumulatora gdyż powstała iskra może spowodować zapalenie i wybuch pojazdu. W przypadku pożaru, w większości przypadków samochody nie wybuchają tylko intensywnie się palą przez krótki czas. Aby zgasić płomienie pod maską samochodu uchyl (nie otwieraj) klapę, a następnie wprowadź całą zawartość gaśnicy. Po dostaniu się do wnętrza samochodu: powinno się najpierw wyłączyć zapłon, wyjąć kluczyki, zaciągnąć hamulec awaryjny (ręczny) włączyć biegu i światła awaryjne. Dopiero wtedy można przystąpić do udzielenia pomocy poszkodowanym. Jeżeli sytuacja nie zagraża życiu (np. brak tętna, oddechu, pożar samochodu) to nie ruszaj poszkodowanego. Transportem poszkodowanych w wypadku i pomocą medyczną zajmie się wykwalifikowany personel medyczny. W przypadku gdy brak jest tętna, oddechu lub istnieje na przykład groźba wybuchu samochodu należy przetransportować poszkodowanych w bezpieczne miejsce. W pierwszej kolejności należy ewakuować osoby w ciężkim stanie. W celu dostania się do rannych może zaistnieć potrzeba np. wybicia szyb, wyłamania przedniego fotela lub przecięcia pasów bezpieczeństwa. OCENA STANU POSZKODOWANYCH Po dotarciu do poszkodowanego należy ocenić jego stan, sprawdzamy: czy jest przytomny: czy reaguje na głos, czy reaguje na dotyk, czy reaguje na ból czy oddycha: czy klatka piersiowa rytmicznie się unosi, czy za pomocą przyłożenia ucha do jamy ustnej i nosa daje się wyczuć strumień wydychanego powietrza czy ma zachowane tętno: kontroli dokonujemy na tętnicach szyjnych znajdujących się po obu stronach, powyżej krtani, w zagłębieniu pomiędzy krtanią a mięśniami szyi, używając drugiego, trzeciego i czwartego palca. Nie wolno badać tętna jednocześnie na obydwu tętnicach szyjnych. Kontrola oddechu i tętna powinna trwać nie dłużej niż 10 sekund. 1. W przypadku braku wyczuwalnego tętna i oddechu należy przystąpić do pełnej akcji reanimacyjnej. 2. Poszkodowanemu z wyczuwalnym tętnem ale bez oddechu należy udrożnić drogi oddechowe i wykonać sztuczne oddychanie. 3. Osobę nieprzytomną z zachowanym krążeniem i oddychaniem należy ułożyć w pozycji bezpiecznej (bocznej ustalonej). Następnie należy dokonać bardziej szczegółowej oceny stanu poszkodowanego ze szczególnym uwzględnieniem takiego stanu, jak krwawienie, złamania, uraz kręgosłupa, oparzenia, wstrząs. Jeżeli sytuacja nie zagraża życiu to nie ruszaj poszkodowanego! 51

52 Ocena stanu poszkodowanego WEZWA POMOCY W każdym wypadku komunikacyjnym należy jak najszybciej wezwać Pogotowie Ratunkowe. TELEFONY ALARMOWE: 112 z telefonu komórkowego 999 pogotowie ratunkowe 997 policja 998 straż pożarna Dyspozytorowi należy przekazać następujące informacje: Co? - co się wydarzyło Gdzie? - dokładne miejsce wypadku Ile? liczba poszkodowanych Kiedy - kiedy doszło do wypadku Jak? - stan poszkodowanych Co robisz? - jaki rodzaj pomocy został udzielony Kim jesteś? dane personalne osoby wzywającej pomoc. Poczekaj na ewentualne pytania dyspozytora. Pamiętaj. Nigdy nie odkładaj pierwszy słuchawki! RESUSCYTACJA Reanimacja a resuscytacja. Przystępując do reanimacji nigdy nie jesteśmy w stanie przewidzieć czy osoba, której udzielamy pomocy odzyska świadomość. Zawsze wykonujemy te same czynności, lecz dopiero po odzyskaniu świadomości u ratowanej osoby możemy powiedzieć, że wykonaliśmy reanimację, czyli przywróciliśmy oddech, krążenie oraz świadomość. Jeżeli na skutek naszego działania osoba ratowana odzyska tylko oddech i krążenie bez odzyskania świadomości, to takie działanie nazywamy resuscytacją. Dzięki akcji resuscytacyjnej zwiększamy szansę przeżycia poszkodowanego do czasu przybycia wyspecjalizowanego personelu medycznego. W przypadku zatrzymania oddychania i krążenia bardzo liczy się czas i natychmiastowe rozpoczęcie odpowiednich czynności. 52

53 Mózg jest najwrażliwszym na niedotlenienie i niedokrwienie narządem organizmu. Pozbawiony tlenu ulega nieodwracalnym uszkodzeniom już po ok 4,5 minutach. Największe szanse powodzenia ma reanimacja podjęta w czasie pierwszych 4 minut. Do zabiegów resuscytacyjnych należą: 1. udrożnienie dróg oddechowych, 2. sztuczne oddychanie 3. zewnętrzny masaż serca. Akcję należy zacząć od odgięcia głowy do tyłu, a następnie należy wykonać: u osób dorosłych - 30 uciśnięć mostka i 2 wdechy. Ucisk na głębokość ok. 5 cm z częstotliwością ok uściśnięć/min. u dziecka - 5 wdechów ratowniczych i 30 ucisków mostka. Ucisk na głębokość ok. 3 cm z częstotliwością ok. 100 uściśnięć/min wykonujemy jedną ręką (nasadą dłoni). u niemowlaka - 5 wdechów ratowniczych i 30 ucisków mostka. Ucisk na głębokość ok. 2 cm z częstotliwością ok. 100 uściśnięć/min wykonujemy dwoma palcami (kciukami). Oddech i tętno powinno się kontrolować po każdych 4 cyklach. Udrożnienie dróg oddechowych Objawami wskazującymi na skuteczność resuscytacji są: zaróżowienie się skóry powrót akcji serca zwężenie uprzednio rozszerzonych źrenic powrót spontanicznego oddechu Akcję resuscytacyjną należy kontynuować do czasu przybycia personelu ratowniczego lub do momentu odzyskania przez ratowanego czynności życiowych. SZTUCZNE ODDYCHA W celu przeprowadzenia sztucznego oddychania, najpierw należy udrożnić drogi oddechowe poprzez usunięcie ewentualnych ciał obcych, protez zębowych, wymiocin lub pokarmu z jamy ustnej. Następnie należy wykonać odchylenie do tyłu głowy poszkodowanego. Jedną rękę układamy na czole i ostrożnie odchylamy głowę do tyłu jednocześnie pociągając drugą ręką podbródek ku górze. Aby zachować tę pozycję należy podłożyć poduszkę lub zwinięty koc pod barki. 53

54 Sztuczne oddychanie Przy podejrzeniu uszkodzenia kręgosłupa szyjnego w wypadku komunikacyjnym należy zrezygnować z odchylenia głowy! Metody sztucznego oddychania: 1. usta-usta: jedna ręka oparta o czoło za pomocą kciuka o palca wskazującego szczelnie zaciska nos, ratujący przyciska swe szeroko otwarte usta do rozchylonych ust ratowanego i robi wydech 2. usta-nos: jedna ręka przytrzymuje żuchwę zamykając szczelnie usta ratowanego, ratujący szeroko otwartymi ustami obejmuje szczelnie nos ratowanego i wydycha powietrze z płuc. 3. usta-maska: z zastosowaniem maski. Powietrze należy wydychać spokojnie, następnie wycofać swoją głowę od ratowanego obserwując ruchy klatki piersiowej. ZEWNĘTRZNY MASAŻ SERCA W celu przeprowadzenia masażu serca należy, najpierw ułożyć poszkodowanego na płaskim, twardym podłożu. Następnie ułożyć jeden nadgarstek na jednej trzeciej dolnej mostka. Drugi nadgarstek układamy na pierwszym splatając bądź unosząc palce obu rąk, aby nie spowodować dodatkowych obrażeń żeber. U dorosłego wykonujemy ucisk na głębokość ok. 5 cm, używając ciężaru swojego tułowia wyprostowanymi ramionami z barkami pionowo nad mostkiem. Następna faza rozluźnienia polega na zdjęciu ciężaru z mostka bez odrywania nadgarstka z miejsca ucisku, dzięki czemu klatka piersiowa wraca do pozycji wyjściowej. Częstość uciskania mostka powinna wynosić w miarę możliwości uciśnięć na minutę. W trakcie prowadzenia zewnętrznego masażu serca może dojść do złamań żeber i mostka, co nie jest powodem do przerwania resuscytacji. Zewnętrzny masaż serca 54

55 KRWOTOKI Do krwotoku dochodzi na skutek przerwania ściany naczynia. Utrata krwi powyżej 1,5 litra stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Krwotoki dzielimy na: wewnętrzne gdy utrata krwi następuje do tkanek i jam ciała zewnętrzne gdy krew wydostaje się na zewnątrz Objawami krwotoku są: osłabienie bladość skóry przyspieszenie tętna spadek ciśnienia tętniczego krwi Pierwsza pomoc przy krwotoku zewnętrznym polega na ułożeniu poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, a jeśli krwawienie pochodzi z kończyny uniesieniu jej powyżej poziomu serca, a następnie zastosowaniu opatrunku uciskowego na miejsce krwawienia. ZŁAMANIA Złamania polegają na przerwaniu ciągłości tkanki kostnej. Złamania dzielimy na: zamknięte gdy skóra wokół złamanej kości jest nienaruszona, otwarte gdy dochodzi do rozerwania skóry a kość może zostać narażona na zanieczyszczenia z zewnątrz. Objawami złamania mogą być: ból, obrzęk i zasinienie nasilające się przy uciśnięciu lub próbie poruszenia kończyną trudności w poruszaniu uszkodzoną kończyną deformacja kształtu kończyny W przypadku złamań otwartych widoczne odłamy kostne Pierwsza pomoc w przypadku złamań polega na: unieruchomieniu miejsca złamania wraz z przynajmniej dwoma sąsiednimi stawami (poniżej i powyżej miejsca złamania) zatamowaniu krwawienia w przypadku złamań otwartych URAZ KRĘGOSŁUPA Uraz kręgosłupa należy do najbardziej niebezpiecznych obrażeń, w wyniku którego może dojść do uszkodzenia rdzenia kręgowego a w jego następstwie do porażenia kończyn a nawet śmierci. Zaleca się ostrożność. Uraz kręgosłupa należy podejrzewać gdy występuje: brak lub osłabienie czucia dotyku porażenie lub niedowład kończyn promieniujący ból od kręgosłupa Pamiętaj aby nie przemieszczać poszkodowanego z samo chodu, chyba że istnieje bezpośrednie zagrożenie życia. Należy wówczas ułożyć chorego na siebie z zastosowaniem wyciągu na szyję trzymając za brodę, co powinno zabezpieczyć kręgosłup szyjny. Pozostawiając poszkodowanego w samochodzie należy pamiętać o udrożnieniu dróg oddechowych, jednak bez odginania głowy do tyłu, ze względu na możliwość uszkodzenia rdzenia kręgowego. 55

56 OPARZENIA Oparzenie polega na uszkodzeniu skóry i tkanek pod nią leżących na skutek działania wysokiej temperatury, substancji chemicznych, a także prądu elektrycznego i promieniowania jonizującego. Wyróżniamy trzy stopnie oparzeń: I stopień objawy: zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia II stopień objawy: na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym, towarzyszy ostry ból III stopień objawy: dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym uszkodzeniem głębiej położonych tkanek jak tkanka podskórna, mięśnie i ścięgna. Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek. Pierwsza pomoc w oparzeniach polega na schładzaniu czystą, zimną wodą miejsca oparzenia przez okres minut. Jeżeli odzież przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać. Ranę osłania się jałowym opatrunkiem, nie może on jednak wywierać ucisku na miejsce oparzenia. WSTRZĄS Wstrząs jest stanem, w którym dochodzi do wielonarządowych zmian powstałych na skutek przedłużającego się upośledzenia przepływu, czyli perfuzji krwi w łożysku naczyń włosowatych i niedotlenienia tkanek. Objawami wstrząsu są: silne uczucie osłabienia niepokój bladość skóry zimne poty przyspieszony i płytki oddech przyspieszone, słabo wyczuwalne tętno utrata przytomności Poszkodowanego należy ułożyć w pozycji antywstrząsowej. Polega ona na ułożeniu poszkodowanego na wznak i uniesieniu nóg nad poziom głowy na wysokości ok cm. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej. Uwaga, pozycji antywstrząsowej nie wolno stosować przy podejrzeniu urazu kręgosłupa! POZYCJA BEZPIECZNA Pozycja bezpieczna czyli boczna ustalona jest stosowana w celu zabezpieczenia nieprzytomnego poszkodowanego z zachowanymi czynnościami życiowymi (oddychania i krążenie) do czasu przybycia lekarza. Aby ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej: należy zgiąć bliższą nogę w stawie kolanowym, wsuwając jej stopę pod kolano drugiej nogi bliższą rękę ułożyć wzdłuż ciała poszkodowanego wsuwając dłoń pod pośladek, częścią grzbietową ku górze drugą rękę zgiąć w stawie łokciowym i położyć na piersi poszkodowanego, tak aby dłoń spoczywała pomiędzy szyją a barkiem strony przeciwnej przewrócić poszkodowanego na swoją stronę jedną ręką ciągnąc za biodro, a drugą asekurując za głowę kończynę górną ułożoną wcześniej pod pośladek wyciągnąć za ramię do tyłu odchylić głowę poszkodowanego do tyłu i zabezpieczyć ją drugą ręką należy kontrolowania czynności życiowe u poszkodowanego 56

57 Pozycja bezpieczna ZANIM ZACZSZ RATOWAĆ Przede wszystkim powinno się ostrożnie zbadać poszkodowanego. Należy ocenić jego miejsce pod kątem bezpieczeństwa dla siebie i chorego. Ze względów bezpieczeństwa do poszkodowanego leżącego należy podchodzić od strony głowy. Następnie: Jeżeli poszkodowany nie reaguje delikatnie nim potrząśnij i głośno zapytaj czy wszystko jest w porządku. Sprawdź czy język, wydzieliny lub jakieś obce ciało nie blokuje dróg oddechowych? Jeśli drogi oddechowe nie są drożne, oczyść je. Delikatnie odchyl jego głowę do tyłu - często ten ruch przywraca normalny oddech. Jeżeli poszkodowany nie oddycha? rozpocznij sztuczne oddychanie. Sprawdź tętno? Jeśli stwierdziłeś jego brak. Zastosuj reanimację. W przypadku krwotoku należy go zatamować. Jeżeli jest co najmniej dwóch ratujących, jeden z nich powinien wzywać pomoc, zaraz po stwierdzeniu, że poszkodowany nie oddycha. Gdy na miejscu wypadku jest jeden ratujący, a poszkodowany jest osobą dorosłą, która nie oddycha, należy natychmiast wezwać pomoc (najpierw wzywasz pomoc, a następnie rozpocząć reanimację. Sprawdź, czy poszkodowany nie ma uszkodzonego kręgosłupa. W przypadku rannych w wypadkach samochodowych zawsze należy brać pod uwagę uszkodzenie kręgosłupa! Jeśli ranny wymiotował - i masz pewność, że nie uszkodził kręgosłupa - ułóż w pozycji bocznej ustalonej, zapobiegającej uduszeniu. Uchroń poszkodowanego przed utratą ciepła okrywając kocem termicznym, zwykłym kocem lub odzieżą. Jeśli to konieczne, rozetnij ubranie. Nie zdzieraj ubrania z poparzonych miejsc. Zachowaj spokój i pozwól rannemu opanować strach. Nie podawaj płynów osobie nieprzytomnej lub półprzytomnej, jak też osobie skarżącej się na ból brzucha ( obrażenia narządów wewnętrznych). Nie próbuj jej cucić, poklepując bądź potrząsając nią gwałtownie. WYPOSAŻE SAMOCHODU APTECZKA Obowiązkowym wyposażeniem każdego auta powinny być: gaśnica legalizowana! trójkąt ostrzegawczy ze znakiem homologacji! 57

58 Dodatkowym (zalecanym, lecz nie wymaganym przepisami prawa) wyposażeniem auta osobowego powinny być: apteczka kamizelka odblaskowa linka holownicza koło zapasowe + podnośnik + klucz do kół zapasowe żarówki i bezpieczniki Powyższe wymagania dotyczą zwykłego auta osobowego. Pojazdy takie jak: autobusy, taksówki, samochody ciężarowe przeznaczone do przewozu osób muszą posiadać dodatkowe wyposażenie, regulowane innymi przepisami. Apteczka pierwszej (doraźnej) pomocy nie jest obowiązkowym wyposażeniem pojazdu. Istotnym jest jednak, nie tyle jej posiadanie, ale przede wszystkim - jej wyposażenie w środki, których stan i ilość, w razie potrzeby, powinna umożliwić skuteczną pomoc, nie tylko kierowcy, ale także wszystkim przewożonym w pojeździe pasażerom. Przykład wyposażenia apteczki: opatrunek gazowy 1/4 m2 (3 szt.), plaster z opatrunkiem 6 x 10cm (8szt) plaster na szpulce 5m x 2,5cm (1szt) bandaż elastyczny 4m x 6cm (2szt) bandaż z kompresem 10 x 12cm (1szt) chusta opatrunkowa 60 x 80cm (1szt) chusta opatrunkowa 60 x 40cm (2szt) chusta trójkątna 96cm x 96cm x 136cm (2szt) chusteczki odkażające (2 szt.), koc termiczny 160cm x 210cm (1szt) maseczka do sztucznego oddychania (1 szt.), młotek bezpieczeństwa (1 szt.), kołnierz usztywniający (1 szt.). rękawiczki jednorazowe lateksowe (2 pary), nożyczki 14,5cm (1szt) agrafka (4 szt.), kamizelka ostrzegawcza z paskiem fluorescencyjnym (1 szt.), instrukcja udzielania pierwszej pomocy. 27. TECHNIKA KIEROWANIA POJAZDEM PODSTAWY PRZYGOTOWA DO JAZDY Ubiór kierowcy. Należy zadbać o to, aby ubranie nie było zbyt ciasne i podczas wykonywania manewrów nie krępowało ruchów rąk ani nóg. Ważnym jest odpowiednio dopasowane obuwie, które powinno zapewnić optymalną pracę na pedałach: sprzęgła, hamulca i gazu. Powinno być jak najbardziej zbliżone rozmiarami i kształtem do stopy oraz w miarę możliwości mieć cienką podeszwę. Rodzaj obuwia, obuwie zbyt luźne, za ciasne, grubość podeszwy, wysokość obcasów, wpływa na komfort i bezpieczeństwo jazdy. Zajęcie miejsca za kierownicą. Po zajęciu miejsca za kierownicą, w odpowiedniej kolejności, należy wyregulować: fotel, zagłówek, kierownicę, lusterka (zewnętrzne i wewnętrzne) i na koniec zapiąć pas. Fotel, jego regulację, w większości samochodów możemy przeprowadzić w trzech płaszczyznach: w pionie, w poziomie oraz ustawić kąt jego oparcia względem kierownicy. W tym celu należy odsunąć fotel jak najdalej do tyłu, tak jednak, aby lewą nogą można było swobodnie wcisnąć pedał sprzęgła. Oparcie należy ustawić tak, aby ręką można było sięgnąć do umownej godz. 12 na kole kierownicy, bez odrywania pleców od oparcia. Wysokość fotela powinna zapewnić optymalną widoczność kierowcy. 58

59 Zagłówek powinien być ustawiony tak, aby był blisko za głową. Jego wysokość powinna być na poziomie czubka głowy. Kierownicę należy ustawić w zależności od potrzeby. Jej regulacja najczęściej sprowadza się do kolumny kierowniczej. Do jazdy w ruchu miejskim kierownica powinna być usytuowana wyżej. Przy jeździe szosowej można ją lekko obniżyć. Lusterka należy ustawić tak, aby w lewym lusterku kierujący widział fragment lewego boku pojazdu i lewy obszar przestrzeni za pojazdem, a w lusterku prawym fragment prawego boku pojazdu i obszar przestrzeni po prawej stronie za pojazdem. W lusterku wewnętrznym kierowca powinien widzieć przestrzeń za pojazdem w osi jazdy. Pasy bezpieczeństwa zapiąć należy po zakończeniu powyższych regulacji. Prawidłowo zapięty pas nie może być poskręcany i powinien płasko przylegać do ciała, w ten sposób aby część biodrowa opinała biodra jak najniżej w stosunku do brzucha, a część piersiowa przebiegała nad środkiem barku, bez tendencji do zsuwania się z ramienia. Jeżeli samochód posiada regulację na bocznym słupku należy dopasować górny punkt mocowania pasów. Pamiętaj! Zapięte pasy bezpieczeństwa co najmniej dwukrotnie zwiększają szanse przeżycia wypadku w samochodzie. Zapięte pasy wiążące kierowcę z autem umożliwiają lepsze wyczucie ruchów pojazdu i precyzję kierowania. Jeżeli jesteś grubo ubrany, warto pomyśleć o zdjęciu, lub chociaż rozpięciu wierzchniego okrycia. Pozycja za kierownicą. Prawidłowa pozycja za kierownicą, to lewa noga na podłodze, obok sprzęgła lub na specjalnym wsporniku, prawa noga na pedale gazu, ręce na kierownicy w odpowiedniej pozycji. Lewa noga obsługuje pedał sprzęgła, prawa noga pedały gazu i hamulca. Obsługa urządzeń w zasięgu dłoni wspartych na kierownicy. Przy włączaniu i wyłączaniu kierunkowskazów nie ma potrzeby odrywania ręki od kierownicy. Obsługa dźwigni zmiany biegów i hamulca awaryjnego prawą ręką, lewa kontroluje koło kierownicy (nie dotyczy to pojazdów wyposażonych w automatyczną skrzynię biegów oraz mechanizmów o innym przeznaczeniu i umiejscowieniu). Uruchomienie silnika. W trakcie uruchamiania silnika pedał sprzęgła powinien być wciśnięty. Należy wziąć pod uwagę różnice w uruchamianiu silnika o zapłonie iskrowym i silnika wysokoprężnego. Podstawową różnicą jest sposób zapłonu mieszanki w cylindrze. W silnikach o zapłonie iskrowym paliwem spalanym jest najczęściej benzyna lub gaz płynny. Zapłon w silnikach o zapłonie iskrowym wymuszony jest przeskokiem iskry, a w silnikach wysokoprężnych, potocznie nazywanych Dieslami (od nazwiska konstruktora Rudolfa Diesla), paliwem spalanym jest olej napędowy, a zapłon spowodowany jest wysoką temperaturą sprężonego powietrza. Różnica w uruchamianiu polega na konieczności podgrzania w silnikach wysokoprężnych komory spalania przez świece żarowe, co w nowoczesnych konstrukcjach trwa bardzo krótko. Należy poczekać aż zgaśnie kontrolka świec żarowych (symbol - pomarańczowa spirala). Kontrolka świec żarowych Sprawdzenie przyrządów kontrolno-pomiarowych. Zaraz po uruchomieniu silnika, na desce rozdzielczej należy sprawdzić przyrządy kontrolno-pomiarowe, m.in. stan paliwa, temperaturę silnika, smarowanie, ładowanie akumulatora itp. Większość kontrolek powinna zgasnąć zaraza po uruchomieniu silnika. Kontrolki, które palą się w kolorze czerwonym należy wyeliminować. Kontrolki barwy czerwonej najczęściej będą miały związek z: nieopuszczeniem dźwigni hamulca awaryjnego (ręcznego), niezapięciem pasów, czy niedomknięciem drzwi lub pokrywy silnika. Zaraz po uruchomieniu silnika, najpewniej od razu włączyć światła odpowiednie do jazdy w ruchu drogowym. Zanim ruszysz! Przed ruszeniem bezwzględnie należy upewnić się o możliwości jazdy. W tym celu należy wykluczyć wszelkie prawdopodobieństwa zagrożenia w ruchu drogowym poprzez ocenę sytuacji wokół pojazdu. Ruszanie: wcisnąć pedał sprzęgła, włączyć I bieg, należy zwolnić hamulec pomocniczy, należy spojrzeć w lusterka i aktywnie rozejrzeć się wokół pojazdu, włączyć kierunkowskaz, zwiększając obroty silnika łagodnie puścić sprzęgło. Piętę lewej nogi należy oprzeć na podłodze. Po puszczeniu sprzęgła lewą nogę należy oprzeć na wsporniku lub postawić na podłodze obok sprzęgła. Należy utrzymać kierunek jazdy na wprost (przy zachowaniu prawa strona jezdni). 59

60 Zatrzymanie pojazdu: należy spojrzeć w lusterko, włączyć kierunkowskaz, zjechać jak najbliżej prawej krawędzi jezdni, zwalniając w ostatniej fazie wcisnąć sprzęgło, a następnie hamulec, wyłączyć bieg, puścić sprzęgło. Sprawdzić, czy pojazd się zatrzymał (czy się nie toczy). Zaciągnąć hamulec pomocniczy. KRĘCE KIEROWNICĄ SKRĘTY MANEWROWE Prawidłowe operowanie kołem kierownicy jest istotnym elementem kontroli nad pojazdem. Przed przystąpieniem do nauki kręcenia kołem kierownicy należy pamiętać o podstawowych zasadach: 1. Nigdy nie należy puszczać koła kierownicy - zawsze należy ją kontrolować, pomimo samoczynnej tendencji prostowania się kół do jazdy prosto. 2. Nigdy nie należy łapać kierownicy od wewnętrznej strony (od środka) łapiemy nachwytem, nie podchwytem. 3. Nie stosować techniki dojenia krowy" - nie przekładamy kierownicy oburącz: z ręki do ręki. 4. Nie kierujemy jedną ręką i nie kręcimy otwartą dłonią polerowanie płyty, mydełko fa itp. 5. Nie krzyżujemy rąk na kierownicy. Układ rąk na kole kierownicy. Ręce należy trzymać powyżej osi poziomej koła kierownicy. Układ rąk powinien mieścić się w przedziale miedzy za piętnaście trzecia i za dziesięć druga. Rozróżnia się trzy techniki kręcenia kierownicą: skręt gokartowy, skręt manewrowy i skręt szosowy. 1. Skręt gokartowy. Jest to najszybsza technika kręcenia kierownicą. Układ rąk w pozycji za piętnaście trzecia, nie odrywając rąk należy kręcić do momentu, w którym jedna ręka jest na godzinie 6, a druga na godzinie 12. Niedopuszczalne jest krzyżowanie rąk, stąd skuteczne, ale ograniczone zastosowanie techniki: podczas wymijania, wyprzedzania, skrętów o małym promieniu. Skręt gokartowy 2. Skręt manewrowy. Technika przekładania rąk używana do głębszych skrętów. Przed rozpoczęciem skrętu: przy skręcie w lewo lewą rękę należy umieścić na umownej godz. 12 koła kierownicy; przy skręcie w prawo prawą rękę należy umieścić na umownej godz. 12 koła kierownicy. Kręcić kołem kierownicy należy z góry na dół przekładając (przeplatając) kolejno ręce. Odkręcać należy w ten sam sposób, tylko w drugą stronę. Skręt manewrowy stosowany jest w trakcie jazdy, np. przy zawracaniu, wyjeżdżaniu z zatoczki, bramy i na bardzo ciasnych skrzyżowaniach oraz w sytuacjach awaryjnych np. podczas próby wychodzenia z poślizgu. Skręt manewrowy 60

61 3. Skręt szosowy. Technika, która sprowadza sie do odpowiedniego przełożenia rąk przed zakrętem tak, żeby zakręt pokonywać rękoma w pozycji "za piętnaście trzecia". Po przejechaniu zakrętu ręce wracają do pozycji wyjściowej. Przy skręcie w prawo prawą rękę należy przełożyć na umowną godz. 12 koła kierownicy, na taką wysokość, aby po wykonaniu skrętu prawa ręka znalazła się na wysokości umownej godz. 3 koła kierownicy. Ręka lewa w czasie ciągnięcia kierownicy prawą ręką przesuwa się, pozostając na godz. 9 koła kierownicy. Tor jazdy należy korygować, trzymając ręce na poziomej średnicy koła kierownicy. Skręt kończy się, ściągając lewą ręką kierownicę do pozycji wyjściowej. Według tej samej zasady wykonuje się skręt szosowy w lewo. Skręt szosowy stosowany jest w jeździe miejskiej, na skrzyżowaniach i na rondach lub poza miastem np. w górach (ostre zakręty). Skręt szosowy ZMIANA BIEGU Z I NA II Zmiana biegu z I na II. W celu zmiany biegu z I na II, należy zwiększyć prędkość pojazdu poprzez zwiększenie obrotów silnika pedałem gazu. Następnie zamykając gaz (odpuszczenie pedału gazu) należy jednocześnie wcisnąć pedał sprzęgła i przełożyć ręką dźwignię zmiany biegów z I na II. Sposób -zmianę biegów należy przeprowadzać technicznie (z zachowaniem prostoliniowego prowadzenia dźwigni lub zachowania kątów prostych) nie stosować rozwiązań siłowych. Przygotowanie do zmiany biegu: lewa noga nad sprzęgłem, prawa ręka na dźwigni zmiany biegów. Otwarta dłoń prawej ręki prowadzi dźwignię przy lewej krawędzi w linii prostej (patrz schemat na gałce dźwigni zmiany biegów) z zachowaniem odpowiedniego rytmu, tj. z zaakcentowaniem przejścia przez bieg neutralny (tzw. dwutaktem). Następnie należy puścić pedał sprzęgła z jednoczesnym zwiększeniem obrotów silnika. Zmiana biegu w dół. W celu zmiany biegu z wyższego na niższy, np. z biegu II na I, należy doprowadzić do zmniejszenia prędkości poprzez zdjęcie nogi z gazu lub hamowanie. Następnie wcisnąć pedał sprzęgła i przełożyć dźwignię na odpowiedni (niższy) bieg. Płynne puszczenie sprzęgła dohamowanie silnikiem. Opisany sposób zmiany biegów w dół dotyczy sytuacji, w której chodzi o wytracenie prędkości, np. przed skrzyżowaniem lub skrętem. JAZDA DO TYŁU Cofanie to jazda do tyłu. Pozornie jazda do tyłu wydaje się nienaturalna. W celu zachowania prawidłowego toru jazdy do tyłu jest ustalenie prawej i lewej strony pojazdu. Przy jeździe do przodu i do tyłu kręcenie kierownicą w prawo spowoduje, że pojazd pojedzie w prawo, a kręcenie kierownicą w lewo spowoduje, że pojazd pojedzie w lewo. Podczas jazdy do tyłu należy kierować się główną zasadą, aby patrzeć w kierunku jazdy. Podczas jazdy do tyłu należy stosować jazdę na tzw. półsprzęgle. Należy ustalić obroty silnika i wykorzystując poślizg sprzęgła, regulować prędkość jazdy. Na równej poziomej nawierzchni wystarczy sama jazda na półsprzęgle, bez używania pedału gazu. Bieg wsteczny należy włączać tylko w czasie unieruchomienia pojazdu. Pamiętaj! Nie należy włączać biegu wstecznego w trakcie jazdy! 61

62 Jazda do tyłu na wprost. Cofając na wprost należy zająć odpowiednią pozycję: lewa ręka trzyma kierownicę na umownej godz. 12 koła kierownicy, należy odwrócić się przez prawe ramię, prawą rękę można trzymać na oparciu fotela pasażera. Drogę za pojazdem należy obserwować przez tylną szybę oraz przy użyciu lusterek. Lewą ręką można prowadzić pojazd po linii prostej lub wykonywać niewielkie skręty. Gdy ręka powróci na umowną godz. 12 koła kierownicy, przednie koła pojazdu powinny być ustawione do jazdy na wprost. Skręty podczas jazdy do tyłu. Skręt w lewo wykonuje się, odwracając głowę i patrząc przez lewe ramię. Przestrzeń za pojazdem obserwuje się przez lewe tylne okna pojazdu oraz przy użyciu lusterek. Przy skręcie w prawo należy odwrócić głowę przez prawe ramię, obserwując drogę przez okna prawe oraz przy użyciu lusterek. W czasie skrętów kierownicę należy obracać obiema rękami, przekładając ręce jak przy skrętach manewrowych. Rozpoczynając jazdę do tyłu, najpierw należy odwrócić się w odpowiednim kierunku, a potem ruszyć z miejsca. Przy zatrzymywaniu należy odwrócić głowę do przodu dopiero po zatrzymaniu pojazdu. Jazda slalomem. Przejazd slalomu z nawrotem, z wykorzystaniem uprzednio zdobytych wiadomości i umiejętności, a w szczególności szybkiego i prawidłowego kręcenia kierownicą. Elementy przejazdu slalomu: 1) właściwe ustawienie pojazdu; 2) właściwy wybór strefy skrętu (rozpoczęcie skrętu powinno nastąpić z odpowiednim wyprzedzeniem przed mijanym słupkiem); zachowanie właściwej odległości od słupka związanej z gabarytami pojazdu; 3) wykonanie nawrotu w taki sposób, aby po wykonaniu nawrotu pojazd znalazł się obok słupka, w takiej pozycji jak gdyby był to kolejny słupek slalomu (nabieranie umiejętności oceny możliwości skrętu pojazdu). JAZDA W RUCHU MIEJSKIM Informacje podstawowe. Jazda w ruchu miejskim wymaga od kierującego: - stosowania przepisów ruchu drogowego, - znacznego skupienia uwagi, - szybkich zmian decyzji, - szerokiego kąta obserwacji drogi, - zdolności przewidywania poczynań innych użytkowników drogi, - w przypadku konieczności zatrzymania pojazdu należy tyle samo uwagi poświęcić na obserwację sytuacji przed pojazdem co i za pojazdem, - po zatrzymaniu pojazdu wynikającym z warunków ruchu włączyć z odpowiednim wyprzedzeniem I bieg, aby być gotowym do kontynuowania jazdy. Przejazd przez skrzyżowanie. Podczas oczekiwania na wjazd na skrzyżowanie należy bacznie obserwować ruch na skrzyżowaniu, uwzględniać prędkość poruszających się pojazdów i ustalić moment dogodny do wjechania na skrzyżowanie, aby wjazd był bezpieczny i nie powodował zachwiania płynności ruchu innych pojazdów. Opuszczenie skrzyżowania powinno być możliwie szybkie. Gdy ruch na skrzyżowaniu jest kierowany, a na wjazd oczekuje wiele pojazdów, należy być przygotowanym, że w momencie ruszenia, gdy kierujący jest nastawiony na jak najszybsze przejechanie przez skrzyżowanie, nagle będzie musiał zmienić decyzję i zatrzymać pojazd. Hamowanie. Zagrożenie w ruchu drogowym jest najczęściej związane z brakiem wolnej przestrzeni, z uwagi na to, że na drodze stoi inny pojazd, na przejściu dla pieszych znajdują się piesi albo z zatoki wyjeżdża autobus itp. Te sytuacje zmuszają do hamowania. Układ hamulcowy i jego umiejętna obsługa stanowią jeden z najważniejszych elementów bezpieczeństwa jazdy. Rozróżnia się dwa cele hamowania: 1) zmniejszenie prędkości jazdy. W czasie hamowania nie należy naciskać pedału sprzęgła. Pojazd poruszający się na biegu neutralnym lub wciśniętym sprzęgle ma gorszą sterowność. Nie może być zastosowany jeden z elementów sterujących prędkością jazdy (hamownie silnikiem i dociążenie przednich kół); 2) zatrzymanie pojazdu, gdzie należy rozróżnić dwa przypadki: pojazd jadący szybko należy zatrzymać, naciskając najpierw hamulec, zmniejszając prędkość jadącego pojazdu, a w końcowej fazie hamowania naciskając sprzęgło, w celu odłączenia silnika od kół napędowych, pojazd jadący wolno należy zatrzymać, naciskając najpierw sprzęgło, a potem hamulce. Hamowanie na wzniesieniu i spadku drogi. Podczas hamowania na spadku drogi sile hamowania przeciwdziała składowa siły ciężkości, która jest skierowana w kierunku jazdy. Podczas hamowania na wzniesieniu ta sama składowa siły ciężkości jest skierowana w kierunku przeciwnym do kierunku jazdy i wspomaga siłę hamowania. Ruszanie na wzniesieniu z pomocą hamulca pomocniczego. 62

63 Ruszanie z użyciem hamulca pomocniczego: - pojazd unieruchomiony za pomocą hamulca zasadniczego, - należy włączyć I bieg, - należy zaciągnąć hamulec pomocniczy, trzymając przycisk, aby nie zadziałała blokada, i zwolnić hamulec zasadniczy, - należy lekko zwiększyć obroty silnika i rozpocząć zwalnianie pedału sprzęgła do momentu, kiedy silnik zacznie ciągnąć, - jednocześnie należy zwiększać nieco obroty silnika, zwalniając hamulec pomocniczy i płynnie puszczając sprzęgło. Im bardziej strome jest wzniesienie, tym wyższe obroty silnika są potrzebne do ruszenia. Ruszanie na wzniesieniu z pomocą hamulca zasadniczego. Na niewielkiej pochyłości można ruszyć bez użycia hamulca pomocniczego: - należy lekko puszczać sprzęgło do momentu, kiedy silnik zaczyna ciągnąć, - szybko przełożyć nogę z hamulca na gaz i po zwiększeniu obrotów dalej puszczać sprzęgło. ZMIANA BIEGÓW W GÓRĘ I W DÓŁ Technika zmiany biegów podczas jazdy z różnymi prędkościami. Skrzynia biegów w pojeździe służy do pełnego wykorzystania mocy silnika przy jego ograniczonych obrotach. Efektywna moc silnika rośnie wraz z obrotami, ale tylko do pewnego momentu. Przełożenia skrzyni przekładniowej (biegi) dopasowują możliwości silnika do obciążenia. Pojazd posiada największą moc i przyspieszenia na biegu pierwszym za to jego prędkość jest niewielka. Im wyższy bieg, tym moc i przyspieszenia mniejsze, za to prędkość większa. Stąd często przy wyprzedzaniu schodzi się na niższy bieg, aby mieć lepsze przyspieszenie. Zmiana biegów w górę. Przygotowanie polega na przełożeniu lewej nogi nad pedał sprzęgła z jednoczesnym przełożeniem prawej ręki z kierownicy na dźwignię zmiany biegów. Zmiana biegu: 1) lewa noga wciska pedał sprzęgła, a jednocześnie prawa noga zwalnia pedał gazu (ruchy obu nóg są zdecydowane); 2) prawa ręka (odpowiednio ułożona na dźwigni zmiany biegów) przesuwa dźwignię na pozycję neutralną, a następnie na zamierzony bieg; 3) należy puścić sprzęgło ruchem płynnym z jednoczesnym dodaniem gazu, zwiększając obroty silnika. Do prawidłowego wykonania zmiany biegów są niezbędne wyczucie, umiejętność wybrania odpowiedniego momentu zmiany biegu, a także dopasowanie tempa zmiany biegów do prędkości jazdy pojazdu i warunków, w jakich zmienia się bieg. Zmiana biegów w dół. Podstawowym warunkiem przejścia z wyższego biegu na niższy jest zmniejszenie prędkości jazdy co najmniej do maksymalnej prędkości na niższym biegu. Zmiana biegu w dół redukcja. 1) przygotowanie polega na przełożeniu lewej nogi nad pedał sprzęgła z jednoczesnym przełożeniem prawej ręki z kierownicy na dźwignię zmiany biegów; 2) należy wcisnąć sprzęgło, puścić gaz, przesunąć dźwignię do pozycji neutralnej (czynności te wykonuje się prawie równocześnie); 3) należy włączyć niższy bieg i natychmiast puścić sprzęgło z jednoczesnym dodaniem gazu. ZAWRACA Zawracanie. Zawrócić na drodze można na trzy sposoby: 1) Bez cofania stosuje się, gdy jest odpowiednio dużo miejsca i gdy zezwalają na to przepisy. Podejmując decyzję o zawracaniu w obrębie skrzyżowania, poza względami bezpieczeństwa i porządku na drodze należy zwrócić uwagę na wybranie najszerszego miejsca na tym skrzyżowaniu w celu zapewnienia jak największej swobody skrętu, 2) Z cofaniem i wykorzystaniem infrastruktury drogowej np. wjazdu do bramy, podjazdu, zatoczki, bramy. Zaleca się wjazd do bramy tyłem, bo to ułatwia wyjazd i włączenie się do ruchu. Pojazd należy zatrzymać za wjazdem, który ma być wykorzystany do zawrócenia. Zachowując warunki bezpieczeństwa, należy wycofać się do bramy. Następnie należy wyjechać z bramy w lewo i włączyć się do ruchu. 63

64 3) Z cofaniem na wąskiej drodze. Po upewnieniu się, że droga jest wolna, należy zasygnalizować zamiar skrętu w lewo i od prawego krawężnika rozpocząć skręt w lewo. Należy jak najwolniej prowadzić pojazd (jazda na półsprzęgle), natomiast jak najszybciej kręcić kierownicą do oporu w lewo. Dojeżdżając do lewego krawężnika, należy zacząć kręcić kierownicą w prawo i zatrzymać pojazd. Włączając wsteczny bieg i kręcąc dalej w prawo, należy wycofać się w prawo. Przed dojechaniem tylnymi kołami do krawężnika należy zacząć kręcić kierownicą w lewo i zatrzymać pojazd. Należy włączyć I bieg i odjechać w lewo, dojeżdżając do prawego krawężnika, wzdłuż którego będzie kontynuowana jazda. PARKOWA Parkowanie. Rozróżnia się następujące sposoby parkowania: skośne, wjazd przodem wyjazd tyłem, prostopadłe, wjazd przodem wyjazd tyłem lub wjazd tyłem wyjazd przodem, w obu przypadkach prostopadle do krawężnika (wjazd tyłem nie jest stosowany na egzaminie na prawo jazdy dla kategorii B, B1 prawa jazdy), równoległe wzdłuż krawężnika, pomiędzy stojącymi pojazdami. Parkowanie równoległe należy do trudniejszych zadań i wzmaga większej wprawy. Kolejność czynności przy tym zadaniu: 1) należy ustawić pojazd równolegle do stojącego pojazdu, za którym zamierza się zaparkować, zachowując odległość około 1 m od tego pojazdu. O taką samą odległość należy wyprzedzić ten pojazd; 2) należy włączyć wsteczny bieg, prawy kierunkowskaz i powoli cofając, skręcać kierownicę w prawo. Gdy pojazd ustawi się pod kątem około 45 o do osi jezdni szybkimi ruchami należy odwrócić kierownicę, wykonując skręt w lewo. Prędkość jazdy pojazdu należy regulować, jadąc na półsprzęgle. Należy jechać równomiernie i jak najwolniej, obserwując drogę za pojazdem. Uwaga: Należy na moment odwrócić głowę i sprawdzić, czy przód pojazdu zataczając łuk w lewo, nie zaczepi o tył pojazdu, za którym zamierza zaparkować. W ten sposób należy doprowadzić pojazd do pozycji równoległej do krawężnika. JAZDA W RUCHU DROGOWYM Jazda w ruchu drogowym, to między innymi przejazdy przez miejsca, w których krzyżują się kierunki jazdy (skrzyżowania, przejazdy: kolejowe, tramwajowe i rowerowe) oraz kierunki ruchu (przejścia dla pieszych). Zbliżając się do tych miejsc, należy zachować szczególną ostrożność, a w przypadku przejazdów kolejowych, dodatkowo przejeżdżając przez przejazd. Skrzyżowanie z torami, szczególnie kolejowymi, to jedno z najniebezpieczniejszych skrzyżowań. Należy zwrócić uwagę, że sygnalizacja, automatyczne zapory itd. są to elementy, które mogą zawieść, dlatego też trzeba zwrócić szczególną uwagę, przejeżdżając przez takie skrzyżowania, a w szczególności za każdym razem upewnić się, że nie nadjeżdża pojazd szynowy. JAZDA POZA OBSZAREM ZABUDOWANYM Omijanie często jest związane z koniecznością zajęcia części jezdni przeznaczonej dla przeciwnego kierunku jazdy. Należy pamiętać o obowiązku ustąpienia pierwszeństwa pojazdom nadjeżdżającym z przeciwka. Wyprzedzanie to jeden z najniebezpieczniejszych manewrów, należy go rozpocząć od oceny sytuacji. Najpierw trzeba spojrzeć w lusterko, czy ktoś jadący za kierującym nie rozpoczął już wyprzedzania. Jeżeli nie, należy odpowiednio zasygnalizować zamiar zmiany pasa ruchu i przejechać o jeden pas w lewo. Jednocześnie należy przyspieszyć. Dla osiągnięcia lepszego przyspieszenia i jak największej różnicy prędkości w stosunku do pojazdu wyprzedzanego można dokonać zmiany o jeden bieg w dół. Należy pamiętać o nieprzekraczaniu dozwolonej prędkości poruszania się na danym odcinku drogi. Znajdując się na lewym pasie, jeszcze raz należy upewnić się co do sytuacji drogowej, szczególnie przed pojazdem wyprzedzanym. Lewym pasem należy jechać tak długo, aż osiągnięty zostanie dostatecznie duży dystans od pojazdu wyprzedzanego, tak aby można było zjechać na prawy pas bez ryzyka zajechania drogi. Po spełnieniu tego warunku należy zasygnalizować zamiar zmiany pasa ruchu i łagodnie zjechać na prawy pas. Wyprzedzanie powinno trwać jak najkrócej. JAZDA PO ZMIERZCHU Jazda w ruchu drogowym w obszarze zabudowanym i poza nim po zmierzchu. W czasie od zmierzchu do świtu, na nieoświetlonych drogach, zamiast świateł mijania lub łącznie z nimi, kierujący pojazdem może używać świateł drogowych, o ile nie oślepi innych kierujących albo pieszych poruszających się w kolumnie. 64

65 Należy zwrócić uwagę na warunki, w jakich tych świateł można i trzeba używać. Zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę podczas jazdy z użyciem świateł mijania, jest umiejętność niepatrzenia w światła nadjeżdżającego pojazdu. Wzrok skierować należy na prawe pobocze. Jest to strefa najsłabiej oświetlona, a właśnie tam mogą się znajdować pieszy lub rowerzysta. Pobocze w strefie mijania powinno się wcześniej bacznie obserwować, wykorzystując poświatę świateł mijania pojazdu nadjeżdżającego z przeciwka. W trakcie mijania następuje bardzo silne ograniczenie widoczności i pewien odcinek drogi jest pokonywany z wykorzystaniem sytuacji zapamiętanej sprzed kilku sekund. Nadsterowność Nadsterowność zjawisko podczas pokonywania przez pojazd zakrętu, w trakcie którego tył pojazdu ucieka na zewnątrz zakrętu a przodu do wnętrza zakrętu (zacieśnianie zakrętu, znoszenie tylnej osi pojazdu, tył wyprzedza przód). Bezpośrednią przyczyną występowania nadsterowności jest utrata przyczepności kół tylnych i ich poślizg przy zachowaniu przyczepności kół przednich. Konsekwencją nieopanowania pojazdu jest obrót wokół osi przednich kół i wypadnięcie z obranego toru jazdy. Zjawisko odwrotne do podsterowności. Podsterowność Podsterowność zjawisko podczas pokonywania przez pojazd zakrętu, w trakcie którego dochodzi do poszerzania zakrętu w stosunku do promienia wynikającego z geometrii układu kierowniczego i jezdnego (poszerzanie, powiększanie zakrętu, znoszenie pojazdu na zewnątrz). Bezpośrednią przyczyną występowania podsterowności jest utrata przyczepności kół przednich i ich poślizg przy zachowaniu przyczepności kół tylnych. Konsekwencją nieopanowania pojazdu jest poszerzanie zakrętu (oddalanie się od punktu środka łuku zakrętu - "wypadania" przodu pojazdu na zewnątrz zakrętu). Zjawisko odwrotne do nadsterowności. W nowoczesnych samochodach zjawiskom tym mają zapobiegać układy kontroli trakcji, np. ESP. 65

66 JAZDA W GÓRACH Jazda w górach. Górskie drogi wymagają szczególnej umiejętności oceny i dostosowania prędkości do warunków jazdy. Warunki te stwarzają w szczególności zakręty, wzniesienia i spadki, zwężenia drogi, mosty. Kierujący musi posiadać właściwe umiejętności zarówno w sferze odpowiedniego toru jazdy, jak i efektywności jazdy poprzez właściwy dobór przełożenia skrzyni biegów. Należy położyć szczególny nacisk na warunki hamowania na wzniesieniu i na spadku drogi, które w sposób szczególny uzależnione są od pory roku i co za tym idzie, warunków atmosferycznych. W każdym przypadku należy być przygotowanym na potencjalne zagrożenia. Jazda w terenach górskich niewątpliwie wymaga głębokiego doświadczenia od każdego kierowcy. Charakterystyka pojazdów. Charakterystykę każdego pojazdu odzwierciedla jego zdolność do pokonywania zakrętów. Pojazd o charakterystyce nadsterownej zachowuje się w zakręcie tak, jakby chciał pokonać zakręt mimo niewielkiego skręcenia kół przedniej osi. Tył pojazdu jest wyrzucany z zakrętu, powodując skręcanie pojazdu w kierunku zakrętu. Pojazd z charakterystyką podsterowną niechętnie pokonuje zakręty. W tym przypadku przód pojazdu nie chce zmienić toru jazdy, zmuszając kierowcę do wykonania głębszego skrętu, niż wynikałoby to z krzywizny zakrętu. Czynnikiem decydującym o charakterystyce pojazdu jest usytuowanie środka ciężkości. W przypadku pojazdu umieszczenie silnika w znaczący sposób wpływa na charakterystykę. Pojazd z silnikiem z przodu powinien być podsterowny, a z silnikiem z tyłu powinien być nadsterowny. W pojeździe niebagatelny wpływ na charakterystykę ma umieszczenie osi napędowej. Napęd przedni jest kojarzony z podsterownością, napęd tylny z nadsterownością. Zwiększenie przyczepności przednich kół w momencie rozpoczynania skrętu dociążanie przodu. Dojeżdżając do zakrętu, na moment przed pierwszym ruchem kierownicą należy puścić gaz. Przyczyni się to do dociążenia przednich kół pojazdu, które lepiej rozpoczną wprowadzenie pojazdu w zakręt. Dodać gazu bez obaw popełnienia błędu można w momencie, kiedy zacznie się prostować (ustawiać do jazdy na wprost) koła pojazdu. - Zakręt w lewo należy rozpoczynać od prawej krawędzi jezdni. W połowie zakrętu (tzw. szczycie) należy zbliżyć się do osi jezdni, a na wyjściu z zakrętu należy ponownie wrócić do prawej krawędzi jezdni (zmniejsza się w ten sposób działanie sił bocznych). - Zakręt w prawo należy rozpocząć od osi jezdni. W szczycie zakrętu należy zbliżyć się do prawej krawędzi jezdni, a wychodząc z zakrętu, należy wracać do osi jezdni. Należy pamiętać o kategorycznym zakazie przekraczania osi jezdni. Zmiany toru jazdy należy dokonywać na swojej połowie jezdni lub w ramach namalowanego pasa ruchu. Zakręty następujące bezpośrednio po sobie. Jeżeli np. po prawym zakręcie następuje zakręt lewy, to wychodząc z prawego zakrętu, nie należy wracać do osi jezdni, bo nie odpowiada to prawidłowemu wejściu w zakręt lewy. Tak więc wychodząc z prawego zakrętu, należy pozostać przy prawej krawędzi, bo z tej pozycji będzie rozpoczynany skręt w lewo. Nieco innego toru jazdy wymaga zakręt stanowiący zwrot o 180 o. Zakręt taki należy rozpocząć jak w przykładach powyżej. Zbliżenie się do osi przy zakręcie lewym lub do prawej strony jezdni przy zakręcie prawym należy wykonać z opóźnieniem po przejechaniu 2/3 łuku. Gdy widać koniec zakrętu, należy rozluźnić skręt. Zakręt zacieśniający. Podobnym torem jazdy należy pokonywać zakręt zacieśniający. Pierwszą, łagodną część zakrętu należy traktować jak przedłużony odcinek prostej, na której należy ustawić pojazd do drugiej, ostrzejszej części zakrętu. Podobnie jak przy pokonywaniu zakrętu stanowiącego zwrot należy opóźnić zbliżenie się do osi jezdni przy zakręcie lewym lub do prawej strony jezdni przy zakręcie prawym. Gdy widać koniec zakrętu, należy rozluźnić skręt. Zakręt rozluźniający. W zakręcie rozluźniającym po przejechaniu ostrzejszej części zakrętu należy opóźnić rozluźnienie. Dobór prędkości przed wejściem w zakręt. Prędkość jadącego pojazdu należy dobierać z uwzględnieniem wielu czynników limitujących dopuszczalną, bezpieczną prędkość. Oto kilka z nich: Kierowca jego wiedza, umiejętności, doświadczenie, zdolności psychofizyczne. Stan techniczny pojazdu amortyzatory, układ hamulcowy, ogumienie. Warunki naturalne droga (nawierzchnia rodzaj i stan), rodzaj zakrętu (ostry lub łagodny), warunki atmosferyczne (sucho, mokro, śnieg, lód), widoczność, nasilenie ruchu. Kalkulacja prędkości na zakręcie powinna być taka, aby pojazd na wyjściu z zakrętu mógł zwiększać prędkość. Pamiętaj! Prędkość bezpieczna, to taka prędkość, która pozwala kierowcy panować nad pojazdem. 66

67 JAZDA Z PRZYCZEPĄ Ciągnięcie przyczepy. Przystosowanie pojazdu do ciągnięcia przyczepy polega na zamontowaniu atestowanego haka holowniczego z gniazdem do instalacji elektrycznej. Pojazd powinien być wyposażony w dwa lusterka zewnętrzne, a jeżeli gabaryty przyczepy tego wymagają, lusterka powinny być zamontowane na wysięgnikach. Przyczepę z pojazdem łączy się za pomocą zaczepu nakładanego na hak holowniczy. Regulacji (kasowanie luzu) dokonuje się za pomocą śruby regulacyjnej, która po zamknięciu dźwigni zaczepu dociska zaczep do kuli haka holowniczego. Kulę haka należy smarować i chronić przed zabrudzeniem. Połączenie przyczepy z pojazdem, na wypadek rozpięcia się, jest zabezpieczone dodatkowo stalową linką, która w przypadku rozpięcia nie dopuści do odłączenia się przyczepy od pojazdu. Do gniazda instalacji elektrycznej wkłada się wtyczkę instalacji przyczepy i zabezpiecza się przed rozłączeniem za pomocą klapki służącej jednocześnie jako zabezpieczenie gniazda przed zabrudzeniem. Przyczepa musi być wyposażona w światła pozycyjne z przodu koloru białego i z tyłu koloru czerwonego, światła STOP i światła kierunkowskazów. Ponadto musi być wyposażona w odpowiednie światła odblaskowe. Nie należy zapominać o kole zapasowym dla przyczepy. Jazda z przyczepą Jazda z przyczepą. Jazda z przyczepą wymaga od kierowcy zwrócenia dodatkowej uwagi przy wykonywaniu manewrów. Podczas hamowania należy brać pod uwagę wydłużenie drogi hamowania spowodowane zwiększoną masą zespołu pojazdów. Dynamika jazdy zespołu pojazdów. W wyniku ciągnięcia przyczepy zmieniają się warunki przy omijaniu i wyprzedzaniu. Należy pamiętać o zwiększonej długości zespołu pojazdów, w konsekwencji czego potrzeba będzie więcej miejsca do wykonania zaplanowanego manewru. Szczególnie ważne jest to przy wyprzedzaniu. Cofanie z przyczepą. Elementem wyznaczającym tor jazdy przyczepy jest dyszel, a w szczególności zaczep przyczepy. Wykonując manewry z przyczepą, należy stale pamiętać, że za tor jazdy przyczepy jest odpowiedzialny hak pojazdu sprzężony z zaczepem przyczepy. Podczas cofania pojazdów pchając przyczepę, musi nadać jej zaplanowany kierunek. Przyczepą kieruje hak pojazdu Nie należy zapamiętywać ruchów kierownicą. Jeżeli wystąpi sytuacja, w której nie można wykonać manewru, zawsze można pojechać do przodu i rozpocząć manewr od nowa. ZACHOWA NA DROGACH EKSPRESOWYCH I AUTOSTRADACH Zachowanie się na drogach ekspresowych i autostradach. Drogami ekspresowymi są drogi przeznaczone wyłącznie dla pojazdów samochodowych. Poruszając się taką drogą, należy sobie zdawać sprawę, że prędkość zobowiązuje do bardzo skoncentrowanej uwagi, do bacznego obserwowania drogi przed i za pojazdem. Patrzeć trzeba znacznie dalej niż na zwykłej drodze i znacznie wcześniej umieć przewidzieć sytuację, która nastąpi za chwilę. Zdolność przewidywania jest jednym z podstawowych warunków bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Ze względu na monotonię jazdy powodującą utratę kontroli nad prędkością należy zwrócić szczególną uwagę na kontrolę prędkości na prędkościomierzu. Włączanie się do ruchu (wykorzystanie pasa rozbiegowego). Pojazdy włączające się do ruchu mają obowiązek ustąpić pierwszeństwa pojazdom znajdującym się w ruchu. Pojęcie pierwszeństwa należy tu rozumieć jako niezakłócanie płynności jazdy. Zatrzymanie się na pasie rozbiegowym kończy się zazwyczaj długim oczekiwaniem na przerwę w ciągu dość prędko poruszających się pojazdów. Dopasowanie prędkości jazdy na pasie rozbiegowym do prędkości jazdy pojazdów poruszających się po drodze ekspresowej pozwoli na wykorzystanie niezbyt dużej luki (obserwacja drogi w lusterkach) pomiędzy jadącymi pojazdami i płynne włączenie się do ruchu. Wyprzedzanie należy rozpocząć od oceny sytuacji. Najpierw trzeba spojrzeć w 67

68 lusterko, czy ktoś jadący za nami nie rozpoczął już wyprzedzania. Jeżeli nie należy odpowiednio zasygnalizować zamiar zmiany pasa ruchu i przejechać o jeden pas w lewo. Jednocześnie należy przyspieszyć. Dla osiągnięcia lepszego przyspieszenia i jak największej różnicy prędkości w stosunku do pojazdu wyprzedzanego można dokonać zmiany o jeden bieg w dół. Należy pamiętać o nieprzekraczaniu dozwolonej prędkości poruszania się na danym odcinku drogi. Znajdując się na lewym pasie, jeszcze raz należy upewnić się co do sytuacji drogowej, szczególnie przed pojazdem wyprzedzanym. Lewym pasem należy jechać tak długo, aż zostanie osiągnięty dostatecznie duży dystans od pojazdu wyprzedzanego, tak aby można było zjechać na prawy pas bez ryzyka zajechania drogi. Po spełnieniu tego warunku należy zasygnalizować zamiar zmiany pasa ruchu i łagodnie zjechać na prawy pas. Wyprzedzanie powinno trwać jak najkrócej. Opuszczanie drogi ekspresowej (pas do zjazdu). Manewr opuszczenia drogi, dzięki pasom specjalnie do tego przeznaczonym, jest manewrem stosunkowo prostym. Pojawia się natomiast problem wyboru odpowiedniego zjazdu, dlatego też należy uważnie obserwować tablice informacyjne informujące o tym, dokąd dany zjazd prowadzi. Zbliżając się do miejsca, w którym kierujący zamierza opuścić drogę ekspresową, należy odpowiednio sygnalizować zamiar zmiany pasa ruchu, a następnie zjechać na przeznaczony do zjazdu pas. Należy starać się opuścić zajmowany pas ruchu bez zmiany prędkości (bez hamowania). Hamowanie, redukcję biegów itp. należy zacząć dopiero po znalezieniu się na pasie przeznaczonym do zjazdu. Długotrwała jazda po drodze ekspresowej czy autostradzie działa nużąco na kierującego i prowadzi do obniżenia czasu reakcji. Dlatego wyhamowanie na pasie przeznaczonym do jazdy na wprost kończy się często zderzeniem poprzez najechanie z tyłu przez kierującego, który nie zauważył w porę hamującego pojazdu i zapomniał, że droga hamowania przy dużej prędkości wydłuża się nieproporcjonalnie do prędkości. JAZDA W TRUDNYCH WARUNKACH ATMOSFERYCZNYCH Chcąc zapewnić sobie komfort i bezpieczeństwo w czasie jazdy należy zadbać o odpowiednie warunki. Bardzo ważnym jest przejrzystość, a co za tym idzie czystość szyb oraz świateł zewnętrznych pojazdu. Należy widzieć i być widocznym na drodze. W niskich temperaturach przed uruchomieniem silnika zaleca się ustawienie dźwigni zmiany biegów w położeniu neutralnym (na tzw. luzie) w ten sposób odłączony zostanie silnik od skrzyni biegów, w której zgęstniały olej stanowi dodatkowe opory. Deszcz. Jazda w deszczu, w początkowej fazie niesie za sobą spore niebezpieczeństwo. Deszcz, zmieszany z tłustym brudem, tworzy na jezdni cienką niewidoczną warstwę śliskiej mazi. W połączeniu z często występującymi koleinami stwarza to niebezpieczeństwo wytrącenia pojazdu z prostoliniowego toru jazdy. Podczas obfitych opadów powstaje zjawisko filmu wodnego powodującego utratę sterowności. W celu uniknięcia poślizgów, zwłaszcza w pierwszej fazie opadów, należy unikać dynamicznych przyspieszeń, intensywnych skrętów kierownicą i gwałtownego hamowania. Mgła. Jazda we mgle jest jedną z najniebezpieczniejszych sytuacji, jakie mogą wystąpić na drodze. Zasadą jest bardzo wolna jazda, a pomocą są białe linie wyznaczające pasy ruchu. Śnieg. Jazda po śniegu na dobrych zimowych oponach nie nastręcza specjalnych trudności, a co najważniejsze nie stanowi elementu zaskoczenia. Gorzej jest, gdy śnieg posypany solą zaczyna się topić. Wówczas nawierzchnia staje się niejednolita. Są miejsca, w których jest ona mokra, a za chwilę jest pokryta lodem. Najważniejsze jest zachowanie bezpiecznej prędkości jazdy i zachowanie bezpiecznych odstępów. Na drogach pokrytych śniegiem lub zgodnie z oznakowaniem kierujący ma prawo lub obowiązek stosowania łańcuchów przeciwślizgowych. W czasie ruszania na oblodzonej nawierzchni należy powoli zwalniać pedał sprzęgła, aby płynnie przenieść napęd na koła samochodu, pozwoli to uniknąć poślizgu i łagodnie ruszyć z miejsca. W niektórych okolicznościach warto ruszać z drugiego biegu, co przełoży się na łagodniejsze i płynniejsze ruszenia z miejsca. Wyjazd samochodem osobowym z grząskiego śniegu ułatwić można poprzez kilkukrotne, przemienne cofanie i jazdę do przodu. W takim przypadku nie należy wprowadzać silnika na wysokie obroty, gdyż spowoduje to coraz głębsze zakopywanie się kół pojazdu w śniegu, a dodatkowo pomiędzy gumą a podłożem może wytworzyć się warstwa lodu, co dodatkowo wyjazd ten utrudni. Na oblodzonej czy zaśnieżonej nawierzchni znacznie zmniejsza się skuteczność hamowania, a co za tym idzie wydłuża się droga potrzebna do całkowitego zatrzymania pojazdu. W przypadku pojazdów wyposażonych w system ABS skuteczność hamowania, nawet na śliskiej nawierzchni jest większa niż w przypadku pojazdów niewyposażonych w układ ABS. Nieco inny jest też sposób hamowania. W samochodach bez systemu ABS, kierowca musi starać się hamować tak, by utrzymać kontrolę nad samochodem. Zbyt słabe hamowanie wydłuża drogę hamowania, a zbyt mocne prowadzi do utraty sterowności. Zaleca się, by przy konieczności silnego hamowania stosować hamowanie pulsacyjne. Hamowanie to polega na intensywnym wciśnięciu hamulca, a w momencie, gdy koła przestają się obracać, odpuszczeniu hamulca, by natychmiast znów silnie nacisnąć hamulec. W momentach silnego naciśnięcia hamulca uzyskuje się 68

69 dużą siłę hamowania, a w momentach puszczenia niesymetria oporów toczenia hamuje ruch poprzeczny samochodu, umożliwiając jego sterowanie. Dodatkowo, zwłaszcza przy zjeżdżaniu ze wzniesień, hamowanie należy wspomagać silnikiem. W samochodach z systemem ABS, najefektywniejszy sposobem hamowania jest szybkie i mocne wciśnięcie pedału hamulca, tzw. kopnięcie w pedał. Dopiero po wciśnięciu pedału hamulca, wciskamy pedał sprzęgła, po to, aby nie opóźniać wciśnięcia pedału hamulca i nie osłabiać jego siły nacisku. Wciśnięcie pedału sprzęgła zapobiega unieruchomieniu silnika. Uwaga!. Naturalnymi objawami działania systemu ABS jest wypychanie pedału hamulca i uczucie drżenia. W takim przypadku, nie należy zmniejszać siły nacisku na pedał hamulca. SYSTEMY WSPOMAGAJĄCE BEZPIECZEŃSTWA BIERNEGO I CZYNNEGO W nowoczesnych konstrukcjach producenci samochodów coraz powszechniej wprowadzają elementy, układy i systemy podnoszące zarówno komfort jak i bezpieczeństwo jazdy. Należą do nich systemy bezpieczeństwa biernego i systemy bezpieczeństwa czynnego. Systemy bezpieczeństwa biernego mają za zadanie minimalizowanie skutków kolizji. Należą do nich: konstrukcja nadwozia - strefy kontrolowanego zgniotu, klatki bezpieczeństwa, wzmocnienia boczne itp. pasy bezpieczeństwa oraz napinacze, zagłówki, łamana kolumna kierownicy, foteliki dla dzieci, szyby klejone, zapobiegające uszkodzeniom ciała, poduszki powietrzne, umiejscowienie silnika, który w razie wypadku nie wbija się do wnętrza kabiny; system odłączania pedałów, którego działanie polega na tym, że podczas zderzenia pedały odłączają się. elementy pojazdu z zastosowaniem materiałów, które nie powodują obrażeń, elementy niepalne, składane, zabezpieczające np. przed wjechaniem pod samochód ciężarowy itp. System bezpieczeństwa czynnego (aktywnego) mają za zadanie zmniejszenie ryzyka kolizji. Należą do nich: elementy zapewniające odpowiednią widoczność : światła, wycieraczki, okna, lusterka itp. układ hamulcowy z układami wspomagającymi jego działanie: ABS, ASR, ESP itp. układ kierowniczy, ogumienie, spojler (w sportowych samochodach), czujniki bezpieczeństwa, np.: parkowania. ABS - (j.ang. Anti-Lock Braking System) stanowi jeden z elementów układu hamulcowego, stosowany w pojazdach mechanicznych, system zapobiegający blokowaniu się kół podczas hamowania. Działanie: czujniki kontrolują obroty kół i w przypadku, gdy jedno z nich obraca się wolniej niż pozostałe, układ ABS zmniejsza siłę jego hamowania. Dzięki systemowi ABS podczas nagłego hamowania auto pozostaje sterowne, co pozwala między innymi na ominięcie przeszkody. EBD - (j.ang. Electronic Brakeforce Distribution) jest to korektor rozdziału siły hamowania. Działanie: system automatycznie optymalizuje siłę hamowania poszczególnych kół, tak aby auto utrzymywało obrany tor jazdy. Jest to system wspomagający ABS, coraz częściej montowany standardowo w nowych modelach aut. Układ pomaga utrzymać tor jazdy w trakcie hamowania na zakręcie. ESP - (j.ang. Electronic Stability Program) (in.vsc, DSC, VSA, PSM) jest to elektroniczny układ stabilizacji toru jazdy. System ESP dba o niwelowanie poślizgów auta w czasie pokonywania zakrętów. Działanie: w momencie kiedy czujniki wykryją zjawisko zerwania przyczepności któregoś z kół, elektroniczny system przyhamowuje jedno lub więcej kół w celu utrzymania toru jazdy. Dodatkowo ESP ingeruje w sterowanie silnikiem, np. ujmuje w odpowiednim momencie gazu. Układy ESP przejęły funkcje wcześniej stosowanych systemów kontroli trakcji. ESP znacznie zwiększa poziom bezpieczeństwa. 69

70 Poduszka powietrzna - (j.ang. airbag) (in.srs) jest to element pasywnego systemu bezpieczeństwa. Stanowi ją specjalny worek napełniany gazem wystrzelanym pirotechnicznie uruchamiany przez czujnik podczas zderzenia. Jego zadaniem jest zamortyzowanie siły uderzenia ciała (w szczególności głowy) kierowcy i pasażerów o elementy pojazdu, w wyniku zderzenia czołowego lub bocznego. Działanie: w wyniku zderzenia, w czasie kilku tysięcznych sekundy, czujniki aktywują wystrzał odpowiednich poduszek, które amortyzują uderzenie ofiary wypadku. Następnie gaz w niej zawarty uchodzi przez boczne otwory, co zapobiega ewentualnemu uduszeniu się przez poszkodowanego zwłaszcza w przypadku utraty przytomności. Optymalne działanie systemu zachodzi w przypadku zapiętych pasów bezpieczeństwa. ASR (j.ang. Acceleration Slip Regulation) (in. ASC, TCS, TC) jest to system zapobiegający poślizgowi kół podczas ruszania. Przeciwdziała poślizgowi kół, na które przekazywany jest napęd. Działanie: w przypadku wykrycia przez sensory poślizgu jednego lub więcej kół, system blokuje poszczególne koła. W przypadku uślizgu całej osi elektronika zmniejsza moc silnika poprzez ujęcie gazu. Co zapobiega buksowaniu kół. System działa w oparciu o system ABS, ale ingeruje również w sterowanie silnikiem. W nowych modelach funkcje tego układu realizuje system ESP. System pomocny podczas ruszania na wzniesieniach, zwłaszcza na oblodzonej nawierzchni oraz w pojazdach z silnikami o dużej mocy. POŚLIZG. PRZYCZYNY I SPOSOBY ZAPOBIEGANIA Poślizgiem określa się sytuację, w której koła przemieszczającego się pojazdu ślizgają się po podłożu. Jedną z typowych przyczyn poślizgu jest nadmierna prędkość w zakręcie. Jeżeli siła odśrodkowa przekroczy siłę przyczepności kół, następuje poślizg. Jeżeli poślizgnęły się tylne koła pojazdu, należy próbować ustawiać przednie koła w kierunku przemieszczania się pojazdu. Tak ustawione koła spowodują zniwelowanie siły, która spowodowała poślizg. Znacznie trudniejsza jest sytuacja, w której poślizgowi w zakręcie ulegną przednie koła. Wówczas można próbować odzyskać przyczepność przednich kół, kierując je w stronę przeciwną do krzywizny zakrętu. W zakręcie lewym można ratować się poboczem, a w zakręcie prawym lewą stroną jezdni, jednak grozi to czołowym zderzeniem z pojazdem nadjeżdżającym z przeciwka. Częstą przyczyną poślizgu jest zbyt gwałtowne hamowanie powodujące zablokowanie kół. W takim przypadku należy puścić hamulec i ponowić hamowanie delikatniej. Nawet najlepszy pojazd wyposażony w nowoczesne systemy zapobiegające i korygujące poślizg, nie jest w stanie zapobiec kolizji i jej skutkom w każdym przypadku. W razie złej oceny, źle podjętej decyzji i brawury kierowcy utrata kontroli nad pojazdem grozić wypadkiem. Utrata kontroli kierowcy nad pojazdem, to inaczej przejęcie kontroli pojazdu (praw fizyki) nad kierowcą! W takim przypadku oprócz doświadczenia, predyspozycji i umiejętności kierowcy liczy się jego wyobraźnia. Pamiętaj! Łatwiej zapobiegać poślizgowi niż z nim walczyć. 28. ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE Na drogach stosuje się następujące znaki i sygnały drogowe: 1) znaki pionowe w postaci tarcz, tablic z napisami lub symbolami, które występują również w postaci znaków świetlnych, 2) znaki poziome w postaci linii, napisów i symboli umieszczonych na nawierzchni drogi, 3) sygnały świetlne nadawane przez sygnalizatory, 4) sygnały dawane przez osoby do tego uprawnione, 5) sygnały dźwiękowe lub wibracyjne wysyłane przez urządzenia umieszczone na drodze. Oprócz w/w znaków, stosuje się znaki związane z oznaczeniem pasa drogowego i obiektów drogowych oraz oznaczenia w postaci urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, w szczególności w związku z zamknięciem drogi lub jej części dla ruchu, z prowadzeniem na odcinku drogi publicznej badań, o których mowa w art. 140c ust. 2 pkt 3 ustawy, dotyczących znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, a w razie potrzeby - znaki z napisami wskazującymi sposób korzystania z drogi, jeżeli nie może on być wyrażony znakami określonymi w załączniku do niniejszego rozporządzenia. 1. Znak drogowy pionowy umieszczony po prawej stronie jezdni lub nad jezdnią dotyczy kierujących znajdujących się na wszystkich pasach ruchu; jeżeli jednak znaki są umieszczone nad poszczególnymi pasami 70

71 ruchu, to znak dotyczy tylko kierujących znajdujących się na pasie, nad którym znak jest umieszczony. Znak drogowy umieszczony po lewej stronie jezdni lub pasów ruchu stanowi powtórzenie znaku umieszczonego po prawej stronie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. 2. Kierujący jest obowiązany stosować się do znaku drogowego pionowego umieszczonego na wysyłającym żółte sygnały błyskowe pojeździe, który wykonuje na drodze prace porządkowe, remontowe lub modernizacyjne. 3. Znaki drogowe wyrażające zakazy lub nakazy odnoszące się do kierunku jazdy oraz znaki zakazu wjazdu pojazdów o określonych wymiarach, masie lub naciskach osi nie dotyczą kierującego pojazdem szynowym, poruszającego się po wyznaczonej dla niego trasie. 4. Napis lub symbol umieszczony na tabliczce pod znakiem drogowym stanowi integralną część znaku. 5. Jeżeli na znaku lub tabliczce jest podany układ dróg na skrzyżowaniu (schemat skrzyżowania) liniami o różnej szerokości, to linia szersza oznacza drogę z pierwszeństwem. 6. Znaki poziome odzwierciedlające znaki pionowe ostrzegawcze lub zakazu stanowią powtórzenie zastosowanych znaków pionowych. 7. Przepisy ust. 1 i 4 stosuje się odpowiednio do sygnałów świetlnych do kierowania ruchem. 8. Znaki i sygnały dotyczące organizacji ruchu oraz znaki określające prędkość, wymiary, masę i naciski osi pojazdu podane są przykładowo. Dotyczy to również tabliczek przedstawiających pojazdy, układ dróg na skrzyżowaniu i sytuacje na drodze. ZNAKI OSTRZEGAWCZE Znaki ostrzegawcze uprzedzają o miejscach na drodze, w których występuje lub może występować niebezpieczeństwo, oraz zobowiązują uczestników ruchu do zachowania szczególnej ostrożności. Odległość znaku ostrzegawczego od miejsca niebezpiecznego wynosi od 150 m do 300 m na drogach, na których dopuszczalna prędkość pojazdów przekracza 60 km/h, a do 100 m na pozostałych drogach. Wyjątkiem jest znak A-7 Ustąp pierwszeństwa, który umieszcza się w odległości do 50 m od skrzyżowania na drogach, na których dopuszczalna prędkość pojazdów przekracza 60 km/h, oraz do 25 m od skrzyżowania na pozostałych drogach, z zastrzeżeniem 5 ust. 5. Umieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T-1 wskazuje odległość znaku od miejsca niebezpiecznego. Umieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T-2 wskazuje długość odcinka drogi, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństwo, jeżeli długość odcinka przekracza 500 m; umieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T-3 oznacza koniec takiego odcinka. T-1: odległość znaku ostrzegawczego od miejsca niebezpiecznego T-2: długość odcinka drogi, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństwo T-3: koniec odcinka, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństwo A-1 "niebezpieczny zakręt w prawo", A-2 "niebezpieczny zakręt w lewo" ostrzegają o niebezpiecznym zakręcie w kierunku wskazanym na znaku. A-3 "niebezpieczne zakręty - pierwszy w prawo", A-4 "niebezpieczne zakręty - pierwszy w lewo" ostrzegają o niebezpiecznych zakrętach, z których pierwszy jest w kierunku wskazanym na znaku Umieszczona pod znakiem A-3 lub A-4 tabliczka T-4 wskazuje liczbę zakrętów większą niż dwa, natomiast tabliczka T-5 wskazuje początek drogi krętej. T-4: liczba zakrętów T-5: początek drogi krętej 71

72 Znak A-5 "skrzyżowanie dróg" ostrzega o skrzyżowaniu dróg, na którym pierwszeństwo nie jest określone znakami. A-6a "skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po obu stronach", A-6b "skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po prawej stronie", Znaki A-5, A-5a, A-5b ostrzegają o skrzyżowaniu z drogą podporządkowaną, występującą po stronie wskazanej na znaku. Umieszczona pod znakami A-6a, A-6b lub A-6c tabliczka T-6b wskazuje układ dróg na skrzyżowaniu. A-6d "wlot drogi jednokierunkowej z prawej strony A-6c "skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po lewej stronie" T-6b: układ dróg podporządkowanych (umieszcza się na drodze z pierwszeństwem) A-6e "wlot drogi jednokierunkowej z lewej strony" ostrzegają o skrzyżowaniu z jednokierunkową drogą podporządkowaną, której wlot występuje po stronie wskazanej na znaku. A-7 "ustąp pierwszeństwa" ostrzega o skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem. Znak znajdujący się w obrębie skrzyżowania dotyczy tylko najbliższej jezdni, przed którą został umieszczony. Przepis stosuje się odpowiednio do znaku A-7 umieszczonego przed torowiskiem pojazdów szynowych lub w innych miejscach przecinania się kierunków ruchu. Umieszczona pod znakiem A-7 tabliczka T-6c lub T-6d wskazuje rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie. T-6c: rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie (umieszcza się na drodze podporządkowanej) T-6d: prostopadły przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie oraz układ dróg podporządkowanych (umieszcza się na drodze podporządkowanej) A-8 "skrzyżowanie o ruchu okrężnym" ostrzega o skrzyżowaniu, na którym ruch odbywa się dookoła wyspy lub placu w kierunku wskazanym na znaku. A-9 "przejazd kolejowy z zaporami" ostrzega o przejeździe kolejowym wyposażonym w zapory lub półzapory. A-10 "przejazd kolejowy bez zapór" ostrzega o przejeździe kolejowym niewyposażonym ani w zapory, ani w półzapory. Umieszczona pod znakiem A-9 lub A-10 tabliczka T-7 wskazuje układ torów i drogi na przejeździe. 72

73 A-11 "nierówna droga" ostrzega o poprzecznej nierówności jezdni. A-11a "próg zwalniający" ostrzega o wypukłości na jezdni zastosowanej w celu spowolnienia ruchu pojazdów. A-12a "zwężenie jezdni - dwustronne" A-12b "zwężenie jezdni - prawostronne" A-12c "zwężenie jezdni - lewostronne" Znaki: A-12a, A-12b, A-12c ostrzegają o zwężeniu jezdni po stronie wskazanej na znaku, które może powodować utrudnienia ruchu. A-13 "ruchomy most" ostrzega o wjeździe na most zwodzony lub obrotowy. T-19 tabliczka wskazująca na malowanie znaków poziomych, A-16 "przejście dla pieszych" ostrzega o przejściu dla pieszych. A-14 "roboty na drodze" ostrzega o prowadzonych na drodze robotach; umieszczona pod znakiem tabliczka T-19 wskazuje na malowanie znaków poziomych. A-15 "śliska jezdnia" ostrzega o możliwości poślizgu pojazdu spowodowanego w szczególności zmianą nawierzchni jezdni, stałym lub okresowym jej zawilgoceniem. A-17 "dzieci" ostrzega o miejscu na drodze szczególnie uczęszczanym przez dzieci lub o bliskości takiego miejsca. A-18a "zwierzęta gospodarskie", A-18b "zwierzęta dzikie" Znaki A-18a i 18-b ostrzegają o możliwości napotkania na drodze zwierząt. A-19 "boczny wiatr" ostrzega o miejscu, w którym mogą występować silne boczne podmuchy wiatru. A-21 "tramwaj" ostrzega o przejeździe przez tory tramwajowe; umieszczona pod znakiem tabliczka T-7 wskazuje układ torów i drogi na tym przejeździe. A-23 "stromy podjazd" ostrzega o znacznym wzniesieniu drogi; umieszczona pod znakiem tabliczka T-9 wskazuje rzeczywistą wielkość wzniesienia. A-20 "odcinek jezdni o ruchu dwukierunkowym" ostrzega jadących jezdnią jednokierunkową o miejscu, w którym rozpoczyna się ruch dwukierunkowy. A-22 "niebezpieczny zjazd" ostrzega o znacznym spadku podłużnym drogi; umieszczona pod znakiem tabliczka T-9 wskazuje rzeczywistą wielkość spadku. A-24 "rowerzyści" ostrzega o miejscu, w którym rowerzyści wjeżdżają z drogi dla rowerów na jezdnię lub przez nią przejeżdżają. 73

74 A-25 "spadające odłamki skalne" ostrzega o możliwości spadania na drogę lub zalegania na niej odłamków skalnych. A-27 "nabrzeże lub brzeg rzeki" ostrzega o odcinku drogi prowadzącym bezpośrednio do nabrzeża lub wzdłuż brzegu rzeki lub innego zbiornika wodnego. A-26 "lotnisko" ostrzega o możliwości nagłego pojawienia się nisko przelatującego samolotu lub śmigłowca. A-28 "sypki żwir" ostrzega o odcinku drogi pokrytej żwirem (grysem), który może być wyrzucany spod kół jadących pojazdów. A-29 "sygnały świetlne" A-30 "inne niebezpieczeństwo" ostrzega o ostrzega o miejscu, w niebezpieczeństwie innego rodzaju niż którym ruch jest określone pozostałymi znakami kierowany za pomocą ostrzegawczymi. Umieszczona pod znakiem sygnalizacji świetlnej. A-30 tabliczka wskazuje rodzaj niebezpieczeństwa za pomocą symbolu lub napisu Umieszczona pod znakiem A-30 tabliczka wskazuje: T-8 - miejsce, w którym ruch pojazdów został skierowany na tory tramwajowe, T-10 - przecięcie drogi z bocznicą kolejową lub torem o podobnym charakterze; w miejscu tak oznakowanym ruch na drodze jest wstrzymywany przez pracownika kolei podczas przejeżdżania (przetaczania) pociągu, T-11 - przeprawę promową, T-12 - podłużny uskok nawierzchni, T-13 - odcinek drogi, na którym występują deformacje nawierzchni w postaci kolein, T-14 - miejsce częstych wypadków o charakterze wskazanym na tabliczce, T-15 - miejsce częstych wypadków spowodowanych śliską nawierzchnią jezdni ze względu na opady deszczu, T-16 - miejsce wyjazdu pojazdów uprzywilejowanych wskazanych na tabliczce, Tabliczka T-16 może być powtórzona bez znaku A-30 bezpośrednio przed miejscem wjazdu na drogę pojazdów uprzywilejowanych. T-17 - granicę państwa, T-18 - nieoczekiwaną zmianę kierunku ruchu o przebiegu wskazanym na tabliczce. 74

75 A-31 "niebezpieczne pobocze" ostrzega o niebezpiecznym poboczu (miękkim lub obniżonym); znak z odwróconym symbolem ostrzega o niebezpiecznym poboczu występującym po lewej stronie drogi. A-33 "zator drogowy" ostrzega o częstym występowaniu zablokowania ruchu pojazdów. A-32 "oszronienie jezdni" ostrzega o mogącym występować na drodze oszronieniu jezdni lub gołoledzi. A-34 "wypadek drogowy" ostrzega o miejscu, w którym na skutek wypadku drogowego nastąpiło zablokowanie drogi lub znaczne utrudnienie ruchu pojazdów. Znaki ostrzegawcze w postaci znaków świetlnych, na których symbole barwy białej znajdują się na czarnym tle, mają takie samo znaczenie, jak znaki w postaci tarcz z czarnymi symbolami. Przepis ten stosuje się odpowiednio do symboli i napisów na tabliczkach pod znakami. ZNAKI ZAKAZU 1. Znaki zakazu obowiązują na drodze, na której są umieszczone, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. 2. Zakaz wyrażony znakiem zakazu obowiązuje od miejsca jego ustawienia, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. 3. Umieszczony na znaku zakazu albo tabliczce napis określający dni lub okres doby oznacza, że zakaz obowiązuje w tym czasie. Znak zakazu umieszczony pod znakiem E-17a oznacza, że zakaz obowiązuje na obszarze całej miejscowości, z wyjątkiem odcinka drogi, na którym został on zmieniony lub odwołany innym znakiem. Znak zakazu umieszczony pod znakiem D-42 oznacza, że zakaz obowiązuje do znaku D-43 lub E-18a, z wyjątkiem odcinka drogi, na którym został on zmieniony lub odwołany innym znakiem. Umieszczona pod znakiem zakazu tabliczka wskazuje: T-20 - długość odcinka jezdni, na którym zakaz obowiązuje, T-21 - odległość znaku od miejsca, od którego lub w którym zakaz obowiązuje. Umieszczone na jednej tarczy dwa lub trzy symbole znaków zakazów mają takie samo znaczenie jak znaki pojedyncze. 75

76 B-1 "zakaz ruchu w obu kierunkach" oznacza zakaz ruchu na drodze pojazdów, kolumn pieszych oraz jeźdźców i poganiaczy; znak może być ustawiony na jezdni. Umieszczona pod znakiem B- 1 tabliczka T-22 wskazuje, że zakaz nie dotyczy rowerów jednośladowych. B-2 "zakaz wjazdu" oznacza zakaz wjazdu pojazdów na drogę lub jezdnię od strony jego umieszczenia; zakaz dotyczy również kolumn pieszych oraz jeźdźców i poganiaczy. Umieszczona pod znakiem B-2 tabliczka T-22 wskazuje, że znak nie dotyczy rowerów jednośladowych wjeżdżających na wyznaczony na jezdni pas ruchu dla rowerów. B-3 "zakaz wjazdu pojazdów silnikowych, z wyjątkiem motocykli jednośladowych", oznacza zakaz ruchu pojazdów silnikowych; zakaz nie dotyczy motocykli jednośladowych. B-3a "zakaz wjazdu autobusów" oznacza zakaz ruchu autobusów. B-4 "zakaz wjazdu motocykli" oznacza zakaz ruchu motocykli. B-5 "zakaz wjazdu samochodów ciężarowych" oznacza zakaz ruchu: 1) sam. ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t, 2) ciągników samochodowych, 3) pojazdów specjalnych i używanych do celów specjalnych o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t, 4) ciągników rolniczych, 5) pojazdów wolnobieżnych. Określona na znaku B-5 albo na tabliczce umieszczonej pod nim masa oznacza, że zakaz dotyczy pojazdu (zespołu pojazdów), którego dopuszczalna masa całkowita przekracza masę podaną na znaku albo na tabliczce. B-6 "zakaz wjazdu ciągników rolniczych" oznacza zakaz ruchu ciągników rolniczych i pojazdów wolnobieżnych. B-7 "zakaz wjazdu pojazdów silnikowych z przyczepą" oznacza zakaz ruchu pojazdów silnikowych z przyczepą (przyczepami); zakaz nie dotyczy pojazdów z przyczepą jednoosiową lub naczepą. Określona na znaku lub na tabliczce umieszczonej pod nim masa dotyczy dopuszczalnej masy całkowitej przyczepy, a w razie ciągnięcia dwóch przyczep - sumy ich mas. B-8 "zakaz wjazdu pojazdów zaprzęgowych" oznacza zakaz ruchu pojazdów zaprzęgowych oraz jeźdźców i poganiaczy. B-9 "zakaz wjazdu rowerów" oznacza zakaz ruchu na jezdni i poboczu rowerów. B-10 "zakaz wjazdu motorowerów" oznacza zakaz ruchu motorowerów. B-11 "zakaz wjazdu wózków rowerowych" oznacza zakaz ruchu rowerów wielośladowych. 76

77 B-12 "zakaz wjazdu wózków ręcznych" oznacza zakaz ruchu na jezdni i poboczu wózków ręcznych przeznaczonych do używania na jezdni, prowadzonych, ciągniętych lub pchanych. B-13 "zakaz wjazdu pojazdów z towarami wybuchowymi lub łatwo zapalnymi" oznacza zakaz ruchu pojazdów przewożących, określone w przepisach o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, towary niebezpieczne klas: 1, 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2 lub gazy palne klasy 2 w ilościach, dla których jest wymagane oznakowanie pojazdu tablicami ostrzegawczymi barwy pomarańczowej. B-13a "zakaz wjazdu pojazdów z towarami niebezpiecznymi" oznacza zakaz ruchu pojazdów przewożących, określone w przepisach o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, towary niebezpieczne w ilościach, dla których jest wymagane oznakowanie pojazdu tablicami ostrzegawczymi barwy pomarańczowej. Umieszczona pod znakiem tabliczka T-31 z literą B, C, D lub E oznaczającą kategorię tunelu lub tabliczka z odpowiednim napisem wskazuje, że zakaz dotyczy tylko określonych klas lub grup towarów niebezpiecznych lub określonego sposobu przewozu tych towarów. B-14 "zakaz wjazdu pojazdów z towarami, które mogą skazić wodę" oznacza zakaz ruchu pojazdów przewożących, określone w przepisach o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, towary niebezpieczne klas: 3, 4.3, 6.1, 6.2, 8, gazy trujące lub gazy żrące klasy 2, lub towary niebezpieczne zagrażające środowisku klasy 9 w ilościach, dla których jest wymagane oznakowanie pojazdu tablicami ostrzegawczymi barwy pomarańczowej. B-15 "zakaz wjazdu pojazdów o szerokości ponad...m" oznacza zakaz ruchu pojazdów, których szerokość (również z ładunkiem) jest większa od wartości podanej na znaku. B-17 "zakaz wjazdu pojazdów o długości ponad...m" oznacza zakaz ruchu pojazdów lub zespołów pojazdów, których długość (również z ładunkiem) jest większa od wartości podanej na znaku. B-16 "zakaz wjazdu pojazdów o wysokości ponad...m" oznacza zakaz ruchu pojazdów, których wysokość (również z ładunkiem) jest większa od wartości podanej na znaku. B-18 "zakaz wjazdu pojazdów o rzeczywistej masie całkowitej ponad...t" oznacza zakaz ruchu pojazdów, których rzeczywista masa całkowita jest większa od wartości podanej na znaku; w przypadku zespołu pojazdów zakaz dotyczy ich łącznej masy. B-19 "zakaz wjazdu pojazdów o nacisku osi większym niż...t" oznacza zakaz ruchu pojazdów, których nacisk osi jest większy od nacisku odpowiadającego masie podanej na znaku; w przypadku osi wielokrotnej nacisk żadnej z osi składowych nie może odpowiadać masie większej niż 80% masy podanej na znaku. Jeżeli na znaku podano wartość 8 t lub 10 t, oznacza to dopuszczalny nacisk osi pojedynczej odpowiadający masie do 8 t lub 10 t, a osi wielokrotnej - odpowiednio większej masie, zgodnie z przepisami określającymi warunki techniczne pojazdów poruszających się po drogach. 1. Znak B-20 "stop" oznacza: 1) zakaz wjazdu na skrzyżowanie bez zatrzymania się przed drogą z pierwszeństwem, 2) obowiązek ustąpienia pierwszeństwa kierującym poruszającym się tą drogą. T-6c 2. Zatrzymanie powinno nastąpić w wyznaczonym w tym celu miejscu, a w razie jego braku - w takim miejscu, w którym kierujący może upewnić się, że nie utrudni ruchu na drodze z pierwszeństwem. 3. Znak B-20 umieszczony w obrębie skrzyżowania dotyczy tylko najbliższej jezdni, przed którą został ustawiony. 4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do znaku B-20 umieszczonego przed torowiskiem pojazdów szynowych lub w innych miejscach przecinania się kierunków ruchu. 5. Umieszczona pod znakiem B-20 tabliczka T-6c lub T-6d wskazuje rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie. T-6d 77

78 B-21 "zakaz skręcania w lewo", B-22 "zakaz skręcania w prawo" 1. Znaki B-21 i B-22 zabraniają skręcania w kierunku wskazanym na znaku; ponadto znak B-21 zabrania zawracania. 2. Zakazy wyrażone znakami B-21 i B-22 obowiązują na najbliższym skrzyżowaniu, z zastrzeżeniem ust Znaki B-21 i B-22 znajdujące się w obrębie skrzyżowania dotyczą tylko najbliższej jezdni, przed którą zostały umieszczone. 4. Umieszczona pod znakiem B-21 lub B-22 tabliczka T-22 wskazuje, że znak nie dotyczy rowerów jednośladowych skręcających na drogę dla rowerów lub wyznaczony na jezdni pas ruchu przeznaczony dla tych pojazdów. B-23 "zakaz zawracania" zabrania kierującym zawracania do najbliższego włącznie. skrzyżowania B-24 "koniec zakazu zawracania" oznacza odwołanie zakazu zawracania przed skrzyżowaniem. B-25 "zakaz wyprzedzania" zabrania kierującym pojazdami silnikowymi wyprzedzania pojazdów silnikowych wielośladowych. Umieszczona pod znakiem B-25 tabliczka T-23a - T-23j wskazuje rodzaj pojazdów, których obowiązuje zakaz wyprzedzania. B-26 "zakaz wyprzedzania przez samochody ciężarowe" zabrania wyprzedzania pojazdów silnikowych wielośladowych kierującemu: 1) sam. ciężarowym o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t, 2) ciągnikiem samochodowym, 3) pojazdem specjalnym lub używanym do celów specjalnych - o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t. B-27 "koniec zakazu wyprzedzania" oznacza koniec obowiązywania zakazu określonego znakiem B-25. B-28 "koniec zakazu wyprzedzania przez samochody ciężarowe" oznacza koniec obowiązywania zakazu określonego znakiem B-26. B-29 "zakaz używania sygnałów dźwiękowych" zabrania używania tych sygnałów, chyba że jest to konieczne w celu ostrzeżenia o bezpośrednim zagrożeniu bezpieczeństwa ruchu. B-30 "koniec zakazu używania sygnałów dźwiękowych" oznacza koniec obowiązywania zakazu określonego znakiem B- 29. B-31 "pierwszeństwo dla nadjeżdżających z przeciwka" zabrania kierującym wjazdu lub wejścia na zwężony odcinek jezdni, jeżeli zmusiłoby to kierujących znajdujących się na tym odcinku lub zbliżających się do niego z przeciwnej strony do zatrzymania się. B-32 "stój - kontrola celna" oznacza obowiązek zatrzymania się. Zamiast napisu "Cło-Zoll" na znaku mogą być umieszczone napisy "Kontrola graniczna", "Rogatka uszkodzona", "Sygnalizacja uszkodzona", "Wjazd na prom", "Kontrola drogowa" lub "Pobór opłat" - odpowiednio do przyczyny zatrzymania. Zatrzymanie powinno nastąpić w miejscu wyznaczonym w tym celu, a jeżeli nie jest ono wyznaczone - przed znakiem. Dalszy ruch może nastąpić za zgodą uprawnionej osoby lub po nadaniu sygnału zezwalającego na ruch. 78

79 B-33 "ograniczenie prędkości" oznacza zakaz przekraczania prędkości określonej na znaku liczbą kilometrów na godzinę. Dopuszczalna prędkość określona na znaku obowiązuje, a) do odwołania: - znakiem B-34 lub znakiem B-42, - do najbliższego skrzyżowania, z wyjątkiem skrzyżowania na drodze dwujezdniowej, na którym wlot drogi poprzecznej znajduje się tylko z lewej strony i nie ma połączenia z prawą jezdnią. b) do miejsca: 1) wprowadzenia innej dopuszczalnej prędkości znakiem B-33 lub B-43, 2) umieszczenia znaku D-40 oznaczającego początek strefy zamieszkania, 3) umieszczenia znaków oznaczających odpowiednio początek lub koniec obszaru zabudowanego, 2. Umieszczona pod znakiem B-33 tabliczka, z symbolem pojazdu (od: T-23a do: T-23j) wskazuje, że ograniczenie prędkości dotyczy kierującego pojazdem, którego symbol znajduje się na tabliczce. 3. Znak B-33, określający dopuszczalną prędkość większą niż 60 km/h, umieszczony na obszarze zabudowanym, dotyczy samochodu osobowego, motocykla i samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t, z wyjątkiem: 1) pojazdu przewożącego towary niebezpieczne, 2) pojazdu z urządzeniem wystającym do przodu więcej niż 1,5 m od siedzenia kierującego, 3) pojazdu holującego pojazd silnikowy, 4) motocykla, którym przewozi się dziecko w wieku do lat 7, 5) samochodu ciężarowego przewożącego osoby poza kabiną kierowcy B-34 "koniec ograniczenia prędkości" oznacza odwołanie ograniczenia prędkości wprowadzonego znakiem B-33. B-35 "zakaz postoju" oznacza zakaz postoju pojazdu; dopuszczalny czas unieruchomienia pojazdu dłuższy niż jedna minuta jest wskazany napisem na znaku albo na umieszczonej pod nim tabliczce. B-36 "zakaz zatrzymywania się" oznacza zakaz zatrzymania pojazdu. Zakaz wyrażony znakiem B-35 lub B-36: 1) dotyczy tej strony drogi, po której znak się znajduje, z wyjątkiem miejsc, gdzie za pomocą znaku dopuszcza się postój lub zatrzymanie, 2) dotyczy również kolumn pieszych oraz jeźdźców i poganiaczy, 3) nie dotyczy pojazdów unieruchomionych ze względu na warunki lub przepisy ruchu drogowego. 4. Zakaz wyrażony znakiem B-36 obowiązuje: do najbliższego skrzyżowania, z wyjątkiem skrzyżowania na drodze dwujezdniowej, na którym wlot drogi poprzecznej znajduje się tylko z lewej strony i nie ma połączenia z prawą jezdnią, do odwołania, do miejsca umieszczenia znaku B-35. Umieszczona pod znakiem B-35 lub B-36 tabliczka T-24 wskazuje, że pojazd pozostawiony w miejscu, w którym obowiązuje zakaz wyrażony tym znakiem, zostanie usunięty z drogi na koszt właściciela. B-37 "zakaz postoju w dni B-38 "zakaz postoju w dni parzyste" nieparzyste", Znaki: B-37 i B-38 oznaczają zakaz postoju pojazdów odpowiednio w nieparzyste lub parzyste dni miesiąca; zakaz nie obowiązuje od godziny 21 do 24; przepisy stosuje się odpowiednio do tych znaków, jak do znaku B-35 zakaz postoju. 79

80 Umieszczone pod znakiem B-35, B-36, B-37 lub B-38 tabliczki wskazują: T-25a - początek zakazu wyrażonego znakiem T-25b - kontynuację zakazu wyrażonego znakiem, T-25c - odwołanie zakazu wyrażonego znakiem. Znak B-35, B-36, B-37 lub B-38 wraz z tabliczką T-26, umieszczony na placu równolegle do krawędzi jezdni, oznacza, że zakaz wyrażony tym znakiem dotyczy strony placu, przy której został ustawiony. B-39 "strefa ograniczonego postoju" oznacza wjazd do strefy, w której obowiązuje zakaz postoju pojazdów na wszystkich drogach; dopuszczalny czas unieruchomienia pojazdu dłuższy niż jedna minuta jest wskazany napisem na znaku. Znak B-39 nie dotyczy: 1) pojazdu komunikacji publicznej zatrzymującego się na wyznaczonym dla niego miejscu, 2) pojazdu zatrzymującego się w miejscu oznaczonym znakiem D-18, D-18a, D-18b lub D- 44, 3) pojazdu unieruchomionego ze względu na warunki lub przepisy ruchu drogowego, 4) autobusu szkolnego. B-40 "koniec strefy ograniczonego postoju" oznacza wyjazd ze strefy ograniczonego postoju. Znak B-43 "strefa ograniczonej prędkości" oznacza wjazd do strefy, w której obowiązuje zakaz przekraczania prędkości określonej na znaku liczbą kilometrów na godzinę. B-41 "zakaz ruchu pieszych" oznacza zakaz ruchu pieszych po tej stronie drogi, po której znak jest umieszczony. Znak B-44 "koniec strefy ograniczonej prędkości" oznacza wyjazd ze strefy ograniczonej prędkości. Znak B-43, określający dopuszczalną prędkość mniejszą lub równą 30 km/h, oznacza ponadto, że umieszczone w strefie urządzenia i rozwiązania wymuszające powolną jazdę mogą nie być oznakowane znakami ostrzegawczymi. Jeżeli zakaz wyrażony przez znaki B-25, B-26, B-29, B-33, B-35, B-36, B-37 i B-38 nie jest uprzednio odwołany znakiem oznaczającym koniec zakazu, to obowiązuje on do najbliższego skrzyżowania; nie dotyczy to skrzyżowania na drodze dwujezdniowej, na którym wlot drogi poprzecznej znajduje się tylko z lewej strony i nie ma połączenia z prawą jezdnią. 1. Kierujący pojazdem wykonującym na drodze prace porządkowe, remontowe lub modernizacyjne może nie stosować się do zakazów wyrażonych znakami B-1, B-3, B-5, B-6 i B-7 podczas wykonywania prac na drodze lub dojazdu do miejsca ich wykonywania znajdującego się na obszarze lub na drodze objętej zakazem, pod warunkiem używania żółtych sygnałów błyskowych i zachowania szczególnej ostrożności. 2. Uprawniona osoba niepełnosprawna o obniżonej sprawności ruchowej, kierująca pojazdem samochodowym, oraz kierujący pojazdem przewożący taką osobę mogą, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności, nie stosować się do zakazów wyrażonych znakami: B-1, B-3, B-3a, B-4, B-10, B-35, B-37, B-38 i B Znaki zakazu w postaci znaków świetlnych, na których symbole barwy białej znajdują się na czarnym tle, mają takie samo znaczenie, jak znaki w postaci tarcz z czarnymi symbolami. Przepis ten stosuje się odpowiednio do symboli i napisów na tabliczkach pod znakami. 80

81 ZNAKI NAKAZU C-1 C-2 C-3 C-4 C-5 C-6 C-7 C-8 C-9 C-10 C-11 Znaki: 1) C-1 "nakaz jazdy w prawo przed znakiem", 2) C-2 "nakaz jazdy w prawo za znakiem", 3) C-3 "nakaz jazdy w lewo przed znakiem", 4) C-4 "nakaz jazdy w lewo za znakiem", 5) C-5 "nakaz jazdy prosto", 6) C-6 "nakaz jazdy prosto lub w prawo", 7) C-7 "nakaz jazdy prosto lub w lewo", 8) C-8 "nakaz jazdy w prawo lub w lewo", 9) C-9 "nakaz jazdy z prawej strony znaku", 10) C-10 "nakaz jazdy z lewej strony znaku", 11) C-11 "nakaz jazdy z prawej lub lewej strony znaku"; zobowiązują kierującego do ruchu w kierunku zgodnym ze strzałkami; znaki te mogą być umieszczone na przedłużeniu osi drogi (jezdni) lub na samej jezdni. Znaki obowiązują na najbliższym skrzyżowaniu lub w miejscu, gdzie występuje możliwość zmiany kierunku jazdy. C-12 "ruch okrężny" oznacza, że na skrzyżowaniu ruch odbywa się dookoła wyspy lub placu w kierunku wskazanym na znaku. Znak C-12 występujący łącznie ze znakiem A-7 oznacza pierwszeństwo kierującego znajdującego się na skrzyżowaniu przed kierującym wjeżdżającym (wchodzącym) na to skrzyżowanie. C-13 "droga dla rowerów" oznacza drogę przeznaczoną dla kierujących rowerami jednośladowymi, którzy są obowiązani do korzystania z tej drogi. C-13a "koniec drogi dla rowerów" oznacza koniec drogi przeznaczonej dla kierujących rowerami jednośladowymi. C-14 "prędkość minimalna" oznacza, że kierujący, przy zachowaniu ograniczeń prędkości wynikających z przepisów szczegółowych, jest obowiązany jechać z prędkością nie mniejszą niż określona na znaku liczbą kilometrów na godzinę, chyba że warunki ruchu lub jego bezpieczeństwo wymagają zmniejszenia prędkości. C-15 "koniec minimalnej prędkości" oznacza miejsce, w którym prędkość minimalna określona znakiem C-14 przestaje obowiązywać. 81

82 C-16 "droga dla pieszych" oznacza drogę lub jej część przeznaczoną dla pieszych, którzy są obowiązani z niej korzystać. C-16a "koniec drogi dla pieszych" oznacza koniec drogi przeznaczonej dla pieszych. Umieszczone na jednej tarczy symbole znaków C- 13 i C-16 oznaczają, że droga jest przeznaczona dla pieszych i kierujących rowerami jednośladowymi; ruch pieszych i rowerzystów odbywa się: 1) na całej powierzchni, jeżeli symbole oddzielone są kreską poziomą, 2) odpowiednio po stronach drogi wskazanych na znaku, jeżeli symbole oddzielone są kreską pionową. C-17 "nakazany kierunek jazdy dla pojazdów z towarami niebezpiecznymi" oznacza obowiązujący, wskazany znakami C-2, C-4, C-5, C-6, C-7 lub C-8, kierunek jazdy na skrzyżowaniu pojazdów przewożących towary niebezpieczne określone w 19 ust. 2. Umieszczona pod znakiem tabliczka T-31 lub tabliczka z odpowiednim napisem wskazuje, że nakazany kierunek jazdy dotyczy pojazdów przewożących tylko określone klasy lub grupy towarów niebezpiecznych lub określonego sposobu przewozu tych towarów. C-18 "nakaz używania łańcuchów przeciwpoślizgowych" oznacza, że na drodze, na której znak został umieszczony, kierujący pojazdem silnikowym jest obowiązany stosować łańcuchy przeciwpoślizgowe na co najmniej dwóch kołach napędowych; umieszczona pod znakiem tabliczka, o której mowa w 23 ust. 2, oznacza, że znak dotyczy pojazdów określonych na tabliczce. C-19 "koniec nakazu używania łańcuchów przeciwpoślizgowych" oznacza miejsce, w którym nakaz określony znakiem C-18 przestaje obowiązywać. 82

83 ZNAKI INFORMACYJNE D-1 "droga z pierwszeństwem" oznacza początek lub kontynuację drogi z pierwszeństwem T-6a T-6b Umieszczona pod znakiem D- 1 tabliczka T-6a albo T-6b wskazuje odpowiednio rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie lub układ dróg podporządkowanych. D-2 "koniec drogi z pierwszeństwem" oznacza koniec drogi z pierwszeństwem. D-3 "droga jednokierunkowa" oznacza początek lub kontynuację drogi lub jezdni, na której ruch odbywa się w jednym kierunku. Umieszczona pod znakiem D-3 tabliczka T-22 wskazuje, że ruch rowerów jednośladowych na wyznaczonym na jezdni pasie ruchu przeznaczonym dla tych pojazdów odbywa się w kierunku przeciwnym do wskazanego na znaku. D-4a "droga bez przejazdu" oznacza początek drogi bez przejazdu. D-4b "wjazd na drogę bez przejazdu" oznacza, że droga za skrzyżowaniem po stronie wskazanej na znaku jest drogą bez przejazdu. D-5 "pierwszeństwo na zwężonym odcinku jezdni" oznacza, że kierujący przejeżdżają lub przechodzą przed kierującymi zbliżającymi się z kierunku przeciwnego. D-6 "przejście dla pieszych" D-6a "przejazd dla D-6b "przejście dla pieszych i przejazd dla oznacza miejsce rowerzystów" oznacza rowerzystów" oznacza występujące obok przeznaczone do miejsce przeznaczone do siebie miejsca, o których mowa przy znakach przechodzenia pieszych w przejeżdżania rowerzystów w D-6 i D-6a. poprzek drogi. poprzek drogi. Kierujący pojazdem zbliżający się do miejsca oznaczonego znakiem D-6, D-6a albo D-6b jest obowiązany zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszych lub rowerzystów znajdujących się w tych miejscach lub na nie wchodzących lub wjeżdżających. Umieszczona pod znakiem D-6 lub D-6b tabliczka T-27 wskazuje, że przejście dla pieszych jest szczególnie uczęszczane przez dzieci. D-7 "droga ekspresowa" oznacza początek lub kontynuację drogi ekspresowej; koniec drogi ekspresowej oznaczony jest znakiem D-8 "koniec drogi ekspresowej". ZnaD-9 "autostrada" oznacza początek lub kontynuację autostrady; koniec autostrady oznaczony jest znakiem D-10 "koniec autostrady". Umieszczona pod znakiem D-7 lub D-9 tabliczka T-28 wskazuje, że za przejazd drogą ekspresową lub autostradą jest pobierana opłata. 83

84 D-11 "początek pasa ruchu dla autobusów", D-12 "pas ruchu dla autobusów" Znaki D-11 i D-12 oznaczają odpowiednio początek lub kontynuację pasa ruchu przeznaczonego tylko dla autobusów lub trolejbusów oraz innych pojazdów wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach. Umieszczony na znakach D-11 lub D-12 napis "TAXI" oznacza, że na pasie oznaczonym tym znakiem jest dopuszczony ruch taksówek. D-13 "początek pasa ruchu powolnego" oznacza początek pasa ruchu, z którego są obowiązani korzystać kierujący pojazdami nieosiągającymi na wzniesieniu minimalnej prędkości określonej na znaku liczbą kilometrów na godzinę. D-13a "początek pasa ruchu" oznacza początek pasa ruchu po stronie wskazanej na znaku. D-14 "koniec pasa ruchu" oznacza koniec skrajnego pasa ruchu, znajdującego się po stronie wskazanej na znaku; znak D-14 umieszczony przy pasie ruchu powolnego oznacza koniec tego pasa ruchu. Umieszczona pod znakiem D-7, D-8, D-9, D-10, D-13, D-13a lub D-14 tabliczka T-1a wskazuje odległość do początku lub końca drogi lub pasa ruchu. D-15 "przystanek autobusowy", D-16 "przystanek trolejbusowy" D-17 "przystanek tramwajowy" Znaki: D-15, D-16, D-17 oznaczają miejsce zatrzymywania się wskazanych na znaku pojazdów wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach. Ponadto znak D-15 oznacza miejsce do zatrzymywania się innych niż autobus pojazdów samochodowych wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach i pojazdów przeznaczonych do przewozu dzieci do szkół i przedszkoli Znak D-18 "parking" oznacza miejsce przeznaczone na postój pojazdów (zespołów pojazdów), z wyjątkiem przyczep kempingowych; umieszczona pod znakiem tabliczka T-23e oznacza, że na parkingu jest dopuszczony także postój przyczep kempingowych. Znak D-18a "parking - miejsce zastrzeżone" oznacza miejsce przeznaczone na postój pojazdu uprawnionej osoby. Znak D-18b "parking zadaszony" oznacza miejsce przeznaczone na postój pojazdów znajdujące się w budynku lub pod wiatą. 84

85 Przykład tabliczek T 30: a, b, e, i. Umieszczona pod znakiem D-18 tabliczka T-30 wskazuje sposób ustawienia pojazdu względem krawędzi jezdni oznaczonej na tabliczce barwą szarą oraz że miejsce jest przeznaczone dla pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 2,5 t. Umieszczona pod znakiem D-18 tabliczka T-3a wskazuje koniec miejsca przeznaczonego na postój. Umieszczona pod znakiem D-18 lub D- 18b tabliczka T-29 informuje o miejscu przeznaczonym dla pojazdu samochodowego uprawnionej osoby niepełnosprawnej o obniżonej sprawności ruchowej oraz dla kierującego pojazdem przewożącego taką osobę. Znak D-19 "postój taksówek" oznacza miejsce przeznaczone na postój taksówek osobowych, z wyjątkiem taksówek zajętych. Znak D-20 "koniec postoju taksówek" oznacza miejsce, w którym kończy się postój taksówek; jeżeli na postoju taksówek nie umieszczono znaku D-20, to kończy się on w odległości nie większej niż 20 m przed znakiem D-19. Umieszczony dodatkowo na znakach D-19 i D-20 napis "Bagażowe" wskazuje, że znaki te dotyczą taksówek bagażowych. Znaki informujące o wskazanych na znaku obiektach znajdujących się przy drodze: D-21 "szpital" D-21a "Policja", D-22 "punkt opatrunkowy" D-23 "stacja paliwowa", D-23a "stacja paliwowa tylko z gazem do napędu pojazdów", D-24 "telefon", D-25 "poczta", D-26 "stacja obsługi technicznej" D-26a "wulkanizacja", D-26b "myjnia", D-26c publiczna", "toaleta D-26d "natrysk", D-27 "bufet lub kawiarnia", D-28 "restauracja", D-29 "hotel (motel)", 85

86 D-30 "obozowisko (kemping)", D-31 "obozowisko (kemping) wyposażone w podłączenia elektr. do przyczep", D-32 "pole biwakowe", D-33 "schronisko młodzieżowe", D-34 "punkt informacji turystycznej" Umieszczony w dolnej części znaku D-23 napis "LPG GAZ" informuje, że stacja prowadzi także sprzedaż gazu do napędu pojazdów. Umieszczony na znaku D-25 symbol słuchawki telefonicznej informuje, że na poczcie znajduje się ogólnodostępny telefon. Umieszczony w dolnej części znaku D-26c napis "BUS" informuje o możliwości opróżniania toalet zainstalowanych w pojazdach. D-34a "informacja radiowa o ruchu drogowym" informuje o stacjach radiowych podających informacje o warunkach ruchu drogowego D-35 "przejście podziemne dla D-35a "schody D-36 "przejście D-36a "schody ruchome w górę" pieszych ruchome w dół", nadziemne dla pieszych", Znaki: D-35, D-35a, D-36, D-36a informują o możliwości przechodzenia pieszych pod jezdnią lub nad jezdnią w sposób wskazany na znaku. D-37 "tunel" oznacza wjazd do tunelu. Wyjazd z tunelu jest oznaczony znakiem D-38 "koniec tunelu". D-38 wyjazd z tunelu. Umieszczona pod znakiem D-37 tabliczka T-1b wskazuje rzeczywistą długość tunelu - w przypadku gdy długość tunelu przekracza 500 m. Rzeczywista długość tunelu może być także wskazana przez umieszczenie w dolnej części znaku napisu i symboli odpowiadających treści tabliczki T-1b. W przypadku tuneli o długości przekraczającej m pozostała długość tunelu do przebycia jest wskazywana co m tabliczką T-1b. Umieszczona pod znakiem D-37 tabliczka T-32 wskazuje minimalny odstęp od poprzedzającego pojazdu. D-39 "dopuszczalne prędkości" informuje o dopuszczalnych prędkościach obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. D-39a: opłaty drogowe 86

87 D-40 "strefa zamieszkania" oznacza wjazd do strefy zamieszkania. Znak D-40 informuje ponadto, że umieszczone w strefie zamieszkania urządzenia i rozwiązania wymuszające powolną jazdę mogą nie być oznakowane znakami ostrzegawczymi. D-41 "koniec strefy zamieszkania" oznacza wyjazd ze strefy zamieszkania. Znak D-42 "obszar zabudowany" oznacza wjazd na obszar zabudowany. D-43 "koniec obszaru zabudowanego" oznacza wyjazd z obszaru zabudowanego. D-44 "strefa parkowania" oznacza wjazd do strefy, w której za postój pojazdu jest pobierana opłata. W strefie tej zabroniony jest postój pojazdu bez wniesienia opłaty, z wyjątkiem postoju pojazdów osób lub jednostek, dla których ustalona została zerowa stawka opłaty, oraz postoju pojazdów komunikacji publicznej na wyznaczonych dla nich miejscach. D-45 "koniec strefy parkowania" oznacza wyjazd z takiej strefy. D-46 "droga wewnętrzna" oznacza początek ogólnodostępnej drogi niepublicznej; napis umieszczony na znaku wskazuje zarządcę tej drogi. D-47 "koniec drogi wewnętrznej" oznacza wyjazd z takiej drogi na drogę publiczną. D-48 "zmiana pierwszeństwa" uprzedza o mającej nastąpić lub niedawno wprowadzonej zmianie obowiązujących dotychczas zasad pierwszeństwa na najbliższym skrzyżowaniu; umieszczony pod znakiem napis określa datę wprowadzenia nowej zasady pierwszeństwa pokazanej znakiem A-5 lub A-7. D-49 "pobór opłat" uprzedza o miejscu, w którym są pobierane opłaty za przejazd. D-50 "zatoka" informuje o zatoce występującej w tunelu. Umieszczona pod znakiem D-50 tabliczka T- 33 lub umieszczony na znaku napis "SOS" informuje, że w zatoce znajduje się telefon alarmowy i gaśnica. D-51 "automatyczna kontrola prędkości" uprzedza o miejscu lub odcinku drogi, na którym prędkość jazdy jest kontrolowana i rejestrowana przez urządzenia działające samoczynnie. 87

88 D-52: strefa ruchu stosuje się w celu oznakowania strefy ruchu. Znak ten umieszcza się na początku strefy ruchu na wszystkich drogach doprowadzających do niej ruch. Decyzję o ustaleniu takiej strefy podejmuje zarządca (czyli właściciel) terenu, na którym położona jest strefa ruchu. W strefie ruchu stosuje się znaki takie jak na drogach wewnętrznych. D-53 stosuje się w celu wyjazdu pojazdu z drogi wewnętrznej położonej w strefie ruchu położoną na drogę publiczną zarządzaną przez administrację rządową lub samorządową. Znak ten umieszcza się na wszystkich drogach wylotowych ze strefy oznakowanej znakami D-52,w tym samym przekroju poprzecznym drogi co znak D- 52. Znak ten może być umieszczany po lewej stronie jezdni, na odwrotnej stronie znaku D-52. ZNAKI KIERUNKU I MIEJSCOWOŚCI E-1 "tablica przeddrogowskazowa" uprzedza o skrzyżowaniu. E-1a "tablica przeddrogowskazowa na autostradzie" uprzedza o wyjeździe z autostrady. E-1b "tablica przeddrogowskazowa przed wjazdem na autostradę" uprzedza o skrzyżowaniu z wjazdem na autostradę lub drogą prowadzącą do autostrady. Umieszczone na znakach: E-1, E-1a, E-1b wzory innych znaków informują o występowaniu tych znaków na drogach, wskazanych na znaku. E-2a "drogowskaz tablicowy umieszczany obok jezdni", E-2b "drogowskaz tablicowy umieszczany nad jezdnią", E-2c "drogowskaz tablicowy umieszczany obok jezdni na autostradzie", E-2d "drogowskaz tablicowy umieszczany nad jezdnią na autostradzie", 88

89 E-2e "drogowskaz tablicowy umieszczany obok jezdni przed wjazdem na autostradę", E-2f "drogowskaz tablicowy umieszczany nad jezdnią przed wjazdem na autostradę", E-3 "drogowskaz w kształcie strzały do miejscowości wskazujący numer drogi", E-4 "drogowskaz w kształcie strzały do miejscowości podający do niej odległość", E-5 "drogowskaz do dzielnicy miasta" E-5a: drogowskaz do centrum Znaki wskazujące kierunek do obiektu komunikacyjnego wskazanego na znaku E-6: drogowskaz do lotniska E-6a: drogowskaz do dworca lub stacji kolejowej E-6a: drogowskaz stacji kolejowej z symbolem E-6b: drogowskaz do dworca autobusowego E-6c: drogowskaz do przystani promowej Na drogowskazach według wzoru znaku E-6 mogą być podawane odpowiednim napisem lub symbolem kierunki do jednostek Policji, pogotowia ratunkowego, urzędów administracji publicznej, zarządów drogi oraz jednostek prowadzących odprawę celną. Umieszczone obok nazwy miejscowości znak z literami "PL" oraz znak wyróżniający państwo przyjęty do oznaczania pojazdów uczestniczących w ruchu międzynarodowym wskazują, że w miejscowości znajduje się przejście graniczne do tego państwa. Umieszczony obok nazwy miejscowości znak wyróżniający państwo przyjęty do oznaczania pojazdów uczestniczących w ruchu międzynarodowym wskazuje, że miejscowość jest położona w tym państwie. Znaki wskazujące kierunek do obiektu turystycznego lub wypoczynkowego wskazanego na znaku E-7: drogowskaz do przystani wodnej lub żeglugi E-8 "drogowskaz do plaży lub miejsca kąpielowego", E-9 "drogowskaz do muzeum", E-10 "drogowskaz do zabytku jako dobra kultury", E-11 "drogowskaz do zabytku przyrody", E-12 "drogowskaz do punktu widokowego", E-12a "drogowskaz do szlaku rowerowego" 89

90 E-13 "tablica kierunkowa" wskazuje kierunek i odległość do głównych miejscowości położonych przy danej drodze. E-14 "tablica szlaku drogowego", E-14a "tablica szlaku drogowego na autostradzie" wskazują numer drogi i odległość do głównych miejscowości położonych przy danym szlaku drogowym. E-14a: tablica szlaku drogowego na autostradzie Znaki wskazujące numer i rodzaj (kategorię) drogi E-15a "numer drogi krajowej", E-15b "numer drogi wojewódzkiej", E-15c "numer autostrady", E-15d "numer drogi ekspresowej", E-15e "numer drogi wojewódzkiej o zwiększonym do 10 t dopuszczalnym nacisku osi pojazdu", E-16 "numer szlaku międzynarodowego" E-17a "miejscowość" oznacza wjazd do miejscowości. E-18a "koniec miejscowości" oznacza wyjazd z miejscowości. E-19a "obwodnica" wskazuje na skrzyżowaniu kierunek do obwodnicy miasta. E-20 "tablica węzła drogowego na autostradzie" informuje o zbliżaniu się do wyjazdu z autostrady; liczby umieszczone na znaku wskazują: górna - numer wyjazdu, dolna - odległość tablicy od wyjazdu; zamiast liczby wskazującej numer wyjazdu na znaku może być podawana nazwa węzła. 90

91 E-21 "dzielnica (osiedle)" informuje o wjeździe do dzielnicy lub osiedla; znak z napisem "Centrum" informuje o wjeździe do centrum miasta. E-22a "samochodowy szlak turystyczny" wskazuje początek wyznaczonego samochodowego szlaku turystycznego; na znaku obok nazwy szlaku mogą być umieszczone symbol szlaku oraz symbol organizacji turystycznej wytyczającej szlak. E-22b "obiekt na samochodowym szlaku turystycznym" wskazuje obiekt turystyczny na samochodowym szlaku turystycznym; na znaku umieszcza się symbol obiektu turystycznego lub wypoczynkowego. E-22c "informacja o obiektach turystycznych" informuje o występujących obiektach turystycznych na terenie wskazanym na znaku. ZNAKI UZUPEŁNIAJĄCE Znak F-1 "przejście graniczne" informuje o czynnym przejściu granicznym. Znak F-2 "przekraczanie granicy zabronione" informuje, że ruch przez granicę jest zamknięty. Znak F-2a "granica państwa" informuje o miejscu przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej. F-3: granica obszaru administracyjnego - na granicy województwa F-3a: granica obszaru administracyjnego - na granicy powiatu F-3b: granica obszaru administracyjnego - na granicy gminy F-3c: granica obszaru administracyjnego - miasto na prawach powiatu F-4 nazwa rzeki 91

92 F-5 "uprzedzenie o zakazie" uprzedza o znaku zakazu umieszczonym na drodze w odległości wskazanej na znaku. F-6 "znak uprzedzający umieszczany przed skrzyżowaniem" uprzedza o wskazanym na nim odpowiednim znakiem niebezpieczeństwie lub zakazie występującym za skrzyżowaniem na wskazanej drodze. F-6a wariant znaku uprzedzającego F-7 "sposób jazdy w związku z zakazem skręcania w lewo" wskazuje dojazd do drogi, w którą skręcanie w lewo jest zabronione F-8 "objazd w związku z zamknięciem drogi" wskazuje wyznaczony objazd; jeżeli na znaku F-8 umieszczono znak zakazujący wjazdu określonych pojazdów, oznacza to, że objazd dotyczy pojazdów wskazanych na znaku zakazu. F-9 "znak prowadzący na drodze objazdowej" wskazuje kierunek ruchu pojazdów na wyznaczonym objeździe. Umieszczony obok jezdni znak F-10 "kierunki na pasach ruchu" wskazuje dozwolone, zgodnie ze strzałkami umieszczonymi na znaku, kierunki jazdy z poszczególnych pasów ruchu. Umieszczony nad pasem ruchu znak F-11 "kierunki na pasie ruchu" wskazuje dozwolone, zgodnie ze strzałkami umieszczonymi na znaku, kierunki jazdy z pasa ruchu, nad którym znak został umieszczony. Umieszczona na znaku F-10 lub F-11 strzałka zezwalająca na skręcanie w lewo ze skrajnego lewego pasa ruchu oznacza także zezwolenie na zawracanie, chyba że jest to zabronione znakiem B-23 lub ruch jest kierowany sygnalizatorem S-3. F-12 "znak wskazujący przejazd tranzytowy umieszczany przed skrzyżowaniem", F-13 "przejazd tranzytowy" wskazują zgodnie ze strzałką kierunek przejazdu tranzytowego pojazdów wskazanych umieszczonym na znaku odpowiednim symbolem pojazdu. Znaki: F-14a "tablica wskaźnikowa na autostradzie umieszczana w odległości 300 m przed pasem wyłączania", F-14b "tablica wskaźnikowa na autostradzie umieszczana w odległości 200 m przed pasem wyłączania", F-14c "tablica wskaźnikowa na autostradzie umieszczana w odległości 100 m przed pasem wyłączania" - informują o zbliżaniu się do początku pasa prowadzącego do wyjazdu z autostrady (pasa wyłączania). 92

93 Znak F-15 "niesymetryczny podział jezdni dla przeciwnych kierunków ruchu" wskazuje pasy ruchu przeznaczone do jazdy w podanych kierunkach. Znaki: F-16 "koniec pasa ruchu na jezdni dwukierunkowej", F-17 "koniec pasa ruchu na jezdni jednokierunkowej" uprzedzają o końcu wewnętrznego pasa ruchu na jezdni wskazanej na znaku. F-18 "przeciwny kierunek dla określonych pojazdów" wskazuje lewy pas ruchu przeznaczony tylko dla pojazdów określonych na znaku, poruszających się w kierunku przeciwnym Znak F-19 "pas ruchu dla określonych pojazdów" wskazuje wyznaczony na jezdni pas ruchu przeznaczony dla pojazdów wskazanych na znaku. Znak F-20 "część drogi (pas ruchu) dla określonych pojazdów" wskazuje drogę lub jej część przeznaczoną dla pojazdów, których symbol został umieszczony na znaku. Zamiast symbolu pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t na znaku może być umieszczony symbol pojazdu stosowany na tabliczkach, o których mowa w 23 ust. 2, odpowiednio do sposobu przeznaczenia drogi lub jej części. Znak F-21 "ruch skierowany na sąsiednią jezdnię" wskazuje zjazd na sąsiednią jezdnię w związku z tymczasową organizacją ruchu. Znak F-22 "ograniczenia na pasie ruchu" wskazuje pas ruchu, na którym jest zabroniony ruch pojazdów określonych symbolem znaku zakazu. TABLICZKI DO ZNAKÓW DROGOWYCH T-1: odległość znaku ostrzegawczego od miejsca niebezpieczneg o T-1a: odległość znaku informacyjnego od początku (końca) drogi lub pasa ruchu T-1b: długość tunelu lub odcinek drogi do końca tunelu T-2: długość odcinka drogi, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństw o T-3: koniec odcinka, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństw o T-3a: koniec miejsca przeznaczonego na postój T-4: liczba zakrętów T-5: początek drogi krętej. Jeżeli liczba łuków jest większa niż 3, a krętość odcinka mierzonego od początku pierwszego łuku do końca ostatniego jest większa niż 160 /km, pod znakiem A-3 umieszcza się tabliczkę T-5 wskazującą początek drogi krętej oraz tabliczkę T-2 wskazująca długość odcinka. T-6a: rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwe m przez skrzyżowanie (umieszcza się na drodze z pierwszeństwe m) T-6b: układ dróg podporządkow anych (umieszcza się na drodze z pierwszeństwe m) T-6c: rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwe m przez skrzyżowanie (umieszcza się na drodze podporządkow anej) T-6d: prostopadły przebieg drogi z pierwszeństwe m przez skrzyżowanie oraz układ dróg podporządkow anych (umieszcza się na drodze podporządkow anej) 93

94 T-7: układ torów i drogi na przejeździe T-8: miejsce, w którym ruch pojazdów został skierowany na tory tramwajowe T-9: rzeczywista wielkość spadku lub wzniesienia drogi T-10: bocznica kolejowa lub tor o podobnym charakterze T-11: przeprawa promowa T-12: podłużny uskok nawierzchni T-13: odcinek drogi, na którym występują deformacje nawierzchni w postaci kolein T-14: miejsce częstych wypadków o charakterze wskazanym na tabliczce T-15: miejsce częstych wypadków spowodowanych śliską nawierzchnią jezdni ze względu na opady deszczu T-16: miejsce wyjazdu pojazdów uprzywilejowanych wskazanych na tabliczce T-17: państwa granica T-18: nieoczekiwana zmiana kierunku ruchu o przebiegu wskazanym na tabliczce T-19: malowanie znaków poziomych T-20: długość odcinka jezdni, na którym zakaz obowiązuje T-21: odległość znaku od miejsca, od którego lub w którym zakaz obowiązuje T-22: znak nie dotyczy rowerów jednośladowych T-23a: motocykle T-23b: samochody ciężarowe, pojazdy specjalne, pojazdy używane do celów specjalnych, o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t, oraz ciągniki samochodowe T-23c: ciągniki rolnicze T-23d: silnikowe przyczepą pojazdy z T-23e: pojazdy z przyczepą kempingową T-23f: autobusy T-23g: trolejbusy T-23h: pojazdy z towarami niebezpiecznymi 94

95 T-23i: pojazdy z towarami wybuchowymi lub łatwo zapalnymi T-23j: pojazdy z towarami, które mogą skazić wodę T-24: pozostawiony pojazd zostanie usunięty na koszt właściciela T-25a: początek zakazu postoju lub zatrzymywania T-25b: kontynuacja zakazu postoju lub zatrzymywania T-25c: odwołanie zakazu postoju lub zatrzymywania T-26: zakaz postoju lub zatrzymywania dotyczy strony placu T-27: przejście dla pieszych jest szczególnie uczęszczane przez dzieci T-28: za przejazd drogą pobierana jest opłata T-29: informacja o miejscach dla pojazdów przewożących lub kierowanych przez osoby niepełnosprawne mające trudności w poruszaniu się T-30: sposób ustawienia pojazdu względem krawędzi jezdni T-31: tunelu kategoria T-32: minimalny odstęp od poprzedzającego pojazdu T-33: umieszczenie w zatoce telefonu alarmowego i gaśnicy T-34: pobór opłaty DODATKOWE ZNAKI PRZED PRZEJAZDAMI KOLEJOWYMI G-1d: słupek G-1e: słupek G-1f: słupek G-1c: słupek G-1b: słupek G-1a: słupek wskaźnikowy z wskaźnikowy z wskaźnikowy z wskaźnikowy z wskaźnikowy z wskaźnikowy z trzema kreskami dwiema kreskami jedną kreską jedną kreską dwiema kreskami trzema kreskami umieszczany po umieszczany po umieszczany po umieszczany po umieszczany po umieszczany po lewej stronie lewej stronie lewej stronie prawej stronie prawej stronie prawej stronie jezdni jezdni jezdni jezdni jezdni jezdni 1. Znaki od G-1a do G1-F informują o zbliżaniu się do przejazdu kolejowego. 2. Słupek z trzema kreskami jest umieszczany pod znakiem A-9 lub A-10, słupek z dwiema kreskami - na 2/3 odległości znaku ostrzegawczego od przejazdu, a słupek z jedną kreską - na 1/3 tej odległości. 3. Jeżeli ze względu na warunki lokalne znaki ostrzegawcze umieszczono bliżej niż w odległości, o której mowa w pkt. 2, to pod znakiem ostrzegawczym umieszcza się słupek z dwiema kreskami, a słupek z jedną kreską na 1/2 odległości znaku ostrzegawczego. Jeżeli znak ostrzegawczy umieszczono w bezpośredniej bliskości przejazdu, to stosuje się tylko słupek z jedną kreską umieszczony pod znakiem ostrzegawczym. 95

96 Znak G-2: sieć pod napięciem oznacza, że nad przejazdem kolejowym jest zawieszona sieć trakcyjna pod napięciem. Znak G-3: krzyż św. Andrzeja przed przejazdem kolejowym jednotorowym Znak G-4: krzyż św. Andrzeja przed przejazdem kolejowym wielotorowym DODATKOWE ZNAKI DLA KIERUJACYCH TRAMWAJAMI AT-1: świetlna sygnalizacja AT-2: sygnalizacja świetlna wzbudzana AT-3: zjazd niebezpieczny AT-4: stromy podjazd AT-5: ruch kolizyjny BT-1: ograniczenie prędkości (tu: 30 km/h) BT-2: koniec ograniczenia prędkości (tu: 30 km/h) BT-3: zwrotnicy blokada BT-4: stop - zwrotnica eksploatowana jednostronnie CT-1: izolator sekcyjny CT-2: granica zasilania DT-1: zwrotnica elektryczna lewoskrętna DT-2: zwrotnica elektryczna prawoskrętna DODATKOWE ZNAKI SZLAKÓW ROWEROWYCH R-1: szlak rowerowy krajowy R-1a: początek (koniec) szlaku rowerowego krajowego R-1b: zmiana kierunku szlaku rowerowego krajowego R-2: szlak rowerowy międzynarodowy R-2a: zmiana kierunku szlaku rowerowego międzynarodowego R-3: tablica szlaku rowerowego 96

97 DODATKOWE ZNAKI DLA KIERUJĄCYCH POJAZDAMI WOJSKOWYMI W-1: klasa obciążenia mostu o ruchu jednokierunkowym W-2: klasa obciążenia mostu o ruchu dwukierunkowym W-3: klasa obciążenia mostu o ruchu jednokierunkowym dla pojazdów kołowych i gąsienicowych W-4: klasa obciążenia mostu o ruchu dwukierunkowym dla pojazdów kołowych W-5: klasa obciążenia mostu o ruchu dwukierunkowym dla pojazdów gąsienicowych W-6: szerokość mostu lub środka przeprawowego tunelu W-7: wysokość skrajni pionowej na moście lub w ZNAKI DROGOWE POZIOME 1. Znakami drogowymi poziomymi są umieszczone na nawierzchni linie ciągłe lub przerywane, pojedyncze lub podwójne, strzałki, napisy, symbole i inne linie związane z oznaczaniem określonych miejsc na drodze oraz punktowe elementy odblaskowe. 2. Znaki drogowe poziome są barwy białej lub żółtej, z zastrzeżeniem ust Jeżeli na drodze są umieszczone znaki barwy białej i żółtej wskazujące różny sposób zachowania, to kierujący jest obowiązany stosować się do znaków barwy żółtej. 4. Umieszczone na jezdni punktowe elementy odblaskowe barwy czerwonej wyznaczają prawą krawędź jezdni. Lewa krawędź jezdni oraz pasy ruchu mogą być oznaczone punktowymi elementami odblaskowymi barwy białej lub żółtej; przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio. P-1 linia pojedyncza przerywana, w którym kreski są krótsze od przerw lub równe przerwom, wyznacza pasy ruchu. Znak P-1 o podwójnej szerokości, w którym kreski i przerwy są równe, informuje ponadto, że wyznaczony pas ruchu jest pasem: 1) ruchu powolnego, 2) zanikającym albo 3) przeznaczonym wyłącznie dla pojazdów wyjeżdżających na inną drogę lub jezdnię. P-2 linia pojedyncza ciągła oddziela pasy ruchu o tym samym kierunku i oznacza ponadto zakaz przejeżdżania przez tę linię i najeżdżania na nią. P-3 linia jednostronnie przekraczalna oznacza zakaz przejeżdżania przez tę linię od strony linii ciągłej i najeżdżania na nią, z wyjątkiem powrotu po wyprzedzaniu na położony przy linii przerywanej pas ruchu przed wyprzedzaniem. zajmowany P-4 linia podwójna ciągła rozdziela pasy ruchu o kierunkach przeciwnych i oznacza zakaz przejeżdżania przez tę linię i najeżdżania na nią. P-5 linia podwójna przerywana znajdująca się między skrzyżowaniami po obu stronach pasa ruchu, oznacza pas o zmiennym kierunku ruchu otwieranym i zamykanym sygnałami świetlnymi nadawanymi przez sygnalizator S-4. 97

98 P-6 "linia ostrzegawcza", w której kreski są dłuższe od przerw, rozdziela pasy ruchu i uprzedza o zbliżaniu się do linii, przez którą przejeżdżanie jest zabronione, lub do miejsca niebezpiecznego. P-7a krawędziowa przerywana linia P-7b linia krawędziowa ciągła Umieszczone przy krawędzi jezdni znaki: P- 7a i P-7b wyznaczają krawędź jezdni; znak P-7b oznacza ponadto zakaz wjazdu na pobocze kierującemu pojazdem samochodowym. P-8a strzałka kierunkowa na wprost P-8b kierunkowa skręcania strzałka do Znaki: P-8a, P-8b, P-8c - oznaczają, że jazda z pasa ruchu, na którym są umieszczone, jest dozwolona tylko w kierunku wskazanym strzałką; połączone symbole znaków P-8a, P-8b lub P-8c oznaczają zezwolenie na ruch w kierunkach wskazanych strzałkami kierunkowymi. Strzałka kierunkowa zezwalająca na skręcanie w lewo, umieszczona na skrajnym lewym pasie ruchu, oznacza także zezwolenie na zawracanie, chyba że jest to zabronione znakiem pionowym B- 23 lub ruch jest kierowany sygnalizatorem S-3. P-8c strzałka kierunkowa do zawracania P-9 strzałka naprowadzająca oznacza nakaz wjazdu na sąsiedni pas ruchu wskazany strzałką; nie dotyczy to kierujących pojazdami, dla których jest przeznaczony dalszy odcinek pasa ruchu. P-10 przejście dla pieszych oznacza miejsce przejścia dla pieszych. P-11 przejazd dla rowerzystów oznacza miejsce przejazdu dla rowerzystów. P-12 linia bezwzględnego zatrzymania stop wskazuje miejsce zatrzymania pojazdu w związku ze znakami pionowymi B-20 lub B-32. P-13 "linia warunkowego zatrzymania złożona z trójkątów" wskazuje miejsce zatrzymania pojazdu w celu ustąpienia pierwszeństwa wynikającego ze znaku pionowego A-7. P-14 "linia warunkowego zatrzymania złożona z prostokątów" wskazuje miejsce zatrzymania pojazdu na skrzyżowaniu, przed przejściem dla pieszych lub przed sygnałem świetlnym. Znaki P-15 "trójkąt podporządkowania" i P-16 "napis stop" potwierdzają oznakowanie wlotu na skrzyżowanie znakami pionowymi odpowiednio A-7 i B-20. P-17 "linia przystankowa" wyznacza na jezdni miejsce przystanku pojazdów określonych w 51 i oznacza, że zakaz zatrzymywania się innych pojazdów na przystanku obowiązuje na całej długości linii. 98

99 P-18 "stanowisko postojowe" wyznacza miejsce przeznaczone do postoju pojazdów. P-19 "linia wyznaczająca pas postojowy" wyznacza pas przeznaczony na postój pojazdów wzdłuż krawędzi jezdni lub oddziela od niej zatokę postojową. P-20 "koperta" wyznacza stanowisko postojowe zastrzeżone dla określonego rodzaju pojazdów. P-21 "powierzchnia wyłączona" oznacza powierzchnię drogi, na którą wjazd i zatrzymanie są zabronione. P-22 "BUS" oznacza pas ruchu przeznaczony dla ruchu pojazdów wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach. P-23 "rower" oznacza drogę lub jej część (pas ruchu) przeznaczoną dla ruchu rowerów jednośladowych. Na pasie ruchu mogą być umieszczone inne niż określone w ust. 1 i 2 napisy lub symbole oznaczające jego przeznaczenie. P-24 "miejsce dla pojazdu osoby niepełnosprawnej" oznacza, że stanowisko postojowe, na którym znak umieszczono, jest przeznaczone dla pojazdu samochodowego uprawnionej osoby niepełnosprawnej o obniżonej sprawności ruchowej oraz dla kierującego pojazdem przewożącego taką osobę. P-25 "próg zwalniający" oznacza wypukłość na jezdni zastosowaną w celu spowolnienia ruchu pojazdów. SYGNAŁY ŚWIETLNE 1. Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator ogólny S-1 oznaczają: 1) sygnał zielony - zezwolenie na wjazd za sygnalizator, 2) sygnał żółty - zakaz wjazdu za sygnalizator, chyba że w chwili zapalenia tego sygnału pojazd znajduje się tak blisko sygnalizatora, że nie może być zatrzymany przed nim bez gwałtownego hamowania; sygnał ten oznacza jednocześnie, że za chwilę zapali się sygnał czerwony, 3) sygnał czerwony - zakaz wjazdu za sygnalizator, 4) sygnały czerwony i żółty, nadawane jednocześnie - zakaz wjazdu za sygnalizator; sygnały te oznaczają także, że za chwilę zapali się sygnał zielony. 2. Sygnał zielony nie zezwala na wjazd za sygnalizator, jeżeli: 1) ruch pojazdu utrudniłby opuszczenie jezdni pieszym lub rowerzystom, 2) ze względu na warunki ruchu na skrzyżowaniu lub za nim opuszczenie skrzyżowania nie byłoby możliwe przed zakończeniem nadawania sygnału zielonego. 3. Sygnalizator używany poza skrzyżowaniem do kierowania ruchem na zwężonym odcinku drogi może nadawać sygnały o dwóch barwach - zielonej i czerwonej. 4. Kierujący pojazdem szynowym skręcający na skrzyżowaniu o ruchu kierowanym sygnałami świetlnymi może je opuścić, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 2-4, pod warunkiem ustąpienia pierwszeństwa uczestnikom ruchu poruszającym się na wprost. Przepisu nie stosuje się na skrzyżowaniu o ruchu okrężnym oznaczonym znakami C

100 S-2: sygnalizator z sygnałem dopuszczającym skręcanie w kierunku wskazanym strzałką S-3: sygnalizator kierunkowy, przykłady S-4: sygnalizator z sygnałami dla pasów ruchu S-5: sygnalizator z sygnałami dla pieszych S-6: sygnalizator z sygnałami dla rowerzystów S-7: sygnalizator z sygnałem nakazującym opuszczenie pasa ruchu 1. Nadawany przez sygnalizator S-2 sygnał czerwony wraz z sygnałem w kształcie zielonej strzałki oznacza, że dozwolone jest skręcanie w kierunku wskazanym strzałką w najbliższą jezdnię na skrzyżowaniu, z zastrzeżeniem ust Sygnał w kształcie zielonej strzałki, nadawany przez sygnalizator S-2, zezwalający na skręcanie w lewo, zezwala również na zawracanie z lewego skrajnego pasa ruchu, chyba że jest to zabronione znakiem B Skręcanie lub zawracanie, o których mowa w ust. 1 i 2, jest dozwolone pod warunkiem, że kierujący zatrzyma się przed sygnalizatorem i nie spowoduje utrudnienia ruchu innym jego uczestnikom. 1. Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator kierunkowy S-3 dotyczą kierujących jadących w kierunkach wskazanych strzałką (strzałkami). 2. Sygnał zielony nadawany przez sygnalizator kierunkowy S-3 oznacza, że podczas jazdy we wskazanym kierunku nie występuje kolizja z innymi uczestnikami ruchu. 3. Sygnalizatory kierunkowe S-3 nadające sygnały przeznaczone tylko dla pojazdów skręcających w lewo mogą nie być umieszczone po prawej stronie drogi. 1. Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator S-4 oznaczają: 1) sygnał zielony - zezwolenie na wjazd na pas ruchu, nad którym sygnalizator jest umieszczony, 2) sygnał czerwony - zakaz wjazdu na pas ruchu, nad którym sygnalizator jest umieszczony. Sygnały świetlne dla pieszych nadawane przez sygnalizator S-5 oznaczają: 1) sygnał zielony - zezwolenie na wejście na przejście dla pieszych, przy czym sygnał zielony migający oznacza, że za chwilę zapali się sygnał czerwony i pieszy jest obowiązany jak najszybciej opuścić przejście, 2) sygnał czerwony - zakaz wejścia na przejście. Sygnały świetlne dla rowerzystów nadawane przez sygnalizator S-6 oznaczają: 1) sygnał zielony - zezwolenie na wjazd na przejazd dla rowerzystów, przy czym sygnał zielony migający oznacza, że za chwilę zapali się sygnał czerwony i rowerzysta jest obowiązany jak najszybciej opuścić przejazd, 2) sygnał czerwony - zakaz wjazdu na przejazd. Sygnał świetlny stały lub migający, nadawany przez sygnalizator S-7, oznacza nakaz opuszczenia pasa ruchu, nad którym sygnalizator jest umieszczony, i wjazdu na część jezdni znajdującą się po stronie wskazanej strzałką. Sygnał czerwony migający lub dwa na przemian migające sygnały czerwone oznaczają zakaz wjazdu za sygnalizator lub inne urządzenie nadające te sygnały. 100

101 Migający lub stały sygnał żółty umieszczony na przeszkodzie albo migający sygnał żółty nadawany przez sygnalizator ostrzegają o występującym niebezpieczeństwie lub utrudnieniu ruchu oraz nakazują zachowanie szczególnej ostrożności. 1. Zatrzymanie pojazdu wynikające z nadawanego sygnału powinno nastąpić przed linią zatrzymania, a w razie jej braku - przed sygnalizatorem. 2. Jeżeli sygnalizator jest umieszczony nad jezdnią, to zatrzymanie pojazdu wynikające z nadawanego sygnału powinno nastąpić przed linią zatrzymania, a w razie jej braku - przed jezdnią, nad którą sygnalizator został umieszczony. 3, Sygnały świetlne dotyczą także kolumn pieszych, jeźdźców i poganiaczy. Sygnał świetlny w postaci białych cyfr na tablicy lub sygnalizatorze oznacza wjazd na odcinek jezdni, na którym zaleca się jazdę z prędkością wyrażoną w kilometrach na godzinę SYGNAŁY ŚWIETLNE DLA KIERUJĄCYCH POJAZDAMI WYKONUJĄCYMI ODPŁATNY PRZEWÓZ NA REGULARNYCH LINIACH SB: sygnalizator z sygnałami dla kierujących autobusami ST: sygnalizator z sygnałami dla tramwajów 1. Sygnały świetlne dla kierujących autobusami oraz innymi pojazdami wykonującymi odpłatny przewóz osób na regularnych liniach, poruszającymi się po wydzielonych dla nich pasach ruchu, są barwy białej, jeżeli sygnalizator SB nie ma tabliczki z napisem BUS to dotyczy tramwajów. 2. Sygnały świetlne, o których mowa w ust. 1, nadawane przez sygnalizator SB oznaczają: sygnał w kształcie kreski pionowej zezwolenie na wjazd za sygnalizator w dowolnym kierunku. W niektórych krajach Europy sygnalizator może również wskazywać kierunek jazdy (\ - skręt w lewo, - jazda prosto, / - skręt w prawo). Jest to odpowiednik zielonego światła na sygnalizatorze S-1 (S-3). sygnał w kształcie dwóch kropek zakaz wjazdu za sygnalizator; zakaz nie dotyczy kierujących pojazdami, które w chwili zapalenia się tego sygnału znajdują się tak blisko sygnalizatora, że nie mogą być zatrzymane przed nim bez gwałtownego hamowania; sygnał ten oznacza jednoczenie, że za chwilę zapali się sygnał w kształcie kreski poziomej. Sygnalizator w Polsce z dwoma kreskami różni się od stosowanych w Europie, gdzie stosuje się pojedynczą kropkę na środku. Jest to odpowiednik pomarańczowego światła. sygnał w kształcie kreski poziomej zakaz wjazdu za sygnalizator. Jest to odpowiednik czerwonego światła. Takie samo znaczenie mają wyświetlane jednocześnie sygnały w kształcie kreski poziomej i dwóch kropek oznaczające także, że za chwilę zapali się sygnał w kształcie kreski pionowej. 3. Sygnał w kształcie kreski pionowej nie zezwala na wjazd za sygnalizator, jeżeli: ruch pojazdu utrudniłby opuszczenie jezdni pieszym lub rowerzystom, ze względu na warunki ruchu na skrzyżowaniu lub za nim opuszczenie skrzyżowania nie byłoby możliwe przed zakończeniem nadawania sygnału zezwalającego na wjazd za sygnalizator. 1. Sygnały świetlne dla kierujących tramwajami są barwy białej. 2. Sygnały świetlne dla kierujących tramwajami nadawane przez sygnalizator ST oznaczają: sygnał w kształcie kreski pionowej zezwolenie na wjazd za sygnalizator, sygnał w kształcie kreski pionowej migający zakaz wjazdu za sygnalizator; zakaz nie dotyczy kierujących tramwajami, które w chwili zapalenia się tego sygnału znajdują się tak blisko sygnalizatora, że nie mogą być zatrzymane przed nim bez gwałtownego hamowania; sygnał ten oznacza jednocześnie, że za chwilę zapali się sygnał w kształcie kreski poziomej, sygnał w kształcie kreski poziomej zakaz wjazdu za sygnalizator. 3. Sygnał w kształcie kreski pionowej nie zezwala na wjazd za sygnalizator, jeżeli: ruch tramwaju utrudniłby opuszczenie jezdni pieszym lub rowerzystom, ze względu na warunki ruchu na skrzyżowaniu lub za nim opuszczenie skrzyżowania nie byłoby możliwe przed zakończeniem nadawania sygnału zezwalającego na wjazd za sygnalizator. 101

102 1. Sygnały nadawane przez sygnalizatory kierunkowe STK dotyczą tramwajów jadących w kierunkach wskazanych przez strzałki umieszczone na tabliczce nad sygnalizatorem. 2. Sygnały kierunkowe dla kierujących tramwajami nadawane przez sygnalizator STT oznaczają: 1) STT-1 - zakaz wjazdu za sygnalizator, 2) STT-2 - zezwolenie na jazdę we wskazanym kierunku (kierunkach); kierunki są oznaczone kropkami wyświetlanymi w górnej części sygnalizatora wraz z wyświetlaną kropką w górnej jego części; lewa górna kropka oznacza kierunek w lewo, środkowa górna kropka kierunek na wprost, a prawa górna kropka - w prawo. STK: kierunkowy tramwajów sygnalizator dla Oznacza zakaz wjazdu za sygnalizator. STT-1: sygnał oznaczający zakaz wjazdu tramwaju za sygnalizator Zezwolenie na jazdy we wskazanym kierunku, kierunki są oznaczone kropkami wyświetlanymi w górnej części sygnalizatora wraz z wyświetlana kropką w górnej jego części; lewa górna kropka oznacza kierunek w lewo, środkowa górna kropka kierunek na wprost, a prawa górna kropka w prawo. Nadawany przez sygnalizatory kierunkowe STK i STT sygnał zezwalający na wjazd oznacza, że przejazd nie ma kolizji z innymi kierunkami ruchu. STT-2: sygnał oznaczający zezwolenie na jazdę tramwaju we wskazanym kierunku (kierunkach) SYGNAŁY NADAWANE PRZEZ OSOBY UPRAWNIONE Kierujący ruchem daje sygnały za pomocą postawy i ruchu rąk. 1. Postawa, w której kierujący ruchem jest zwrócony bokiem do nadjeżdżających pojazdów, oznacza zezwolenie na wjazd na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem, a dla pieszych - zezwolenie na wejście na jezdnię. 2. Postawa, w której kierujący ruchem jest zwrócony przodem lub tyłem do nadjeżdżających pojazdów, oznacza zakaz wjazdu na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem, a dla pieszych - zakaz wejścia na jezdnię. 3. Podniesienie ręki do góry przez osobę kierującą ruchem oznacza mającą nastąpić zmianę dotychczas dawanego sygnału. Dla uczestników ruchu, dla których ruch był zamknięty, oznacza, że za chwilę będzie dawany sygnał oznaczający zezwolenie na wjazd lub wejście, a dla uczestników ruchu, dla których ruch był otwarty, oznacza, że za chwilę będzie dawany sygnał zakazujący wjazdu lub wejścia. 102

103 4. Ręka osoby kierującej ruchem wyciągnięta poziomo, poprzecznie do kierunku jazdy zbliżających się pojazdów, oznacza zakaz wjazdu na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem. Sygnał oznaczający nakaz zatrzymania pojazdu jest dawany: 1) w warunkach dostatecznej widoczności - tarczą do zatrzymywania pojazdów, 2) w warunkach niedostatecznej widoczności - tarczą do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym albo latarką ze światłem czerwonym. Tarcza do zatrzymywania pojazdów, o której mowa w ust. 1, ma kształt czerwonego koła z białym obrzeżem. Umundurowany policjant, inspektor Inspekcji Transportu Drogowego, żołnierz Żandarmerii Wojskowej i żołnierz wojskowych organów porządkowych mogą w warunkach dostatecznej widoczności dawać sygnał do zatrzymania pojazdu samą ręką. Osoby nadzorujące bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię dają sygnał do zatrzymania pojazdu przez uniesienie w górę kwadratowej tarczy barwy żółtej ze znakiem B-20 z żółtym napisem i obrzeżem. Tablica barwy żółtej ze znakiem B-20 z żółtym napisem i obrzeżem, widoczna na autobusie szkolnym, oznacza nakaz zatrzymania pojazdów poruszających się po jezdni, na której albo przy której zatrzymał się autobus. 6. Sygnał dźwiękowy dawany przez osobę kierującą ruchem lub uprawnioną do jego kontroli jest sygnałem ostrzegającym uczestników ruchu lub zwracającym uwagę na inne sygnały albo polecenia. 7. Jadący pojazdem samochodowym policjant, inspektor Inspekcji Transportu Drogowego lub żołnierz Żandarmerii Wojskowej może, w zakresie swoich ustawowych uprawnień, dawać kierującemu pojazdem polecenia do: 1) określonego zachowania - za pomocą urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych, 2) zatrzymania - w przypadku jazdy za kierującym, do którego jest skierowane polecenie - przez krótkotrwałe włączenie niebieskiego światła błyskowego i sygnału dźwiękowego o zmiennym tonie. 8. Przepis ust. 7 pkt 1 stosuje się odpowiednio do policjanta lub żołnierza Żandarmerii Wojskowej poruszającego się statkiem powietrznym. Przepisy stosuje się odpowiednio do kolumn pieszych, jeźdźców i poganiaczy. SYGNAŁY DŹWIĘKOWE LUB WIBRACYJNE WYSYŁANE PRZEZ URZĄDZENIA UMIESZCZONE NA DRODZE 1. Sygnał dźwiękowy nadawany w postaci dzwonu na przejeździe kolejowym ostrzega o zbliżaniu się pociągu lub innego pojazdu szynowego albo o opuszczaniu zapór (półzapór). 2. Sygnały dźwiękowe nadawane w postaci brzęczyków lub buczków albo komunikatów słownych na przejściach dla pieszych o ruchu kierowanym sygnałami świetlnymi informują osoby o upośledzonym wzroku, że dla pieszych jest nadawany sygnał zielony. 3. Działanie urządzenia wibracyjnego znajdującego się na sygnalizatorze informuje osoby o upośledzonym wzroku i słuchu, że dla pieszych jest nadawany sygnał zielony. 29. GŁÓWNE SKRZYŻOWANIA W GDAŃSKU Przykłady wykonania manewru zawracania na głównych skrzyżowaniach w Gdańsku w rejonach tras egzaminacyjnych 103

104 HUCISKO Skrzyżowanie ulic: Hucisko / Wały Jagiellońskie 104

105 ZIELENIAK Skrzyżowanie ulic: Błędnik / Wały Piastowskie 105

106 3 MAJA Skrzyżowanie ulic: Błędnik / Aleja Zwycięstwa 106

107 POMNIK JANA III SOBIESKIEGO Skrzyżowanie ulic: Targ Drzewny / Podwale Staromiejskie 107

108 WĘZEŁ CARLA GRODDECA Skrzyżowanie ulic: Armii Krajowej / 3 Maja 108

109 OKOPOWA Skrzyżowanie ulic: Toruńska / Okopowa 109

110 29. ĆWICZENIA ZNAKI DROGOWE 1. Ten znak ostrzegawczy ostrzega o: A. skrzyżowaniu z drogą podporządkowaną występującą po lewej stronie, B. skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem występującą po lewej stronie, C. wlocie drogi jednokierunkowej z lewej strony. 2. Ten znak zakazu zabrania: A. kierującym pojazdami silnikowymi wyprzedzania pojazdów silnikowych wielośladowych, B. kierującym pojazdami samochodowymi wyprzedzania pojazdów jednośladowych, C. kierującym pojazdami silnikowymi wielośladowymi wyprzedzania wszystkich pojazdów silnikowych. 3. Zbliżając się do tego znaku należy: A. zatrzymać się przed tym znakiem, B. zatrzymać się za tym znakiem, C. zachować szczególną ostrożność. 4. Tabliczka pod znakiem ostrzegawczym informuje o: A. długości odcinka drogi, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństwo, B. długości odcinka drogi, na którym nie występuje i nie powtarza się żadne niebezpieczeństwo, C. końcu odcinka drogi, na którym powtarzało się lub występowało niebezpieczeństwo 5. Znak zakazu: ograniczenie prędkości obowiązuje: A. do najbliższej miejscowości, B. do najbliższego niebezpiecznego zakrętu, C. do najbliższego skrzyżowania. 6, Znak ten oznacza wjazd: A. do obszar zabudowanego, B. do miejscowości, C. do strefy zamieszkania. 7. Czy znak droga z pierwszeństwem obowiązuje do najbliższego skrzyżowania? 8. Znak zakazu z tabliczką umieszczoną pod znakiem zabrania zatrzymania przed znakiem. 110

111 9. W tej sytuacji, na najbliższym skrzyżowaniu kierujący może zawrócić. 10. W tej sytuacji kierujący pojazdem powinien zatrzymać się w celu umożliwienia pieszemu przejście przez jezdnię. 11. Na mostach i wiaduktach zabrania się kierującemu cofać i zawracać. 13. Znaki ostrzegawcze uprzedzają o miejscach na drodze, w których występuje lub może występować niebezpieczeństwo. 12. Na tej drodze poza obszarem zabudowanym, która nie jest autostradą i drogą ekspresową, prędkość dopuszczalna dla samochodu osobowego wynosi 100 km/h. 14. Znaki ostrzegawcze zobowiązują uczestników ruchu do zachowania szczególnej ostrożności. 15. Dopuszczalna prędkość za tym znakiem wynosi: A. w godzinach od do km/h, B. w godzinach od do km/h, C. w godzinach od 5.00 do km/h. 16. Znak umieszczony po lewej stronie drogi oznacza: A. początek pasa ruchu po lewej stronie, B. początek pasa ruchu po prawej stronie, C. koniec pasa ruchu po lewej stronie. 17. Znak umieszczony pod znakiem ustąp pierwszeństwa oznacza: A. drogę jednokierunkową, B. nakaz jazdy prosto, C. pierwszeństwo przejazdu na skrzyżowaniu. 18. W tej sytuacji kierujący pojazdem powinien spodziewać się niebezpiecznego zakrętu po przejechaniu: A. co najmniej 150 m B. co najmniej 100 m C. co najmniej 500 m 111

112 19. Pojazd pozostawiony na jezdni za tym znakiem: A. nie zostanie usunięty z drogi, jeżeli ma włączone światła awaryjne, B. zostanie unieruchomiony na koszt właściciela przez zastosowanie urządzenia do blokowania kół, C. zostanie usunięty z drogi na koszt właściciela. 20. Za tym znakiem prędkość dopuszczalna zespołu pojazdów składającego się z samochodu osobowego i przyczepy lekkiej wynosi: A. 50 km/h B. 70 km/h C. 80 km/h 21. Umieszczona pod znakiem zakazu tabliczka T-20 wskazuje odległość znaku od miejsca, od którego lub w którym zakaz obowiązuje. 22. Umieszczona pod znakiem zakazu tabliczka T-21 wskazuje odległość znaku od miejsca, od którego lub w którym zakaz obowiązuje. 23. W tej sytuacji kierujący pojazdem jest uprzedzony o obowiązku zatrzymani się przed mostem. 24. W tej sytuacji dozwolone jest zatrzymanie za tym znakiem trwające nie dłużej niż 1 minutę. 25. W tej sytuacji dozwolone jest zatrzymanie za tym znakiem trwające nie dłużej niż 1 minutę. 26. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem może zawrócić. 27. Na drodze oznaczonej tym znakiem zabrania się zatrzymania pojazdu w innym miejscu, niż wyznaczone. 28. W związku ze znakiem zakazu STOP zatrzymanie powinno nastąpić bezpośrednio przed znakiem. 112

113 29. W tej sytuacji zatrzymanie pojazdu powinno nastąpić bezpośrednio przed sygnalizatorem. 30. Znak ten ostrzega kierującego pojazdem o poprzecznej nierówności jezdni. 31. Znak ten (linia ciągła): A. rozdziela pasy o tym samym kierunku ruchu, B. rozdziela pasy o przeciwnych kierunkach ruchu, C. zezwala na przejeżdżanie na sąsiedni pas ruchu. 32. Znak ten (linia podwójna ciągła): A. rozdziela pasy o przeciwnych kierunkach ruchu, B. rozdziela pasy o tym samym kierunku ruchu, C. zezwala na przejeżdżanie na sąsiedni pas ruchu. 33. W tej sytuacji zabrania się: A. zatrzymania pojazdu na jezdni, B. zatrzymania pojazdu na poboczu, C. postoju pojazdu na poboczu. 34. W tej sytuacji dopuszczalne jest: A. zatrzymania pojazdu na poboczu, B. zatrzymania pojazdu na jezdni, C. kontynuowanie jazdy na wprost. 35. Ta linia zatrzymania: A. zobowiązuje do zatrzymania pojazdu, B. wskazuje miejsce zatrzymania pojazdu, w celu ustąpienia pierwszeństwa przejazdu, C. uprzedza o wjeździe na drogę podporządkowaną. 36. Ta linia zatrzymania: A. zabrania wjazdu na skrzyżowanie, B. wskazuje miejsce zatrzymania pojazdu, C. zezwala na kontynuowanie jazdy bez zatrzymania pojazdu, jeżeli do skrzyżowania nie zbliżają się inne pojazdy. 113

114 37. Na jezdni oznaczonej tym znakiem: A. wyznaczone jest miejsce do parkowania pojazdów, B. wyznaczone jest miejsce przystanku, np. autobusu, C. wyznaczona jest powierzchnia wyłączona z ruchu pojazdów. 38. W tej sytuacji kierujący pojazdem: A. powinien stosować się do znaków poziomych barwy żółtej, B. powinien stosować się do znaków poziomych barwy białej, C. może jechać dowolnym torem jazdy. 39. W tej sytuacji kierujący stojącym pojazdem: A. może skręcić w prawo, B. może jechać na wprost, C. powinien przygotować się do jazdy. 40. W tej sytuacji kierujący pojazdem: A. może skręcić w prawo bez zatrzymania się przed sygnalizatorem, B. może skręcić w prawo po zatrzymaniu się przed sygnalizatorem i upewnieniu, że nie utrudni ruchu, C. powinien zatrzymać się i oczekiwać na sygnał zielony, jeżeli zamierza skręcić w prawo. 41. W tej sytuacji kierujący pojazdem: A. może jechać na wprost przez skrzyżowanie, B. może skręcić w lewo po zatrzymaniu się przed sygnalizatorem i upewnieniu, że nie utrudni ruchu, C. powinien zatrzymać się i oczekiwać na sygnał zielony, jeżeli zamierza skręcić w lewo. 42. Sygnał ten oznacza: A. zezwolenie na skręcenie w prawo, po uprzednim zatrzymaniu się przed sygnalizatorem, B. zezwolenie na jazdę na wprost przez skrzyżowanie, C. że podczas skręcania w prawo nie występuje kolizja z innymi uczestnikami ruchu. 43. Sygnał ten oznacza: A. zakaz wjazdu za sygnalizator, chyba że pojazd nie może być zatrzymany przed nim bez gwałtownego hamowania, B. zezwolenie na wjazd za sygnalizator, C. że za chwilę zapali się sygnał zielony. 44. Sygnał ten zezwala na: A. zawrócenie, po uprzednim zatrzymaniu się przed sygnalizatorem, B. przejazd przez skrzyżowanie w dowolnym kierunku, C. skręcenie w lewo. 114

115 45. Sygnały te są przeznaczone dla: A. kierujących tramwajami, B. kierujących autobusami, C. rowerzystów. 46. Sygnał ten oznacza zezwolenie na: A. zawrócenie, B. skręcenie w prawo, C. jazdę na wprost przez skrzyżowanie. 47. Widząc ten znak kierujący pojazdem: A. może spodziewać się oszronienia lub oblodzenia jezdni, B. powinien spodziewać się lokalnie występujących opadów śniegu, C. powinien być przygotowany do zmiany nawierzchni. 48. Widząc ten znak kierujący pojazdem jest ostrzegany o: A. poprzecznej nierówności jezdni, B. wypukłości na jezdni, zastosowanej w celu spowolnienia ruchu pojazdów, C. znacznym wzniesieniu drogi. 49. Za tym znakiem, kierujący pojazdem powinien jechać z prędkością: A. nieprzekraczającą 30 km/h, B. nie mniejszą niż 30 km/h, chyba że warunki ruchu lub jego bezpieczeństwo wymagają zmniejszenia prędkości, C. powinien jechać z prędkością większą niż 30 km/h bez względu na warunki ruchu. 50. Za tym znakiem drogowym: A. zabrania się zatrzymania pojazdu w innych miejscach niż wyznaczone w tym celu. B. dopuszczalna prędkość samochodu osobowego wynosi 100 km/h, C. rozpoczyna się autostrada. 51. W miejscu oznaczonym tym znakiem zabrania się parkowanie w całości na chodniku: A. samochodów osobowych, B. samochodów ciężarowo-osobowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 2,5 t, C. zespołów pojazdów. A. B. C. 52. Który znak nie dotyczy kierującego samochodem osobowym? A. A B. B C. C 53. W tej sytuacji korzystanie z prawego pasa ruchu jest: A. dozwolone wszelkim kierującym pojazdami, B. dozwolone kierującym pojazdami wykonującymi odpłatny przewóz osób na regularnych liniach, C. zabronione tylko kierującym autobusami. 54. Widząc ten znak kierujący pojazdem: A. jest informowany o zbliżaniu się do wzniesienia, B. może jechać lewym pasem ruchu z prędkością nieprzekraczającą 30 km/h, C. jadąc lewym pasem jest zobowiązany do nie przekraczania prędkości 30 km/h. 55. Znak ten dotyczy kierujących: A. samochodami osobowymi, B. ciągnikami rolniczymi i pojazdami wolnobieżnymi, C. samochodu osobowego z przyczepą. 56. Widząc ten znak kierujący pojazdem o rzeczywistej masie całkowitej powyżej 2 t nie może jechać dalej niż: A. 600 metrów za najbliższym skrzyżowaniem, B. do miejsca ustawienia tego znaku, C. 600 metrów tą drogą. 115

116 57. Znak ten ostrzega o ostrzega o mogącym występować na drodze oszronieniu jezdni lub gołoledzi. 58. Znak ten oznacza zakaz wjazdu pojazdów na drogę lub jezdnię od strony jego umieszczenia. 59. Znak ten ostrzega o o miejscu, w którym na skutek wypadku drogowego nastąpiło zablokowanie drogi lub znaczne utrudnienie ruchu pojazdów. 60. Znak ten oznacza zakaz ruchu na drodze pojazdów, kolumn pieszych oraz jeźdźców i poganiaczy; znak ten nie może być ustawiony na jezdni. 61. Zakazy wyrażone przedstawionymi znakami obowiązują na najbliższym skrzyżowaniu, a jeżeli znajdują się w obrębie skrzyżowania dotyczą tylko najbliższej jezdni, przed którą zostały umieszczone. 62. Znak ten oznacza pierwszeństwo na zwężonym odcinku jezdni. 63. Znak ten oznacza, że na skrzyżowaniu ruch odbywa się dookoła wyspy lub placu w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara. 64. Znak ten zabrania kierującym zawracania oraz skręcania w lewo do najbliższego skrzyżowania włącznie. 65. W strefie oznaczonej tym znakiem przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym będą miały zastosowanie w takim zakresie, jak na drodze publicznej. 66. Znak ten wskazuje numer autostrady. 67. Jest to tabliczka wskazująca, ze zakaz postoju lub zatrzymywania dotyczy strony placu. 68. Jest to tabliczka wskazująca sposób ustawienia pojazdu względem krawędzi jezdni. 69. Tabliczka umieszczona pod znakiem ostrzegawczym wskazuje liczbę stromych podjazdów. 70. Tabliczka umieszczona pod znakiem ostrzegawczym wskazuje początek drogi krętej. 116

117 Zielony Listek Nauka Jazdy Gdańsk 2. PIERWSZEŃSTWO PRZEJAZDU 71. W tej sytuacji kierujący pojazdem zbliża się do skrzyżowania: A. z drogą podporządkowaną, B. z drogą z pierwszeństwem przejazdu, C. równorzędnego. 72. W tej sytuacji kierujący pojazdem zbliża się do skrzyżowania: A. z drogą podporządkowaną, B. z drogą z pierwszeństwem przejazdu, C. równorzędnego. 73. W tej sytuacji kierujący pojazdem zbliżając się do skrzyżowania: A. ustępuje pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżajacemu z lewej strony, B. jest informowany o tym, że znajduje się na dordze jednokierunkowej, C. powinien przygotować się do zatrzymania w celu ustapienia pierwszeńśtwa pieszemu. 74. W tej sytuacji kierujacy pojazdem zbliżając się do skrzyżowania: A. ustępuje pierwszeństwa kierującemu autobusem skręcającemu w prawo, B. ma pierwszeństwo przed kierującym autobusem, jeżeli sam skręca w prawo, C. ma pierwszeństwo przed kierującym autobusem, jeżeli jedzie prosto. 75. W tej sytuacji kierujący pojazdem zbliżając się do skrzyżowania: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem nadjeżdżajacym z lewej strony B. powinien zatrzymać się bezwzględnie przed linią zatrzymania, C. powinien ustąpić pierwszeństwa przejazdu kierujacemu pojazdem nadjeżdżającemu z lewej strony. 76. W tej sytuacji kierujący pojazdem zbliżając się do skrzyżowania: A. powinien ustąpić pierwszeństwa pojazdom nadjeżdzającym z prawej i lewej strony, B. powinien zachować szczególną ostrożność, C. powinien ustąpić pierwszeństwa pieszym zbliżającym się do przejścia dla pieszych z prawej i lewej strony. 77. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi

118 79. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ma pierwszeństwo przed pojazdem Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ma pierwszeństwo przed pojazdami 2 i Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 przejeżdża ostatni. 85. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 2 B. ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 3 C. przejeżdża pierwszy. 86. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem 2, B. przejeżdża ostatni, C. przejeżdża pierwszy. 87. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem 2 B. ma pierwszeństwo przed pojazdem 3 C. ma pierwszeństwo przed pojazdem Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem 2 B. ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 3 C. ma pierwszeństwo przed pojazdem

119 89. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem 2 B. ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 3 C. ma pierwszeństwo przed pojazdem Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem 2 B. ma pierwszeństwo przed pojazdem 3 C. przejeżdża pierwszy. 91. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. przejeżdża pierwszy B. ma pierwszeństwo przed pojazdem 3 C. przejeżdża ostatni. 92. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1: A. ma pierwszeństwo przed pojazdem 2 i 3 B. ma pierwszeństwo przed pojazdem 4 C. przejeżdża ostatni. 93. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ma pierwszeństwo przed pojazdem Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ma pierwszeństwo przed pojazdem Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 przejeżdża ostatni. 98. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 przejeżdża pierwszy. 119

120 99. Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 2 i ma pierwszeństwo przed pojazdem Na tym skrzyżowaniu kierujący pojazdem 1 ma pierwszeństwo przed pojazdem 2 i MANEWRY NA DRODZE 101. W tej sytuacji na najbliższym skrzyżowaniu: A. zabroniona jest zmiana kierunku w lewo B. można zawrócić C. nakazuje się kierującemu skręcić w lewo 102. W tej sytuacji na drodze oznaczonej tym znakiem: A. można zawrócić B. można cofać C. obowiązuje nakaz jazdy prosto W tej sytuacji: A. na najbliższym skrzyżowaniu można zawrócić, B. można zawrócić przed skrzyżowaniem, C. na najbliższym skrzyżowaniu można skręcić w lewo W tej sytuacji: A. można jechać prosto z prawego pasa, B. można jechać prosto z lewego pasa, C. można zawrócić z lewego pasa W przedstawionej sytuacji wprowadzona znakiem B- 33 prędkość 80 km/h obowiązuje do: A. skrzyżowania B. znaku oznaczającego początek obszaru zabudowanego C. drugiego znaku B-33 ograniczającego prędkość dopuszczalną pojazdów do 50 km/h 107. Kierujący pojazdem wyprzedzanym: A. powinien zmniejszyć prędkość w czasie wyprzedzania, B. nie powinien zwiększać prędkości w czasie wyprzedzania C. powinien zwiększyć prędkość w czasie wyprzedzania W przedstawionej sytuacji wprowadzona znakiem B- 33 prędkość 80 km/h obowiązuje do: A. skrzyżowania B. znaku oznaczającego początek obszaru zabudowanego C. drugiego znaku B-33 ograniczającego prędkość dopuszczalną pojazdów do 50 km/h 108. Na drogach dwukierunkowych o dwóch pasach ruchu wyprzedzanie pojazdu silnikowego jest zabronione: A. przy dojeżdżaniu do wierzchołków wzniesień, B. w tunelach, C. na mostach i wiaduktach. 120

121 109. W tej sytuacji przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia kierujący pojazdem 1: A. może wyprzedzić pojazd 2 z prawej strony, B. może wyprzedzić pojazd 2 z lewej strony. C. nie może wyprzedzić pojazdu Omijanie to: A. przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w przeciwnym kierunku, B. przejeżdżanie (przechodzenie) obok nieporuszającego się pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody, C. przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku W tej sytuacji kierujący pojazdem 1: A. może wyprzedzić pojazd 2 z lewej strony, B. może wyprzedzić pojazd 2 z prawej strony, C. nie może wyprzedzić pojazdu 2 z lewej strony Wymijanie to: A. przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w przeciwnym kierunku, B. przejeżdżanie (przechodzenie) obok nieporuszającego się pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody, C. przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku Wyprzedzanie to: A. przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w przeciwnym kierunku, B. przejeżdżanie (przechodzenie) obok nieporuszającego się pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody, C. przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku Zabrania się cofania: A. na mostach i wiaduktach, B. w strefach zamieszkania, C. na drogach jednokierunkowych W tej sytuacji kierujący pojazdem: A. może przejechać obok przystanku bez zatrzymania, B. powinien zatrzymać pojazd przed przejściem dla pieszych C. powinien zatrzymać pojazd przed tramwajem Widząc dwa na przemian migające czerwone sygnały przed przejazdem kolejowym, kierujący pojazdem: A. powinien zatrzymać pojazd, B. może przejechać przez przejazd, jeżeli upewnił się, że nie zbliża się pociąg, C. powinien zachować ostrożność W razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym nie ma ofiar, kierujący pojazdem powinien: A. nie ruszać pojazdu do czasu przyjazdu Policji, B. pozostać na miejscu wypadku do czasu przyjazdu Policji, C. zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu Widząc ten znak zakazu rogatka uszkodzona kierujący pojazdem: A. powinien zatrzymać pojazd przed znakiem, B. może nie zatrzymywać pojazdu, jeżeli przy znaku nie ma dróżnika, C. powinien zatrzymać pojazd bezpośrednio przed torami kolejowymi Kierującemu pojazdem nie wolno wjechać na przejazd kolejowy, jeżeli: A. opuszczanie zapór nie zostało rozpoczęte, B. podnoszenie zapór zostało zakończone, C. po drugiej stronie przejazdu nie ma miejsca do kontynuowania jazdy W razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym są ofiary, kierujący pojazdem powinien: A. podjąć działania zapewniające bezpieczeństwo ruchu w miejscu wypadku, B. nie powinien udzielać pomocy ofiarom wypadku do czasu przyjazdu służb ratunkowych, C. niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku. 121

122 4. ZACHOWA WOBEC INNYCH UCZESTNIKÓW RUCHU DROGOWEGO 121. Na niestrzeżonym przejeździe kolejowym szczególną ostrożność należy zachować: A. tylko zbliżając się do przejazdu kolejowego, B. tylko przejeżdżając przez przejazd kolejowy, C. zbliżając się do przejazdu kolejowego i przejeżdżając przez niego Czy zasadę ograniczonego zaufania należy zachować w stosunku do kierowców w podeszłym wieku? 125. Czy zasadę ograniczonego zaufania należy zachować w stosunku do dzieci przechodzących na oznakowanym przejściu dla pieszych pod opieką osoby dorosłej? 127. Kierujący pojazdem jadąc za pojazdem do nauki jazdy lub przeprowadzania egzaminu państwowego oznaczonego tablicą kwadratową barwy niebieskiej z białą literą L, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność Pieszy przechodzący przez jezdnię, w miejscu do tego przeznaczonym, powinien zachować szczególną ostrożność Pojawienie się sygnału zielonego zwalnia kierującego od zachowania szczególnej ostrożności Na strzeżonym przejeździe kolejowym szczególną ostrożność należy zachować: A. tylko zbliżając się do przejazdu kolejowego, B. tylko przejeżdżając przez przejazd kolejowy, C. zbliżając się do przejazdu kolejowego i przejeżdżając przez niego Szczególną ostrożność należy zachować przy włączaniu się do ruchu Kierujący pojazdem, przejeżdżając obok autobusu szkolnego, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność tylko na terenie obszaru zabudowanego Kierujący pojazdem, omijając pojazd przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu osób niepełnosprawnych, jest obowiązany w czasie wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej zachować szczególną ostrożność i w razie potrzeby zatrzymać się Czy w stosunku do każdego uczestnika ruchu drogowego należy stosować zasadę ograniczonego zaufania? 132. Czy można zaufać innym uczestnikom ruchu drogowego w sposób bezwzględny? 133. W tej sytuacji prędkość pojazdu holującego po skręceniu w lewo nie powinna przekraczać 30 km/h W razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym są ofiary, kierujący pojazdem powinien natychmiast przenieść ofiary wypadku poza drogę W razie uczestniczenia w wypadku drogowym, kierujący pojazdem powinien podać na żądanie osób w nim uczestniczących swoje dane personalne oraz właściciela lub posiadacza pojazdu, dane zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa ubezpieczenia OC Czy jest różnica pomiędzy pojęciami: ostrożność i szczególna ostrożność? 134. W tej sytuacji, podczas omijania we mgle, kierujący pojazdem silnikowym 1 powinien dawać krótkotrwałe sygnały dźwiękowe Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem mogą być sprzeczne ze znakami drogowymi i mają pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi W razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym są ofiary, kierujący pojazdem powinien podać swoje dane personalne i dane zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa OC wszystkim osobom, które były w pobliżu wypadku Zabranie się wyprzedzania pojazdu na przejściu dla pieszych, ale tylko gdy znajduje się na nim pieszy. 122

123 5. PIERWSZA POMOC PRZEDLEKARSKA 141. U dzieci prowadzenie masażu serca i sztucznego oddychania rozpoczynamy od: A. 30 uciśnięć klatki piersiowej, B. 2 oddechów ratowniczych, C. 5 oddechów ratowniczych Masaż serca u niemowlęcia prowadzi się: A. jedną ręką, B. dwoma palcami, C. dwoma rękoma U dziecka w wieku przedszkolnym masaż serca prowadzi się: A. na środku klatki piersiowej - jednym palcem, B. na środku klatki piersiowej - dwoma palcami, C. na środku klatki piersiowej - jedną ręką Bezpośrednio na ranę należy położyć: A. watę, B. ligninę, C. jałową gazę W przypadku uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym są poszkodowani, kierujący pojazdem powinien: A. udać się do najbliższego szpitala, B. podjąć działania zapewniające bezpieczeństwo ruchu w miejscu wypadku, C. niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku Co należy zrobić w przypadku wystąpienia u ofiary wypadku krwotoku z przedramienia? A. założyć jałowy opatrunek na ranę i ucisnąć miejsce krwawienia palcem lub dłonią podnosząc kończynę do góry, B. Podać środki znieczulające, C. przekrwione opatrunki zdejmujemy i zastępujemy nowymi, czystymi Pozycja boczna ustalona jest dla pacjenta: A. bezpieczna, ponieważ jest stabilna, B. niebezpieczna, ponieważ grozi zachłyśnięciem, C. niebezpieczna, ponieważ grozi uduszeniem Pierwsza pomoc przy oparzeniu skóry polega na: A. schłodzeniu miejsca oparzenia zimną wodą, B. przemyciu rany spirytusem, C. posmarowaniu rany tłustym kremem Stosunek uciśnięć mostka do ilości sztucznych oddechów u poszkodowanych wynosi: A. 30:2 B. 2:30 C. 1: W jaki sposób sprawdzisz przytomność u poszkodowanego (dorosłego)? A. chwycę poszkodowanego za barki i lekko potrząsając zapytam np. Co się stało? B. poklepię go po twarzy, C. poleję wodą Pierwsza pomoc w przypadku zapalenia się odzieży na ofierze wypadku to: A. gaszenie płonącej odzieży, B. w przypadku wystąpienia oparzenia, podanie środków przeciwbólowych, C. w przypadku wystąpienia oparzenia, unikanie chłodzenia oparzonej skóry Obowiązek udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku ma: A. każdy, gdyż nawet w przypadku obecności zagrożeń można wykonać część działań ratunkowych, B. wyłącznie sprawca wypadku, gdyż za ewentualne popełnione błędy zawsze grozi odpowiedzialność karna, C. wyłącznie lekarz pogotowia, gdyż udzielać pomocy mogą jedynie osoby z wykształceniem medycznym Na skutek nagłego zatrzymania krążenia dochodzi do nieodwracalnych zmian w centralnym układzie nerwowym po: A. 10 min, B. 3 min, C. 4,5 min W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa szyjnego należy: A. odgiąć głowę ku tyłowi, by usprawnić oddychanie, B. przenieść ofiarę wypadku w bezpieczne miejsce i wygodnie ułożyć, C. rozpocząć czynności reanimacyjne, jeżeli ofiara wypadku nie ma wyczuwalnego tętna i nie oddycha Opatrunek uciskowy stosujemy przy: A. wycieku krwistej wydzieliny z ucha, B. krwotoku, C. zmiażdżenia kończyny Przy podejrzeniu złamania kończyny należy unieruchomić: A. wyłącznie najbliższy złamaniu staw, B. jedynie samo miejsce złamania, C. miejsce złamania i najbliższe stawy Która z metod postępowania w przypadku krwawienia z rany podudzia jest nieprawidłowa: A. ucisk miejsca krwawienia, B. częsta zmiana opatrunków, C. unieruchomienie krwawiącej kończyny Jeżeli ofiara wypadku, po odzyskaniu przytomności, chce iść do domu, to należy: A. namawiać ją do pozostania, bacznie obserwować i wezwać pomoc medyczną, B. podać jej coś do picia i środki przeciwbólowe, C. pozwolić jej odejść do domu, zalecając wizytę u lekarza W jaki sposób rozpoznasz złamanie żeber u przytomnej ofiary wypadku? A. ofiara skarży się na ból, który nasila się przy głębszym wdechu lub przy poruszaniu się, B. ofiara skarży się na ból głowy, C. ofiara wyraźnie kuleje na prawą nogę Jak długo będziesz prowadził masaż serca i sztuczne oddychanie? A. do momentu przyjazdu pojazdu zespołu ratownictwa medycznego lub stwierdzę, że ofiara wypadku zaczęła oddychać i powróciło u niej krążenie, B. przez 5 minut, C. do chwili odzyskania przytomności przez ofiarę wypadku. 123

124 6. PRĘDKOŚĆ I HAMOWA 161. W tej sytuacji dopuszczalna prędkość samochodu osobowego z przyczepą wynosi: A. 70 km/h, B. 80 km/h, C. 90 km/h W tej sytuacji dopuszczalna prędkość samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t wynosi: A. 60 km/h, B. 70 km/h, C. 90 km/h W tej sytuacji dopuszczalna prędkość samochodu osobowego z przyczepą wynosi: A. 60 km/h, B. 70 km/h, C. 90 km/h Znak ten: A. zabrania przekraczania prędkości 50 km/h, B. obowiązuje wyłącznie do najbliższego skrzyżowania, C. oznacza wyjazd ze strefy, w której obowiązywało ograniczenie prędkości do 50 km/h Za tym znakiem: A. dopuszczalna prędkość samochodu osobowego wynosi 30 km/h, B. zabrania się postoju w innym miejscu niż wyznaczone w tym celu, C. pieszy może korzystać tylko z chodnika Przy tym zestawie znaków zakaz wyrażony znakiem zakazu obowiązuje: A. na obszarze całej miejscowości, z wyjątkiem odcinka drogi, na którym został on zmieniony lub odwołany, B. do miejsca jego ustawienia, C. do najbliższego skrzyżowania W tej sytuacji dopuszczalna prędkość samochodu osobowego wynosi: A. 120 km/h, B. 100 km/h, C. 140 km/h W tej sytuacji dopuszczalna prędkość samochodu osobowego wynosi: A. 110 km/h, B. 120 km/h, C. 100 km/h. 124

125 7. UŻYWA POJAZDU 169. Kierujący samochodem osobowym powinien mieć przy sobie: A. dokument zawarcia umowy ubezpieczenia AC, B. kartę pojazdu, C. dokument stwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu lub opłacenie składki ubezpieczenia OC Kierującemu samochodem osobowym nie wolno: A. przewozić na przednim siedzeniu dziecka w wieku do 12 lat (bez specjalnego fotelika), B. rozpocząć jazdy, jeżeli wszystkie przewożone osoby zapięły pasy bezpieczeństwa, C. przewozić na przednim siedzeniu dziecka siedzącego w foteliku ochronnym tyłem do kierunku jazdy, jeżeli pojazd nie jest wyposażony w poduszkę powietrzną dla pasażera Obowiązek korzystania z pasów bezpieczeństwa podczas jazdy samochodem osobowym wyposażonym w takie pasy dotyczy (z wyjątkiem osób zwolnionych przepisami z ich użycia): A. tylko kierującego pojazdem, B. wszystkich przewożonych osób, C. tylko osób na przednich siedzeniach Rzeczywista masa całkowita przyczepy ciągniętej przez samochód osobowy: A. powinna być mniejsza co najmniej o 40% od rzeczywistej masy całkowitej tego samochodu, B. może przekraczać rzeczywistą masę całkowitą tego samochodu, jednak nie więcej niż o 40%, C. nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej tego samochodu Pojazd może być unieruchomiony przez zastosowanie urządzenia do blokowania kół, jeżeli pozostawiono go w miejscu, gdzie jest to zabronione i: A. utrudnia ruch, B. zagraża bezpieczeństwu ruchu, C. nie utrudnia ruchu oraz nie zagraża jego bezpieczeństwu Kierującemu samochodem osobowym nie wolno: A. otwierać drzwi pojazdu bez upewnienia się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu, B. spożywać posiłków podczas przewożenia pasażerów, C. palić tytoniu podczas przewożenia pasażerów Badanie techniczne pojazdu można przeprowadzić: A. w dowolnej stacji kontroli pojazdów, B. w stacji napraw autoryzowanej przez producenta pojazdu, C. w dowolnym warsztacie samochodowym Prawo jazdy kategorii B: A. uprawnia do ciągnięcia przyczepy lekkiej, nawet w przypadku, gdy dopuszczalna masa całkowita zestawu przekracza 3,5 t, B. nie uprawnia do ciągnięcia przyczepy, C. uprawnia do ciągnięcia dowolnej przyczepy, o ile dopuszczalna masa całkowita zestawu nie przekracza 4 t Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu: A. we krwi wynosi od 0,2 promila do 0,5 promila lub w 1 dm3 wydychanego powietrza wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg, B. we krwi przekracza 0,5 promila, C. we krwi nie przekracza 0,2 promila Pojazd może zostać usunięty z drogi, gdy: A. prawidłowo został zaparkowany, B. jego stan wskazuje, że jest regularnie używany, C. jego stan techniczny zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego i nie ma możliwości zabezpieczenia go w inny sposób Widząc zbliżający się pojazd uprzywilejowany, kierujący pojazdem powinien: A. ułatwić mu przejazd, B. zatrzymać się - w każdej sytuacji, C. zjechać na chodnik lub pobocze - w każdej sytuacji W razie przeniesienia na inną osobę własności pojazdu zarejestrowanego, dotychczasowy właściciel powinien przekazać nowemu właścicielowi: A. dowód zakupu pojazdu, B. kartę pojazdu, jeżeli była wydana, C. ksero dowodu rejestracyjnego pojazd Samochód osobowy podlega dodatkowemu badaniu technicznemu: A. na wniosek Policji w razie uzasadnionego przypuszczenia, że zagraża bezpieczeństwu ruchu lub narusza wymagania ochrony środowiska, B. w przypadku montażu instalacji do zasilania gazem, C. przy każdej zmianie właściciela Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu: A. we krwi nie przekracza 0,5 promila, B. w 1 dm3 wydychanego powietrza wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg, C. w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg. 125

126 8. TECHNIKA KIEROWANIA POJAZDEM 183. Przed rozpoczęciem jazdy kierujący samochodem osobowym powinien sprawdzić: A. wyposażenie apteczki, B. stan linki holowniczej, C. zapięcie przez pasażerów pasów bezpieczeństwa Przed uruchomieniem silnika w niskiej temperaturze otoczenia należy: A. ustawić dźwignię zmiany biegów na biegu nr I, B. wcisnąć pedał sprzęgła, C. włączyć wszystkie odbiorniki prądu Przy ruszaniu pod górę, zbyt późne zwolnienie pedału sprzęgła w stosunku do zwolnienia hamulca może spowodować: A. stoczenie się pojazdu, B. unieruchomienie silnika, C. gwałtowne ruszenie pojazdu do przodu Pas bezpieczeństwa jest zapięty prawidłowo, gdy: A. luźno zwisa, B. jest odpowiednio skręcony do warunków jazdy, C. jego część obojczykowa znajduje się możliwie blisko szyi, ale bezpośrednio się z nią nie styka Przy ruszaniu na oblodzonej drodze zaleca się: A. znacznie zwiększyć obroty silnika, B. łagodnie zwolnić pedał sprzęgła i włączyć drugi bieg, C. próbować ruszyć na biegu neutralnym Luz Większą skuteczność hamowania można uzyskać przez: A. hamowanie dopiero w chwili utraty panowania nad pojazdem, B. na spadku - hamowanie silnikiem, C. na śliskiej nawierzchni gwałtowne hamowanie W tej sytuacji zaleca się, aby kierujący pojazdem, zamierzając skręcić w prawo: A. zmienił jak najszybciej pas 2 na 1, bez istotnej zmiany prędkości, B. zmienił pas 2 na 1 tuż przed rozwidleniem drogi, C. zmniejszył prędkość do odpowiedniej dla skrętu jeszcze przed zmianą pasa 2 na Nadsterowność powoduje: A. Znoszenie przedniej osi pojazdu, B. Znoszenie tylnej osi pojazdu, C. Przód wyprzedza tył Kierujący pojazdem wysyłającym żółte sygnały błyskowe może nie stosować się do: A. przepisów o pierwszeństwie przejazdu, B. poleceń i sygnałów wydawanych przez osoby uprawnione, C. przepisów o zatrzymaniu i postoju Jeżeli zachodzi konieczność nagłego zatrzymania samochodu osobowego, to należy: A. natychmiast wcisnąć pedał hamulca roboczego, B. najpierw wcisnąć pedał sprzęgła, a następnie rozpocząć hamowanie pulsacyjne, C. wyłączyć silnik Kierujący samochodem osobowym, w czasie znoszenia tyłu pojazdu w prawo, powinien przednie koła: A. pozostawić w dotychczasowym położeniu, B. skręcić w lewo, a następnie w prawo, C. skręcić w prawo, a następnie w lewo W tej sytuacji, kierujący samochodem osobowym powinien: A. zatrzymać się tuż za znakiem, oczekując na możliwość wjazdu na pas 2, B. wykorzystać odcinek pasa 1 do zmiany pasa na 2, C. dojechać do końca pasa 1 i oczekiwać na możliwość wjazdu na pas Podsterowność powoduje: A. Znoszenie pojazdu na zewnątrz, B. Znoszenie tylnej osi pojazdu, C. Zacieśnianie, zawężanie zakrętu Ekonomiczna jazda samochodem osobowym to: A. unikanie gwałtownych przyspieszeń i hamowań, B. utrzymywanie za wszelką cenę stałej prędkości przy jeździe pod górę, C. jazda na możliwie najniższym biegu bez przeciążania silnika Wyjazd samochodem osobowym z grząskiego śniegu można ułatwić sobie przez: A. kilkakrotne, przemienne cofanie i jazdę do przodu na mocno skręconych kołach, B. ruszanie na dużych obrotach silnika, C. obniżenie ciśnienia powietrza w oponach W czasie jazdy na niebezpiecznym zakręcie w lewo ze zbyt dużą prędkością, kierujący samochodem osobowym może spodziewać się: A. znoszenia pojazdu do osi jezdni, B. znoszenia tyłu pojazdu w prawo, C. powinien od razu gwałtownie hamować. 126

127 199. Które ułożenie rąk na kierownicy jest prawidłowe podczas jazdy na wprost: A. A B. B C. C 201. Całkowita droga zatrzymania samochodu osobowego na suchej jezdni o nawierzchni bitumicznej, jadącego z prędkością 50 km/h, mieści się w przedziale: A m, B m, C m Całkowita droga zatrzymania samochodu osobowego na mokrej jezdni o nawierzchni bitumicznej, jadącego z prędkością 50 km/h, mieści się w przedziale: A m, B m, C m Droga hamowania samochodu osobowego na mokrej jezdni, jest: A. równa drodze hamowania na jezdni suchej, B. dłuższa od drogi hamowania na jezdni suchej, C. dłuższa od drogi hamowania na jezdni oblodzonej Całkowita droga zatrzymania samochodu osobowego na suchej jezdni o nawierzchni bitumicznej, jadącego z prędkością 110 km/h, mieści się w przedziale: A m, B m, C m Całkowita droga zatrzymania samochodu osobowego na mokrej jezdni o nawierzchni bitumicznej, jadącego z prędkością 110 km/h, mieści się w przedziale: A m, B m, C m. 9. OBSŁUGA POJAZDU 205. W okresie docierania samochodu osobowego nie należy: A. jeździć z prędkością zbliżoną do maksymalnej Tak B. włączać czwartego biegu, C. przewozić pasażerów Ubytek oleju w silniku uzupełnia się: A. dowolnym olejem silnikowym, B. nie przekraczając wielkości oznaczonej jako maksymalna, C. olejem napędowym Samochód osobowy nie może być wyposażony w opony (z wyjątkiem krótkotrwałego użycia na określonych przepisami warunkach): A. tej samej rzeźby na kołach jednej osi, B. o głębokości rzeźby bieżnika mniejszej niż 1,6 mm, jeśli nie są zaopatrzone we wskaźniki pokazujące graniczne zużycie bieżnika, C. tej samej konstrukcji na kołach jednej osi W samochodzie osobowym z silnikiem benzynowym, wyposażonym w katalizator, jako paliwo można stosować: A. dowolny rodzaj benzyny, B. wyłącznie benzynę bezołowiową, C. olej napędowy Przystępując do wymiany przedniego koła w samochodzie osobowym należy: A. najpierw odkręcić śruby mocujące koło, a następnie podnieść pojazd, B. najpierw zwolnić hamulec awaryjny i wyłączyć bieg, C. najpierw podnieść pojazd, a następnie odkręcić śruby mocujące koło, 210. Kontrola hydraulicznego hamulca roboczego polega na: A. obserwacji tylko lampki kontrolnej, B. sprawdzeniu linki hamulca awaryjnego (ręcznego), C. sprawdzeniu poziomu płynu hamulcowego w zbiorniku Która z tych lampek kontrolnych świecąc informuje o jeździe na światłach mijania? A. A B. B C. C 212. Po zaświeceniu się w czasie jazdy tej lampki kontrolnej należy: A. wymienić akumulator, B. zatrzymać pojazd i sprawdzić naciąg paska klinowego, C. zatrzymać pojazd i sprawdzić termostat. 127

128 10. UŻYWA ŚWIATEŁ I SYGNAŁÓW 213. W czasie od zmierzchu do świtu na nieoświetlonych drogach, na terenie obszaru zabudowanego, kierujący pojazdem samochodowym może używać świateł drogowych, jeżeli nie oślepi innych kierujących Kierujący pojazdem może używać świateł do jazdy dziennej w czasie od świtu do zmierzchu w warunkach normalnej przejrzystości powietrza razem ze światłami mijania W okresie dostatecznej widoczności, kierujący pojazdem holującym powinien mieć włączone światła pozycyjne: 219. Postój pojazdu silnikowego na drodze ekspresowej, który uległ wypadkowi można sygnalizować przez włączenie świateł awaryjnych i umieszczenie ostrzegawczego trójkąta odblaskowego w odległości 100 m za pojazdem Na drodze krętej, oznaczonej odpowiednimi znakami drogowymi, kierujący pojazdem może używać przednich świateł przeciwmgłowych od zmierzchu do świtu, również w warunkach normalnej przejrzystości powietrza Podczas postoju na jezdni w warunkach niedostatecznej widoczności, kierujący pojazdem silnikowym może używać świateł postojowych jedynie od strony środka jezdni. Tak 225. W warunkach niedostatecznej widoczności światła zewnętrzne pojazdu mogą być wyłączone podczas postoju poza jezdnią i poboczem W warunkach niedostatecznej widoczności światła zewnętrzne pojazdu mogą być wyłączone podczas postoju w miejscu oświetlonym w stopniu zapewniającym widoczność pojazdu Kierujący samochodem osobowym jest obowiązany, podczas jazdy w czasie od świtu do zmierzchu, w warunkach normalnej przejrzystości powietrza, używać świateł mijania lub świateł do jazdy dziennej, przez cały rok Przed rozpoczęciem dłuższej jazdy należy sprawdzić działanie świateł pojazdu W czasie mgły na oświetlonych drogach, na terenie obszaru zabudowanego, kierujący pojazdem samochodowym może używać świateł drogowych, jeżeli nie oślepi innych kierujących Kierujący pojazdem może używać tylnych świateł przeciwmgłowych, jeżeli zmniejszona przejrzystość powietrza ogranicza widoczność na odległość mniejszą niż 50 m Kierujący pojazdem holowanym w okresie niedostatecznej widoczności powinien mieć włączone światła mijania: 220. Postój pojazdu silnikowego poza obszarem zabudowanym, na drodze nie będącej autostradą i drogą ekspresową należy sygnalizować przez włączenie świateł awaryjnych i umieszczenie w odległości m za pojazdem ostrzegawczego trójkąta odblaskowego W celu ostrzeżenia innych uczestników ruchu drogowego o grożącym niebezpieczeństwie kierujący pojazdem może użyć sygnału świetlnego lub dźwiękowego Podczas postoju na jezdni w warunkach niedostatecznej widoczności, kierujący pojazdem powinien używać świateł pozycyjnych przednich i tylnych lub świateł postojowych. Tak 226. W warunkach niedostatecznej widoczności światła zewnętrzne pojazdu mogą być wyłączone podczas postoju w miejscu nieoświetlonym na poboczu Kierujący pojazdem jest obowiązany zawczasu i wyraźnie sygnalizować zamiar zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania niezwłocznie po wykonaniu manewru Obowiązek używania świateł mijania lub świateł do jazdy dziennej, podczas jazdy w czasie od świtu do zmierzchu, w warunkach normalnej przejrzystości powietrza nie dotyczy kierującego samochodem ciężarowym o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t Pojazd może być pozostawiony w nocy bez oświetlenia na chodniku. 128

129 233. W tej sytuacji, gdy zatrzymanie trwa ponad jedną minutę, światła zewnętrzne może wyłączyć kierujący pojazdem: A. 1 B. 2 C Światła mijania i światła drogowe w pojeździe powinny być ustawione: A. symetrycznie B. asymetrycznie C. żadne z powyższych W tej sytuacji postój uszkodzonego samochodu osobowego można sygnalizować przez: A. włączenie świateł awaryjnych i umieszczenie w odległości m za pojazdem ostrzegawczego trójkąta odblaskowego B. włączenie tylko świateł awaryjnych, C. umieszczenie ostrzegawczego trójkąta odblaskowego, 236. Świateł awaryjnych należy używać: A. podczas awarii pojazdu, B. podczas holowania pojazdu, C. podczas postoju pojazdu, poza obszarem zabudowanym, gdy ten znajduje się poza drogą 237. W czasie od świtu do zmierzchu w warunkach normalnej przejrzystości powietrza, zamiast świateł mijania, kierujący pojazdem może używać: A. świateł do jazdy dziennej, B. świateł drogowych, C. świateł przeciwmgłowych przednich W czasie od zmierzchu do świtu kierujący pojazdem może używać świateł drogowych: A. tylko na terenie obszaru zabudowanego, jeżeli nie oślepi innych kierujących, B. na nieoświetlonych drogach w terenie zabudowanym i poza nim, zamiast świateł mijania lub łącznie z nimi, o ile nie oślepi innych kierujących albo pieszych poruszających się w kolumnie, C. tylko poza obszarem zabudowanym, jeżeli nie oślepi innych kierujących Podczas holowania zamiast oznaczenia trójkątem odblaskowym kierujący pojazdem holowanym może: A. włączyć światła awaryjne, B. włączyć światła drogowe, C. powinien wysyłać żółte sygnały błyskowe w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu Dopuszcza się użycie sygnału dźwiękowego w obszarze zabudowanym: A. wobec kierującego w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem. B. wobec kierującego w związku z utrudnieniem ruchu, np. zatoru drogowego. C. obowiązuje bezwzględny zakaz używania sygnału dźwiękowego na terenie obszaru zabudowanego Kierujący pojazdem powinien zmienić światła drogowe na mijania, gdy: A. zbliża się do zakrętu oznakowanego znakiem ostrzegawczym, B. istnieje możliwość oślepienia kierującego pojazdem komunikacji wodnej, C. istnieje możliwość oślepienia pieszego idącego poboczem Podczas postoju na poboczu w warunkach niedostatecznej widoczności, kierujący zespołem pojazdów może używać świateł: A. postojowych jedynie od środka jezdni, jeżeli długość zespołu nie przekracza 6 m, B. awaryjnych, C. przeciwmgłowych tylnych Która z tych lampek kontrolnych po zaświeceniu w czasie jazdy może informować o wadliwym działaniu układu hamulcowego? A. A B. B C. C 244. Która z tych lampek kontrolnych świecąc informuje o jeździe na światłach mijania? A. A B. B C. C 129