Jak to działa? (95 godzin)

Transkrypt

1 Lech Łabecki Jak to działa? Program nauczania ogólnego zajęć technicznych w klasach 4 6 szkoły podstawowej (95 godzin) Program został dostosowany do możliwości uczniów szkoły specjalnej. Dostosowania dokonała: Agata Wojakowicz

2 Spis treści I. Wprowadzenie II. III. IV. Ogólna charakterystyka programu Cele kształcenia i wychowania Treści nauczania i oczekiwane osiągnięcia V. Procedury osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany. VI. Kryteria oceniania I. Wprowadzenie Szybki postęp techniczny oraz zmiany zachodzące w polskim systemie edukacji sprawiają, iż nauczanie zajęć technicznych w dzisiejszych czasach staje się zadaniem niełatwym i ważniejszym niż dotychczas. Nowoczesna szkoła ma uczyć praktycznie i skutecznie, tak, by uczniowie zostali przygotowani do życia w społeczeństwie informacyjnym. Szczególną rolę odgrywają zajęcia techniczne w nauczaniu uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Realizacja treści programowych tego przedmiotu nie tylko przekazuje uczniom wiadomości, ale przede wszystkim kształtuje różnego rodzaju umiejętności, dzięki którym uczeń staje się coraz bardziej samodzielny. Na lekcjach stwarzane są możliwości dokładnego obserwowania każdego ucznia, jego zmagań z podjętym zadaniem wytwórczym, jego możliwości rozwojowych, psychoruchowych, manualnych. Uzyskana w ten sposób wiedza pozwala nauczycielowi tak kierować procesem dydaktycznym, by podczas zajęć stale mogła zachodzić rewalidacja indywidualna, czego konsekwencją dla uczniów ma być umiejętność odnalezienia się we współczesnym świecie. II. Ogólna charakterystyka programu Dokumentem zawierającym aktualne założenia programowe przedmiotu zajęcia techniczne na drugim etapie edukacyjnym jest Załącznik nr 2 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 roku, poz. 977). Wiadomości i umiejętności, które zdobywa uczeń, sformułowane są w języku wymagań ogólnych oraz szczegółowych. Wymagania ogólne to zasadnicze cele kształcenia. Natomiast wymagania szczegółowe zawierają zakres wiadomości i umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie całego etapu edukacyjnego. 6 Poniżej przytoczono fragment Załącznika nr 2 dotyczący treści nauczania przedmiotu zajęcia techniczne. 2

3 Cele kształcenia wymagania ogólne I. Rozpoznawanie i opis działania elementów środowiska technicznego. II. Planowanie i realizacja praktycznych działań technicznych (od pomysłu do wytworu). III. Sprawne i bezpieczne posługiwanie się sprzętem technicznym. Treści nauczania wymagania szczegółowe 1. Opisywanie techniki w bliższym i dalszym otoczeniu. Uczeń: 1) opisuje urządzenia techniczne ze swojego otoczenia, wyróżnia ich funkcje; 2) podaje zalety i wady stosowanych rozwiązań materiałowych i konstrukcyjnych. 2. Opracowywanie koncepcji rozwiązań problemów technicznych. Uczeń: 1) rozpoznaje materiały konstrukcyjne: papier, materiały drzewne, metale, tworzywa sztuczne; bada i porównuje podstawowe ich właściwości: twardość i wytrzymałość; określa możliwości wykorzystania różnych materiałów w technice w zależności od właściwości; 2) zapisuje rozwiązania techniczne w formie graficznej, wykonuje odręczne szkice techniczne i proste rysunki rzutowe (prostokątne i aksonometryczne), analizuje rysunki techniczne stosowane w katalogach i instrukcjach obsługi; 3) konstruuje modele urządzeń technicznych, posługując się gotowymi zestawami do montażu elektronicznego i mechanicznego. 3. Planowanie i realizacja praktycznych działań technicznych. Uczeń: 1) wypisuje kolejność działań (operacji technologicznych); szacuje czas ich trwania; organizuje miejsce pracy; 2) posługuje się podstawowymi narzędziami stosowanymi do obróbki ręcznej (piłowania, cięcia, szlifowania, wiercenia) różnych materiałów i montażu. 4. Sprawne i bezpieczne posługiwanie się sprzętem technicznym. Uczeń: 1) potrafi obsługiwać i regulować urządzenia techniczne znajdujące się w domu, szkole i przestrzeni publicznej, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa; czyta ze zrozumieniem instrukcje obsługi urządzeń; 2) bezpiecznie uczestniczy w ruchu drogowym jako pieszy, pasażer i rowerzysta. 5. Wskazywanie rozwiązań problemów rozwoju środowiska technicznego. Uczeń: 1) opisuje zasady segregowania i możliwości przetwarzania odpadów z różnych materiałów: papieru, drewna, tworzyw sztucznych, metali i szkła; 2) opracowuje projekty racjonalnego gospodarowania surowcami wtórnymi w najbliższym środowisku: w domu, na osiedlu, w miejscowości. Program zajęć technicznych zakłada wyposażenie uczniów w umiejętność praktycznego wykorzystania posiadanych wiadomości, dlatego istotną rolę przyznano wykonywaniu praktycznych działań technicznych. W programie nie uwzględniono podziału na klasy, nie narzuca on nauczycielowi realizowania treści według jakiejś przewidzianej kolejności. Program został tak skonstruowany, aby nauczyciel po uwzględnieniu możliwości i potrzeb swoich uczniów oraz własnych warunków pracy mógł sobie pozwolić na swobodne i elastyczne podejście do treści programowych. III. Cele kształcenia i wychowania Jednym z głównych celów nauczania zajęć technicznych w klasach IV VI szkoły podstawowej specjalnej jest wykształcenie w uczniach umiejętności planowania i realizowania praktycznych działań technicznych. Poprzez ich wykonywanie uczniowie 3

4 upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim nauczą się dostrzegać w swoim otoczeniu elementy środowiska technicznego i zdobędą wiedzę na temat ich funkcjonowania. W trakcie przeprowadzania tych działań powinni również wypracować umiejętność sprawnego i bezpiecznego posługiwania się sprzętem technicznym. Szczegółowe cele kształcenia Określanie właściwości podstawowych materiałów konstrukcyjnych. Wskazywanie możliwości zastosowania w praktyce różnych materiałów. Ocena rozwiązań materiałowych i konstrukcyjnych spotykanych w bliższym i dalszym otoczeniu. Tworzenie dokumentacji technicznej w postaci odręcznych szkiców technicznych i prostych rysunków rzutowych. Czytanie ze zrozumieniem dokumentacji technicznej spotykanej w katalogach i instrukcjach obsługi urządzeń. Poznawanie zasad działania urządzeń technicznych znajdujących się w bliższym i dalszym otoczeniu. Bezpieczna obsługa i regulacja podstawowych urządzeń technicznych. Racjonalne planowanie praktycznych działań technicznych. Organizowanie miejsca pracy. Prawidłowe posługiwanie się narzędziami służącymi do obróbki materiałów konstrukcyjnych. Bezpieczne poruszanie się po drogach publicznych jako pieszy, pasażer komunikacji publicznej i rowerzysta. Wskazywanie sposobów racjonalnego gospodarowania surowcami wtórnymi w najbliższym i dalszym otoczeniu. Szczegółowe cele wychowania Rozbudzanie myślenia technicznego. Rozwijanie zainteresowań technicznych. Rozbudzanie ciekawości poznania świata. Wdrażanie do współpracy z innymi. Kształcenie wyobraźni przestrzennej. Przygotowanie do życia w społeczeństwie informacyjnym. Kształtowanie osobowości ucznia poprzez rozwijanie takich cech charakteru, jak: systematyczność, odpowiedzialność, pracowitość, kreatywność. Poszerzanie świadomości ekologicznej. IV. Treści nauczania i przewidywane osiągnięcia ucznia Treści nauczania odzwierciedlają zapisy z podstawy programowej z 27 sierpnia 2012 r. oraz uwzględniają praktykę szkolną. Zagadnienia zostały pogrupowane w siedem działów problemowych dzięki czemu zarówno wiedza techniczna, jak i treści z zakresu wychowania komunikacyjnego mogą być przekazywane uczniom w usystematyzowany sposób. 1. Bezpiecznie w szkole i na drodze 4

5 Treści nauczania przyczyny wypadków w szkole; regulamin pracowni technicznej; znaki bezpieczeństwa: ostrzegawcze, zakazu, nakazu, informacyjne, ewakuacyjne, ochrony przeciwpożarowej; terminy: droga, jezdnia, chodnik, torowisko, droga rowerowa; znaki drogowe ważne dla pieszych; planowanie etapów pracy; narzędzia do obróbki papieru; zastosowanie papieru; terminy: pieszy, przejście dla pieszych, sygnalizacja świetlna; zasady przechodzenia przez jezdnię na przejściach dla pieszych; terminy: obszar zabudowany i niezabudowany; zasady poruszania się po drogach bez chodnika w obszarze niezabudowanym; znaczenie elementów odblaskowych; terminy: środki komunikacji publicznej, piktogram, rozkład jazdy; zasady korzystania ze środków komunikacji publicznej; informacje zawarte w rozkładach jazdy; znaki obowiązujące na kąpieliskach; przyczyny wypadków powodowanych przez pieszych; numery telefonów alarmowych; powiadamianie służb ratowniczych o wypadku; zasady udzielania pomocy ofiarom wypadków drogowych. Zakładane osiągnięcia uczniów wyjaśnia, jak zapobiegać wypadkom w szkole; wymienia zasady bezpiecznego używania narzędzi i urządzeń w pracowni technicznej; analizuje przebieg drogi ewakuacyjnej w szkole; przestrzega regulaminu pracowni technicznej; opisuje różne rodzaje dróg; wymienia rodzaje znaków drogowych i opisuje ich kolor oraz kształt; odczytuje informacje przedstawione na znakach drogowych i stosuje się do nich w praktyce; prawidłowo organizuje miejsce pracy; wymienia kolejność działań i szacuje czas ich trwania; właściwie dobiera narzędzia do obróbki papieru; posługuje się narzędziami do obróbki papieru zgodnie z ich przeznaczeniem; dba o porządek i bezpieczeństwo w miejscu pracy; opisuje prawidłowy sposób przechodzenia przez jezdnię na przejściach dla pieszych z sygnalizacją świetlną i bez sygnalizacji; przedstawia zasadę działania sygnalizatorów na przejściach dla pieszych; formułuje reguły bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię; opisuje prawidłowy sposób poruszania się po drogach w obszarze niezabudowanym; uzasadnia konieczność noszenia odblasków; formułuje zasady właściwego zachowania się w środkach komunikacji publicznej; czyta ze zrozumieniem rozkłady jazdy; odczytuje informacje przekazywane przez znaki spotykane na kąpieliskach; wymienia najczęstsze przyczyny wypadków powodowanych przez pieszych; 5

6 wymienia numery telefonów alarmowych; potrafi prawidłowo wezwać służby ratownicze na miejsce wypadku. 2. Rowerzysta na drodze Treści nauczania warunki i czynności niezbędne do zdobycia karty rowerowej; budowa roweru; obowiązkowe i dodatkowe wyposażenie roweru; zasady konserwacji roweru; naprawa drobnych usterek w rowerze; znaczenie wybranych znaków ostrzegawczych, zakazu, nakazu i informacyjnych oraz znaków poziomych; planowanie etapów pracy; narzędzia do obróbki papieru; zastosowanie papieru; zasady poruszania się rowerzysty po drodze rowerowej, chodniku i jezdni; zasady bezpieczeństwa podczas wykonywania określonych manewrów na drodze; terminy: skrzyżowanie równorzędne, skrzyżowanie z drogą z pierwszeństwem przejazdu, skrzyżowanie o ruchu okrężnym, sygnalizacja świetlna, pojazd uprzywilejowany; organizacja ruchu na różnych rodzajach skrzyżowań; sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem; hierarchia znaków i sygnałów drogowych; przyczyny wypadków powodowanych przez rowerzystów; bezpieczne zachowanie podczas jazdy rowerem. Zakładane osiągnięcia uczniów wymienia warunki niezbędne do zdobycia karty rowerowej; opisuje właściwy sposób ruszania rowerem z miejsca; wymienia nazwy elementów obowiązkowego i dodatkowego wyposażenia roweru; omawia sposoby konserwacji poszczególnych elementów roweru; wyjaśnia, jak załatać dziurawą dętkę; rozróżnia poszczególne rodzaje znaków drogowych; wyjaśnia, o czym informują określone znaki; prawidłowo organizuje miejsce pracy; wymienia kolejność działań i szacuje czas ich trwania; właściwie dobiera narzędzia do obróbki papieru; dba o porządek i bezpieczeństwo w miejscu pracy; formułuje i uzasadnia ocenę gotowej pracy; wymienia sytuacje, w których rowerzysta może korzystać z chodnika i jezdni; wymienia kolejne czynności rowerzysty włączającego się do ruchu; określa, w jaki sposób kierowany jest ruch na skrzyżowaniu; wyjaśnia znaczenie poszczególnych gestów osoby kierującej ruchem; podaje zasady pierwszeństwa pojazdów na różnych skrzyżowaniach; podaje zasady zapewniające rowerzyście bezpieczeństwo na drodze; wymienia nazwy czynności będących najczęstszą przyczyną wypadków z udziałem 6

7 rowerzystów; wylicza nazwy elementów wyposażenia rowerzysty zwiększających jego bezpieczeństwo na drodze. 3. Materiały i ich zastosowanie Treści nauczania terminy: włókno, tkanina, dzianina, ścieg; pochodzenie i rodzaje włókien; właściwości i zastosowanie różnych materiałów włókienniczych; sposoby konserwacji ubrań; znaczenie symboli umieszczanych na metkach odzieżowych; narzędzia i przybory krawieckie; rodzaje ściegów krawieckich; planowanie etapów pracy; przybory krawieckie; zastosowanie materiałów włókienniczych; etapy produkcji papieru; rodzaje wytworów papierniczych i ich zastosowanie; metody obróbki papieru; narzędzia do obróbki papieru; gatunki drzew; zastosowanie i właściwości materiałów drewnopochodnych; narzędzia do obróbki drewna i materiałów drewnopochodnych; znaczenie tworzyw sztucznych w różnych dziedzinach życia; rodzaje i właściwości tworzyw sztucznych; zastosowanie tworzyw sztucznych; narzędzia do obróbki tworzyw sztucznych; rodzaje i właściwości metali; zastosowanie metali; narzędzia do obróbki metali; terminy: recykling, segregacja, surowce organiczne, surowce wtórne; sposoby gospodarowania odpadami; etapy przerobu odpadów; znaki ekologiczne umieszczane na opakowaniach produktów; zasady segregacji odpadów. Zakładane osiągnięcia uczniów określa pochodzenie włókien; omawia właściwości i zastosowanie różnych materiałów włókienniczych; podaje charakterystyczne cechy wyrobów wykonanych z włókien naturalnych i sztucznych; wyjaśnia znaczenie symboli umieszczanych na metkach odzieżowych; podaje zastosowanie przyborów krawieckich; wymienia nazwy ściegów krawieckich i wykonuje ich próbki; prawidłowo organizuje miejsce pracy; wypisuje kolejność działań i szacuje czas ich trwania; 7

8 właściwie dobiera materiały oraz przybory krawieckie; dba o porządek i bezpieczeństwo w miejscu pracy; omawia proces produkcyjny papieru; rozróżnia wytwory papiernicze i określa ich właściwości oraz zastosowanie; wymienia nazwy narzędzi do obróbki papieru i przedstawia ich zastosowanie; wymienia nazwy gatunków drzew liściastych i iglastych; omawia budowę drewna; podaje nazwy i zastosowanie narzędzi do obróbki drewna oraz materiałów drewnopochodnych; rozróżnia wyroby wykonane z tworzyw sztucznych; określa właściwości tworzyw sztucznych; właściwie dobiera narzędzia do obróbki tworzyw sztucznych; bada właściwości metali; omawia zastosowanie różnych metali; podaje nazwy i zastosowanie narzędzi do obróbki metali; tłumaczy, w jaki sposób każdy człowiek może przyczynić się do dbania o środowisko naturalne; planuje działania zmierzające do ograniczenia ilości odpadów powstających w domu; omawia sposoby zagospodarowania odpadów; wyjaśnia znaczenie symboli ekologicznych stosowanych na opakowaniach produktów; określa rolę segregacji odpadów; prawidłowo segreguje odpady. 4. Technika w najbliższym otoczeniu Treści nauczania osiedlowe instytucje użyteczności publicznej; rodzaje budynków mieszkalnych; etapy budowy domu; zawody związane z budową domów; planowanie etapów pracy; narzędzia do obróbki drewna; zastosowanie drewna; planowanie umeblowania i wyposażenia pokoju ucznia; zasady funkcjonalnego urządzenia pokoju; narzędzia do obróbki metalu i papieru; zastosowanie papieru; terminy: instalacja, elektrownia, tablica rozdzielcza; zasady oszczędnego gospodarowania energią; zasady odczytywania wskazań liczników wody, gazu i energii elektrycznej; obliczanie zużycia poszczególnych zasobów; instrukcja obsługi sprzętu gospodarstwa domowego; zasady działania kuchenki elektrycznej, gazowej i mikrofalowej, chłodziarko - zamrażarki oraz pralki automatycznej; zastosowanie sprzętu gospodarstwa domowego; budowa i bezpieczna obsługa podstawowych urządzeń gospodarstwa domowego; zasady działania i obsługa sprzętu audiowizualnego. 8

9 Zakładane osiągnięcia uczniów wymienia nazwy instytucji osiedlowych; wskazuje zalety i wady poszczególnych rodzajów budynków mieszkalnych; omawia kolejne etapy budowy domu; podaje nazwy zawodów związanych z budową domów; prawidłowo organizuje miejsce pracy; wypisuje kolejność działań i szacuje czas ich trwania; właściwie dobiera narzędzia do obróbki drewna; dba o porządek i bezpieczeństwo w miejscu pracy; omawia zasady funkcjonalnego urządzenia pokoju; rysuje plan swojego pokoju; wyróżnia w pokoju strefy do nauki, wypoczynku i zabawy; dostosowuje wysokość biurka i krzesła do swojego wzrostu; projektuje wnętrze pokoju swoich marzeń; właściwie dobiera narzędzia do obróbki papieru; określa funkcję poszczególnych instalacji występujących w budynku; rozpoznaje rodzaje liczników; prawidłowo odczytuje wskazania liczników; podaje praktyczne sposoby zmniejszenia zużycia prądu, gazu i wody; określa funkcje urządzeń domowych; czyta ze zrozumieniem instrukcje obsługi i bezpiecznego użytkowania wybranych sprzętów gospodarstwa domowego; wyjaśnia zasady działania wskazanych urządzeń; omawia budowę wybranych urządzeń; wymienia zagrożenia związane z eksploatacją sprzętu AGD; określa zastosowanie poszczególnych urządzeń audio-wideo; omawia zasady obsługi wybranych urządzeń. 5. ABC zdrowego życia Treści nauczania terminy: aktywność fizyczna; rodzaje aktywności fizycznej; praca organizmu człowieka podczas wysiłku fizycznego; terminy: składniki odżywcze, piramida zdrowego żywienia; rodzaje i funkcje składników odżywczych; zasady racjonalnego żywienia; zapotrzebowanie energetyczne dziewcząt i chłopców; wartość kaloryczna wybranych produktów spożywczych; spalanie kilokalorii podczas wykonywania różnych czynności; termin: żywność ekologiczna; dodatki chemiczne występujące w żywności; symbole, którymi są oznaczane substancje chemiczne dodawane do żywności; obróbka wstępna artykułów spożywczych; metody obróbki i konserwacji żywności. 9

10 Zakładane osiągnięcia uczniów wymienia przykłady działań zaliczanych do dużej i umiarkowanej aktywności fizycznej podaje sposoby na zachowanie zdrowia i dobrego samopoczucia; wymienia produkty dostarczające określonych składników odżywczych; określa znaczenie poszczególnych składników odżywczych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka; podaje wartość odżywczą wybranych produktów na podstawie informacji z ich opakowań; omawia zawartość piramidy zdrowego żywienia; ustala, które produkty powinny być podstawą diety nastolatków; układa menu o określonej wartości kalorycznej z zachowaniem zasad racjonalnego żywienia; omawia wpływ wysiłku fizycznego na funkcjonowanie człowieka; odróżnia żywność przetworzoną od nieprzetworzonej; wskazuje zdrowsze zamienniki produktów zawierających dodatki chemiczne; odczytuje z opakowań produktów informacje o dodatkach chemicznych; omawia etapy obróbki wstępnej żywności; charakteryzuje sposoby konserwacji produktów spożywczych. 6. I ty to potrafisz Treści nauczania planowanie etapów pracy; zastosowanie papieru, tworzyw sztucznych, drewna i materiałów włókienniczych; zasady organizacji ruchu na skrzyżowaniu; narzędzia do obróbki papieru, tworzyw sztucznych i drewna oraz przybory krawieckie; recykling materiałów. Zakładane osiągnięcia uczniów prawidłowo organizuje miejsce pracy; dba o porządek i bezpieczeństwo w miejscu pracy; prawidłowo organizuje miejsce pracy; prawidłowo organizuje miejsce pracy; właściwie dobiera narzędzia do obróbki różnych materiałów i używa ich zgodnie z przeznaczeniem. 7. Rysunek techniczny Treści nauczania 10

11 zastosowanie rysunku technicznego; narzędzia kreślarskie i pomiarowe; zasady sporządzania odręcznych szkiców technicznych; terminy: rzutowanie prostokątne; zasady przedstawiania przedmiotów w rzutach prostokątnych; zasady wymiarowania rysunków technicznych; linie, liczby i znaki wymiarowe. Zakładane osiągnięcia uczniów nazywa poszczególne narzędzia kreślarskie i pomiarowe oraz określa ich funkcję; prawidłowo posługuje się przyborami do kreślenia i pomiaru; wykonuje proste rysunki z użyciem wskazanych narzędzi; wykonuje rysunek w podanej podziałce; uzupełnia i samodzielnie wykonuje proste szkice techniczne; wyznacza osie symetrii narysowanych figur; omawia kolejne etapy szkicowania; wyjaśnia, na czym polega rzutowanie prostokątne; nazywa wszystkie elementy zwymiarowanego rysunku technicznego; prawidłowo stosuje linie, znaki i liczby wymiarowe; rysuje i wymiaruje wskazany przedmiot. V. Procedury osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany Program zajęć technicznych przewiduje realizację treści nauczania i wychowania przez uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Nie zmienia on haseł podstawy programowej, ale daje możliwość realizowania ich na poziomie wymagań koniecznych lub podstawowych. 1. Opis sposobu realizacji celów kształcenia, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów. Sposób realizacji celów kształcenia należy dostosować do potrzeb i możliwości uczniów ze SPE tak, aby uwzględniał on zarówno mocne strony ich rozwoju, jak i ograniczenia i dysfunkcje w funkcjonowaniu dziecka. Niezmiernie istotnym czynnikiem będzie tu również indywidualizacja oraz uwzględnianie możliwości psychofizycznych ucznia. Uczeń niepełnosprawny intelektualnie ma zaburzoną i ograniczoną percepcję dlatego korzystanie ze wszystkich zmysłów (multisensoryczne podejście do nauki) pomaga takim uczniom być docenianym i zadowolonym oraz zwiększa przyswajanie przez nich wiedzy. Pomocne w tym będzie stosowanie się do kilku zasad: 11

12 Zamiast czytania poleceń trzeba umożliwić uczniom instruktaż ustny. Jeśli materiały do czytania będą podawane im w formie ustnej, na ocenie nie zaważy wpływ braku umiejętności czytania. Kształcenie uczniów z niepełnosprawnościami wymaga też częstych kontroli postępu ich pracy. Powinni wiedzieć o indywidualnym postępie i kierunku własnych działań oraz jak to wygląda na tle klasy. Muszą mieć natychmiastową informacje zwrotną od nauczyciela, gdyż tylko tak mogą szybko zobaczyć związek pomiędzy tym czego się dowiedzieli, a tym czego się ich uczy. Każda praca, która jest do wykonania musi być dzielona na krótkie etapy (części) działania uczniów powinny być jak najbardziej zwięzłe i krótkie. Długotrwałe projekty są szczególnie frustrujące w nauce dzieci z niepełnosprawnościami. Uczniowie z niepełnosprawnościami mają trudności w uczeniu się abstrakcyjnych pojęć i terminów; jeśli tylko jest to możliwe trzeba im zapewnić konkretne przedmioty czyli wszystko to co można dotknąć, usłyszeć, poczuć zapach, itp. Uczniowie powinni otrzymywać wiele konkretnych pochwał. Nauczyciel powinien jak najczęściej stosować konkretne pochwały stosując komentarze, które łączą działania bezpośrednio z uznaniem (np. jestem bardzo zadowolony ze sposobu, w jaki zorganizowałeś ). Udzielane informacje przez nauczyciela lub udzielane instrukcje czy polecenia powinny być podawane przez nauczyciela zarówno pisemnie jak i ustnie - jak najczęściej. Jest to konieczne właśnie ze względu na uczenie dzieci z niepełnosprawnościami poprzez angażowanie jak największej ilości zmysłów. Jak najczęściej należy stwarzać uczniom warunki do wspólnych działań edukacyjnych: jeśli tylko jest to możliwe należy zachęcać uczniów o zróżnicowanym stopniu umiejętności do wspólnej pracy (projekt lub wspólny cel). Takie nauczanie bazuje na atmosferze wspólnej odpowiedzialności uczniów, co wzmacnia i ułatwia naukę. Procedury osiągania celów części komunikacyjnej: rozpoznawanie rodzajów dróg i ich elementów, omawianie podstawowych pojęć z zakresu ruchu drogowego, odczytywanie znaków pionowych i poziomych i ich interpretacja, wskazywanie znaków wyróżniających się innym kształtem, które regulują pierwszeństwo przejazdu przez skrzyżowanie, wskazanie na różnice pomiędzy poszczególnymi uczestnikami ruchu (pieszy, kierujący, pasażer), omówienie zasad poruszania się po drogach, przypomnienie i usystematyzowanie zasad dot. ruchu pieszych, wyjaśnienie zasad szczególnej ostrożności i ograniczonego zaufania, zapoznanie z przepisami dotyczącymi warunków, jakie musi spełniać rowerzysta i rower, aby mogli być dopuszczeni do uczestnictwa w ruchu drogowym, czytanie instrukcji obsługi roweru, demonstracja i omówienie zasad działania układów technicznych roweru, pokaz czynności konserwacyjno-naprawczych, które uczeń może wykonać samodzielnie, wyjaśnienie pojęć: bezpieczna odległość, dostosowanie prędkości i hamowanie, omówienie zasad pierwszeństwa na skrzyżowaniach, 12

13 analizowanie zasad poruszania się po drodze oraz manewrów wykonywanych przez rowerzystę, ćwiczenia w ustalaniu kolejności pierwszeństwa przejazdu, rozpoznawanie sytuacji, analizowanie zasad bezpieczeństwa na przejazdach kolejowych, rozmowy i pokaz filmów dot. przyczyn powstawania wypadków i kolizji drogowych, określenie zasad postępowania w czasie wypadku, ćwiczenia praktyczne w udzielaniu pierwszej pomocy, wycieczka dydaktyczna po najbliższej okolicy, ćwiczenia w udzielaniu pierwszej pomocy. Procedury osiągania celów części technicznej: analizowanie regulaminu pracowni technicznej, analizowanie sytuacji mogących doprowadzić do zagrożenia zdrowia i życia, przejście drogi ewakuacyjnej w szkole; omawianie znaków oraz zasad postępowania i zachowania, wycieczka do sklepu oglądanie piktogramów umieszczonych na opakowaniach, wskazywanie opakowań bezpiecznych dla środowiska, projektowanie i wykonywanie przedmiotów użytkowych z materiałów odpadowych, planowanie procesu technologicznego wykonywanych prac, bezpieczne posługiwanie się narzędziami, urządzeniami i przyborami, określanie roli i zagrożeń lasu, rysowanie przedmiotów w rzutach prostokątnych, wymiarowanie prostych rysunków, wycieczka do parku, rozpoznawanie gatunków drzew, omawianie różnic pomiędzy drewnem a materiałami drewnopochodnymi, określanie nazw narzędzi, przyrządów pomiarowych oraz omawianie ich przeznaczenia, stosowanie przyrządów pomiarowych, projektowanie i wykonywanie prac w drewnie, badanie właściwości różnych gatunków papieru, dobieranie materiału papierniczego do wykonywanej pracy, omawianie materiałów stosowanych w elektronice i elektrotechnice, pokaz dostępnych urządzeń gospodarstwa domowego określanie funkcji i przeznaczenia, czytanie i omawianie instrukcji obsługi urządzeń, porównywanie przedmiotów z tworzyw sztucznych z drewnianymi i metalowymi wykazywanie wad i zalet, omawianie sposobów łączenia tworzyw, projektowanie i planowanie wykonania przedmiotu z tworzyw sztucznych, omawianie powstawania stopów metali oraz ich zastosowania, badanie określonych właściwości metali sporządzanie notatek i wyciąganie wniosków, omawianie sposobów połączeń metali, omawianie rodzajów obróbki metali, projektowanie i wykonanie pracy z metalu z użyciem odpowiednich narzędzi, 13

14 korzystanie z wytworów techniki ze zwróceniem szczególnej uwagi na bezpieczeństwo. Dzięki odpowiedniemu doborowi form i metod pracy podniesiemy atrakcyjność zajęć, wzbudzimy zainteresowanie przedmiotem, a także możemy znacząco zwiększyć efektywność naszych oddziaływań. Zalecane metody pracy: a) Metody asymilacji wiedzy (podające) nauczyciel przekazuje wiedzę uczniom lub poleca im odszukać informacje w różnych źródłach. Do metod podających należą m.in. pogadanka i praca z książką. Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniami. Jej celem jest przygotowanie do pracy na lekcji, przedstawienie nowych wiadomości lub uporządkowanie wiedzy. Metoda ta pobudza procesy myślowe uczniów, rozwija umiejętność wyciągania wniosków oraz analizowania informacji. Praca z książką to metoda polegająca na samodzielnym uczeniu się, np. z podręcznika. W ten sposób uczniowie zdobywają nowe wiadomości, uczą się korzystania z materiałów źródłowych, kształcą nabyte wcześniej umiejętności lub utrwalają posiadaną wiedzę. Praca z książką usprawnia myślenie techniczne oraz rozwija zdolność samodzielnego przetwarzania informacji. b) Metody waloryzacyjne (eksponujące) uczniowie stają się uczestnikami sytuacji, która wywołuje w nich głębokie przeżycia, lub samodzielnie wytwarzają taką sytuację. Metody waloryzacyjne to m.in. drama i wycieczka. Drama jest metodą opartą na spontanicznym, improwizowanym działaniu. Nauczyciel dobiera uczestników inscenizacji i przydziela im określone role. Uczniowie wcielają się w postacie bez wcześniejszego przygotowania. Praca tą metodą wpływa na wszechstronny i harmonijny rozwój osobowości uczniów poprzez przeżywanie, doświadczenie oraz zabawę. Uczy samodzielnego myślenia i działania. Ponadto rozwija wyobraźnię, aktywność oraz zmysł obserwacji. Kształci także umiejętność pracy w grupie. Wycieczka to metoda, która na zajęciach technicznych może posłużyć do wzbudzenia w uczniach zainteresowania współczesnymi technologiami. Podczas wycieczek młodzież z łatwością przyswaja wiedzę oraz kształci umiejętność obserwacji i wyciągania wniosków. c) Metody praktyczne na podstawie posiadanej wiedzy oraz opanowanych umiejętności uczniowie samodzielnie wykonują różnorodne zadania. Do metod praktycznych należą przede wszystkim: ćwiczenie, zadanie wytwórcze. Metoda ćwiczeń praktycznych polega na samodzielnym wykonywaniu przez uczniów zadań przygotowujących do rozwiązania problemów natury technicznej, a także do podejmowania działań technicznych. Umożliwia praktyczne wykorzystanie wiedzy. Pozwala rozwijać sprawność manualną i pomysłowość konstrukcyjną, a także uczy właściwego doboru materiałów. Dzięki tej metodzie uczniowie kształcą zmysł estetyczny oraz umiejętność 14

15 samooceny. Mają także okazję poznać w praktyce zasady prawidłowej organizacji miejsca pracy i reguły bezpieczeństwa w pracowni technicznej. Zadanie wytwórcze jest metodą niezwykle istotną w organizowaniu procesu nauczania zajęć technicznych. Polega w głównej mierze na realizowaniu prac użytkowych z różnorodnych materiałów. Uczniowie wykonują czynności według ustalonego toku. Obejmuje on następujące etapy: określenie przez uczniów celu pracy oraz jej efektu końcowego, opracowanie modelu pracy oraz harmonogramu działań, przygotowanie materiałów i narzędzi, wykonywanie pracy, samokontrola i ocena gotowego wyrobu. Dzięki systematycznie podejmowanym działaniom uczniowie poznają teoretyczne podstawy wykonywanej pracy, zwracają uwagę na konieczność sumiennego jej zrealizowania i zachowania stałej samokontroli. 2. Opis celów kształcenia, z uwzględnieniem warunków, w jakich program będzie realizowany. Zajęcia techniczne mają niezaprzeczalne walory rozwojowe. W największym stopniu wpływają na rozwój emocjonalny, umysłowy i manualny. Pozwalają na ukształtowanie człowieka odpowiedzialnego, będącego świadomym uczestnikiem kultury technicznej, który wykorzystuje technikę zgodnie z przyjętym przez siebie systemem wartości. Powinny wspierać rozwój ucznia, by pomóc mu w ujawnieniu i pogłębieniu jego zainteresowań, a także określeniu własnych możliwości, ocenie słabych i mocnych stron podczas działań technicznych. Ideałem byłoby gdyby cele kształcenia były realizowane w szkolnej klasopracowni zajęć technicznych, wyposażonej w narzędzia do obróbki drewna, metalu, tworzyw sztucznych, papieru, aczkolwiek nie jest to warunkiem koniecznym do prawidłowego przebiegu procesu dydaktycznego. Na terenie placówki, w której program będzie realizowany do dyspozycji uczniów i nauczyciela są: plansze i tablice poglądowe ułatwiające realizację zagadnień z części komunikacyjnej, urządzenia techniczne, elementy urządzeń do demonstracji, instrukcje obsługi urządzeń, próbki różnych materiałów i surowców, zestawy do montażu elektronicznego i mechanicznego. Bardzo istotnym elementem pracowni technicznej jest stały dostęp do apteczki, bieżącej wody oraz prądu elektrycznego. Podczas realizacji zagadnień programowych należy uwzględnić możliwości finansowe rodziców i opiekunów uczniów i proponować takie prace praktyczne, do których niezbędne uczniom na zajęciach materiały, nie będą tych możliwości przekraczały. 3. Opis sposobu realizacji celów wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów. W pracy z uczniem upośledzonym umysłowo podczas zajęć technicznych cele wychowawcze będziemy osiągali poprzez: 15

16 wskazywanie konieczności stosowania się do znaków bhp, znaków drogowych oraz przestrzegania przepisów ruchu drogowego, uświadamianie zagrożeń wynikających z niewłaściwego zachowania w szkole, na drodze, w czasie podróży, pokazywanie przykładów kulturalnego zachowanie się w autobusie i na przystanku, a także wobec innych uczestników ruchu, uzasadnianie ustępowania miejsca osobom uprawnionym jako przejaw nie tylko obowiązku, ale przede wszystkim kultury i odpowiedzialności, szukanie przykładów dobrych praktyk w życiu codziennym ucznia, spotkania z policją wskazywanie na obowiązek podjęcia działań jako świadka wypadku, a nie poddania się tylko biernej obserwacji, uzasadnianie potrzeby dbania o własne zdrowie i bezpieczeństwo, wskazywanie znaczenia czystego środowisko dla człowieka, ocena własnego postępowania wobec środowiska naturalnego, okazywanie szacunku dla wspólnego dobra, np. środowiska; udział w akcji Sprzątanie świata, wdrażanie ucznia do samooceny, umiejętne prezentowanie wykonanej przez ucznia pracy, pomoc w określaniu mocnych i słabych stron ucznia, pomoc w tworzeniu własnego systemu wartości ucznia, motywowanie ucznia w jego działaniach i poszukiwaniach, docenianie wytrwałości, rzetelności i staranności wykonywanych prac, odkrywanie i ukierunkowywanie predyspozycji i uzdolnień technicznych, przestrzeganie norm współpracy w grupie, w zespole klasowym, wskazywanie na współodpowiedzialność uczestników grupy za sukcesy i porażki, budzenie szacunku dla wynalazców, wskazywanie na aspekty ekonomiczne niewłaściwego gospodarowania materiałami, surowcami i urządzeniami, rozwijanie zainteresowań współczesną techniką, rozmowy na temat negatywnych skutków rozwoju techniki i ich źródła. 4. Opis sposobu realizacji celów wychowania, z uwzględnieniem warunków, w jakich program będzie realizowany. Cele wychowania podczas zajęć technicznych realizowane mogą być w warunkach klasopracowni, dowolnej sali lekcyjnej bądź też poza terenem szkoły. Można także organizować wystawy prac uczniów, angażować ich do wytwarzania okolicznościowych dekoracji sali lekcyjnej, korytarzy szkolnych bądź przygotowywania scenografii okolicznościowych akademii. Wysoce atrakcyjne i aktywizujące mogą być spotkania z ciekawymi osobami związanymi z przemysłem, nauką, ekonomią i ochroną środowiska, a także lekcje z udziałem przedstawicieli różnych zawodów policjanta, pielęgniarki, stolarza, ślusarza, elektryka itp. Ważne jest umiejętne zachęcanie uczniów do uczestnictwa w akcjach ekologicznych, np. Sprzątanie Świata i konkursach technicznych. Realizacji celów wychowawczych bez względu na miejsce odbywania się zajęć zawsze będzie sprzyjała atmosfera życzliwości, otwartości, akceptacji i bezpieczeństwa. Taka atmosfera pozwoli uczniom o SPE na pełne zaangażowanie się i, niezależnie od poziomu estetycznego wykonywanych prac praktycznych, wzbudzanie poczucia własnej wartości. 16

17 VI. Kryteria oceniania Ocena osiągnięć ucznia polega na rozpoznaniu stopnia opanowania przez niego wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych z podstawy programowej. Ocenianie służy do sprawdzenia skuteczności procesu dydaktycznego. Ocenę osiągnięć ucznia można sformułować z wykorzystaniem zaproponowanych kryteriów odnoszących się do sześciostopniowej skali ocen. Stopień celujący otrzymuje uczeń, który pracuje systematycznie, wykonuje wszystkie zadania samodzielnie, a także starannie i poprawnie pod względem merytorycznym. Opanował wiedzę wykraczającą poza wymagania programowe, uzyskuje bardzo dobre oceny ze sprawdzianów, a podczas wykonywania praktycznych zadań bezpiecznie posługuje się narzędziami i dba o właściwą organizację miejsca pracy. Ponadto bierze udział w konkursach przedmiotowych, np. z zakresu bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Stopień bardzo dobry przysługuje uczniowi, który pracuje systematycznie i z reguły samodzielnie oraz wykonuje zadania poprawnie pod względem merytorycznym. Ponadto uzyskuje co najmniej dobre oceny ze sprawdzianów i wykonuje działania techniczne w odpowiednio zorganizowanym miejscu pracy i z zachowaniem podstawowych zasad bezpieczeństwa. Stopień dobry uzyskuje uczeń, który podczas pracy na lekcjach korzysta z niewielkiej pomocy nauczyciela lub koleżanek i kolegów. Ze sprawdzianów otrzymuje co najmniej oceny dostateczne, a podczas wykonywania prac praktycznych właściwie dobiera narzędzia i utrzymuje porządek na swoim stanowisku. Stopień dostateczny przeznaczony jest dla ucznia, który pracuje systematycznie, ale podczas realizowania działań technicznych w dużej mierze korzysta z pomocy innych osób, a treści nauczania opanował na poziomie niższym niż dostateczny. Na stanowisku pracy nie zachowuje porządku. Stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który z trudem wykonuje działania zaplanowane do zrealizowania podczas lekcji, ale podejmuje w tym kierunku starania. Ze sprawdzianów osiąga wyniki poniżej oceny dostatecznej. Pracuje niesystematycznie, często jest nieprzygotowany do lekcji. Stopień niedostateczny uzyskuje uczeń, który nie zdobył wiadomości i umiejętności niezbędnych do dalszego kształcenia. W trakcie pracy na lekcji nie wykazuje zaangażowania, przeważnie jest nieprzygotowany do zajęć i lekceważy podstawowe obowiązki szkolne. Podczas oceniania osiągnięć uczniów poza wiedzą i umiejętnościami należy wziąć pod uwagę: aktywność podczas lekcji, umiejętność pracy w grupie, obowiązkowość i systematyczność, udział w pracach na rzecz szkoły i ochrony środowiska naturalnego. W wypadku zajęć technicznych trzeba ponadto uwzględnić stosunek ucznia do wykonywania działań praktycznych. Istotne są też: pomysłowość konstrukcyjna, właściwy dobór 17

18 materiałów, estetyka wykonania oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa. Ocena powinna również odzwierciedlać indywidualne podejście ucznia do lekcji, jego motywację i zaangażowanie w pracę. Ocena osiągnięć jest integralną częścią całego procesu nauczania. Najpełniejszy obraz wyników ucznia można uzyskać wówczas, gdy ocenianie będzie systematyczne i oparte na różnorodnych sposobach weryfikowania wiedzy oraz umiejętności. Propozycje metod sprawdzania osiągnięć ucznia: test, sprawdzian, zadanie praktyczne, zadanie domowe, aktywność na lekcji, odpowiedź ustna, praca pozalekcyjna (np. konkurs, projekt). W ocenianiu szkolnym dąży się do spełnienia wymogów obiektywności poprzez jasność kryteriów i procedur oceny. Należy informować uczniów oraz rodziców (prawnych opiekunów) o zasadach oceniania i wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego programu nauczania. Jawna i dobrze uzasadniona ocena jest bowiem dla ucznia źródłem informacji wspierających jego rozwój i może być zachętą do podejmowania działań w tym kierunku. 18