Autor: Nauczyciel przedszkola

Transkrypt

1 Autor: Nauczyciel przedszkola Zgodnie z decyzją Ministerstwa Edukacji Narodowej, od 1 września 2014 roku, bezwzględnym obowiązkiem szkolnym objęte zostaną wszystkie dzieci sześcioletnie. Oznacza to, że w roku szkolnym 2014/2015 sześciolatki rozpoczną naukę w szkole podstawowej i pójdą do pierwszej klasy. W tej sytuacji, dzieci pięcioletnie, zostają objęte obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego. Pięciolatki obowiązkowo pójdą do tzw. zerówki. Mogą to być zajęcia prowadzone zarówno w placówce przedszkola jak i w szkole podstawowej. Fakt pójścia do szkoły jest wielkim przeżyciem nie tylko dla dziecka, ale również i dla jego rodziców. Rodzice, próbują odpowiedzieć sobie na pytanie: Czy moje dziecko jest gotowe na to, aby pójść do szkoły? Spotykamy się tu z dwoma określeniami: gotowość szkolna i dojrzałość szkolna. Aktualnie pojęcia te stosowane są wymiennie. Gdy mówimy "dojrzałość szkolna" mamy na myśli przede wszystkim szeroko pojęty psychiczny rozwój, którego przebieg, tylko częściowo uwarunkowany biologicznym dojrzewaniem, jest wynikiem całokształtu oddziaływań, którym dziecko podlega od urodzenia. "Dojrzałość szkolna" - to określony poziom rozwoju konieczny dla dobrego przystosowania się dziecka do nowych warunków szkolnych, warunkujący dobre postępy w klasie pierwszej. Według S. Szumana dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychologicznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie I szkoły podstawowej. Jest to jakby moment równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka. Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, ponieważ składają się na nią różnorakie doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej i emocjonalno-społecznej. Na dojrzałość szkolną składają się wpływy czynników 1 / 10

2 biologicznych, środowiskowych i wychowawczych. Gotowość odnosi się do sfery najbliższego rozwoju, czyli tego, co dziecko może w niedługim czasie potencjalnie osiągnąć, co może opanować. Gotowość szkolna jest wynikiem dojrzewania, rozwoju dziecka, własnej aktywności dziecka i pomocy dorosłych, odpowiedzialnych za stworzenie dogodnych warunków do uczenia się dziecka (rodziców i nauczycieli). Okres przedszkolny charakteryzuje się dużą plastycznością i podatnością na wpływy środowiska i wychowania. W tym okresie kształtują się też cechy osobowości, decydujące o stosunku do ludzi i świata. Dlatego też, to przede wszystkim od rodziców i nauczycieli zależy, czy wykształcą w dziecku chęć współdziałania z innymi. Bardzo ważnym jest właściwe kierowanie rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym. W procesie wychowania przedszkolnego, przygotowanie dziecka do szkoły, dokonuje się w całokształcie czynności nauczyciela, zmierzających do wyzwalania różnorodnych aktywności dzieci. Pozwalają one każdemu wychowankowi osiągnąć możliwie optymalny dla niego poziom dojrzałości szkolnej. Rozwój dzieci przebiega podobnie, chociaż w specyficznym dla każdej jednostki tempie i na bazie indywidualnych cech ciała, temperamentu i zdolności. Niektóre dzieci rozwijają się wolniej, co może być skutkiem niekorzystnych warunków rodzinnych, czy też czynników biologicznych, inne - szybciej. Większość dzieci rozwija się w ten sposób, że określonemu ich wiekowi dopowiada określony stan rozwoju fizycznego oraz psychoruchowego. Dziecko, które charakteryzują typowe właściwości w zakresie rozwoju fizycznego, ruchowego oraz wszystkich sfer psychiki nazywamy dzieckiem rozwiniętym równomiernie lub harmonijnie. Jakie więc są pięciolatki? Chcąc pomóc pięciolatkowi w dojrzewaniu do szkoły podczas jego pobytu w przedszkolu, musimy go przede wszystkim dobrze poznać. Ważnym zadaniem jest zrozumienie jakie cechy i umiejętności dziecka są związane z jego wiekiem, a jakie z indywidualnymi właściwościami jego organizmu i wpływami środowiska, z którego pochodzi. Pięć lat to u większości maluchów tzw. faza grzecznego dziecka. Dzieci są przyjacielskie, spokojne, bez sprzeciwu wykonują polecenia, chętnie pomagają. Są przy tym ciekawe świata 2 / 10

3 zadają liczne pytania i próbują zrozumieć wiele z tego, co je otacza. W wieku około pięciu i pół lat, ze względu na zmiany hormonalne, zaczynają mieć często skrajne, gwałtowne reakcje emocjonalne. Nierzadko wtedy odmawiają wykonywania poleceń. Ze względu na swoją fizyczność 5 latek przeważnie nie usiedzi długo na jednym miejscu, lubi ruch i woli pracować, np. leżąc na podłodze niż siedzieć przy stoliku. Ma jeszcze słaby nadgarstek, stąd kłopoty z wykonywaniem czynności manualnych. Dość szybko męczą mu się ręce, dlatego dobrze, by codziennie bawił się plasteliną, wycinał, rysował i malował, ale krótko(ok. 10 min). Nie potrafi odraczać zaspokajania potrzeb biologicznych i nie uświadamia sobie do końca np. zmęczenia, głodu czy tego, że niedowidzi. Uwaga pięciolatka jest mimowolna, krótkotrwała i niepodzielna. Dziecko koncentruje się silnie na ważnym dla siebie zadaniu tak, że nie odbiera wówczas innych bodźców (np. nie słyszy, co się do niego mówi podczas zabawy). Myśli często w sposób skojarzeniowy, a myślenie życzeniowe albo magiczne jest często dla niego myśleniem prawdziwym. Dzięki rówieśnikom w przedszkolu kształtuje obraz własnej osoby uwyraźnia się jego samoocena i poczucie własnej wartości - podstawowe mechanizmy regulacyjne osobowości. Na tym etapie należy pokazać dziecku jego dobre strony i nauczyć, że nie ma dzieci lepszych i gorszych -że każdy człowiek po prostu różni się od innych. Wyposażenie dziecka pięcioletniego w pozytywne myślenie o sobie, o uczeniu się, w przekonanie, że szkoła nie jest trudna i stanowi ważny element budowania jego gotowości do dalszej edukacji. Jak oceniamy przygotowanie dziecka do szkoły? Znajomość, wyżej wymienionych możliwości pięciolatka w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej daje nauczycielowi podstawę do dokonania oceny dojrzałości szkolnej dziecka. Nowa reforma narzuca na nauczycieli przedszkola, nowe zadania. Zgodnie z nową podstawą programową, zadaniem nauczycieli wszystkich dzieci z grup pięciolatków, jest poprowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci. Informacje zbierane są i odnotowywane w specjalnie przygotowanym, indywidualnym dla każdego dziecka, arkuszu obserwacyjnym. Ponad to, nauczyciele przeprowadzają analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole tzw. diagnozę przedszkolną. Nauczyciel jest zobowiązany również do rzetelnego przygotowania informacji, która pomoże rodzicowi w podjęciu decyzji o ewentualnym, wcześniejszym posłaniu dziecka do szkoły. Pierwsze badanie dojrzałości dziecka ma miejsce w październiku/listopadzie, czyli z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej. Przeprowadza się je w oparciu o specjalny Arkusz Skali Gotowości Szkolnej Pięciolatka GE-5. Analiza gotowości do nauki w szkole, służy wskazaniu tych zachowań i 3 / 10

4 umiejętności dziecka, które będą sprzyjać nauce w szkole, oraz tych, które naukę w szkole utrudnią. Celem analizy jest więc wskazanie umiejętności, które trzeba rozwinąć, usprawnić, nad którymi trzeba jeszcze popracować, oraz odkrycie mocnych stron każdego dziecka. Celem takiej analizy jest także zgromadzenie informacji, które po przekazaniu rodzicom mają im pomóc w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej, aby mogli je wspomagać w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do ich potrzeb. W oparciu o zgromadzone wyniki diagnozy przedszkolnej nauczyciel przedszkola, opracowuje, indywidualny dla każdego dziecka, program wspomagania i korygowania rozwoju. Rodzice zapoznają się z takim planem pracy indywidualnej z dzieckiem. Otrzymują wskazówki do pracy w domu. Program jest realizowany w kolejnych miesiącach nauki. Dziecko otrzymuje wówczas odpowiednie wsparcie, aby być dobrze przygotowane do rozpoczęcia nauki w szkole. Ponownej diagnozy sześciolatka, nauczyciele dokonują w kwietniu. Za pomocą specjalnie opracowanej Skali Gotowości Szkolnej SGS, określa się stopień gotowości szkolnej w zakresie poszczególnych sprawności dziecka. Na podstawie tego badania nauczyciel opracowuje, w formie pisemnej, krótką informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Informacje taką otrzymuje rodzic po wypełnieniu przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego. Dzieciom rozpoczynającym naukę stawia się określone wymagania w zakresie dojrzałości fizycznej, umysłowej oraz społecznej i emocjonalnej. Określając stopień dojrzałości szkolnej bierzemy pod uwagę trzy aspekty rozwoju dziecka: a) rozwój fizyczny: wzrost, waga, stan zdrowia, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, wzroku, słuchu; b) rozwój umysłowy: mowa poprawna artykulacja, zasób słownictwa, swoboda wypowiedzi, zasób pojęć, wiedzy, zdolność myślenia przyczynowo-skutkowego, wyciągania wniosków, dokonywania analizy i syntezy, rozumienie poleceń, zdolność koncentracji uwagi; 4 / 10

5 c) rozwój społeczno-emocjonalny: samodzielność, zaradność, umiejętność nawiązywania kontaktów, łatwość orientacji w środowisku, równowaga uczuciowa i opanowanie, obowiązkowość, zainteresowanie szkołą. Oto kompetencje jakimi powinno wykazać się dziecko pięcioletnie, podczas obserwacji w przedszkolu: 1. Kompetencje poznawcze: Dziecko wymienia pory roku, związane z nimi zabawy i zjawiska przyrody; Potrafi grupować przedmioty według różnych kryteriów; Potrafi umieścić nowy przedmiot w odpowiednie miejsce w ułożonym szeregu; Potrafi zapamiętać i wykonać polecenie; Potrafi opowiedzieć obrazkową historyjkę. Dzieli zdanie na wyrazy Dzieli wyraz na sylaby i łączy sylaby w wyraz; Rozumie sens umownych znaków graficznych; Potrafi porównać dwa obrazki różniące się szczegółami; 5 / 10

6 Zna i stosuje liczebniki główne i porządkowe; Dodaje i odejmuje konkretne przedmioty, liczmany; 2. Aktywność dziecka: Dziecko bada przedmioty, eksperymentuje; Pyta o przyczyny obserwowanych zjawisk; Zwraca uwagę na inne dzieci, przewiduje ich zachowania; Mówi w sposób zrozumiały dla innych, np. o swoich potrzebach; Zaprasza dzieci do zabaw i rozmów; Pomaga innym dzieciom spontanicznie lub na prośbę kolegi; Samo podejmuje próby poradzenia sobie z trudnością; Wykazuje inicjatywę, wypróbowuje różne sposoby działania; 6 / 10

7 Jest zainteresowane osiągnięciem celu, stara się dokończyć pracę; Okazuje radość z osiągniętego wyniku; 3. Sprawność psychomotoryczna: Dziecko sprawnie posługuje się nożyczkami; Lubi bawić się w konstruowanie budowli z drobnych klocków; Prawidłowo trzyma ołówek, kredkę (chwyt, napięcie mięśni); Rysuje po śladzie, łączy dane punkty liniami, odwzorowuje proste figury; Lubi układanki typu puzzle; 4. Odporność emocjonalna: W zabawach i w czasie aktywności zadaniowej dziecko nie reaguje przesadnym reaguje gniewem, nie obraża się, odwraca lub odchodzi; Nie wybucha złością, płaczem, zachowując się impulsywnie w stopniu utrudniającym mu kontakty z dziećmi; 7 / 10

8 Nie unika sytuacji i zadań wymagających samodzielności, nie wycofuje się, nie okazuje lęku; Nie przebywa blisko nauczyciela lub innej osoby dorosłej w stopniu utrudniającym zabawę i naukę w grupie. Ważnym aspektem rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, jest to, iż dojrzałość emocjonalna nie zawsze idzie w parze z dojrzałością intelektualną. Aby dziecko poradziło sobie w nowej szkolnej rzeczywistości powinniśmy zadbać o prawidłowy rozwój zarówno intelektualny jak i emocjonalny. Rodzicom często wydaje się, że ich dziecko jest mądre, ma duży zasób wiadomości, potrafi czytać, liczyć i pisać w szerszym zakresie aniżeli jego rówieśnicy i dlatego decydują się posłać dziecko wcześniej do szkoły, nie zastanawiając się nad tym, co dziecko przeżywa w nowym środowisku i jaki wpływ na dalszy rozwój mają jego emocje. Aby jak najlepiej emocjonalnie przygotowywać dziecko do szkoły: -Zapewnij mu poczucie bezpieczeństwa psychicznego i emocjonalnego. Zapewniaj, że je kochasz, doceniasz i akceptujesz. -Zmniejszaj lęk przed szkołą, wypełniając dziecku czas atrakcyjnymi zabawami, spacerami i rozmowami. -Wzmacniaj dziecko, podnosząc poczucie jego wartości. Stosuj wiele pochwał słownych, nagród. Nie krytykuj. Pomagaj w znajdowaniu sposobów rozwiązywania problemów, poprawiania błędów. -Nie stawiaj dziecku zbyt wygórowanych wymagań. Licz się z jego indywidualnymi możliwościami. -Wzmacniaj relacje z dzieckiem poświęcając mu dużo uwagi i czasu. Pytaj o jego potrzeby i w miarę możliwości spełniaj jego pragnienia. 8 / 10

9 -Chroń dziecko przez budowaniem negatywnego obrazu szkoły. Nie strasz szkołą, nauczycielem, nauką oraz własnymi przykrymi doświadczeniami. -Buduj wraz z dzieckiem pozytywny obraz szkoły. Odwiedź z dzieckiem szkołę przed rozpoczęciem w niej nauki. Ciesz się razem z nim z nowego tornistra i podręczników. -Wsłuchaj się w emocje dziecka. Obserwuj i pytaj, co czuje i dlaczego? Analizując jego zachowanie, zastanów się nad przyczynami smutku lub niepokoju. Wczesna edukacja przedszkolna ma ogromne znaczenie dla ogólnego rozwoju dziecka. Najnowsze badania wykazują, że okres do około 6 roku życia jest szczególnie istotny dla rozwoju dziecka, a zwłaszcza dla rozwoju jego systemu nerwowego, który będzie odpowiadał za możliwości emocjonalne i intelektualne malucha. Zmieniona podstawa programowa wychowania przedszkolnego większy nacisk kładzie na problemy wychowawcze: kształtowanie u dzieci systemu wartości, wdrażanie do pokonywania trudności i kształtowanie odporności psychicznej, a także na rozwijanie umiejętności społecznych i wartości estetycznych. Większość wrodzonych umiejętności dziecka rozwija się intensywnie w wieku przedszkolnym. Dlatego działania edukacyjne, pobudzanie rozwoju intelektualnego i społecznego dziecka, przynoszą najlepsze rezultaty właśnie w tym czasie. Jest to także najlepszy okres na zapobieganie ewentualnym, późniejszym trudnościom w nauce, na niwelowanie dysharmonii i zaburzeń rozwojowych, wyrównywanie zaniedbań środowiskowych. Ważne jest wiec, aby dziecko w odpowiednim momencie zostało objęte wsparciem, jakie zapewni mu system pomocy psychologiczno-pedagogicznej placówki przedszkolnej przy współpracy z rodzicami. Bibliografia: Publikacje internetowe, materiały z odbytych szkoleń, warsztatów (2011/2012) Biuletyn Klubu Nauczyciela Pomagamy uczyć ; WSiP, Wychowanie przedszkolne nr 1/2009; 9 / 10

10 B. Janiszewska, Pięciolatek w przedszkolu ; Wychowanie przedszkolne i kształcenie zintegrowane materiał promocyjny Otwórzmy dziecku drzwi, WSiP Brzezińska A. Wspomaganie rozwoju czy nauczanie, w: Wychowanie w Przedszkolu 1994/1. Waloszek D. Przygotowanie dzieci 6-letnich do zadań szkolnych, WSiP Zielona Góra Waszkiewicz E. Pracuję z 6-latkiem. Poradnik dla nauczycieli i rodziców, WSiP, Warszawa Kwiatkowska M. (red) Podstawy pedagogiki przedszkolnej, WSiP, Warszawa M.Przetacznikowa-Gierowska, Z. Włodarski,,Psychologia wychowawcza", PWN, W-wa 2002 B. Wilgocka-Okoń "Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich" Wyd. Akademickie "Żak", W-wa / 10