KATECHEZA DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH. Ks. Tomasz Lelito Temat: Bł. Jan Paweł II wzywa do realizacji wyobraźni miłosierdzia

Transkrypt

1 KATECHEZA DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Ks. Tomasz Lelito Temat: Bł. Jan Paweł II wzywa do realizacji wyobraźni miłosierdzia ZAŁOŻENIA EDUKACYJNE 1. Cele katechetyczne wymagania ogólne Uczeń, w oparciu o treść nauczania bł. Jana Pawła II, poznaje założenia wyobraźni miłosierdzia. 2. Treści nauczania wymagania szczegółowe Wiedza Uczeń: Wyjaśnia pojęcie wyobraźnia miłosierdzia. Wymienia i potrafi opisać zasadnicze idee związane z wyobraźnią miłosierdzia. Zna założenia projektu edukacyjnego Mieć wyobraźnię miłosierdzia oraz zasady działania Szkolnych Kół Caritas. Umiejętności Uczeń: Wykazuje się wrażliwością (rozumie i uczy się wyobraźni miłosierdzia ) Włącza się w dzieła miłosierdzia Włącza się w konkurs Mieć wyobraźnię miłosierdzia. Jest otwarty na wspieranie założenia Szkolnego Koła Caritas w swojej szkole i uczestniczeniu w jego działalności. 3. Metody i techniki: pogadanka, wykład, analiza tekstu, tworzenie projektu. 4. Środki dydaktyczne: wydruki tekstów do analizy, kartony do tworzenia projektu wg wyobraźni miłosierdzia.

2 PRZEBIEG KATECHEZY 1. Modlitwa Katecheta wita się z uczniami i zaprasza do wspólnej modlitwy. Wskazując, że będzie to katecheza nawiązująca do Bożego miłosierdzia, zachęca uczniów do modlitwy w intencji ubogich, chorych i zagubionych. Następnie modli się wspólnie z uczniami modlitwą do Bożego miłosierdzia, powtarzając ją trzy razy: O Krwi i Wodo, któraś wytrysnęła z Najświętszego Serca Jezusowego, jako zdrój miłosierdzia dla nas, ufam Tobie. 2. Nawiązanie do tematu Katecheta może przygotować i wyeksponować w formie obrazów bądź slajdów obraz Jezusa miłosiernego oraz św. s. Faustyny i bł. Jana Pawła II, co przyczyni się do odpowiedniego klimatu na katechezie. Po modlitwie, sprawdzeniu listy obecności oraz ewentualnie zadania lub wiadomości z ostatniej lekcji, katecheta zapisuje na tablicy hasło WYOBRAŹNIA MIŁOSIERDZIA i zachęca uczniów do wyrażenia swoich opinii, skojarzeń lub refleksji, jakie rodzą się w nich po przeczytaniu tego hasła. Po rozmowie z uczniami i w nawiązaniu do ich wypowiedzi katecheta przypomina uczniom kontekst dzisiejszej katechezy o wyobraźni miłosierdzia. Może to zrobić w następujący sposób: Obserwując współczesny świat można zauważyć bardzo wiele paradoksów, które rażąco przypominają nam o konieczności refleksji nad naszym postępowaniem. Z jednej strony jesteśmy świadkami bardzo wielu szlachetnych akcji charytatywnych i dobroczynnych, działalności wielu fundacji na rzecz dzieci, chorych, ubogich, środowiska naturalnego, zwierząt, a z drugiej strony trudno zaprzeczyć, że obok tego dobra występuje bardzo wiele zła, nienawiści, niepotrzebnego cierpienia, zdrady, braku zaufania do innych. W każdym z nas istnieje sprzeciw wobec zła i głupoty, ale również może pojawić się pewna bezradność wobec tych negatywnych zjawisk. Nie zawsze możemy wiedzieć, na czym oprzeć nasze myślenie i postępowanie, aby przyczyniać się do rozwoju dobra. Dlatego warto sobie przypomnieć i przybliżyć ideę, którą bł. Jan Paweł II nazwał Nową wyobraźnią miłosierdzia (zob. Jan Paweł II, List apostolski Novo millennio ineunte z 6 stycznia 2001 r., p. 50). Istotną przyczyną, która zachęca nas do zatrzymania się nad tym zagadnieniem jest peregrynacja w naszej diecezji znanego nam obrazu Jezusa Miłosiernego Jezu, ufam Tobie oraz relikwii apostołów Bożego miłosierdzia, czyli św. s. Faustyny Kowalskiej oraz bł. Jana Pawła II. 2

3 3. Sytuacja egzystencjalna Katecheta zachęca do wysłuchania (bądź przeczytania) fragmentu z homilii Jana Pawła II wygłoszonej 18 sierpnia 2002 na krakowskich Błoniach podczas mszy św., w czasie której beatyfikował Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, Jana Beyzyma, Jana Balickiego oraz Sancję Janinę Szymkowiak (załącznik nr 15): Kościół od początku swego istnienia, odwołując się do tajemnicy Krzyża i zmartwychwstania, naucza o Bożym miłosierdziu, które jest rękojmią nadziei i źródłem zbawienia człowieka. Wydaje się jednak, że dzisiaj jest szczególnie wezwany, by głosić światu to orędzie. Nie może zaniedbać tej misji, skoro wzywa go do tego sam Bóg przez świadectwo św. Faustyny. A wybrał do tego nasze czasy. Może dlatego, że wiek dwudziesty, mimo niewątpliwych osiągnięć w wielu dziedzinach, naznaczony był w szczególny sposób misterium nieprawości. Z tym dziedzictwem dobra, ale też i zła weszliśmy w nowe tysiąclecie. Przed ludzkością jawią się nowe perspektywy rozwoju, a równocześnie nowe, niespotykane dotąd zagrożenia. Człowiek nierzadko żyje tak, jakby Boga nie było, a nawet stawia samego siebie na Jego miejscu. Uzurpuje sobie prawo Stwórcy do ingerowania w tajemnicę życia ludzkiego. Usiłuje decydować o jego zaistnieniu, wyznaczać jego kształt przez manipulacje genetyczne i w końcu określać granicę śmierci. Odrzucając Boże prawa i zasady moralne, otwarcie występuje się przeciw rodzinie. Na wiele sposobów usiłuje się zagłuszyć głos Boga w ludzkich sercach, a Jego samego uczynić wielkim nieobecnym w kulturze i społecznej świadomości narodów. Tajemnica nieprawości wciąż wpisuje się w rzeczywistość świata. Doświadczając tej tajemnicy człowiek przeżywa lęk przed przyszłością, przed pustką, przed cierpieniem, przed unicestwieniem. Może właśnie dlatego, przez świadectwo skromnej zakonnicy, Chrystus niejako wchodzi w nasze czasy, aby wyraźnie wskazać na to źródło ukojenia i nadziei, jakie jest w odwiecznym miłosierdziu Boga. Trzeba, aby Jego orędzie o miłosiernej miłości zabrzmiało z nową mocą. Świat potrzebuje tej miłości. Nadszedł czas, żeby Chrystusowe przesłanie dotarło do wszystkich, zwłaszcza do tych, których człowieczeństwo i godność zdaje się zatracać w mysterium iniquitatis. Nadszedł czas, aby orędzie o Bożym miłosierdziu wlało w ludzkie serca nadzieję i stało się zarzewiem nowej cywilizacji cywilizacji miłości (Jan Paweł II, Fragment homilii z r.). Po odczytaniu i zastanowieniu się nad treścią powyższego tekstu, katecheta zwraca się do uczniów z prośbą, aby postarali się wymienić wyzwania opisane przez Jana Pawła II. Po wymienieniu ich i zapisaniu w formie haseł na tablicy (np.: aborcja, ateizm lub agnostycyzm, odrzucanie zasad moralnych itp.), katecheta prowadzi z uczniami pogadankę na temat 3

4 podobnych wyzwań, występujących w bliskim środowisku uczniów. Na tym etapie katechezy powyższa dyskusja pozwoli uzmysłowić sobie uczniom prawdę, że mówienie o nowej wyobraźni miłosierdzia jest jak najbardziej uzasadnione. 4. Interpretacja (wiara i życie Kościoła) Na tym etapie katechezy, katecheta robi krótkie wprowadzenie do pracy w grupach, której efekty mają za zadanie określenie głównych zasad wynikających z nowej wyobraźni miłosierdzia. Może to zrobić w następujący sposób: Naturalnym odruchem człowieka o dobrym sercu na cierpienie, biedę, błądzenie jest chęć pomocy. Dostrzegamy w naszym najbliższym otoczeniu, że istnieje bardzo wiele sytuacji, które wymagają naszego mądrego działania. Aby to działanie było właściwe, warto zastanowić się i dokładnie określić zasady nowej wyobraźni miłosierdzia, o których nauczał bł. Jan Paweł II. Katecheta dzieli klasę na grupy i rozdziela pomiędzy nimi cztery zadania, które na podstawie analizy papieskiego nauczania, mają odpowiedzieć uczniom na cztery zasadnicze pytania: a) Gdzie tkwi źródło programu nowej wyobraźni miłosierdzia? b) Kogo należy objąć programem nowej wyobraźni miłosierdzia? c) Jak powinien wyglądać styl chrześcijańskiego miłosierdzia wg nowej wyobraźni miłosierdzia? d) Na co w sposób szczególny należy zwracać uwagę w byciu bliźnim dla potrzebujących? Katecheta rozdaje grupom następujące teksty, które mają pomóc w odpowiedzi na powyższe pytania: Grupa I: Gdzie tkwi źródło programu nowej wyobraźni miłosierdzia?(załącznik nr 16) Pragniemy z wiarą powtarzać: Jezu, ufam Tobie! To wyznanie, w którym wyraża się ufność we wszechmocną miłość Boga, jest szczególnie potrzebne w naszych czasach, w których człowiek doznaje zagubienia w obliczu wielorakich przejawów zła. Trzeba, aby wołanie o Boże miłosierdzie płynęło z głębi ludzkich serc, pełnych cierpienia, niepokoju i zwątpienia, poszukujących niezawodnego źródła nadziei. Dlatego przychodzimy dziś tu, do łagiewnickiego sanktuarium, aby na nowo odkrywać w Chrystusie oblicze Ojca, który jest Ojcem miłosierdzia oraz Bogiem wszelkiej pociechy (por. 2 Kor l, 3). Pragniemy oczyma duszy wpatrywać się w oczy miłosiernego Jezusa, aby w głębi Jego spojrzenia znaleźć 4

5 odbicie własnego życia oraz światło łaski, którą już po wielokroć otrzymaliśmy i którą Bóg zachowuje dla nas na każdy dzień i na dzień ostateczny (Jan Paweł II, Fragment homilii z 17 sierpnia 2002 r. wygłoszonej w czasie konsekracji Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie Łagiewnikach). Grupa II: Kogo należy objąć programem nowej wyobraźni miłosierdzia?(załącznik nr 17) Jeśli nasze działania rzeczywiście mają początek w kontemplacji Chrystusa, to powinniśmy umieć Go dostrzegać przede wszystkim w twarzach tych, z którymi On sam zechciał się utożsamić: «Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie» (Mt 25, 35-36). Te słowa nie są jedynie wezwaniem do miłosierdzia: zawierają one głęboki sens chrystologiczny, który ukazuje w pełnym blasku tajemnicę Chrystusa. Te słowa, w nie mniejszym stopniu niż wierność prawdzie, są probierzem wierności Kościoła jako Oblubienicy Chrystusa. Nie należy oczywiście zapominać, że nikt nie może zostać pozbawiony naszej miłości, jako że «Syn Boży przez wcielenie swoje zjednoczył się jakoś z każdym człowiekiem» (GS 22). Jednakże wedle jednoznacznych słów Ewangelii jest On w szczególny sposób obecny w ubogich, dlatego wobec nich Kościół winien stosować «opcję preferencyjną». Poprzez tę opcję dajemy świadectwo o kształcie miłości Boga, o Jego opatrzności i miłosierdziu i w pewien sposób nadal rozsiewamy w dziejach ziarna Królestwa Bożego, które sam Jezus pozostawił w czasie swego ziemskiego życia, wychodząc naprzeciw tym, którzy zwracali się do Niego z wszelkimi potrzebami duchowymi i materialnymi (NMI 49). Grupa III: Jak powinien wyglądać styl chrześcijańskiego miłosierdzia wg nowej wyobraźni miłosierdzia? (Załącznik nr 18) Winniśmy zatem postępować w taki sposób, aby w każdej chrześcijańskiej wspólnocie ubodzy czuli się «jak u siebie w domu». Czyż taki styl bycia nie stałby się największą i najbardziej skuteczną formą głoszenia dobrej nowiny o Królestwie Bożym? Bez tak rozumianej ewangelizacji, dokonującej się przez miłosierdzie i świadectwo chrześcijańskiego ubóstwa, głoszenie Ewangelii będące przecież pierwszym nakazem miłosierdzia może pozostać nie zrozumiane i utonąć w powodzi słów, którymi i tak jesteśmy nieustannie zalewani we współczesnym społeczeństwie przez środki przekazu (NMI 50). Grupa IV: Na co w sposób szczególny należy zwracać uwagę w byciu bliźnim dla potrzebujących? (załącznik nr 19) 5

6 W naszej epoce wiele jest bowiem potrzeb, które poruszają wrażliwość chrześcijan. Nasz świat wkracza w nowe tysiąclecie pełen sprzeczności, jakie niesie z sobą rozwój gospodarczy, kulturowy i techniczny, który niewielu wybranym udostępnia ogromne możliwości, natomiast miliony ludzi nie tylko pozostawia na uboczu postępu, ale każe się im zmagać z warunkami życia uwłaczającymi ludzkiej godności. Jak to możliwe, że w naszej epoce są jeszcze ludzie, którzy umierają z głodu, skazani na analfabetyzm, nie mający dostępu do najbardziej podstawowej opieki lekarskiej, pozbawieni domu, w którym mogliby znaleźć schronienie? Ten krajobraz ubóstwa może poszerzać się bez końca, jeśli do starych jego form dodamy nowe, dotykające często także środowisk i grup ludzi materialnie zasobnych, którym wszakże zagraża rozpacz płynąca z poczucia bezsensu życia, niebezpieczeństwo narkomanii, opuszczenie w starości i chorobie, degradacja lub dyskryminacja społeczna. Trzeba, aby w obliczu tej sytuacji chrześcijanin uczył się wyrażać swą wiarę w Chrystusa przez odczytywanie ukrytego wezwania, jakie On kieruje do niego ze świata ubóstwa. W ten sposób będzie można kontynuować tradycję miłosierdzia, która już w minionych dwóch tysiącleciach wyraziła się na wiele różnych sposobów, ale która obecnie wymaga może jeszcze większej inwencji twórczej. Potrzebna jest dziś nowa «wyobraźnia miłosierdzia», której przejawem będzie nie tyle i nie tylko skuteczność pomocy, ale zdolność bycia bliźnim dla cierpiącego człowieka, solidaryzowania się z nim, tak aby gest pomocy nie był odczuwany jako poniżająca jałmużna, ale jako świadectwo braterskiej wspólnoty dóbr (NMI 50). W trakcie pracy uczniów katecheta zapisuje na tablicy dużymi literami NOWA WYOBRAŹNIA MIŁOSIERDZIA. Po zakończeniu pracy w grupach, katecheta zbiera przedstawione przez uczniów efekty ich pracy i w postaci odpowiednio sformułowanych zasad nowej wyobraźni miłosierdzia zapisuje je na tablicy. Należy zwrócić uwagę, aby mocno zaakcentować prawdę, że w nowej wyobraźni miłosierdzia czyny miłości są ściśle związane z zaufaniem do Bożego miłosierdzia i z niego wypływają. Wśród wypisanych zasad nie powinno zabraknąć następujących: a) Źródłem każdego dobrego uczynku, realizowanego przez człowieka wierzącego, powinno być zawsze Boże Miłosierdzie, którego każdy wciąż doświadcza; b) Adresatami programu nowej wyobraźni miłosierdzia są wszyscy potrzebujący pomocy i miłości; c) Dobroczynność wobec innych ma mieć charakter nie tyle jednorazowych lub wielorazowych akcji, lecz ma być stylem życia, poprzez który w każdych warunkach 6

7 dobrymi uczynkami dajemy świadectwo prawdzie, że Bóg nas ukochał i darzy miłosierdziem; d) Całkowite zaufanie Jezusowi Miłosiernemu i doświadczanie Jego miłości pomoże w kształtowaniu postawy siebie jako prawdziwego bliźniego dla innych. Tylko taka postawa ustrzeże przed filantropią, która może być poniżająca dla innych. 5. Zastosowanie życiowe Katecheta zwraca się do uczniów w następujący sposób: Miłosierdzie Boże zachęca do tego, aby dostrzegać nie tylko potrzeby bliźnich, ale również w dostępny nam sposób im zaradzać. Bł. Jan Paweł II przypomniał, że miłosierdzie ma długą i bogatą tradycję w Kościele, niemniej jednak zauważył również, że we współczesnych czasach wymaga ono jeszcze większej inwencji twórczej (por. NMI 50). Mając w świadomości zasady nowej wyobraźni miłosierdzia (wypisane na tablicy), warto zastanowić się, w jaki sposób możemy stać się uczestnikami tego programu. Jeśli w szkole nie działa Szkolne Koło Caritas, warto, aby w tym momencie katechezy katecheta przybliżył uczniom ideę działalności tej grupy (informacje na temat Szkolnych Kół Caritas znajdują się pod następującym linkiem: Podobnie warto zwrócić uwagę na projekt edukacyjny dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych województwa małopolskiego, w ramach którego organizowany jest konkurs Mieć wyobraźnię miłosierdzia (zob.: Jeśli w klasie jest dostęp do Internetu oraz możliwość skorzystania z rzutnika multimedialnego, warto wspólnie z uczniami przeglądnąć wskazane strony internetowe. Celem tego działania jest wspólne zastanowienie się z uczniami nad założeniem Szkolnego Koła Caritas (o ile nie istnieje w szkole) oraz zachęta do udziału we wspomnianym projekcie edukacyjnym. Kolejnym krokiem tego etapu katechezy jest wspólne utworzenie projektu nawiązującego np. do założenia w szkole Szkolnego Koła Caritas. Tworzenie projektu może przybrać następującą formę: katecheta przyczepia do tablicy duży karton, opatrzony przykładowym nagłówkiem: SZKOLNE KOŁO CARITAS W MOJEJ SZKOLE (skrót SKC). Następnie dzieli karton na kolumny, które opatruje nagłówkami: Dlaczego warto założyć SKC?; Czym ogólnie zajmuje się SKC?; Czym może zająć się SKC w mojej szkole?; Jak założyć SKC w mojej szkole?. Wszelkie potrzebne informacje katecheta i uczniowie znajdą pod podanym powyżej linkiem. 7

8 6. Podsumowanie treści W ramach podsumowania treści katecheta przeprowadza z uczniami pogadankę na temat poruszanych treści. W rozmowie powinien posłużyć się następującymi pytaniami: a) Gdzie tkwi źródło miłosierdzia? b) Dlaczego czynów miłości chrześcijanin nie powinien rozdzielać od swojej wiary? c) Na czym polega nowa wyobraźnia miłosierdzia? d) Podaj najważniejsze zasady nowej wyobraźni miłosierdzia e) W jaki sposób można realizować dobre uczynki w duchu nowej wyobraźni miłosierdzia w Twoim środowisku? f) W jaki sposób wg Ciebie peregrynacja obrazu Jezusa Miłosiernego oraz relikwii św. s. Faustyny i bł. Jana Pawła II przyczynią się do rozwoju postaw opartych na stylu chrześcijańskiego miłosierdzia? 7. Notatka Błogosławiony Jan Paweł II stwierdził: Miłosierdzie czynów nadaje nieodpartą moc miłosierdziu słów (NMI 50). Wyraził w ten sposób, że człowiek wierzący nie może zapomnieć o uczynkach miłosierdzia spełnianych wobec bliźnich. Jako papież w swoim nauczaniu określił nawet sposób działania, który określił mianem Nowej wyobraźni miłosierdzia: Główne zasady tego projektu są następujące: a) Źródłem każdego dobrego uczynku, realizowanego przez człowieka wierzącego, powinno być zawsze Boże Miłosierdzie, którego każdy wciąż doświadcza; b) Adresatami programu nowej wyobraźni miłosierdzia są wszyscy potrzebujący pomocy i miłości; c) Dobroczynność wobec innych ma mieć charakter nie tyle jednorazowych lub wielorazowych akcji, lecz ma być stylem życia, poprzez który w każdych warunkach dobrymi uczynkami dajemy świadectwo prawdzie, że Bóg nas ukochał i darzy miłosierdziem; d) Całkowite zaufanie Jezusowi Miłosiernemu i doświadczanie Jego miłości pomoże w kształtowaniu postawy siebie jako prawdziwego bliźniego dla innych. Tylko taka postawa ustrzeże przed filantropią, która może być poniżająca dla innych. 8. Praca domowa Rozwiń stwierdzenie bł. Jana Pawła II: Miłosierdzie czynów nadaje nieodpartą moc miłosierdziu słów (NMI 50). 8

9 9. Modlitwa końcowa Na zakończenie katechezy katecheta zachęca uczniów do skupienia się oraz modlitwy w intencji osób potrzebujących miłosierdzia Bożego i pomocy ze strony bliźnich. Następnie modli się dziesiątkiem Koronki do Bożego Miłosierdzia. 9