GEOGRAFIA: Świat bez tajemnic Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne kl. II Rok Szkolny 2015/16

Transkrypt

1 GEOGRAFIA: Świat bez tajemnic Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne kl. II Rok Szkolny 2015/16 Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Europę, wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wybrane rzeki, wybrane państwa Europy i ich stolice wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wybrane rzeki i jeziora, wybrane góry Europy, wybrane państwa Europy i ich stolice pojęcia: fiord Europa kontynent na którym mieszkasz opisuje położenie wykazuje wpływ czynników geograficzne Europy, kształtujących klimat na wymienia typy klimatu cechy klimatu wskazanych Europy i podaje ich główne obszarów Europy, cechy, porównuje środowisko wykazuje wpływ Oceanu przyrodnicze wskazanych Atlantyckiego i prądów regonów, morskich na klimat Europy, określa wpływ określa, na podstawie map, zróżnicowania główne cechy środowiska narodowościowego i przyrodniczego Europy, kulturowego na zmiany wymienia główne grupy polityczne współczesnej językowe Europy Europy Sąsiedzi Polski określa współzależności, korzystając z map, między poszczególnymi składnikami Europy, wykazuje integrację krajów europejskich w ramach UE Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Czechy i Słowację, podaje nazwy ich stolic oraz wskazuje na mapie ich położenie, walorów turystycznych Czech i Słowacji Ukrainę, Białoruś i Litwę,, podaje nazwy stolic oraz lokalizuje je na mapie, odczytuje z mapy nazwy największych rzek oraz opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Czech i Słowacji, wskazane krainy geograficzne, rzeki oraz miasta Czech i Słowacji opisuje położenie geograficzne Ukrainy, Białorusi i Litwy, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych w porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze (w tym bogactwa mineralne) Czech i Słowacji, współzależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością gospodarczą porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Ukrainy, Białorusi i Litwy, przedstawia cechy rolnictwa Ukrainy, Białorusi i Litwy, przemian wykazuje różnice w rozwoju gospodarczym Czech i Słowacji porównuje, korzystając z gospodarkę Białorusi i Litwy, porównuje, korzystając z wykazuje wpływ przystąpienia do UE Czech i Słowacji na rozwój gospodarczy tych państw porównuje zmiany społeczne i gospodarcze zachodzące na Białorusi i na Litwie po 1990 roku, powiązań gospodarczych między Rosją 1

2 miast omawianych państw omawianych państwach, charakteryzuje warunki z punktu widzenia przydatności dla rolnictwa i wymienia główne kierunki produkcji rolnej w omawianych państwach, przedstawia konsekwencje awarii elektrowni w Czarnobylu opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Rosji oraz jej stolicy, konsekwencji dużej rozciągłości południkowej i równoleżnikowej, wskazuje, korzystając z map tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw roślin, wymienia przyczyny spadku liczby ludności Rosji w ostatnim okresie, przedstawia zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe Rosji, wskazuje obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia społecznych i gospodarczych na Ukrainie, wskazuje przyczyny i konsekwencje ujemnego przyrostu naturalnego na Ukrainie poziom gospodarki Ukrainy z poziomem gospodarki innych państw (uwzględniając główne kierunki oraz cechy wyróżniające) a Białorusią Rosję oraz podaje nazwę jej stolicy, lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Rosji (krainy geograficzne, rzeki, jeziora, morza, miasta) charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Rosji, porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze europejskiej i azjatyckiej części Rosji, wykazuje różnice w zaludnieniu różnych regionów Rosji i wskazuje przyczyny tych różnic, wykazuje rolę surowców energetycznych w gospodarce Rosji wykazuje zależności między elementami środowiska przyrodniczego Rosji, porównuje zagospodarowanie azjatyckiej i europejskiej części Rosji, podaje przyczyny wyludniania się Syberii ocenia, na podstawie map, warunki środowiska przyrodniczego wskazanych obszarów Rosji z punktu widzenia życia i działalności człowieka, wyszukuje w źródłach statystycznych dane dotyczące miejsca Rosji w produkcji przemysłowej świata Niemcy oraz ich stolicę, przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Niemiec opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Niemiec oraz ich stolicy, wskazane obiekty geograficzne charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Niemiec, wykazuje na przykładach związek produkcji rolnej wyjaśnia, starzenie się społeczeństwa Niemiec jako problem społeczny i gosp. (z uwzględnieniem imigracji) przedstawia problemy ocenia środowisko przyrodnicze z punktu widzenia gospodarki kraju, wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju 2

3 Niemiec: krainy geograficzne, rzeki, miasta, wymienia główne cechy gospodarki Niemiec (nowoczesny, dobrze rozwinięty przemysł, wysoki poziom rolnictwa towarowego) Niemiec z warunkami, identyfikuje cechy rolnictwa towarowego, przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu w Reńsko- Westfalskim O P. jako przykład zmian zachodzących w przemyśle w Europie Zach gospodarcze powstałe w wyniku połączenia NRD i RFN, ocenia, na podstawie efektywność i towarowość rolnictwa Niemiec gospodarczego Niemiec, wykazuje rolę Niemiec w Europie kraje skandynawskie oraz ich stolice pojęcia: gejzer przedstawia, korzystając z map, cechy położenia państw skandynawskich i cechy środowiska przyrodniczego, wymienia czynniki wpływające na średnią długość życia ludności w krajach skandynawskich, działalności gospodarczej państw skandynawskich wynikającej z cech tych krajów wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego omawianych państw: wpływ nadmorskiego położenia na gospodarkę Norwegii, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych (w tym rzek) w krajach Europy Pn, wykorzystanie cech środowiska przyr, dla rozwoju rolnictwa w Danii, przedstawia, na podstawie map: wspólne cechy środowiska przyrodniczego omawianych państw, cechy środowiska przyrodniczego wyróżniające dane państwo, wykazuje zależność między położeniem Islandii w strefie ryftu a występowaniem wulkanów i gejzerów, podaje cechy gospodarki, które wyróżniają dane państwo porównuje, na podstawie wskaźniki rozwoju gospodarczego państw skandynawskich wykorzystanie cech środowiska przyr. dla rozwoju rybołówstwa w Islandii wielką Brytanię oraz jej stolicę, przedstawia wyspiarskie położenie Wielkiej Brytanii podaje cechy położenia Wielkiej Brytanii, wskazane wyspy należące do Wielkiej Brytanii, krainy geograficzne i historyczne charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej Brytanii, przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Okręgu Środkowoangielskiego wykazuje znaczenie rewolucji przemysłowej i podbojów kolonialnych dla rozwoju Wielkiej Brytanii przedstawia rolę imigrantów w gospodarce kraju 3

4 Wielkiej Brytanii, wykazuje wpływ położenia Wielkiej Brytanii na jej klimat przedstawia cechy nowoczesnego przemysłu i rolnictwa Wielkiej Brytanii Francję i jej stolicę, przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Francji, przedstawia znaczenie Paryża jako światowej metropolii pojęcia: technopolia opisuje położenie geogr. Francji oraz jej stolicy, główne krainy geograficzne, wskazane: rzeki, miasta, wskazuje,na mapach tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw wybranych roślin charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyr. Francji, wskazane okręgi przemysłowe, wykazuje wpływ warunków na kierunki produkcji rolnej w różnych regionach Francji, wykazuje cechy rolnictwa towarowego i wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu rolnictwa Francji, uzasadnia znaczenie Paryża jako światowej metropolii przedstawia rolę rolnictwa i przemysłu w gospodarce kraju, przedstawia cechy położenia, wielkości oraz układu przestrzennego Paryża porównuje, na podstawie efektywność rolnictwa Francji z rolnictwem innych państw Europy, przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł wiedzy, pozycję Francji w gospodarce Europy Austrię i jej stolicę, obiekty geograficzne: Alpy, Dunaj, działalności gospodarczej w Alpach na przykładzie Austrii opisuje położenie geograficzne Austrii oraz jej stolicy, charakteryzuje łańcuch górski Alp wykazuje (na przykładzie Austrii) wpływ gór na: rozmieszczenie ludności, gospodarkę krajów alpejskich, piętrowość gospodarki rolnej w Alpach, wykorzystanie rzek do rozwoju energetyki, rozwój turystyki, transport wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego Alp (piętrowość klimatu i roślinności, gleby, fen) przedstawia problemy rozwoju turystyki w Austrii podaje, korzystając z mapy, nazwy europejskich państw położonych nad Morzem Śródziemnym, uzasadnia, dlaczego turyści chętnie odwiedzają państwa położone w rejonie wymienia nazwy państw położonych w Europie Pd i lokalizuje je na mapie, wymienia przykłady elementów środowiska przyrodniczego, które stanowią walory turystyczne państw śródziemnomorskich, pojęcia: przemysł turystyczny przedstawia wspólne cechy krajów basenu Morza Śródziemnego, wymienia przykłady walorów turystycznych państw śródziemnomorskich, opracowuje, korzystając z wymienia, na podstawie dowolnych źródeł informacji geograficznej, przykłady miejsc ( w tym miasta) Europy Południowej najchętniej odwiedzane przez turystów, rozpoznaje na fotografiach wskazane zabytki kultury wykazuje związki między rozwojem turystyki państw Europy Południowej a warunkami przyrodniczymi tych państw, wykazuje wpływ dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej na rozwój turystyki w regionie basenu Morza 4

5 Morza Śródziemnego, projektuje, na podstawie wskazanego źródła wiedzy geograficznej, trasę wycieczki po wybranym mieście Europy wymienia przykłady miast najchętniej odwiedzanych przez turystów, zabytków kultury materialnej państw Europy Południowej, wymienia przykłady zabytków kultury materialnej we wskazanych miastach Europy map, przewodników, internetu, trasę wycieczki po wybranej części Europy, prezentuje opracowaną trasę wycieczki po wybranej części Europy materialnej Europy Śródziemnego Azję, opisuje położenie Azji w stosunku do równika i południka 0, lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: największe wyspy i półwyspy, krainy geograficzne (Himalaje i ich najwyższy szczyt, przynajmniej dwie wyżyny i dwie niziny), rzeki (przynajmniej cztery) opisuje położenie geogr. Azji w stosunku do innych kontynentów i oceanów, wybrane elementy linii brzegowej Azji, nazywa i lokalizuje na mapie główne formy ukształtowania powierzchni Azji, Azji obszary występowania głównych typów klimatu, wybranych formacji roślinnych, podaje przynajmniej dwa przykłady kontrastów przyrodniczych Azji oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji, charakteryzuje, korzystając z map tematycznych, środowisko przyrodnicze wskazanego obszaru Azji, wyjaśnia mechanizm powstawania monsunów, obszary bezodpływowe przedstawia związek między klimatem a stanem wód rzek w Azji w różnych porach roku, wyjaśnia przyczynę występowania bagien na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów ocenia środowisko przyrodnicze wskazanych obszarów Azji z punktu widzenia życia i działalności człowieka Chiny i ich stolicę, wybrane obiekty geograficzne: Nizinę Chińską, Tybet, Himalaje, Huang-ho, Jangcy, podaje liczbę ludności opisuje położenie geogr. Chin oraz ich stolicy, przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się stare azjatyckie cywilizacje,, wskazane przedstawia, korzystając z map tematycznych, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Chin, wyjaśnia, korzystając z map, przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności na obszarze Chin, wykazuje, na podstawie wykresów i danych liczbowych, przemiany ludnościowe i urbanizacyjne w Chinach, wykazuje związek między zróżnicowaniem warunków ocenia radykalną politykę demograficzną wprowadzoną przez chińskie władze i wymienia przykłady jej konsekwencji, wskazuje przyczyny dynamicznego rozwoju przemysłu w Chinach 5

6 Chin, odczytuje, korzystając z mapy, nazwy największych miast Chin, roślin uprawianych w Chinach, obszary upraw ryżu w Chinach obiekty geogr: krainy geograficzne, rzeki, miasta,, obszary wydobycia surowców mineralnych oraz rejony upraw wybranych roślin wykazuje związek rytmu upraw ryżu z cechami klimatu monsunowego, identyfikuje cechy rolnictwa intensywnego (przy dużym nakładzie pracy ludzi), przedstawia znaczenie Chin w gospodarce światowej na obszarze Chin a typem rolnictwa (Chiny Wschodnie, Chiny Zachodnie), wskazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej położenie Japonii i jej stolicy, odczytuje, posługując się mapą, nazwy głównych wysp archipelagu japońskiego oraz oblewających go mórz, wymienia klęski żywiołowe nawiedzające Japonię, wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie trzech japońskich miast, znanych produktów przemysłu japońskiego opisuje cechy położenia geograficznego Japonii oraz jej stolicy, największe wyspy japońskie i podaje ich nazwy, wykazuje na przykładach dostosowanie życia ludności i gospodarki do warunków pojęcia: marikultura opisuje kulturę japońską cechy narodowe Japończyków i ich znaczenie dla rozwoju gospodarki kraju, koncernów japońskich, mające znaczenie w gospodarce światowej, wykazuje związek zjawisk sejsmicznych z położeniem wysp japońskich na granicy płyt litosfery, wyjaśnia przyczyny występowania tsunami, tajfunów wykazuje znaczenie czynników społecznokulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii, wykazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, że Japonia jest potęgą gospodarczą świata wykazuje dostosowanie gospodarki Japonii do warunków środowiska przyrodniczego Indie oraz ich stolicę, wymienia główne rośliny uprawiane w Indiach, wpływu religii (hinduizmu) na życie mieszkańców Indii opisuje położenie geogr. Indii oraz ich stolicy,, wskazane obiekty geograficzne: krainy geograficzne, rzeki, miasta, zna liczbę ludności i opisuje, na czym polega podział kastowy społeczeństwa Indii, charakteryzuje, korzystając z map, krainy geograficzne Indii, opisuje kontrasty społeczne w Indiach, przedstawia tradycyjne i nowoczesne działy przemysłu, wymienia cechy rolnictwa Indii i problemy jego rozwoju, podaje przyczyny i konsekwencje rozwoju wielkich miast, omawia najważniejsze przyczyny hamujące rozwój rolnictwa w Indiach (system dzierżawy, analfabetyzm ludności wiejskiej, wielkość gospodarstw rolnych, wyjaśnia najważniejsze problemy wynikające z przeludnienia, wykazuje wpływ religii (hinduizmu) na życie mieszkańców i gospodarkę Indii, wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju 6

7 kontrastów gospodarczych Indii, wykazuje związek rytmu upraw i kultury ryżu z cechami klimatu monsunowego w Indiach i innych krajach Azji Południowo-Wschodniej wymienia i lokalizuje na mapie główne obszary rolnicze Indii z uwzględnieniem rodzaju upraw ubóstwo ludności wiejskiej) przemysłu high-technology w Indiach lokalizuje, korzystając z mapy, region Bliskiego Wschodu, wskazuje ropę naftową jako główne źródło dochodu większości państw regionu wymienia kraje muzułmańskie Bliskiego Wschodu, omawia, korzystając z mapy, położenie krajów Bliskiego Wschodu, wykazuje wpływ klimatu na cechy rolnictwa i regionu charakteryzuje region Bliskiego Wschodu, uwzględniając: cechy kulturowe, zasoby ropy naftowej, poziom rozwoju gospodarczego, wykazuje wpływ religii (islamu) na życie społeczne i gospodarkę regionu, wymienia sposoby sztucznego nawadniania w krajach regionu wykazuje związek gospodarki państw Bliskiego Wschodu z posiadanymi złożami ropy naftowej wskazuje nowe działy przemysłu i usług, które obecnie rozwijają się w krajach Bliskiego Wschodu opisuje położenie geograficzne Afryki w stosunku do równika i południka 0,, wskazane obiekty geograficzne: Kotlinę Konga, Atlas, Kilimandżaro, Nil, Kongo, J. Wiktorii oraz J. Tanganika, lokalizuje, korzystając z mapy, obszary lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: kotliny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, opisuje, korzystając z map tematycznych, cechy Afryki wyjaśnia związek występowania stref klimatyczno-roślinnoglebowych w Afryce i ich symetrycznego układu względem równika z położeniem geograficznym tego kontynentu wyjaśnia powstawanie pasatów wyjaśnia przyczyny występowania wulkanów i rowów tektonicznych w Afryce 7

8 występowania lasu równikowego (w Kotlinie Konga), pustyń (Sahara) oraz sawanny lokalizuje, korzystając z mapy, strefę Sahelu, wymienia główne zajęcia ludności zamieszkującej region Sahelu opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne i środowisko przyrodnicze Sahelu, opisuje życie ludzi i formy gospodarowania w strefie Sahelu, wymienia nazwy roślin żywieniowych uprawianych w strefie Sahelu, ocenia zasoby wodne Sahelu podaje, korzystając z mapy, nazwy państw położonych w strefie Sahelu, wykazuje związek między działalnością człowieka w strefie Sahelu a zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym tego regionu, uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody w środowisku (niedobory słodkiej wody) wykazuje na przykładzie strefy Sahelu związek między formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi wyjaśnia, na czym polega pustynnienie Sahelu, konfliktów zbrojnych (plemiennych, międzypaństwowych) i wskazuje obszary ich występowania opisuje poziom życia ludności w krajach położonych na południe od Sahary wymienia dwa najważniejsze problemy społeczne regionu (problem wyżywienia ludności, występowanie chorób) wymienia najważniejsze problemy demograficzne i gospodarcze państw afrykańskich położonych na południe od Sahary porównuje poziom życia ludności w krajach Afryki położonych na południe od Sahelu, określa związki pomiędzy problemami wyżywienia ludności, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach na południe od Sahary wyjaśnia, dlaczego rolnictwo Afryki nie zaspokaja potrzeb ludności, wykazuje związek podziału politycznego Afryki oraz niektórych problemów społeczno-gospodarczych z przeszłością kolonialną tego kontynentu opisuje położenie Ameryki Północnej i Południowej w stosunku do południka 0, równika i oceanów, wybrane krainy geograficzne i rzeki obu Ameryk: Andy, Kordyliery, omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne Ameryki Północnej i Południowej, wybrane obiekty geograficzne obu Ameryk (krainy geograficzne, rzeki, jeziora), charakteryzuje, korzystając z map tematycznych, środowisko przyr. Ameryki Pn i Pd, podaje przyczyny występowania wulkanów i trzęsień ziemi na zachodnich wybrzeżach omawianych kontynentów wykazuje, korzystając z map tematycznych, podobieństwa i różnice między środowiskiem przyrodniczym Ameryki Północnej i Południowej wyjaśnia wpływ południkowego układu krain geograficznych na klimat Ameryk 8

9 Nizinę Amazonki, Nizinę Zatokową, Równiny Prerii, Wyżynę Brazylijską, wskazuje obszary występowania wybranych formacji roślinnych wykazuje związek strefowości roślinnej kontynentu ze strefowością klimatyczną Stany Zjednoczone i ich stolicę, nazywa i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące ze Stanami Zjednoczonymi, wybrane krainy geograficzne, rzeki (przynajmniej trzy), jeziora (cztery), lokalizuje, korzystając z mapy, obszary gęsto zaludnione oraz przynajmniej pięć wielkich miast Stanów Zjednoczonych, podaje główne kierunki migracji do Stanów Zjednoczonych dawniej i współcześnie opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych oraz ich stolicy, rozmieszczenie ludności przedstawia, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zróżnicowanie rasowe i etniczne społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, lokalizuje,na mapie, wybrane miasta (w tym wchodzące w skład megalopolis), lokalizuje, główne obszary rolnicze i miejsca występowania wybranych surowców mineralnych oraz największe okręgi przemysł., przedstawia cechy przemysłu Stanów Zjednoczonych (masowa produkcja, wysoki poziom techniczny, automatyzacja produkcji), podaje przykład Doliny Krzemowej jako okręgu przemysłowego najnowszej generacji przedstawia cechy miast amerykańskich, wymienia czynniki rozwoju wielkich miast, przedstawia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych i jego wpływ na gospodarkę kraju, wymienia cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych (wielkoobszarowe prywatne gospodarstwa rolne, towarowość rolnictwa, wysoki stopień mechanizacji, ekstensywny sposób gospodarowania, monokultury, specjalizacja gospodarstw rolnych), przedstawia, korzystając z rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej, wykazuje rolę przemysłu nowoczesnych technologii w gospodarce kraju wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnicznego i rasowego społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, okręgów przemysłowych najnowszej generacji, wykazuje związki między rozmieszczeniem okręgów przemysłowych a występowaniem surowców mineralnych wyróżnia główne cechy i przyczyny wielokulturowości społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, wykazuje rolę imigrantów w rozwoju gospodarczym Stanów Zjednoczonych, wykazuje związki między gospodarką rolną a warunkami środowiska przyrodniczego różnych regionów kraju (z uwzględnieniem cech rolnictwa ekstensywnego) 9

10 Brazylię i jej stolicę, obiekty geograficzne Brazylii: krainy geograficzne, rzeki (dwie najdłuższe), wymienia nazwy dwóch roślin plantacyjnych uprawianych w Brazylii, przedstawia warunki życia ludności w dzielnicach nędzy, działalności gospodarczej w Amazonii opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Brazylii oraz jej stolicy, przedstawia pochodzenie ludności Brazylii, podaje przyczynę wzrostu liczby ludności miejskiej Brazylii, identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii, wpływu warunków przyrodniczych na gospodarkę kraju wyjaśnia, na przykładzie Brazylii, przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Południowej uzasadnia koncentrację ludności i przemysłu na południowo-wschodnim wybrzeżu Brazylii Australię i opisuje jej położenie względem zwrotnika Koziorożca, wymienia nazwy i wskazuje na mapie oceany oblewające Australię, wybrane obiekty geograficzne: Alpy Australijskie, Górę Kościuszki, Murray- Darling, jezioro Eyre, wymienia nazwy charakterystycznych roślin i zwierząt Australii pojęcia: wody artezyjskie omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne Australii oraz jej stolicy, lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane obiekty geogr. Australii wymienia przykłady osobliwości flory i fauny uzasadnia, że Australia jest najbardziej suchym kontynentem świata przedstawia, korzystając z map, rozmieszczenie upraw i chowu zwierząt, obszary występowania wybranych bogactw mineralnych przedstawia wpływ czynników klimatycznych na klimat Australii, wyjaśnia przyczyny suchości klimatu Australii, charakteryzuje, środowisko przyrodnicze Australii, opisuje warunki geologiczne występowania wód artezyjskich, wymienia regiony Australii o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarczego, wyjaśnia nierównomierne rozmieszczenie ludności Australii wykazuje związek roślinności z warunkami klimatycznymi Australii, wyjaśnia rozmieszczenie obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarki kraju, przedstawia cechy rolnictwa ekstensywnego Australii wyjaśnia przyczyny występowania reliktowych gatunków zwierząt w Australii, wyjaśnia pochodzenie polskich nazw na mapie Australii, wykazuje odmienne cechy gospodarki Australii od gospodarki innych krajów wysoko rozwiniętych Antarktydę i Arktykę, omawia, korzystając z mapy, położenie wyjaśnia związek cech wykazuje wpływ wzrostu efektu cieplarnianego na: porównuje zmiany zachodzące w środowisku 10

11 opisuje warunki klimatyczne obszarów polarnych, roślin i zwierząt żyjących w Arktyce i Antarktyce geograficzne i granice obszarów polarnych, przedstawia cechy Arktyki i Antarktyki, działalności człowieka na obszarach polarnych, zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych obszarów polarnych z ich położeniem wokół biegunów, porównuje status prawny Arktyki i Antarktydy, podaje przyczyny zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych wielkość i grubość pokrywy lodowej obszarów polarnych, zmiany w świecie roślin i zwierząt obszarów polarnych przyrodniczym Arktyki i Antarktyki, wykazuje wpływ zmian zachodzących aktualnie w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych na zmiany w skali globalnej problemów współczesnego świata problemów współczesnego świata: środowiskowych, społecznych, gospodarczych, politycznych wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie uzasadnia, że większość problemów ogólnoświatowych zrodziło się jako problemy lokalne, uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w celu łagodzenia problemów światowych Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Położenie i środowisko przyrodnicze Polski Położenie Polski podaje wielkość powierzchni Polski, granice Polski z jej poszczególnymi sąsiadami oraz granicę morską, wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i ich stolice określa współrzędne geograficzne skrajnych oraz wskazanych punktów Polski, porównuje, na podstawie diagramów, powierzchnię terytorium Polski z powierzchnią innych państw Europy pojęcia: granice wewnętrzne UE oblicza różnice czasu słonecznego wskazanych miejsc w Polsce pojęcia: morskie wody wewnętrzne, morskie wody terytorialne wykazuje wpływ położenia na środowisko przyrodnicze i gospodarkę Polski wyszukuje w różnych źródłach wiedzy informacji o współczesnych problemach ogólnoświatowych, w tym o aktualnych konfliktach zbrojnych porównuje granice i terytorium współczesnej Polski z granicą i terytorium Polski przed II wojną światową, określa korzyści wynikające z położenia Polski w Europie 11

12 rozpoznaje wybrane rodzaje skał, wyróżnione ze względu na genezę, występujące w Polsce i we własnym regionie, wymienia przykładowe formy terenu powstałe w wyniku działalności lodowca, miejsca wydobycia w Polsce wybranych surowców energetycznych, podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał, wymienia surowce mineralne (w tym skalne) wydobywane we własnym regionie i podaje przykłady ich gospodarczego wykorzystania wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie krain geograficznych, umiejscawia własny region (miejscowość) w odpowiednim pasie ukształtowania powierzchni i krainie geograficznej, Wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski. Działalność lądolodu i jego wpływ na rzeźbę terenu. Baza surowcowa. rozpoznaje wybrane rozpoznaje wskazane - rozpoznaje i opisuje na rodzaje skał występujące w rodzaje skał oraz, podstawie rysunków lub Polsce i własnym regionie, korzystając z mapy, określa fotografii wskazane formy opisuje warunki tworzenia główne obszary ich terenu powstałe w wyniku się pokładów węgla występowania w Polsce i we działalności lądolodu lub wód kamiennego i wapieni, własnym regionie, wypływających z topniejącego zna podział dziejów Ziemi na lodowca (w tym typy jezior maksymalne zasięgi ery, polodowcowych) oraz zlodowaceń na obszarze Polski przedstawia ich genezę, Polski, górotwory hercyńskie i - wykazuje zależności wskazuje, korzystając z alpejskie, pomiędzy współczesną rzeźbą mapy geologicznej Polski, wymienia przykładowe Polski a wybranymi rejony występowania formy terenu powstałe w wydarzeniami geologicznymi różnych rodzajów skał wyniku erozyjnej i (ruchy górotwórcze, zalewy (wyróżnionych ze względu akumulacyjnej działalności mórz, zlodowacenia), na genezę), lądolodu oraz wód - wykazuje zależność między wypływających z działalnością lądolodu a przykłady form topniejącego lodowca i cechami rzeźby terenu polodowcowych przedstawia ich genezę, północnej i środkowej Polski, występujących na obszarze wymienia surowce, które - wykazuje zależność, Polski, Polska eksportuje i korzystając z map, między miejsca importuje skałami występującymi na wydobycia w Polsce danym terenie (w tym we wybranych surowców pojęcia: ozy, rzeźba własnym regionie) a energetycznych, młodoglacjalna działalnością lądolodu metalicznych i skalnych pojęcia: lądolód, jeziora polodowcowe, głazy narzutowe, sandry, pradoliny przyporządkowuje krainy geograficzne odpowiednim pasom ukształtowania powierzchni Polski, uzasadnia dlaczego Polskę nazywamy krajem nizinnym Podział Polski na krainy geograficzne przedstawia, korzystając z porównuje, korzystając z mapy hipsometrycznej, mapy, wysokości zróżnicowanie wysokości bezwzględne i rzeźbę terenu bezwzględnych na poszczególnych krain terytorium Polski, geograficznych wyróżnia główne cechy ukształtowania powierzchni Polski zna podział dziejów Ziemi na ery i okresy, czyta mapę stratygraficzną Polski (występowanie skał z różnych okresów geologicznych), wykazuje na przykładach związek występowania określonych typów genetycznych skał na danym obszarze Polski z przeszłością geologiczną, wykazuje zależność występowania surowców mineralnych od budowy geologicznej podaje kryteria wyróżniania krain geograficznych 12

13 odczytuje, na podstawie mapy hipsometrycznej, skrajne wysokości bezwzględne w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni Polski podaje nazwę miesiąca o największej i najmniejszej średniej temperaturze powietrza, wymienia termiczne pory roku opisuje typy pogody i ich zmienność w ciągu roku podaje wartość średniej temperatury powietrza w lipcu i w styczniu, średnią sumę opadów oraz przeważający kierunek wiatrów w Polsce, wymienia cechy klimatu umiarkowanego przejściowego, wymienia cechy klimatu górskiego, opisuje, na podstawie diagramów oraz map klimatycznych, cechy klimatu wskazanych regionów Polski ( w tym regionu zamieszkania) Klimat Polski wymienia czynniki kształtujące klimat Polski, podaje główne cechy rozkładu temperatury powietrza i opadów na obszarze Polski, wyróżnia rodzaje mas powietrza napływające nad Polskę i wskazuje na mapie kierunek ich ruchu, przedstawia związek rocznego przebiegu temperatury powietrza z położeniem Polski w strefie umiarkowanych szerokości geograficznych N wymienia cechy klimatu świadczące o jego przejściowości, opisuje wpływ napływających mas powietrza na kształtowanie się pogody w Polsce w różnych porach roku, wykazuje zależność wysokości temperatury powietrza i wielkości opadów na poszczególnych obszarach Polski od czynników kształtujących klimat wyjaśnia przejściowość jako dominującą cechę klimatu Polski, wyjaśnia, korzystając z rysunku, rolę wzniesień pojezierzy w powstaniu cienia opadowego rzeki: Wisłę, Odrę, ich wybrane dopływy oraz największe jeziora w Polsce, podaje nazwy cieków i zbiorników wodnych w pobliżu miejsca swojego zamieszkania oraz ocenia stan ich pojęcia: klimat umiarkowany przejściowy, termiczne pory roku wymienia nazwy i wskazuje na mapie rzeki główne (w tym wybrane rzeki przymorza), obszar Polski należący do zlewiska Morza Bałtyckiego, położenie wybranych jezior w Polsce (w tym Wody powierzchniowe Polski podaje przykłady jezior o różnej genezie, obszary Polski zagrożone powodziami i wyjaśnia przyczyny tych zagrożeń, położenie obszarów Polski należące do poszczególnych zlewisk, wyjaśnia przyczyny asymetrii dorzecza Wisły i Odry wyjaśnia przyczyny zmienności przepływów wybranych rzek Polski w ciągu roku ocenia możliwość gospodarczego wykorzystania rzek i jezior w Polsce oraz we własnym regionie, ukazuje związki pomiędzy stosunkami wodnymi na danym terenie a budową geologiczną, rzeźbą terenu i klimatem 13

14 czystości sztucznych - zaporowych) pojęcia: jeziora polodowcowe, jeziora krasowe, jeziora sztuczne, zasilanie rzeki zaznacza na mapie konturowej wskazane dorzecza oraz działy wodne opisuje, na podstawie mapy, położenie Bałtyku, określa, korzystając z mapy, położenie wybranych elementów linii brzegowej wymienia nazwy żyznych gleb występujących w Polsce wymienia wybrane cechy Morza Bałtyckiego (wielkość, głębokość, zasoleni i temperatura wody), wymienia typy wybrzeży Morza Bałtyckiego pojęcia: morze szelfowe, zalew, wybrzeże mierzejowozalewowe obszary występowania głównych typów gleb Polski Morze Bałtyckie wyjaśnia genezę wybranych typów wybrzeży pojęcia: strefa wyłączności ekonomicznej Zróżnicowanie gleb w Polsce charakteryzuje gleby własnego regionu porównuje wybrane warunki przyrodnicze Bałtyku (temperaturę wody i zasolenie) z innymi morzami śródziemnymi Europy, wyjaśnia przyczyny małego zasolenia wód Bałtyku, wyjaśnia przyczyny degradacji wód Bałtyku rozpoznaje i charakteryzuje profile glebowe wybranych typów gleb wykazuje związek cech fizycznych i chemicznych wód Bałtyku z położeniem geograficznym i śródziemnym typem morza, podaje przykłady działań zmierzających do ochrony wód Bałtyku w ramach międzynarodowej współpracy państw nadbałtyckich, proponuje działania zmierzające ochrony wód Bałtyku wskazuje związek pomiędzy typem genetycznym gleby a warunkami jej powstawania określa przynależność własnej miejscowości do poszczególnych jednostek administracyjnych: gminy, powiatu, województwa, określa, korzystając z mapy, położenie własnego województwa i województw sąsiednich określa, korzystając z mapy, położenie poszczególnych województw i ich stolic, opisuje, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zmiany liczby ludności Polski po 1945 roku, oblicza, na podstawie Podział administracyjny i ludność Polski porównuje, korzystając z opisuje podział administracyjny Polski, województwa pod podaje przykłady względem np. powierzchni i konsekwencji procesu liczby mieszkańców, starzenia się społeczeństwa, podaje aktualną wartość wyjaśnia przyczyny zmian współczynnika przyrostu liczby ludności w Polsce, naturalnego w Polsce, przedstawia zależności podaje charakterystyczne między przyrostem cechy ludności Polski rzeczywistym a saldem wskazuje różnice pomiędzy zadaniami władz samorządowych: gminnych, powiatowych, wojewódzkich, wskazuje związek pomiędzy spadkiem współczynnika przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji a procesem starzenia się 14

15 oraz ich stolic, podaje liczbę ludności Polski, wymienia nazwy państw, do których w ostatnich latach wyjechało najwięcej Polaków, opisuje rynek pracy w swojej miejscowości i gminie, Polski obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia, położenie wybranych miast Polski danych, przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty, przedstawiana, na podstawie wykresów, zmiany struktury zatrudnienia w Polsce w wybranych latach, wykazuje związek między wykształceniem a możliwością znalezienia pracy, przedstawia, korzystając z mapy, rozmieszczenie mniejszości narodowych w Polsce, podaje wartość średniej gęstości zaludnienia w Polsce, oblicza gęstość zaludnienia wskazanego obszaru, porównuje, na podstawie gęstość zaludnienia swojego województwa z gęstością zaludnienia w innych województwach, wymienia przykładowe funkcje miast, opisuje funkcje pełnione przez własną miejscowość, opisuje zmiany cech współczesnego osadnictwa wiejskiego, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu pojęcia: przyrost naturalny, saldo migracji przyrost rzeczywisty, emigracja, imigracja, naród, mniejszość narodowa, gęstość dotyczące struktury wieku i płci, podaje przyczyny występowania wyżu i niżu demograficznego, porównuje, na podstawie strukturę zatrudnienia w Polsce i wybranych krajach Europy, przedstawia strukturę narodowościową ludności Polski, charakteryzuje, na podstawie mapy gęstości zaludnienia, rozmieszczenie ludności w Polsce (w tym we własnym regionie), zna typy zespołów miejskich, porównuje wybrane miasta Polski pod względem pełnionych funkcji, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu, wyjaśnia na czym polega proces urbanizacji pojęcia: współczynnik przyrostu naturalnego, współczynnik przyrostu rzeczywistego, struktura zatrudnienia, stopa bezrobocia, aglomeracja, konurbacja, urbanizacja, współczynnik urbanizacji, piramida wieku i płci ludności, wyż demograficzny, niż demograficzny, echo wyżu i niżu demograficznego, proces starzenia się społeczeństwa migracji zagranicznych, ocenia społeczne skutki emigracji (negatywne i pozytywne), analizuje, korzystając z piramidy wieku i płci ludności, strukturę ludności Polski w podanym roku, wskazuje związek pomiędzy strukturą zatrudnienia a poziomem rozwoju gospodarczego kraju, wskazuje różnice w strukturze zatrudnienia w Polsce i we własnym regionie, dostrzega społeczne problemy wynikające z bezrobocia i podaje przykłady sposobów ich rozwiązywania, porównuje strukturę narodowościową Polski przed II wojną światową i obecnie, wskazuje na przykładach różnych regionów Polski (w tym regionu zamieszkania) związek pomiędzy zróżnicowaniem gęstości zaludnienia z warunkami przyrodniczymi, ekonomicznymi i historycznymi (w tym z migracjami wewnętrznymi), rozpoznaje na mapie aglomerację i konurbację porównuje współczynnik urbanizacji w różnych regionach (województwach) Polski społeczeństwa, porównuje, na podstawie stopę bezrobocia w Polsce z innymi krajami Europy, opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w różnych częściach Polski (w tym we własnym regionie) i wyjaśnia przyczyny tego zjawiska, wyjaśnia przyczyny zmiany struktury narodowościowej ludności Polski po II wojnie światowej w stosunku do okresu poprzedniego, opisuje wpływ migracji wewnętrznych na gęstość zaludnienia w wybranych regionach Polski, porównuje współczynnik urbanizacji w Polsce i wybranych krajach, wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju stref podmiejskich, ocenia skutki urbanizacji (zauważa pozytywne i negatywne) 15

16 podaje przyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa, wymienia uprawy w najbliższej okolicy: wsi, gminie (w przypadku uczniów mieszkających na wsi), w strefie podmiejskiej (w przypadku uczniów mieszkających w mieście) pojęcia: rolnictwo, okres wegetacyjny, zbiory, plony zaludnienia wymienia i wskazuje na mapie obszary o najlepszych przyrodniczych warunkach dla rozwoju rolnictwa, podaje pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa, podaje główne obszary uprawy: pszenicy, żyta, pszenżyta, ziemniaków buraków cukrowych oraz owoców i warzyw, wymienia główne rejony chowu bydła i trzody chlewnej pojęcia: rozdrobnienie gospodarstw, rozdrobnienie gruntów, rolnictwo (gospodarstwa) samozaopatrzeniowe, rolnictwo (gospodarstwa) towarowe, rolnictwo ekologiczne Gospodarka Polski Rolnictwo opisuje rolę poszczególnych czynników, przyrodniczych i pozaprzyrodniczych, dla rozwoju rolnictwa, obszary o najbardziej i najmniej warunkach dla rozwoju rolnictwa w Polsce, przedstawia, korzystając z wykresu lub danych statystycznych, zmiany w strukturze wielkości gospodarstw rolnych w Polsce w ostatnich latach, porównuje, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, strukturę użytkowania gruntów w Polsce i innych krajach europejskich, podaje najważniejsze cechy polskiego rolnictwa pojęcia: kultura rolna, obsada wnioskuje, na podstawie map o różnej treści, o przydatności obszaru (w tym własnego regionu) dla gospodarki rolnej, uwzględniając: wysokość n.p.m., rzeźbę terenu, długość okresu wegetacji, roczną sumę opadów, gleby i warunki wodne, porównuje, korzystając z map o różnej treści, pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w różnych regionach kraju (w tym we własnym regionie), uzasadnia rozmieszczenie głównych rejonów upraw wybranych roślin uwzględniając warunki przyrodnicze oraz czynniki pozaprzyrodnicze, ocenia, korzystając z map, obsadę bydła i trzody chlewnej we własnym regionie porównuje, na podstawie map, warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa na wskazanych obszarach Polski, ocenia wpływ rozdrobnienia gospodarstw i rozproszenia gruntów na poziom produkcji rolnej, porównuje, na podstawie poziom polskiego rolnictwa z rolnictwem wybranych państw europejskich, uzasadnia rozmieszczenie głównych rejonów chowu bydła i trzody chlewnej, uwzględniając warunki przyrodnicze oraz czynniki pozaprzyrodnicze, wnioskuje, na podstawie o zmianach zachodzących w polskim rolnictwie w ostatnich latach 16