ROZDZIAŁ 23 OZNACZANIE WYBRANYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA ZA POMOCĄ TECHNIKI CHROMATOGRAFII GAZOWEJ PO ICH DERYWATYZACJI

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ROZDZIAŁ 23 OZNACZANIE WYBRANYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA ZA POMOCĄ TECHNIKI CHROMATOGRAFII GAZOWEJ PO ICH DERYWATYZACJI"

Transkrypt

1 RZDZIAŁ 23 ZNACZANIE WYBRANYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRDWISKA ZA PMCĄ TECHNIKI CHRMATGRAII GAZWEJ P ICH DERYWATYZACJI Ewa Kremer, Martyna Rompa, Piotr Sowiński, Waldemar Wardencki, Bogdan Zygmunt Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska Gdańsk-Wrzeszcz, ul. Narutowicza 11/12 STRESZCZENIE W rozdziale przedstawiono ogólne zagadnienia dotyczące przeprowadzania analitów w pochodne na etapie przygotowywania próbek do analizy chromatograficznej. mówiono podstawowe sposoby przekształcania analitów w pochodne oraz korzyści z tego wynikające. Na przykładzie analitów z dwóch grup związków- herbicydów fenoksykwasowych i fenolowych oraz związków karbonylowych scharakteryzowano najczęściej stosowane odczynniki do ich derywatyzacji. 1. WPRWADZENIE W otoczeniu człowieka gromadzonych jest wiele związków wykazujących lub podejrzewanych o szkodliwe działanie na organizmy żywe. Proces oznaczania tych coraz to nowych typów związków zwykle nie jest prosty i wymaga od analityka opracowania procedur analitycznych. Trudności mogą być związane z prawidłowym pobraniem próbki, jej oczyszczeniem oraz z końcowym oznaczeniem zawartości analitu w próbce. Pobranie próbki oraz jej przygotowanie stanowią często najtrudniejszy etap całego procesu analizy. Zanim uzyska się próbkę gotową do przeprowadzenia oznaczenia końcowego, najczęściej należy anality oddzielić od matrycy. Jest to szczególnie trudne, gdy występują one na bardzo niskim poziomie. Inne związki występujące w matrycy o takim samym lub większym stężeniu mogą przeszkadzać, a nawet uniemożliwić wykonanie oznaczenia. W takim przypadku rozwiązaniem może okazać się przekształcenie badanego związku w pochodną, która posiadać będzie nowy fragment struktury, odróżniający go chemicznie od innych związków obecnych w próbce. Zawartość pochodnej analitu można oznaczyć wykorzystując możliwości, jakie daje przede wszystkim chromatografia gazowa (GC) i cieczowa (HPLC). trzymane pochodne znacznie zwiększają możliwości i zakres zastosowania obu tych technik. Proces przekształcenia związku badanego w pochodną przyjęło się określać w języku polskim terminem derywatyzacja, od angielskiego słowa derivatisation. Wydaje się, że określenie to ze względu na zwięzłość ma spore szanse na utrwalenie się, choć w praktyce analitycznej wykorzystywane są takie terminy jak upochadnianie czy też konwersja chemiczna analitów.

2 2. ZALETY PERACJI PRZEKSZTAŁCANIA ANALITÓW W DPWIEDNIE PCHDNE prócz zmiany matrycy, przekształcając analit w pochodną, nadaje mu się szereg nowych cech chemicznych i fizycznych. W ten sposób można, na przykład, obniżyć temperaturę wrzenia oraz polarność analizowanego związku tak, aby możliwe było przeprowadzenie oznaczenia za pomocą techniki chromatografii gazowej, szczególnie kapilarnej chromatografii gazowej charakteryzującej się bardzo dużym potencjałem rozdzielczym. Modyfikowanie właściwości analitów umożliwia szeroka gama wciąż rozwijanych odczynników do derywatyzacji. Jako przykład przytoczyć można herbicydy o charakterze kwasowym. Związki te są polarne, trudnolotne i ulegają częściowej dysocjacji w wodzie; zatem nie mogą być oznaczane z wykorzystaniem technik GC w oryginalnej postaci, lecz dopiero po przeprowadzeniu w wystarczająco lotne i termicznie trwałe pochodne [1, 2]. Przed analizą z wykorzystaniem techniki GC są one zwykle przeprowadzane w odpowiednie estry lub etery (przypadek herbicydów z grupami fenolowymi). Inną zaletą tego typu przekształceń jest zwiększenie czułości oznaczenia. Można to osiągnąć wykorzystując na przykład jeden z dużej liczby detektorów, wykorzystywanych w urządzeniach chromatograficznych, czułych na określony, nowy fragment struktury analizowanego związku. Przykładem mogą być aromatyczne halogenopochodne związków karbonylowych i stosowany w tym przypadku detektor wychwytu elektronów (ECD). W ten sposób można uzyskać wzrost czułości oznaczenia nawet o kilka rzędów wielkości. dczynnik służący do przekształcania w pochodne powinien spełniać kilka wymogów. Dobry odczynnik powinien być przede wszystkim selektywny, a więc reagować tylko z oznaczanymi substancjami. Nie powinien tworzyć produktów ubocznych. Ze związkiem badanym powinien reagować ilościowo i szybko, a jego nadmiar powinien być łatwo usuwalny ze środowiska reakcji. 3. TECHNIKI PRZEKSZTAŁCANIA W PCHDNE Najprostszego podziału technik przekształcania w pochodne można dokonać w oparciu o miejsce, w którym proces ten jest przeprowadzany (rys. 1). Można więc przekształcić analizowany związek w pochodną (rys. 1) przed wprowadzeniem go na kolumnę chromatograficzną (pre-column derivatisation), w komorze dozownika chromatografu oraz dopiero po wyjściu z kolumny analizowanych substancji, przed detekcją (post-column derivatisation), co jest często praktykowane w analizie z wykorzystaniem techniki HPLC. W przypadku najpopularniejszej techniki przed kolumną, istnieje kilka możliwości przekształcenia analitu w pochodną. Reakcję derywatyzacji można przeprowadzić w fazie ciekłej (rys. 2 a.) bądź na powierzchni fazy stałej (rys. 2 b)- przepuszczając analizowaną próbkę przez kolumnę z wypełnieniem pokrytym odpowiednim odczynnikiem. W tym ostatnim przypadku otrzymane na fazie stałej pochodne wymywa się za pomocą rozpuszczalnika organicznego, otrzymując próbkę gotową do wprowadzenia na kolumnę chromatograficzną. 494

3 a. Przekształcanie w pochodną przed kolumną chromatograficzną Pobrana próbka Kolumna chromatograficzna Reakcja analitu z odczynnikiem derywatyzującym Detektor b. Przekształcanie w pochodną w komorze dozownika chromatografu c. Przekształcanie w pochodną za kolumną chromatograficzną, przed detektorem Rys. 1. Schematyczne przedstawienie podstawowych sposobów przekształcania analitów w pochodne W przypadku próbek gazowych najwygodniejsze będzie przepuszczanie analizowanego gazu od razu przez kolumnę z odpowiednim wypełnieniem (rys. 2b) [3]. Można jednak najpierw analizowaną substancję w fazie gazowej zaabsorbować w cieczy [4] i dalej wykorzystać do oznaczeń ekstrakcję typu ciecz-ciecz. Istnieje również możliwość przeprowadzenia analitów w pochodne bezpośrednio w matrycy, mówimy wtedy o derywatyzacji in situ. Przykładem takiej derywatyzacji jest przeprowadzanie w pochodne herbicydów kwasowych bezpośrednio w próbkach gleby [5-9]. Dużą popularnością cieszą się techniki przeprowadzania w pochodne w połączeniu z procesem adsorpcji analitu na odpowiednim włóknie w technice określanej jako mikroekstrakcja do fazy stacjonarnej (SPME) [10]. W takiej procedurze włókno umieszcza się albo w roztworze badanym zawierającym pochodne analitu [11] lub nad roztworem [12]. W drugim przypadku mówi się o wersji techniki SPME w połączeniu z analizą fazy nadpowierzchniowej (HS-SPME). Po adsorpcji analizowanych substancji na włóknie (osiągnięcie stanu równowagi przez układ), włókno wprowadza się do dozownika chromatografu. Całkowita desorpcja następuje zwykle w ciągu jednej 495

4 minuty. Bardzo użyteczną modyfikacją tej metody jest derywatyzacja przeprowadzana bezpośrednio na włóknie urządzenia ekstrakcyjnego (rys. 3) [13,14]. odczynnik derywatyzujący a. ekstrakcja otrzymanych pochodnych z cieczy Kolumna ze złożem, na które naniesiono odczynnik derywatyzujący b. ekstrakcja otrzymanych pochodnych ze złoża Rys. 2. Schematyczne przedstawienie różnych sposobów przeprowadzania analitu w pochodne w przypadku derywatyzacji przed-kolumnowej: a) derywatyzacja w roztworze odczynnika, b) derywatyzacja na powierzchni fazy stałej. Włókno pokryte odczynnikiem derywatyzującym Roztwór odczynnika do derywatyzacji Roztwór analitu Rys.3. trzymywanie pochodnych analitu w przypadku zastosowania techniki HS- SPME 496

5 W tym celu włókno nasyca się najpierw odczynnikiem do derywatyzacji, a następnie tak przygotowane włókno umieszcza się w fazie gazowej nad roztworem badanej substancji. Przekształcenie w pochodne następuje na włóknie. Umożliwia to znaczne skrócenie czasu całej analizy. 4. PDSTAWWE TYPY REAKACJI DERYWATYZACJI Działanie niektórych odczynników do przekształcania w pochodne polega na wymianie atomu wodoru związanego z heteroatomem na taką grupę funkcyjną, która nie tworzy wiązań wodorowych. W wyniku tego otrzymuje się związki o dużo większej lotności i mniejszej polarności, co wpływa korzystnie na przebieg rozdzielania w przypadku zastosowania chromatografii gazowej. Do grup funkcyjnych, które przekształca się w pochodne, należą także grupy ulegające enolizacji, takie jak ketony i aldehydy. W tym przypadku grupę karbonylową przekształca się np. w odpowiednie hydrazony lub oksymy. Celem derywatyzacji jest wprowadzanie specyficznych grup funkcyjnych dobrze rozpoznawanych przez określone detektory selektywne. dczynniki służące do przekształcania w pochodne zwykle dzieli się na cztery grupy: - odczynniki sililujące, - odczynniki alkilujące, - odczynniki estryfikujące, - odczynniki acylujące. Sililowanie. Najbardziej popularnymi i uniwersalnymi odczynnikami derywatyzującymi do blokowania grup polarnych będących donorami protonów (-H, - SH, -CH, -PH, -SH, -NH, -BH, -NH 2, =NH, -CNH 2, -CH 2 C=) są odczynniki alkilosililowe. Najczęściej stosuje się odczynniki umożliwiające wprowadzenie do cząsteczki analitu grupy trimetylosililowej (TMS). Sililowanie pozwala na przekształcanie związków o wysokiej temperaturze wrzenia w lotne pochodne, co znajduje szerokie zastosowanie w chromatografii gazowej. Pochodne sililowe oprócz dużej lotności zwiększają czułość detekcji przy zastosowaniu detektora mas z dodatnią jonizacją chemiczną (EI-MS). Ponadto pochodne te są łatwe do otrzymania i wykazują stabilność chemiczną w warunkach chromatografowania. Do najczęściej stosowanych odczynników sililujących należą: N-trimetylosililoimidazol (TMSIM), N,-bis-(trimetylosililo)trifluoroacetamid (BSTA) i trimetylochlorosilan (TMCS). Alkilowanie. Ta metoda derywatyzacji obejmuje szeroką gamę technik, w których aktywny atom wodoru zastępuje się grupą alkilową. Często tym terminem opisywane są także metody wprowadzania grup arylowych do cząsteczki analitu. Do prowadzenia reakcji alkilowania stosuje się wiele różnych odczynników i technik [15-18]. Dzięki wprowadzaniu do cząsteczki łańcucha węglowodorowego metoda ta pozwala na użycie (w przypadku chromatografii gazowej) prostego detektora płomieniowo-jonizacyjnego (ID). Do analiz wymagających większej czułości stosuje się detektor mas (MS), bądź też detektor ECD dzięki wykorzystaniu odczynników zawierających atomy halogenu. Najprostszą metodą alkilowania jest metylowanie. Efekt ten można uzyskać za pomocą diazometanu (lub jego nietoksycznych pochodnych) działając na kwasy karboksylowe. 497

6 W przypadku oznaczania związków metaloorganicznych z wykorzystaniem techniki chromatografii gazowej, stosuje się odczynniki Grignarda. Ponieważ synteza z wykorzystaniem odczynników Grignarda wymaga ściśle bezwodnych warunków, co stanowi duże utrudnienie w syntezie, częściej stosuje się tetraalkiloborany. Reakcję tę przeprowadza się w roztworze wodnym jedynie przy utrzymywaniu ph na odpowiednim poziomie. Metodą tą oznacza się związki cynoorganiczne, rtęcioorganiczne i ołowioorganiczne. Metodą alkilowania, która ostatnio wzbudza coraz większe zainteresowanie, jest alkilowanie międzyfazowe (Phase Transfer Alkilation PTA). W metodzie tej wykorzystuje się dwie nie mieszające się ze sobą fazy: organiczną i wodną. Analit (z funkcją kwasową) rozpuszczony jest w fazie wodnej, a reagent alkilujący w fazie organicznej. Po dodaniu soli tetraalkiloamoniowej, która działa jak katalizator, tworzy się para jonowa z funkcją kwasową, rozpuszczalna w fazie organicznej. Znajdujący się w tej fazie odczynnik alkilujący reaguje z utworzoną parą jonową. Zaletą tego sposobu prowadzenia reakcji derywatyzacji jest duża czystość uzyskanego produktu reakcji alkilowania, ponieważ do fazy organicznej nie przechodzą inne związki. Przykładowo, w ten sposób oznacza się w próbkach moczu zawartość diuretyków, zakazanych przez organizacje sportowe. Estryfikacja. Estryfikację wykorzystuje się w przypadku kwasów karboksylowych lub innych związków zawierających kwasowe grupy funkcyjne. Reagentami są alkohole, a katalizatorami - związki o charakterze kwasowym. Estryfikacja pozwala na wprowadzenie fragmentów o dużym powinowactwie elektronowym fluorowanych alkoholi, zwiększając czułość oznaczenia przez zastosowanie detektora wychwytu elektronów (ECD). Acylacja. Kolejną grupą metod derywatyzacji jest acylowanie, które dotyczy związków zawierających przede wszystkim ugrupowania H, -NH, -SH. Jako reagentów używa się bezwodników kwasowych oraz halogenków i imidków acylowych. Reakcję przeprowadza się w obecności zasad, takich jak pirydyna, trimetyloamina i tetraetyloamina. Wykorzystując tę metodę oznacza się fenole (w tym chloro i nitrofenole), krezole, aminy. Często stosuje się również odczynniki fluorowane w celu uzyskania większej czułości przy zastosowaniu detektora ECD. W dalszej części rozdziału zostaną przedstawione i scharakteryzowane przykłady najczęściej stosowanych odczynników do derywatyzacji związków karbonylowych i herbicydów fenoksykwasowych. 5. DERYWATYZACJA ZWIĄZKÓW KARBNYLWYCH Związki karbonylowe są obecne w niemal każdym elemencie środowiska. Ich występowanie związane jest zarówno z działalnością człowieka, jak i z procesami naturalnymi. W praktyce związki karbonylowe bardzo często występują na poziomie utrudniającym ich bezpośredni pomiar przy użyciu techniki chromatograficznej. Staje się to jednak możliwe poprzez modyfikację struktury oznaczanych aldehydów i ketonów. Tematykę dotyczącą derywatyzacji i oznaczania związków karbonylowych w wodzie pitnej podjęto w rozdziale Analiza ubocznych produktów dezynfekcji wody [19]. Chemiczne właściwości aldehydów i ketonów określone są przez reaktywną grupę karbonylową, podatną na addycję nukleofilową. Dzięki temu związki te można przeprowadzić w określone pochodne o specyficznych właściwościach. Zaprojektowane 498

7 w ten sposób nowe cechy związku mogą być wykorzystane do oznaczenia przy zastosowaniu selektywnych detektorów, np. detektora wychwytu elektronów (ECD), czy detektora płomieniowo-fotometrycznego (PD). Istnieje szeroka gama odczynników derywatyzujących przeznaczonych do oznaczania związków karbonylowych. Zdecydowanie najliczniejszą grupę stanowią takie pochodne hydrazynów, jak: 2,4-dinitrofenylohydrazyna (DNPH), 2,4,6-trichlorofenylohydrazyna (TCPH), 2,3,4,5,6-pentafluorofenylohydrazyna (PPH), 4-(N,Ndimetyloaminosulfonylo)-7-N-metylohydrazyno-2,1,3-benzoksadianol (MDBDH) oraz 5-dimetylaminoftalano-1-sulfohydrazyd (DNSH). Kolejną grupę odczynników stanowią pochodne hydroksyloaminy, takie jak: -(2,3,4,5,6-pentafluorobenzylo)- hydroksyloamina (PBHA) oraz benzylohydroksyloamina (BA). Do innych równie często wykorzystywanych odczynników derywatyzaujących zaliczają się 2-aminoetanotiol (Cysteamina) i grupę odczynników należącą do tzw. reagentów Hantzsch a: acetyloaceton, 5,5-dimetylo-1,3-cykloheksanodion (Dimedon) oraz 1,3-cykloheksadion (CHD). Do rzadziej stosowanych odczynników należą: 3-amonofluoroetan oraz 5-amino- 4-sulfonylftalanohydrazyd (ASPH). W tabeli 1. zestawiono stosowane odczynniki derywatyzujące stosowane do oznaczania związków karbonylowych w różnych matrycach. Stosunkowo niewiele jest prac dotyczących oznaczania omawianych związków bezpośrednio, z pominięciem etapu derywatyzacji [20-30]. Dotyczą one głównie matryc, w których związki te występują na stosunkowo wysokich poziomach stężeń, powyżej poziomu ppm lub/i przy zastosowaniu bardzo czułego detektora mas Charakterystyka odczynników stosowanych do derywatyzacji związków karbonylowych Pochodne hydrazyny 2,4-Dinitrofenylohydrazyna (DNPH) 2,4-dinitrofenylohydrazyna należy do najczęściej stosowanych odczynników derywatyzujących do związków karbonylowych w chromatografii cieczowej. Reagent ten wykorzystywany jest w wielu standardowych procedurach dotyczących oznaczania związków karbonylowych w powietrzu [31]. R1 NH 2 NH N 2 R1 + C R2 N C R2 NH N 2 N 2 DNPH Rys. 4. Schemat reakcji derywatyzacji za pomocą 2,4-dinitrofenylohydrazyny (DNPH) dczynnik ten posiada kilka istotnych cech umożliwiających jego szerokie zastosowanie. Najważniejszą z nich jest zdolność do reakcji z dużą grupą aldehydów i ketonów. Umożliwia to jednoczesne oznaczanie obok siebie wielu związków interesujących analityka, a występujących w monitorowanym powietrzu. trzymane pochodne (hydrazony) wykazują silną absorpcję w zakresie od 340 do 440 nm, dzięki czemu możliwe staje się użycie popularnego detektora UV-VIS. W przypadku chromatografii gazowej do oznaczeń wykorzystuje się detektor NPD [32]. N 2 499

8 Tabela 1. Przykłady odczynników do derywatyzacji związków karbonylowych. dczynnik do derywatyzacji DNPH Rodzaj matrycy Sposób derywatyzacji Detektor Uwagi Woda roztwór MS Interferencje ozonu, konieczny filtr, np. z KI 40 powietrze 1 kolumienka, roztwór UV-VIS, MS Interferencje ozonu, konieczny filtr, np. z KI Żywność roztwór UV-VIS Napoje alkoholowe, smażone tłuszcze zastosowanie ogólne roztwór UV-VIS 61 MDBDH Nowy odczynnik derywatyzujący. Zaletą jest jeden MNBDH produkt reakcji z 3 i N x, który łatwo oddzielić od powietrze kolumienka UV-VIS 62,63 powstających hydrazonów. MDNPH zastosowanie ogólne roztwór UV-VIS Podobnie jak MDBDH. 64 UV-VIS, det. powietrze roztwór, kolumienka fluorescencyjny DNSH Wydajnym katalizatorem w reakcji derywatyzacji jest materiał biologiczny roztwór fluorescencyjny 75 kwas trifluorometylosulfonowy. Woda kolumienka PID, UV-VIS 67 TCPH/ DCPH PPH powietrze kolumienka ECD materiał biologiczny roztwór zastosowanie ogólne roztwór, kolumienki materiał biologiczny roztwór ECD, MS ID, NPD, ECD MS Żywność włókno SPME ECD Własnej konstrukcji aparatura do pobierania próbek powietrza. Interferencje ozonu, konieczny filtr z Na 2 S 2 3 /KH Metabolity w moczu, aldehyd malonowy jako produkt samoutleniania tłuszczów. Porównanie technik ekstrakcji i detekcji w różnych matrycach Aldehyd malonowy, jako produkt samoutleniania tłuszczów Produkty utleniania nienasyconych kwasów tłuszczowych w oleju słonecznikowym dnośnik literaturowy 32-35, 41-57,

9 dczynnik do derywatyzacji Rodzaj matrycy Sposób derywatyzacji Detektor Uwagi dnośnik literaturowy zastosowanie ogólne kolumienki, włókno SPME ECD Przegląd sposobów derywatyzacji za pomocą PBHA. mówiono problemy sorpcji na włóknie SPME 93,94 woda roztwór, włókno SPME ECD Norma U.S. EPA 556 dotycząca oznaczania wody pitnej. Interferencje ze strony 3, konieczny filtr np. z KI 11,12,78-80, 96 PBHA powietrze kolumienki, roztwór, włókno SPME ECD Interferencje ozonu, konieczny filtr, np. z KI 85-92,94,95 żywność roztwór, włókno SPME ECD, MS 10,81-83, 84,97 materiał biologiczny roztwór ECD, MS, ID 118 BA Pochodne triazyny Cysteamina dym tytoniowy roztwór ID 100 trietanoloamina roztwór ID 99 zastosowanie ogólne roztwór woda powietrze roztwór kolumienka UV- VIS/fluoresc. UV- VIS/fluoresc. UV- VIS/fluoresc. Szeroki zakres modyfikacji cech fizyko-chemicznych: (polarność, reaktywność), możliwości zastosowania różnych rodzajów detekcji Porównanie różnych pochodnych triazyny: MDMNTH, DMNTH, MNBDH oraz DNPH powietrze 2 roztwór PD 103 dym tytoniowy roztwór PD pis działania maszyny palącej służącej do poboru próbek dymu tytoniowego ,102 żywność roztwór NPD,MS Napoje alkoholowe, tłuszcze zwierzęce 104,105

10 dczynnik do derywatyzacji Reagenty Hantzsh a/ Nash a Rodzaj matrycy Sposób derywatyzacji Detektor Uwagi dnośnik literaturowy zastosowanie ogólne roztwór fluorescencja 105 zastosowanie ogólne roztwór MS Struktura związków powodujących fluorescencje tła 110 farby SE+D 3, SDE 4 UV-VIS, MS, ID Porównanie różnych metod i rodzajów detekcji 107,109 woda UV-VIS 106 luoral P Modyfikacja odczynnika Hantzsh a 111 ASPH zastosowanie ogólne roztwór CL Aldehydy aromatyczne aminofluoranten zużyte oleje silnikowe roztwór CL W celu uzyskania efektu chemiluminescencji otrzymane pochodne poddano reakcji typu pokolumnowego ze szczawianem bis-(2,4,6-trichlorophenylu) oraz nadtlenkiem wodoru. Luminarin 3 materiał biologiczny roztwór Metabolity w osoczu powietrze atmosferycze, otaczające lub wewnętrzne, areozole atmosferyczne 2 - powietrze wydychane z płuc 3- ekstrakcja w fazie nadkrytycznej, po której otrzymany ekstrakt poddano derywatyzacji w roztworze 4- jednoczesna derywatyzacja i ekstrakcja w fazie nadkrytycznej

11 Derywatyzacja związków karbonylowych z wykorzystaniem DNPH (rys.4) przebiega w łagodnych warunkach. Reakcję prowadzi się w temperaturze pokojowej lub lekko podwyższonej (30 C) w czasie od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. Jako katalizatora używa się najczęściej kwasu siarkowego, solnego lub fosforowego. trzymane pochodne ekstrahuje się z roztworu (acetonitryl, dichlorometan) lub przeprowadza się ich wzbogacenie na fazie stałej. Derywatyzację za pomocą 2,4-dinitrofenylohydrazyny można przeprowadzić bezpośrednio na fazie stałej lub w roztworze (rys.2). Drugi przypadek dotyczy analizy powietrza [33-36], żywności [37-39] i wody [40]. Derywatyzacja na fazie stałej odgrywa dominującą rolę w analizie powietrza [32,34,41-57], spalin samochodowych [58] oraz dymu kominowego [59]. Jako wypełnienie kolumienek stosuje się (zależnie od potrzeb) żel krzemionkowy, żel krzemionkowy z fazą typu C 18 lub fenylową czy też sorbentem typu Chromosorb P, XAD-2. Wypełnienie takie jest dostępne w handlu (firmy: Supelco, Waters), ale ich wykonanie we własnym zakresie nie jest kłopotliwe. W tym celu należy przygotować roztwór 2,4-dinitrofenylohydrazyny i odpowiedniego kwasu mineralnego w acetonitrylu. Niewielką ilość tak przygotowanego roztworu (ok. 1-2 ml) nanosi się na odpowiednie złoże, które następnie suszy się za pomocą strumienia azotu. Tak spreparowane kolumienki należy przechowywać w szczelnie zamkniętym, nie przepuszczającym światła, opakowaniu w temperaturze 4 C. Przy przygotowaniu we własnym zakresie kolumienki z odpowiednim wypełnieniem należy uwzględnić fakt, iż dostępne w handlu kolumienki ze złożem żelu krzemionkowego modyfikowanego i niemodyfikowanego zawierają pewne ilości związków karbonylowych (formaldehyd, acetaldehyd i aceton) [3]. Ich występowanie jest związane z procesem wytwarzania i przechowywania tego typu sorbentów. W związku z tym złoże, na które zostanie naniesiony odczynnik derywatyzujący, należy uprzednio przemyć acetonitrylem oraz wodą dejonizowaną (pozbawionych związków karbonylowych). W niektórych przypadkach zaleca się przemycie złoża za pomocą rozcieńczonego roztworu odczynnika derywatyzującego. trzymane hydrazony związków karbonylowych stanowiących tło wymywa się za pomocą rozpuszczalnika organicznego- razem z nadmiarem odczynnika. Dopiero na tak przygotowane złoże nanosi się właściwy roztwór odczynnika derywatyzującego i suszy w strumieniu azotu. Metodyka ta pozwala uzyskać granicę wykrywalności rzędu ułamków ppb przy objętości próbki powietrza rzędu 100 dm 3. W przypadku analizowania zanieczyszczeń atmosferycznych derywatyzacja w roztworze pozwala uzyskać niższą granicę wykrywalności [34]. Derywatyzacja na fazie stałej jest jednak prostsza, a ponadto zapewnia lepsze warunki przechowywania i transportu pobranych próbek. Mimo wielu zalet, wykorzystanie DNPH niesie za sobą pewne ograniczenia dotyczące oznaczania związków karbonylowych w powietrzu oraz wodzie pitnej. Dotyczy to także innych odczynników derywatyzujących, pochodnych hydrazyny i hydroksyloaminy. zon lub tlenki azotu zawarte w powietrzu i wodzie pitnej reagują z 2,4-dinitrofenylohydrazyną obniżając wydajność reakcji derywatyzacji. Powstają produkty uboczne takie jak: 2,4- dinitrofenyloazydek; 2,4-dinitrofenol; 2,4-dinitroanilina, dimery oraz wiele innych o nierozpoznanej w pełni strukturze [52,57], które utrudniają oznaczanie analizowanych związków (w szczególności formaldehydu) ze względu na interferencje podczas rozdzielenia na kolumnie chromatograficznej. W celu uniknięcia powyższych niedogodności należy stosować odpowiedni filtr zawierający jodek potasu lub tiosiarczan sodu- substancje wiążące ozon i dwutlenek azotu. Najczęściej jest to skruber wypełniony nasyconym roztworem jodku potasu, przez który przepuszczane jest analizowane powietrze, gaz lub woda. Kolejnym ograniczeniem stosowania DNPH jako odczynnika derywatyzującego jest hydroliza pod wpływem wilgoci niektórych otrzymanych pochodnych ketonów. Dotyczy to 503

12 szczególnie acetonu, butanonu oraz cykloheksanonu [34], które to pod wpływem obecności wody w zakwaszonym roztworze odczynnika, rozkładają się do wyjściowego ketonu i 2,4- dinitrofenylohydrazyny. Inną niedogodnością może być niestabilność pochodnych akroleiny i aldehydu glutarowego, które w obecności nadmiaru kwasu i odczynnika mogą ulegać rozkładowi. W przypadku wyżej wymienionych związków zaleca się stosowanie metod opartych o derywatyzację z wykorzystaniem kolumienek zawierających sorbent XAD-2 pokryty 2- hydroksymetylopiperydyną (2-HMP) [60]. Mimo różnych niedogodności metodyka oparta o derywatyzację za pomocą 2,4- dinitrofenylohydrazyny jest bardzo chętnie stosowaną i rozwijaną w oznaczaniu związków karbonylowych w różnych elementach środowiska. Poprawę selektywności oznaczenia można uzyskać poprzez modyfikację odczynnika DNPH wprowadzając do aromatycznego pierścienia trzy atomy deuteru. Zastosowanie 2,4- dinitro-3,5,6-trideuterofenylohydrazonu (d 3 DNPH) jako odczynnika derywatyzującego, w połączeniu z detektorem mas umożliwia uzyskanie znacznie większej selektywności w porównianiu z detekcja UV/VIS. Jednocześnie obniżona zostaje granica wykrywalności odpowiedniej procedury analitycznej. Grupa odczynników z pierścieniem benzoksadiazoleinowym. Zaletą nowych odczynników derywatyzujących zawierających w strukturze pierścień benzoksadiazoleinowy: N-metylo-4-hydrazyno-7-nitrobenzofurazonu (MNBDH) oraz 4- (N,N-dimetyloaminosulfonylo)-7-N-metylohydrazyno-2,1,3-benzoksadiazolu (MDBDH) jest eliminacja interferencji ozonu i dwutlenku azotu [61-63]. W obu przypadkach powstaje tylko jeden produkt; stosując MNBDH otrzymuje się N-metylo-4-amino-7-nitrobenzofurazon (MNBDA), a w reakcji z MDBDH powstaje 4-(N,N-dimetyloaminosulfonylo)-7-Nmetyloamino-2,1,3-benzoksadiazol (MDBDA). Utworzone związki te można łatwo oddzielić od oznaczanych hydrazonów niższych aldehydów stosując technikę HPLC. Zakres zastosowań odczynników z tej grupy jest podobny jak w przypadku DNPH. trzymane hydrazony wykazują absorpcję przy dłuższych zakresach fal. Dla pochodnych formaldehydu maksimum absorpcji znajduje się powyżej 470 nm w porównaniu z DNPH, dla którego wartość ta wynosi 394 nm. Dzięki temu odczynnik ten jest znacznie bardziej selektywny. pisywane odczynniki nie są jeszcze dostępne w handlu. N-metylo-1-(2,4-dinitrofenylo)hydrazyna (MDNPH) Podobnie jak z odczynnikami o budowie opartej o strukturę pierścienia benzoksadiazoleinowego także w reakcji z 1-metylo-1-(2,4-dinitrofenylo)hydrazyny (MDNPH) z substancjami o charakterze utleniającym powstaje tylko jeden produkt, a mianowicie N-metylo-2,4-dinitroanilina (MDNA) [64]. Ponadto w porównaniu z DNPH zmienia się istotnie kolejność elucji z kolumny chromatograficznej otrzymanych pochodnych MDNP-hydrazonów. Pochodne acetonu i 2-butanonu eluują znacznie szybciej niż inne pochodne aldehydów o krótszym łańcuchu. 2,4,6-trichlorofenylohydrazyna (TCPH) i 2,4-dichlorofenylohydrazyna (DCPH) dczynniki z grupy halogenopochodnych fenylohydrazyny są stabilne termicznie i wystarczająco lotne w warunkach pracy chromatografu gazowego. Przykładem takich odczynników mogą być: 2,4,6-trichlorofenylohydrazyna (TCPH) (rys.5) oraz 2,4- dichlorofenylohydrazyna (DCPH). Dzięki obecnym w cząsteczce ugrupowaniom elektrono akceptorowym do oznaczania powstałych chlorofenylohydrazonów można zastosować detektor wychwytu elektronów (ECD). Z przeprowadzonych badań wynika, że czułość detektora (ID) jest w tym przypadku 2500 razy mniejsza [65]. Do ich oznaczenia także 504

13 można zastosować detektor fotojonizacyjny (PID) np. w analizie próbek spirytusów [66]. Z kolei do oznaczania związków karbonylowych w wodzie, zastosowano technikę chromatografii cieczowej z detektorem UV-VIS [67]. NH 2 NH R1 N R2 Cl Cl + R1 C R2 Cl NH Cl Cl TCPH Cl Rys. 5. Schemat reakcji derywatyzacji związków karbonylowych za pomocą 2,4,6- trichlorofenylohydrazyny (TCPH) dczynnik ten wykorzystywany jest do oznaczania związków karbonylowych zarówno w próbkach ciekłych [67-70] jak i gazowych [65]. Derywatyzacja może przebiegać w fazie ciekłej lub z wykorzystaniem odpowiednio przygotowanych kolumienek pokrytych TCPH. Przebieg reakcji derywatyzacji wymaga podwyższonej temperatury. W temperaturze 30 C reakcja w roztworze [69] wymaga jednej godziny, podczas gdy w przypadku zastosowania kolumienki z odczynnikiem derywatyzującym [65] reakcja przebiega w ciągu 6 minut bez stosowania kwasu jako katalizatora reakcji. trzymane pochodne ekstrahuje się zwykle za pomocą acetonitrylu. Granica wykrywalności metody dla formaldehydu wynosi 0,1 ppbv i mogłaby być niższa, gdyby nie duża zawartość tła kolumienek wykorzystywanych do ekstrakcji próbek powietrza [65]. trzymane hydrazony są stabilne przez okres tygodnia. W porównaniu z PBHA odczynnik ten jest znacznie tańszy i może być dobrą alternatywą, jeżeli zapewni się wystarczającą czułość oznaczenia, np. w przypadku rutynowych badań. Dodatkową zaletą jest fakt, że w reakcji z aldehydem malonowym (wskaźnik stopnia samoutlenienia tłuszczów) [69], tworzy się tylko jeden cykliczny produkt derywatyzacji- łatwy do oznaczenia [70]. W przypadku pochodnych hydroksyloaminy, takich jak PBHA, otrzymuje się dwa piki, pochodzące od izomerów Z i E. 5-dimetylaminoftalano-1-sulfohydrazyd (DNSH) dczynnik ten, podobnie jak 2,4-dinitrofenylohydrazyna, chętnie wykorzystywany jest do derywatyzacji analitów obecnych w próbkach powietrza [71-73]. W porównaniu z DNPH posiada on jednak istotną zaletę, którą jest uzyskanie niższej granicy oznaczalności. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu bardzo czułego detektora fluorescencji. Granica oznaczalności, podczas analizy próbek powietrza za pomocą derywatyzacji na fazie stałej [71] pozwala na przeprowadzenie oznaczeń na poziomie rzędu ułamków części na miliard (ppb). Do oznaczania pochodnych dansylohydrazyny wykorzystano także detektor chemiluminescencji [74]. 505

14 H 3 C CH 3 N H 3 C CH 3 N S N H N H H DNSH + R1 R2 C S N H N C R1 R2 Rys. 6. Schemat reakcji derywatyzacji związków karbonylowych za pomocą 1- dimetylaminoftalan-5-sulfohydrazydu (DNSH). Do niekorzystnych cech dansylohydrazyny należy łatwość hydrolizy produktów derywatyzacji [72]. Woda oraz kwas fosforowy są niezbędne do przeprowadzenia reakcji derywatyzacji, ale substancje te wpływają jednocześnie na proces rozkładu otrzymanych pochodnych. Przeprowadzenie reakcji wymaga ustalenia pewnego kompromisu co do zawartości kwasu i wody. ile w warunkach laboratoryjnych utrzymanie takiej delikatnej równowagi jest możliwe, o tyle podczas rutynowych badań zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego (w warunkach polowych) może to być trudniejsze do wykonania. Z tych powodów reakcja ta nie powinna przebiegać w roztworze odczynnika. Powyższych problemów można uniknąć przy zastosowaniu kolumienek wypełnionych żelem krzemionkowym z naniesionym odczynnikiem [71]. Reakcja derywatyzacji, z zastosowaniem kwasów mineralnych jako katalizatora reakcji, wymaga zastosowania podwyższonej temperatury. Z przeprowadzonych badań, wynika, że zastosowanie bardzo silnego kwasu trifluorometylosulfonowego TMSA, w reakcji DNSH z ketosterydami umożliwia przeprowadzenie rekcji derywatyzacji w temperaturze pokojowej [75]. 2,3,4,5,6-pentafluorofenylohydrazyna (PPH) N H NH 2 PPH Rys. 7. Struktura 2,3,4,5,6-pentafluorofenylohydrazyny (PPH) Związek ten, podobnie jak PBHA, należy do grupy odczynników halogenopochodnych. Posiada pierścień fenylowy z pięcioma atomami fluoru (rys.7). Z tego względu możliwe staje się zastosowanie chromatografii gazowej i selektywnego detektora ECD, charakteryzującego się bardzo niskimi granicami wykrywalności. Ze względu na zawartość atomów azotu możliwe jest również wykorzystanie detektora NPD, ale kosztem pogorszenia granicy oznaczalności. 506

15 W tabeli 2 podano przedziały granic oznaczalności przy zastosowaniu tego odczynnika do oznaczania osiemnastu różnych nasyconych i nienasyconych aldehydów [76] (z zastosowaniem różnych detektorów). Tabela 2. Porównanie granicy wykrywalności różnych detektorów chromatograficznych wykorzystywanych do oznaczania związków karbonylowych. Detektor ID NPD ECD MS-SIM Granica wykrywalności nmol/ml 1 1,5 nmol/ml 16-17,60 fmol/ml 0,75 2,54 pmol/ml Derywatyzacja zachodzi ilościowo w łagodnych warunkach; w temperaturze pokojowej. dczynnik ten stosowano do derywatyzacji w roztworze [77,76] oraz na powierzchni fazy stałej [76]. Reagent ten wykorzystano z powodzeniem także do oznaczania ponad czternastu aldehydów, produktów utleniania ogrzewanego oleju słonecznikowego za pomocą derywatyzacji na włóknie urządzenia do SPME [14]. Granica wykrywalności w zależności od oznaczanego aldehydu zawierała się w przedziale od 10 do 90 femtomoli. Pochodne hydroksyloaminy -(2,3,4,5,6-pentafluorobenzylo)-hydroksyloamina (PBHA) C H 2 NH 2 C N H 2 R1 R2 + R1 C R2 + C N H2 Rys. 8. Schemat reakcji derywatyzacji związków karbonylowych za pomocą -(2,3,4,5,6- pentafluorobenzylo)-hydroksyloaminy (PBHA) Podobnie jak 2,4-dinitrofenylohydrazyna w przypadku chromatografii cieczowej, związek ten jest najczęściej wykorzystywanym odczynnikiem derywatyzującym w przypadku stosowania chromatografii gazowej na etapie oznaczeń końcowych. Wpływa na to kilka czynników. Przede wszystkim ze względu na obecność w strukturze, otrzymywanych pochodnych związków karbonylowych pięciu atomów fluoru, możliwe jest zastosowanie popularnego w chromatografii gazowej detektora ECD, który zapewnia dużą czułość oznaczenia. Ponadto przebieg reakcji derywatyzacji wymaga względnie łagodnych warunków- temperatury pokojowej lub podwyższonej do C. Reakcja przebiega w ciągu kilkunastu minut do kilku godzin, w środowisku o niskim ph lub obojętnym. Związek ten jest wykorzystywany do derywatyzacji związków karbonylowych zarówno w próbkach ciekłych jak i gazowych. W przypadku próbek ciekłych, takich jak woda pitna [11,78-80], alkohole [10,81,82], oleje [83] reakcję derywatyzacji przeprowadza się najczęściej w roztworze, a uzyskane oksymy ekstrahuje się następnie za pomocą rozpuszczalnika organicznego (np. heksanu). Metodyka zalecana jest przez U.S. EPA do oznaczania związków karbonylowych w wodzie pitnej [80]. Do ekstrakcji otrzymanych oksymów wykorzystuje się także technikę SPME [11, 12, 84]. R2 R1 507

16 W przypadku próbek gazowych, takich jak powietrze atmosferyczne, derywatyzację przeprowadza się zarówno na fazie stałej, jak i w roztworze odczynnika [85-87]. W pierwszym przypadku wykorzystuje się kolumienki ze złożem modyfikowanego żelu krzemionkowego [88] oraz sorbentów Tenax TA [89-91] i XAD 2 [92]. W przypadku próbek zawierających ozon i inne utleniacze, należy stosować odpowiedni filtr zawierający jodek potasu lub tiosiarczan. Prowadzono także badania nad opracowaniem nowych odczynników do usuwania ozonu z próbek [93]. Do tego celu wykorzystano m.in. azotyny, cyjaniany oraz sole indygo. Ciekawym rozwiązaniem derywatyzacji na fazie stałej jest derywatyzacja na włóknie urządzenia do SPME (on-fiber derivatization) [13]. Na odpowiednio dobrane (w zależności od analizowanych związków) włókno SPME nanosi się odczynnik derywatyzujący. Tak przygotowane włókno umieszcza się w badanej próbce (rys.3). Możliwe jest także podejście odwrotne.w pierwszym etapie nastepuje sorpcja oznaczanych związków na włóknie urządzenia do SPME. Dopiero tak przygotowane włókno umieszcza się nad roztworem odczynnika w celu przeprowadzenia derywatyzacji. Metodykę opartą o derywatyzację na włóknie SPME wykorzystano m.in. do oznaczeń zanieczyszczeń powietrza wewnętrznego [13,94,95], wody pitnej [96] oraz napojów alkoholowych [97]. Derywatyzację analitów można również przeprowadzić w przypadku zastosowania techniki ekstrakcji analitów na ruchomym elemencie ekstrakcyjnym (ang. Stir Bar Sorptive Extraction SBSE). W opisywanej metodyce, wykorzystywanej m.in. do oznaczenia związków karbonylowych w piwie, zastosowano dwie odmiany techniki SBSE [81]. W pierwszej z nich reakcję derywatyzacji przeprowadzono w roztworze, a otrzymane pochodne ekstrahowane są do ruchomego elementu ekstrakcyjnego (specjalnie przygotowane mieszadełko magnetyczne, pokryte warstwą polimeru PDMS). W drugim przypadku derywatyzację przeprowadzono na powierzchni fazy stałej. W tym celu ruchomy element ekstrakcyjny poddawano ekspozycji w roztworze odczynnika derywatyzującego, a następnie pokryty odczynnikiem ruchomy element umieszczono w roztworze oznaczanych związków karbonylowych. W obu przypadkach desorpcję analitów do dozownika chromatografu przeprowadzono za pomocą specjalnie do tego celu przygotowanego desorbera termicznego z pułapką kriogeniczną. -(2,3,4,5,6-pentafluorobenzylo)-hydroksyloamina (PBHA) reagując ze związkami karbonylowymi tworzy dwa izomery Z i E niesymetrycznych oksymów z wyjątkiem formaldehydu i acetonu (rys.8). Może to utrudnić rozdzielenie chromatograficzne w przypadku skomplikowanej matrycy. Problem ten dotyczy jednak większości odczynników opartych o pochodne hydrazyny i hydroksyloaminy. Na ograniczenie stosowania PBHA może wpłynąć także jego cena, która jest względnie wysoka w porównaniu do innych odczynników derywatyzacyjnych wykorzystywanych do oznaczania związków karbonylowych. Jednak ze względu na występowanie w strukturze aż pięciu atomów fluoru, reagent ten zapewnia bardzo wysoką czułość oznaczenia w przypadku wykorzystania detektora ECD. Benzylohydroksyloamina (BA) Benzylohydroksyloamina (BA), w odróżnieniu od PBHA, nie posiada w swojej strukturze atomów halogenu, co ogranicza stosowanie selektywnego detektora ECD. W praktyce do analizy pochodnych BA wykorzystuje się uniwersalny detektor ID [99,100]. Charakteryzuje się on jednak stosunkowo niską czułością. W związku z tym zastosowanie odczynnika ograniczone jest do wyższych stężeń oznaczanych związków. Występowanie atomów azotu w strukturze odczynnika umożliwia natomiast zastosowanie bardziej czułego detektora NPD. 508

17 2-aminoetanotiol (Cysteamina) Cysteamina reaguje ilościowo ze związkami karbonylowymi tworząc tiazolidynowe pochodne, zawierające w swojej strukturze atomy azotu i siarki (rys.9). Pozwala to na zastosowanie popularnych detektorów- takich jak NPD i PD- na etapie oznaczenia końcowego. Dodatkowo stabilność termiczna otrzymanych pochodnych powoduje, że odczynnik ten jest chętnie wykorzystywany w chromatografii gazowej. NH 2 SH + H R S H N R Rys. 9. Schemat reakcji derywatyzacji związków karbonylowych za pomocą 2- aminoetanotiolu (Cysteamina) Reakcja derywatyzacji przebiega w roztworze wodnym w temperaturze pokojowej w ciągu kilku minut. Ważnym parametrem ilościowego przebiegu reakcji jest wartość ph, która powinna zawierać się w przedziale między 6,5 a 8,5. gólnie odczynnik ten wykorzystywany jest do oznaczania szerokiej grupy związków karbonylowych w różnych matrycach takich, jak: dym tytoniowy [101,102], powietrze wydychane z płuc [103], tłuszcze zwierzęce [4] oraz napoje alkoholowe [104]. Zauważono jednak [101], że stabilność tiazolidynowych pochodnych nienasyconych związków karbonylowych może być ograniczona. W przypadku ekstrakcji otrzymanych pochodnych octanem etylu związki te zaczęły się rozkładać po okresie 24 godzin. Po trzech dniach ich ilość spadła do 60% wartości wyjściowej. Konieczność stosowania środowiska zasadowego wyklucza pełne wykorzystanie cysteaminy jako odczynnika derywatyzującego. Dotyczy to matrycy alkoholowej, w której związki karbonylowe występują w postaci równowagowej z acetalami i hemiacetalami. Aby równowagę tę przesunąć w kierunku formy ketonowej, należy obniżyć ph roztworu. W środowisku zasadowym, którego wymaga reakcja derywatyzacji za pomocą cysteaminy, w przewadze występuje forma acetalowa, pozbawiona reaktywnej grupy elektrofilowej. W związku z tym reakcja derywatyzacji charakteryzuje się mniejszą wydajnością. Ponadto w przypadku aldehydów nienasyconych, takich jak akroleina i aldehyd krotonowy, pochodne tiazolidynowe praktycznie nie powstają. Nawet w obojętnym środowisku wydajność reakcji derywatyzacji jest niewielka. Reagenty Hantzsh a / Nash a. Do grupy reagentów Hantzsh a zalicza się acetyloaceton, 5,5-dimetylo-1,3-cykloheksanodion (dimedon) oraz 1,3- cykloheksanodion (CHD) [105]. Reakcja derywatyzacji polega na kondensacji odpowiedniego β-diketonu oraz soli amonowej lub aminy pierwszorzędowej z cząsteczką aldehydu, co prowadzi do otrzymania związku o właściwościach flourescencyjnych. Dimedon oraz cykloheksanodion wykorzystywane są do derywatyzacji aldehydów alifatycznych i aromatycznych. Związki te dają zbliżony efekt fluorescencji, jednak w przypadku acetaldehydu i formaldehydu jest on największy [ ]. Niestety, w przypadku ketonów oraz aldehydów nienasyconych reakcja biegnie z bardzo niską wydajnością, co w praktyce uniemożliwia wykorzystanie tych reagentów do oznaczania ważnych zanieczyszczeń, takich jak akroleina i aldehyd krotonowy. statni z wymienionych reagentów acetyloaceton, charakteryzuje się selektywnością tylko w stosunku do formaldehydu. Jest to niewątpliwą zaletą tego odczynnika, ponieważ 509

18 w tym przypadku ułatwione jest rozdzielenie wskutek braku interferencji ze strony innych aldehydów [106,109]. W zależności od użytego reagenta i specyficznych wymagań analizy reakcja derywatyzacji, przebiega w temperaturze pokojowej lub podwyższonej (do kilkudziesięciu ºC). Czas przebiegu reakcji jest stosunkowo krótki - do 60 minut. Bardzo ważny jest dobór odpowiedniego stężenia octanu amonu. Zbyt duże stężenie, podobnie jak zbyt małe, może znacznie obniżyć wydajność reakcji derywatyzacji [108]. Ważnym parametrem jest także dobór właściwego ph reakcji, które w pewnym stopniu może wpływać na selektywność reakcji derywatyzacji. W przypadku większości analiz wartość ph wahała się w granicach między 2 a 6,5. Roztwór odczynnika do derywatyzacji przygotowuje się przez rozpuszczenie w wodzie odpowiedniego reagenta, octanu etylu i kwasu octowego. Wykorzystane do tego celu związki mogą zawierać różne zanieczyszczenia będące skutkiem procesu produkcyjnego, m.in. aldehyd octowy [110]. Zanieczyszczenia te reagują w świeżo przygotowanej mieszaninie powodując silną intensywność fluorescencji tła, co prowadzi do obniżenia czułości oznaczenia. W związku z tym przygotowany roztwór należy poddać oczyszczeniu stosując różne procedury. Świeżą mieszaninę odczynnika ogrzewa się w celu przereagowania wszystkich zanieczyszczeń, które następnie ekstrahuje się za pomocą pozbawionego aldehydów dichlorometanu lub acetonitrylu[108]. Alternatywnym sposobem jest przepuszczenie roztworu przez odpowiednio przygotowaną kolumienkę SPE, zawierającą sorbent typu C 18 [107, 108]. Ponadto stwierdzono, iż w obecności silnych utleniaczy w próbce (takich jak np. N x ) otrzymane pochodne formaldehydu są nie stabilne i ulegają utlenieniu tworząc produkty wykazujące fluorescencję [110]. Granica wykrywalności odpowiedniej procedury zależy od użytego reagenta. Najsłabszą fluorescencję wykazują pochodne acetyloacetonu, dla których granica ta wynosi 0,1 µm [106]. W przypadku pochodnych dimedonu wartość ta zawiera się poniżej poziomu femtomoli dla próbki o objętości od 5 do 200µl dozowanej do chromatografu [108]. W handlu dostępny jest gotowy odczynnik o nazwie luoral P, zawierający 4-amino- 3-penteno-2-on [111], pochodną acetyloacetonu, która w miejscu grupy karbonylowej posiada funkcję aminową. W ten sposób etap przygotowania roztworu reagentów ogranicza się do rozpuszczenia gotowego odczynnika w acetonitrylu. dczynnik ten wykorzystano do derywatyzacji formaldehydu w celu jego oznaczenia z wykorzystaniem techniki IA w próbkach wody, napojów alkoholowych, owoców oraz dymu tytoniowego. dczynniki z pierścieniem triazynowym (MDMNTH, DMNTH, CMNTH, i inne ) dczynniki zbudowane na bazie pierścienia triazynowego (rys. 10 a i b) wykazują ciekawe właściwości [112]. trzymuje się je w wyniku substytucji nukleofilowej trzech atomów chloru chlorku kwasu cyjanurowego (rys.10a). Umożliwia to podstawienie- na drodze syntezy- aż trzech różnych grup funkcyjnych, co zapewnia nowoutworzonej cząsteczce różne właściwości chemiczne i fizyczne. Wpływają one na reaktywność, polarność i rodzaj stosowanego detektora. Dzięki temu możliwe jest syntezowanie związków, odpowiednio do potrzeb wynikających z rodzaju oznaczanych związków karbonylowych oraz w pewnym stopniu do wymogów posiadanej aparatury pomiarowej. Możliwe jest uzyskanie pochodnych o właściwościach chromoforowych odpowiednich dla detektora UV-VIS oraz fluoroforowych, specyficznych dla detektora fluorescencyjnego. Można także dokonywać modyfikacji pod kątem zastosowania detektora mas na etapie oznaczeń końcowych [113], umożliwiającego uzyskanie obniżenia granicy wykrywalności analitów. 510

19 Cl HN NH 2 N N a. b. Cl N Cl N(CH 3 ) 2 N N N Me Rys. 10. a) Produkt wyjściowy do syntezy odczynników: chlorek kwasu cyjanurowego, b) 4- dimetyloamino-6-(4-metoksy-1-naftaleno)-1,3,5-triazyna-2-hydrazyna (DMNTH) W reakcji pochodnych hydrazyny lub hydroksyloaminy z grupą karbonylową powstają dwa izomery Z i E. Związane jest to z ograniczoną rotacją wiązania podwójnego otrzymanego hydrazonu lub oksymu. Ciekawą i zaskakującą właściwością niektórych zaprojektowanych w oparciu o strukturę pierścienia triazynowego jest tworzenie tylko jednego izomeru hydrazonu [113,114]. Stanowi to istotną zaletę, szczególnie w przypadku rozdzielenia składników próbki o złożonym składzie. dczynniki te nadają się do przeprowadzenia derywatyzacji związków karbonylowych typu alifatycznego, nienasyconych i aromatycznych. Reakcja derywatyzacji w przypadku pochodnych DMNTH (rys.10b) oraz MDMNTH przebiega w łagodnych warunkach (temperatura pokojowa, czas od kilku do kilkunastu minut). trzymane nowe odczynniki derywatyzujące wykorzystano do oznaczeń związków karbonylowych w powietrzu [114] i wodzie [113]. W tym ostatnim przypadku granica wykrywalności przy zastosowaniu detektora UV-VIS lub detektora fluorescencyjnego, w zależności od oznaczanego związku, zawierała się w zakresie stężeń między 0,1 µm a 1.0 µm. 5-amino-4-sulfanoftalanohydrazyd (ASPH) DMNTH HS N H 2 ASPH NH NH + CH R R S N CL derivatives NH NH Rys. 11. Schemat reakcji derywatyzacji związków karbonylowych za pomocą 5-amino-4- sulfanoftalanohydrazydu (ASPH). dczynnik ten służy do oznaczania wyłącznie aromatycznych związków karbonylowych [115], dla których otrzymane pochodne wykazują zdolność do chemiluminescencji (rys.11). Reakcja derywatyzacji przebiega w obecności siarczynu sodu w środowisku kwaśnym w temperaturze 100 C. W celu uzyskania efektu chemiluminescencji otrzymane pochodne poddano derywatyzacji pokolumnowej (post-column) z roztworem nadtlenku wodoru i żelazocyjanku potasu. Uzyskana granica wykrywalności dla różnych aldehydów wahała się w zakresie od 0,1 do 6,5 femtomola w przypadku próbki o objętości 20 µl dozowanej do chromatografu. 3-aminofluoranten 3-aminofluoranten to kolejny odczynnik, którego pochodne, oprócz właściwości fluorescencyjnych, wykazują silną chemiluminescencję. dczynnik ten wykorzystano 511

20 w procedurze oznaczenia alifatycznych aldehydów (C 6 -C 14 ) w próbkach zużytych olejów silnikowych z zastosowaniem techniki HPLC [116]. Reakcja derywatyzacji, połączona z redukcją otrzymanego hydrazonu (w obecności kompleksu boranowo-pirydynowego), przebiega w łagodnych warunkach w ciągu kilku minut w temperaturze pokojowej. Nadmiar odczynnika derywatyzującego usuwa się za pomocą kolumienek SPE. Do wywołania efektu chemiluminescencji wykorzystano derywatyzację pokolumnową (post-column), stosując szczawian bis-(2,4,6-trichlorophenylu) oraz nadtlenek wodoru. Granica wykrywalności zawiera się w przedziale od 10-7 do 10-6 mol/l. 6. DERYWATYZACJA HERBICYDÓW KWASWYCH Do herbicydów kwasowych należą dziesiątki związków reprezentujących różne klasy związków organicznych. Są to, między innymi, pochodne fenoli, kwasu benzoesowego, kwasu etanowego, kwasu propanowego, kwasu butanowego i innych kwasów. Herbicydy z grupy fenoksykwasów nie są wystarczająco stabilne ani lotne, aby mogły być bezpośrednio analizowane techniką chromatografii gazowej, dlatego też muszą być przeprowadzone w bardziej lotne pochodne [122]. Celowość przeprowadzenia i sposób derywatyzacji w pewnym stopniu zależy od stosowanej techniki chromatograficznej. Herbicydy kwasowe bardzo często są najpierw ekstrahowane z wody do rozpuszczalnika organicznego, a następnie derywatyzowane. Stosuje się także odczynniki, które pozwalają przeprowadzać herbicydy kwasowe w pochodne bezpośrednio w wysokiej temperaturze w komorze nastrzykowej chromatografu gazowego. Podejście takie, zwane pirolityczną alkilacją, jest bardzo dogodne. W przypadku niektórych odczynników derywatyzacja może przebiegać bezpośrednio w próbce wodnej, co jednocześnie poprawia wydajność ekstrakcji stosowanej do izolacji i wzbogacenia analitu. Niekiedy derywatyzacji towarzyszyć może ekstrakcja do rozpuszczalnika organicznego, zwana alkilacją ekstrakcyjną. Przykłady praktycznych zastosowań derywatyzacji herbicydów z grupami karboksylowymi i fenolowymi zestawiono w tabeli 3, natomiast poniżej szczegółowo opisano zastosowania poszczególnych odczynników Zastosowanie wybranych odczynników Diazometan Najprostszą metodą metylowania herbicydów fenoksykwasowych jest przeprowadzenie reakcji z diazometanem lub jego nietoksycznymi pochodnymi. Reakcja przebiega zgodnie z równaniem przedstawionym na rys.12. Rozdział 23 CH 2 N + 2 R C H R C CH + 3 N 2 Rys. 12. Schemat przebiegu reakcji derywatyzacji fenoksykwasów za pomocą diazometanu Wydajność derywatyzacji w przypadku herbicydów fenoksykwasowych dochodzi do 100% [144]. pracowana została metoda mająca na celu analizę dużej ilości próbek wody i gleby zawierających herbicydy kwasowe (dicamba, MCPA, dichlorprop, mekoprop, 2,4-D, fenoprop, 2,4,5-T, dinoseb, 2,4-DB). Modyfikacja wcześniejszych procedur pozwala na skrócenie czasu, poprawienie bezpieczeństwa i uproszczenie istniejącej już metody. Estry metylowe herbicydów, otrzymane przy użyciu diazometanu, można oznaczać 512

Kreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu

Kreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu Kreacja aromatów Techniki przygotowania próbek Identyfikacja składników Wybór składników Kreacja aromatu Techniki przygotowania próbek Ekstrakcja do fazy ciekłej Ekstrakcja do fazy stałej Desorpcja termiczna

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 6 WYBRANE PROCEDURY DERYWATYZACJI ANALITÓW W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Pracownia

Bardziej szczegółowo

1. REAKCJA ZE ZWIĄZKAMI POSIADAJĄCYMI KWASOWY ATOM WODORU:

1. REAKCJA ZE ZWIĄZKAMI POSIADAJĄCYMI KWASOWY ATOM WODORU: B I T E C N L CEMIA G GANICZNA I A Własności chemiczne Związki magnezoorganiczne wykazują wysoką reaktywność. eagują samorzutnie z wieloma związkami dając produkty należące do różnych klas związków organicznych.

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 3 Derywatyzacja - testowanie różnych odczynników do derywatyzacji

Ćwiczenie 3 Derywatyzacja - testowanie różnych odczynników do derywatyzacji Ćwiczenie 3 Derywatyzacja - testowanie różnych odczynników do derywatyzacji Wstęp Próbki środowiskowe ze względu na złożoność matryc, różnorodność występujących związków czy zakres stężeń potencjalnych

Bardziej szczegółowo

Mg I. I Mg. Nie można ich jednak otrzymać ze związków, które posiadają grupy chlorowcowe w tak zwanym ustawieniu wicynalnym.

Mg I. I Mg. Nie można ich jednak otrzymać ze związków, które posiadają grupy chlorowcowe w tak zwanym ustawieniu wicynalnym. nformacje do zadań kwalifikacyjnych na "Analizę retrosyntetyczną" Urszula Chrośniak, Marcin Goławski Właściwe zadania znajdują się na stronach 9.-10. Strony 1.-8. zawieraja niezbędne informacje wstępne.

Bardziej szczegółowo

ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ

ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska agawasik@pg.gda.pl ROZDZIELENIE

Bardziej szczegółowo

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej

Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro

Bardziej szczegółowo

Elementy chemii organicznej

Elementy chemii organicznej Elementy chemii organicznej węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne halogenopochodne węglowodorów alkohole etery aldehydy i ketony kwasy karboksylowe estry aminy Alkany C n H 2n+2 struktura Kekulégo

Bardziej szczegółowo

Spis treści 1. Struktura elektronowa związków organicznych 2. Budowa przestrzenna cząsteczek związków organicznych

Spis treści 1. Struktura elektronowa związków organicznych 2. Budowa przestrzenna cząsteczek związków organicznych Spis treści 1. Struktura elektronowa związków organicznych 13 2. Budowa przestrzenna cząsteczek związków organicznych 19 2.1. Zadania... 28 3. Zastosowanie metod spektroskopowych do ustalania struktury

Bardziej szczegółowo

ALDEHYDY, KETONY. I. Wprowadzenie teoretyczne

ALDEHYDY, KETONY. I. Wprowadzenie teoretyczne ALDEYDY, KETNY I. Wprowadzenie teoretyczne Aldehydy i ketony są produktami utlenienia alkoholi. Aldehydy są produktami utlenienia alkoholi pierwszorzędowych, a ketony produktami utlenienia alkoholi drugorzędowych.

Bardziej szczegółowo

SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA

SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Reakcja między substancjami A i B zachodzi według

Bardziej szczegółowo

Metody chromatograficzne (rozdzielcze) w analizie materiału biologicznego (GC, HPLC)

Metody chromatograficzne (rozdzielcze) w analizie materiału biologicznego (GC, HPLC) Metody chromatograficzne (rozdzielcze) w analizie materiału biologicznego (GC, HPLC) Chromatografia jest fizykochemiczną metodą rozdzielania składników jednorodnych mieszanin w wyniku ich różnego podziału

Bardziej szczegółowo

KWASY KARBOKSYLOWE I ICH POCHODNE. R-COOH lub R C gdzie R = H, CH 3 -, C 6 H 5 -, itp.

KWASY KARBOKSYLOWE I ICH POCHODNE. R-COOH lub R C gdzie R = H, CH 3 -, C 6 H 5 -, itp. KWASY KARBKSYLWE I IH PHDNE I. Wprowadzenie teoretyczne Kwasy karboksylowe Kwasami organicznymi nazywamy związki, w których grupa funkcyjna H zwana grupą karboksylową jest związana z rodnikiem węglowodorowym

Bardziej szczegółowo

Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ).

Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ). Cz. XXII - Alkohole monohydroksylowe Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom jest zastąpiony grupą hydroksylową (- ). 1. Klasyfikacja alkoholi monohydroksylowych i rodzaje izomerii, rzędowość

Bardziej szczegółowo

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Badania kinetyki utleniania wybranych grup związków organicznych podczas procesów oczyszczania

Bardziej szczegółowo

Addycje Nukleofilowe do Grupy Karbonylowej

Addycje Nukleofilowe do Grupy Karbonylowej J 1 Addycje kleofilowe do Grupy Karbonylowej H H +H H H Slides 1 to 29 J 2 Addycja vs Substytucja Atom w grupie karbonylowej (δ( + ) jest podatny na atak odczynnika nukleofilowego ; w zaleŝno ności od

Bardziej szczegółowo

Materiały dodatkowe kwasy i pochodne

Materiały dodatkowe kwasy i pochodne Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Katedra Chemii rganicznej Materiały dodatkowe kwasy i pochodne Kwasy 1. Kwasowość Kwasy karboksylowe są kwasami o stosunkowo niewielkiej mocy. Ich stała dysocjacji

Bardziej szczegółowo

Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej

Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej WPROWADZENIE Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) jest uniwersalną techniką analityczną, stosowaną

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY).

BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY). BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY). Wprowadzenie: Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to grupa związków zawierających

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 Oznaczanie benzoesanu denatonium w skażonym alkoholu etylowym metodą wysokosprawnej

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII

ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków. Dokoocz zdania tak aby były prawdziwe. Wiązanie jonowe występuje w związku chemicznym

Bardziej szczegółowo

RP WPROWADZENIE. M. Kamiński PG WCh Gdańsk Układy faz odwróconych RP-HPLC, RP-TLC gdy:

RP WPROWADZENIE. M. Kamiński PG WCh Gdańsk Układy faz odwróconych RP-HPLC, RP-TLC gdy: RP WPRWADZENIE M. Kamiński PG WCh Gdańsk 2013 Układy faz odwróconych RP-HPLC, RP-TLC gdy: Nisko polarna (hydrofobowa) faza stacjonarna, względnie polarny eluent, składający się z wody i dodatku organicznego;

Bardziej szczegółowo

PL B1. UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU, Poznań, PL BUP 24/17

PL B1. UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU, Poznań, PL BUP 24/17 RZECZPOSPOLITA POLSKA (2) OPIS PATENTOWY (9) PL () 229709 (3) B (2) Numer zgłoszenia: 49663 (5) Int.Cl. C07F 7/30 (2006.0) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 05.2.206 (54)

Bardziej szczegółowo

LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa. Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach:

LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa. Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach: LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa Zadanie 1 (3 pkt) Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach: H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 a) b) W tym celu: a) wybierz odpowiedni

Bardziej szczegółowo

Grupa karbonylowa. Grupa karbonylowa to grupa funkcyjna, w której atom tlenu połączony jest z atomem węgla podwójnym wiązaniem

Grupa karbonylowa. Grupa karbonylowa to grupa funkcyjna, w której atom tlenu połączony jest z atomem węgla podwójnym wiązaniem ALDEHYDY I KETNY Spis treści Grupa karbonylowa Aldehydy i ketony Aldehydy Nazewnictwo trzymywanie Właściwości chemiczne Aldehydy nienasycone Aldehydy aromatyczne Ketony Nazewnictwo trzymywanie Właściwości

Bardziej szczegółowo

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop.

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop. Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop. 2017 Spis treści Przedmowa 11 1. Wprowadzenie 13 1.1. Krótka historia

Bardziej szczegółowo

CHROMATOGRAFIA W UKŁADACH FAZ ODWRÓCONYCH RP-HPLC

CHROMATOGRAFIA W UKŁADACH FAZ ODWRÓCONYCH RP-HPLC CHROMATOGRAFIA W UKŁADACH FAZ ODWRÓCONYCH RP-HPLC MK-EG-AS Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Gdańsk 2009 Chromatograficzne układy faz odwróconych (RP) Potocznie: Układy chromatograficzne, w których

Bardziej szczegółowo

Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej

Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej 1. Jak wpłynie 50% dodatek MeOH do wody na retencję kwasu propionowego w układzie faz odwróconych? 2. Jaka jest kolejność retencji kwasów mrówkowego, octowego

Bardziej szczegółowo

Protokół: Reakcje charakterystyczne cukrowców

Protokół: Reakcje charakterystyczne cukrowców Protokół: Reakcje charakterystyczne cukrowców 1. Rekcja na obecność cukrów: próba Molischa z -naftolem Jest to najbardziej ogólna reakcja na cukrowce, tak wolne jak i związane. Ujemny jej wynik wyklucza

Bardziej szczegółowo

EKSTRAKCJA DO FAZY STAŁEJ (SPE)

EKSTRAKCJA DO FAZY STAŁEJ (SPE) EKSTRAKCJA DO FAZY STAŁEJ (SPE) Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. Celem procesu analitycznego jest uzyskanie informacji o interesującym nas przedmiocie

Bardziej szczegółowo

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015.

Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015. Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015 Spis treści Przedmowa 11 1. Wprowadzenie 13 1.1. Krótka historia chromatografii

Bardziej szczegółowo

Zidentyfikuj związki A i B. w tym celu podaj ich wzory półstrukturalne Podaj nazwy grup związków organicznych, do których one należą.

Zidentyfikuj związki A i B. w tym celu podaj ich wzory półstrukturalne Podaj nazwy grup związków organicznych, do których one należą. Zadanie 1. (2 pkt) Poniżej przedstawiono schemat syntezy pewnego związku. Zidentyfikuj związki A i B. w tym celu podaj ich wzory półstrukturalne Podaj nazwy grup związków organicznych, do których one należą.

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w

Bardziej szczegółowo

Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści

Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści Anna Kulaszewicz Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy lp. Dział Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania i wymaganiami edukacyjnymi z

Bardziej szczegółowo

X / \ Y Y Y Z / \ W W ... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto

X / \ Y Y Y Z / \ W W ... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto Zadanie 1. (3 pkt) Nadtlenek litu (Li 2 O 2 ) jest ciałem stałym, występującym w temperaturze pokojowej w postaci białych kryształów. Stosowany jest w oczyszczaczach powietrza, gdzie ważna jest waga użytego

Bardziej szczegółowo

CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.

CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Węgiel i jego związki. określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje

Bardziej szczegółowo

PORÓWNANIE FAZ STACJONARNYCH STOSOWANYCH W HPLC

PORÓWNANIE FAZ STACJONARNYCH STOSOWANYCH W HPLC PORÓWNANIE FAZ STACJONARNYCH STOSOWANYCH W HPLC Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego 1. Wstęp Chromatografia jest techniką umożliwiającą rozdzielanie składników

Bardziej szczegółowo

Chromatografia kolumnowa planarna

Chromatografia kolumnowa planarna Chromatografia kolumnowa planarna Znaczenie chromatografii w analizie i monitoringu środowiska lotne zanieczyszczenia organiczne (alifatyczne, aromatyczne) w powietrzu, glebie, wodzie Mikrozanieczyszczenia

Bardziej szczegółowo

ANALITYKA ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA ROK V SEM. IX

ANALITYKA ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA ROK V SEM. IX ANALITYKA ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA ROK V SEM. IX Materiały do ćwiczenia laboratoryjnego: OZNACZANIE HERBICYDÓW Z GRUPY TRIAZYN - GC Prowadzący - Mgr inż. Angelika Beyer OZNACZANIE PESTYCYDÓW W WODACH

Bardziej szczegółowo

Analityka Zanieczyszczeń Środowiska

Analityka Zanieczyszczeń Środowiska Katedra Chemii Analitycznej Analityka Zanieczyszczeń Środowiska Oznaczanie Pestycydów w Wodach (GC) Prowadzący: mgr inż. Monika Kosikowska Gdańsk, 2010 1 1. Wprowadzenie Pestycydy to liczna i zróżnicowana

Bardziej szczegółowo

Kwasy karboksylowe grupa funkcyjna: -COOH. Wykład 8 1

Kwasy karboksylowe grupa funkcyjna: -COOH. Wykład 8 1 Kwasy karboksylowe grupa funkcyjna: -CH Wykład 8 1 1. Reakcje utleniania a) utlenianie alkoholi pierwszorzędowych trzymywanie kwasów CH 3 H 3 C C CH 2 H CH 3 alkohol pierwszorzędowy CH K 2 Cr 2 3 7 H 3

Bardziej szczegółowo

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016 III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu

Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu Celem ćwiczenia jest: wykrywanie nienasyconych kwasów tłuszczowych

Bardziej szczegółowo

Chemia organiczna. Zagadnienia i przykładowe pytania do kolokwiów dla Biotechnologii (I rok)

Chemia organiczna. Zagadnienia i przykładowe pytania do kolokwiów dla Biotechnologii (I rok) Chemia organiczna Zagadnienia i przykładowe pytania do kolokwiów dla Biotechnologii (I rok) Zakład Chemii Organicznej Wydział Chemii Uniwersytet Wrocławski 2005 Lista zagadnień: Kolokwium I...3 Kolokwium

Bardziej szczegółowo

Techniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami

Techniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami Techniki immunochemiczne opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami Oznaczanie immunochemiczne RIA - ( ang. Radio Immuno Assay) techniki radioimmunologiczne EIA -

Bardziej szczegółowo

Metody chromatograficzne w chemii i biotechnologii, wykład 3. Łukasz Berlicki

Metody chromatograficzne w chemii i biotechnologii, wykład 3. Łukasz Berlicki Metody chromatograficzne w chemii i biotechnologii, wykład 3 Łukasz Berlicki Rozdział chromatograficzny Przepływ Faza ruchoma mieszanina Faza stacjonarna Chromatografia cieczowa adsorbcyjna Faza stacjonarna:

Bardziej szczegółowo

Zadanie: 1 (3 pkt) Metanoamina (metyloamina) rozpuszcza się w wodzie, a także reaguje z nią.

Zadanie: 1 (3 pkt) Metanoamina (metyloamina) rozpuszcza się w wodzie, a także reaguje z nią. Zadanie: 1 (3 pkt) Metanoamina (metyloamina) rozpuszcza się w wodzie, a także reaguje z nią. Napisz, posługując się wzorami grupowymi (półstrukturalnymi) związków organicznych, równanie reakcji metanoaminy

Bardziej szczegółowo

-- w części przypomnienie - Gdańsk 2010

-- w części przypomnienie - Gdańsk 2010 Chromatografia cieczowa jako technika analityki, przygotowania próbek, wsadów do rozdzielania, technika otrzymywania grup i czystych substancji Cz. 4. --mechanizmy retencji i selektywności -- -- w części

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym

Oznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym Ćwiczenie 6 Oznaczanie SO w powietrzu atmosferycznym Dwutlenek siarki bezwodnik kwasu siarkowego jest najbardziej rozpowszechnionym zanieczyszczeniem gazowym, występującym w powietrzu atmosferycznym. Głównym

Bardziej szczegółowo

Zadanie: 2 (4 pkt) Napisz, uzgodnij i opisz równania reakcji, które zaszły w probówkach:

Zadanie: 2 (4 pkt) Napisz, uzgodnij i opisz równania reakcji, które zaszły w probówkach: Zadanie: 1 (1 pkt) Aby otrzymać ester o wzorze CH 3 CH 2 COOCH 3 należy jako substratów użyć: a) Kwasu etanowego i metanolu b) Kwasu etanowego i etanolu c) Kwasu metanowego i etanolu d) Kwasu propanowego

Bardziej szczegółowo

Kontrola produktu leczniczego. Piotr Podsadni

Kontrola produktu leczniczego. Piotr Podsadni Kontrola produktu leczniczego Piotr Podsadni Kontrola Kontrola - sprawdzanie czegoś, zestawianie stanu faktycznego ze stanem wymaganym. Zakres czynności sprawdzający zapewnienie jakości. Jakość to stopień,

Bardziej szczegółowo

Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej

Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1. Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 OPTYMALIZACJA ROZDZIELANIA MIESZANINY WYBRANYCH FARMACEUTYKÓW METODĄ

Bardziej szczegółowo

Rozdział 6. Odpowiedzi i rozwiązania zadań. Chemia organiczna. Zdzisław Głowacki. Zakres podstawowy i rozszerzony

Rozdział 6. Odpowiedzi i rozwiązania zadań. Chemia organiczna. Zdzisław Głowacki. Zakres podstawowy i rozszerzony Zdzisław Głowacki Chemia organiczna Zakres podstawowy i rozszerzony 2b Odpowiedzi i rozwiązania zadań Rozdział 6 Oficyna Wydawnicza TUTOR Wydanie I. Toruń 2013 r. Podpowiedzi Aldehydy i ketony Zadanie

Bardziej szczegółowo

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH AMINOKWASÓW

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH AMINOKWASÓW BADANIE WŁAŚIWŚI FIZYKEMIZNY AMINKWASÓW IDENTYFIKAJA AMINKWASÓW BIAŁKA, JAK I WLNE AMINKWASY REAGUJĄ ZA PŚREDNITWEM GRUP: -N 2 I Z NINYDRYNĄ, DINITRFLURBENZENEM I KWASEM AZTWYM (III). WYSTĘPWANIE W STRUKTURZE

Bardziej szczegółowo

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI

Bardziej szczegółowo

Techniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami

Techniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami Techniki immunochemiczne opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami Oznaczanie immunochemiczne RIA - ( ang. Radio Immuno Assay) techniki radioimmunologiczne EIA -

Bardziej szczegółowo

I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO. Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty

I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO. Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO XV Konkurs Chemii Organicznej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1 (9 pkt) Ciekłą mieszaninę,

Bardziej szczegółowo

Budowa tłuszczów // // H 2 C O H HO C R 1 H 2 C O C R 1 // // HC O H + HO C R 2 HC - O C R 2 + 3H 2 O

Budowa tłuszczów // // H 2 C O H HO C R 1 H 2 C O C R 1 // // HC O H + HO C R 2 HC - O C R 2 + 3H 2 O Tłuszcze (glicerydy) - Budowa i podział tłuszczów, - Wyższe kwasy tłuszczowe, - Hydroliza (zmydlanie) tłuszczów - Utwardzanie tłuszczów -Próba akroleinowa -Liczba zmydlania, liczba jodowa Budowa tłuszczów

Bardziej szczegółowo

Synteza oligonukleotydów przy użyciu automatycznego syntezatora

Synteza oligonukleotydów przy użyciu automatycznego syntezatora Synteza oligonukleotydów przy użyciu automatycznego syntezatora W latach 90-tych opracowano metody preparatywne pozwalające zastosować technikę podobną do stosowanej już wcześniej w syntezie peptydów.

Bardziej szczegółowo

Aminy. - Budowa i klasyfikacja amin - Nazewnictwo i izomeria amin - Otrzymywanie amin - Właściwości amin

Aminy. - Budowa i klasyfikacja amin - Nazewnictwo i izomeria amin - Otrzymywanie amin - Właściwości amin Aminy - Budowa i klasyfikacja amin - Nazewnictwo i izomeria amin - Otrzymywanie amin - Właściwości amin Budowa i klasyfikacja amin Aminy pochodne amoniaku (NH 3 ), w cząsteczce którego jeden lub kilka

Bardziej szczegółowo

1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego:

1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 2. Określ w którą stronę przesunie się równowaga reakcji rozkładu

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej

WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Lucyna Krupa Rok szkolny 2016/2017 Anna Mikrut WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Wyróżnia się wymagania na: ocenę dopuszczającą ocenę dostateczną (obejmują wymagania na ocenę dopuszczającą)

Bardziej szczegółowo

Kolumnowa Chromatografia Cieczowa I. 1. Czym różni się (z punktu widzenia użytkownika) chromatografia gazowa od chromatografii cieczowej?

Kolumnowa Chromatografia Cieczowa I. 1. Czym różni się (z punktu widzenia użytkownika) chromatografia gazowa od chromatografii cieczowej? Kolumnowa Chromatografia Cieczowa I 1. Czym różni się (z punktu widzenia użytkownika) chromatografia gazowa od chromatografii cieczowej? 2. Co jest miarą polarności rozpuszczalników w chromatografii cieczowej?

Bardziej szczegółowo

EKSTRAKCJA W ANALITYCE. Anna Leśniewicz

EKSTRAKCJA W ANALITYCE. Anna Leśniewicz EKSTRAKCJA W ANALITYCE Anna Leśniewicz definicja: ekstrakcja to proces wymiany masy w układzie wieloskładnikowym i wielofazowym polegający na przeniesieniu jednego lub więcej składników z jednej fazy do

Bardziej szczegółowo

ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO

ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO Materiał biologiczny pochodzenia ludzkiego, zwierzęcego bądź roślinnego zwany jest w kryminalistyce śladem

Bardziej szczegółowo

ZWIĄZKI MAGNEZOORGANICZNE. Krystyna Dzierzbicka

ZWIĄZKI MAGNEZOORGANICZNE. Krystyna Dzierzbicka ZWIĄZKI MAGNEZRGANIZNE Krystyna Dzierzbicka Związki metaloorganiczne, do których zaliczamy między innymi magnezo- i litoorganiczne są związkami posiadającymi bezpośrednie wiązanie węgiel-metal (np. Na,

Bardziej szczegółowo

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. Projekt zrealizowany w ramach Mazowieckiego programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych

Bardziej szczegółowo

OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC

OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC prof. Marian Kamiński Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska CEL Celem rozdzielania mieszaniny substancji na poszczególne składniki, bądź rozdzielenia tylko wybranych

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODOWISKA - laboratorium ĆWICZENIE 6. OZNACZANIE ŚLADOWYCH ILOŚCI FENOLU W WODACH POWIERZCHNIOWYCH

CHEMIA ŚRODOWISKA - laboratorium ĆWICZENIE 6. OZNACZANIE ŚLADOWYCH ILOŚCI FENOLU W WODACH POWIERZCHNIOWYCH CHEMIA ŚRODOWISKA - laboratorium ĆWICZENIE 6. OZNACZANIE ŚLADOWYCH ILOŚCI FENOLU W WODACH POWIERZCHNIOWYCH Głównymi chemicznymi zanieczyszczeniami wód są detergenty, pestycydy (fosforoorganiczne, polichlorowęglowodorowe),

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE. Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji)

TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE. Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji) TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji) Prowadzący: mgr inż. Anna Banel 1 1. Charakterystyka

Bardziej szczegółowo

Zadanie 2. (2 pkt) Roztwór kwasu solnego o ph = 5 rozcieńczono 1000 krotnie wodą. Oblicz ph roztworu po rozcieńczeniu.

Zadanie 2. (2 pkt) Roztwór kwasu solnego o ph = 5 rozcieńczono 1000 krotnie wodą. Oblicz ph roztworu po rozcieńczeniu. Zadanie 1. (2 pkt) Oblicz, z jakiej objętości powietrza odmierzonego w temperaturze 285K i pod ciśnieniem 1029 hpa można usunąć tlen i azot dysponując 14 g magnezu. Magnez w tych warunkach tworzy tlenek

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 CHROMATOGRAFIA GAZOWA WPROWADZENIE DO TECHNIKI ORAZ ANALIZA JAKOŚCIOWA

Bardziej szczegółowo

Ślesin, 29 maja 2019 XXV Sympozjum Analityka od podstaw

Ślesin, 29 maja 2019 XXV Sympozjum Analityka od podstaw 1 WYMAGANIA STAWIANE KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ w chromatografii cieczowej Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska agawasik@pg.edu.pl 2 CHROMATOGRAF

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco: HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie

Kuratorium Oświaty w Lublinie Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 7 ANALIZA JAKOŚCIOWA W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ INDEKSY RETENCJI Pracownia

Bardziej szczegółowo

Węglowodory poziom podstawowy

Węglowodory poziom podstawowy Węglowodory poziom podstawowy Zadanie 1. (2 pkt) Źródło: CKE 2010 (PP), zad. 19. W wyniku całkowitego spalenia 1 mola cząsteczek węglowodoru X powstały 2 mole cząsteczek wody i 3 mole cząsteczek tlenku

Bardziej szczegółowo

Def. Kwasy karboksylowe to związki, których cząsteczki zawierają jedną lub więcej grup

Def. Kwasy karboksylowe to związki, których cząsteczki zawierają jedną lub więcej grup Cz. XXV - Kwasy karboksylowe Def. Kwasy karboksylowe to związki, których cząsteczki zawierają jedną lub więcej grup karboksylowych - CH ( - C - H ), atom C w grupie funkcyjnej jest na hybrydyzacji sp 2,

Bardziej szczegółowo

14. Reakcje kwasów karboksylowych i ich pochodnych

14. Reakcje kwasów karboksylowych i ich pochodnych 14. Reakcje kwasów karboksylowych i ich pochodnych nazwa ogólna kwas karboksylowy bezwodnik kwasowy chlorek kwasowy ester amid 1 amid 2 amid 3 nitryl wzór R N R R grupa karbonylowa atom (, N lub Cl) o

Bardziej szczegółowo

Właściwości chemiczne nukleozydów pirymidynowych i purynowych

Właściwości chemiczne nukleozydów pirymidynowych i purynowych Właściwości chemiczne nukleozydów pirymidynowych i purynowych Właściwości nukleozydów są ściśle powiązane z elementami strukturalnymi ich budowy. Zasada azotowa obecna w nukleozydach może być poddawana

Bardziej szczegółowo

Reakcje kwasów karboksylowych i ich pochodnych

Reakcje kwasów karboksylowych i ich pochodnych 27-29. eakcje kwasów karboksylowych i ich pochodnych nazwa ogólna kwas karboksylowy bezwodnik kwasowy chlorek kwasowy ester amid 1 amid 2 amid 3 nitryl wzór N grupa karbonylowa atom (, N lub Cl) o większej

Bardziej szczegółowo

ZWIĄZKI FOSFOROORGANICZNE

ZWIĄZKI FOSFOROORGANICZNE ZWIĄZKI FSFGANICZNE Związki fosforoorganiczne związki zawierające wiązanie węgiel-fosfor (C-) Wiązanie fosfor-wodór (-H; 77 kcal/mol) jest słabsze niż wiązanie azot-wodór (N-H; 93.4 kcal/mol). Wiązanie

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO kod Uzyskane punkty..... WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS

Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1.Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania mieszanin związków

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ

WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Wprowadzenie Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) jest uniwersalną technika analityczną, stosowaną

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne

Bardziej szczegółowo

GraŜyna Chwatko Zakład Chemii Środowiska

GraŜyna Chwatko Zakład Chemii Środowiska Chromatografia podstawa metod analizy laboratoryjnej GraŜyna Chwatko Zakład Chemii Środowiska Chromatografia gr. chromatos = barwa grapho = pisze Michaił Siemionowicz Cwiet 2 Chromatografia jest metodą

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE ZJAWISKA CHEMILUMINESCENCJI DO OZNACZANIA POLIFENOLI W UKŁADACH PRZEPŁYWOWYCH

WYKORZYSTANIE ZJAWISKA CHEMILUMINESCENCJI DO OZNACZANIA POLIFENOLI W UKŁADACH PRZEPŁYWOWYCH UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU WYDZIAŁ BIOLOGICZNO-CHEMICZNY Edyta Monika Nalewajko-Sieliwoniuk WYKORZYSTANIE ZJAWISKA CHEMILUMINESCENCJI DO OZNACZANIA POLIFENOLI W UKŁADACH PRZEPŁYWOWYCH (streszczenie) Praca

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 Oznaczanie witaminy E w oleju metodą HPLC ANALIZA PRODUKTÓW POCHODZENIA NATURALNEGO

Bardziej szczegółowo

TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA. (studia II stopnia) Ocena zawartości węgla całkowitego i nieorganicznego w próbkach rzeczywistych (gleba, woda).

TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA. (studia II stopnia) Ocena zawartości węgla całkowitego i nieorganicznego w próbkach rzeczywistych (gleba, woda). Kierunek i rodzaj TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA Badanie jakości powietrza wewnętrznego. Porównanie dozymetrii pasywnej oraz metod dynamicznych wykorzystywanych do oceny jakości powietrza wewnętrznego.

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1.

Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. 1 Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji podstawowe Węgiel i jego związki z wodorem 1.Omówienie

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 12. Th jest jednym z produktów promieniotwórczego rozpadu uranu. Próbka

ĆWICZENIE NR 12. Th jest jednym z produktów promieniotwórczego rozpadu uranu. Próbka ĆWICZENIE NR 12 WYDZIELANIE 90 Th Z AZOTANU URANYLU Podstawy fizyczne 90 Th jest jednym z produktów promieniotwórczego rozpadu uranu. Próbka oczyszczonych chemicznie związków naturalnego uranu po upływie

Bardziej szczegółowo

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru 1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków

Bardziej szczegółowo

Uzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich:

Uzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich: Ozonatory Dezynfekcja wody metodą ozonowania Ozonowanie polega na przepuszczaniu przez wodę powietrza nasyconego ozonem O3 (tlenem trójatomowym). Ozon wytwarzany jest w specjalnych urządzeniach zwanych

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne. PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Literatura zalecana 1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I: Skrypt do

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie III GIMNAZJUM Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania

Bardziej szczegółowo