Podstawa prawna do opracowania przedmiotowego systemu oceniania:

Transkrypt

1 Agnieszka Grzegórzek- Zając PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA ORAZ SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA LEKCJACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO W PUBLICZNYM GIMNAZJUM NR 1 W WOLI RZĘDZIŃSKIEJ Podstawa prawna do opracowania przedmiotowego systemu oceniania: - Program nauczania języka niemieckiego w gimnazjum. Kurs dla początkujących. Poziom III.0. Program opracował Paweł Piszczatowski. - Statut szkoły - Wewnątrzszkolny system oceniania w Zespole Szkół Publicznych w Woli Rzędzińskiej Warunkiem koniecznym klasyfikacji z języka niemieckiego jest obecność na co najmniej 50 % wszystkich zajęć języka niemieckiego. Ocena semestralna (roczna) wystawiana jest w wyniku zastosowania następujących narzędzi pomiaru: Test sprawdzający (45 min.) samodzielna praca ucznia na lekcji w formie pisemnej obejmująca większe partie materiału (najczęściej jeden rozdział). Powinna być zapowiedziana na 1 tydzień przed planowanym terminem. Oceny z prac klasowych wpisywane są na czerwono do dziennika. W razie nieobecności uczeń jest zobowiązany do napisania pracy klasowej w formie i terminie wyznaczonym przez nauczyciela. Kartkówka (10 15 min.) niezapowiadana samodzielna pisemna praca ucznia na lekcji obejmująca wiadomości i umiejętności z trzech ostatnich lekcji lub zapowiedziana z wybranej partii materiału. Odpowiedź ustna sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia w formie ustnej odpowiedzi. Praca domowa praca ucznia wykonana w domu; może być oceniana po rozmowie z uczniem lub w formie kartkówki. Projekt forma pracy długoterminowej, w której uczeń prezentuje swoje wiadomości i umiejętności np. w postaci plakatu, opracowania, albumu - Uczeń otrzymuje dodatkowe pozytywne oceny za udział i osiągnięcia w konkursach, olimpiadach, wykonanie prac dodatkowych dotyczących przedmiotu itp. - Nauczyciel ocenia wiedzę teoretyczną, opanowanie niezbędnych umiejętności językowych z zakresu języka niemieckiego oraz wkład pracy własnej: pilność, sumienność, pracowitość, staranność, systematyczność. - Ocena semestralna i roczna nie jest średnią ocen, ale uwzględnia fakt zaangażowania ucznia i jego starania na języku niemieckim. 1

2 Kryteria ocen - Skala oceniania prac pisemnych: Wszystkie prace pisemne, kartkówki, testy, sprawdziany podlegające punktacji oceniane są według wymagań podanych poniżej: Ocena celująca (6) % Ocena bardzo dobra (5) 90-95% Ocena dobra (4) 75 89% Ocena dostateczna (3) 50 74% Ocena dopuszczająca (2) 30 49% Ocena niedostateczna (1) 0 29% - Aby uzyskać ocenę celującą na koniec roku szkolnego, uczeń musi wykazać się wiedzą wykraczającą poza materiał danej klasy, wzorową postawą na lekcjach (aktywność, zaangażowanie, zainteresowanie, przygotowanie do lekcji, sumienność), udziałem w dostępnych konkursach, projektach, wykonaniem prac dodatkowych (wyznaczonych przez nauczyciela). Dodatkowe informacje dotyczące oceniania wszystkich prac pisemnych: - Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę z prac pisemnych. - Błąd ortograficzny skutkuje odjęciem 0,25pkt ( każdy kolejny identyczny błąd traktowany jest jako powtórzenia i nie odejmuje się punktów). - Błąd gramatyczny lub stylistyczny skutkuje odjęciem 0,5 pkt. - Błąd dotyczący niezrozumienia polecenia skutkuje uzyskaniem 0 punktów za zadanie, - Powyższe kryteria ocen nie dotyczą uczniów z aktualną opinią Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. Dla uczniów posiadających opinie lub orzeczenie Poradni Pedagogiczno- Psychologicznej wymagania dostosowane są indywidualnie do wskazówek zawartych w opinii. Ocenę semestralną i roczną ustala się na podstawie wszystkich ocen cząstkowych według następującej kolejności: (ważności) - oceny z prac klasowych / testów sprawdzających/ sprawdzianów - oceny z kartkówek - oceny z odpowiedzi ustnych - oceny z prac domowych - oceny z aktywności i pracy w grupach Testy sprawdzające i kartkówki: - Prace klasowe / Testy sprawdzające kończące każdy rozdział poprzedzone są lekcją powtórzeniową i odbywają się na lekcji następnej po powtórzeniu wiadomości z danego rozdziału. - W razie braku możliwości przeprowadzenia pracy klasowej na lekcji w wyznaczonym wcześniej terminie (wycieczka, przełożenie kontroli), odbywa się ono w najbliższym możliwym terminie. - Nauczyciel informuje uczniów o pracy klasowej z tygodniowym wyprzedzeniem. Termin zostaje wtedy odnotowany w dzienniku lekcyjnym i zeszycie uczniów. - Nauczyciel ma prawo do przeprowadzenia niezapowiedzianej lub zapowiedzianej kartkówki. Kartkówka niezapowiedziana obejmuje materiał 3 ostatnich lekcji. Kartkówka zapowiedziana obejmuje określoną partię materiału wyznaczoną przez nauczyciela. 2

3 - Uczeń otrzymuje do wglądu ocenioną pracę klasową lub kartkówkę na lekcji języka niemieckiego, zaś rodzice mogą mieć do nich wgląd na zebraniach i konsultacjach z nauczycielami. Poprawa prac klasowych / testów sprawdzających i kartkówek: - Uczeń ma prawo do jednorazowego poprawienia oceny niedostatecznej z pracy klasowej w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie od daty przeprowadzenia tej pracy lub daty zaznajomienia się z wynikiem. Ocenę z poprawy wpisuje się do dziennika obok oceny uzyskanej poprzednio. - Jeżeli uczeń z przyczyn losowych (dłuższa nieobecność usprawiedliwiona) opuścił pracę klasową, powinien przystąpić w terminie dodatkowym do zaliczenia tej pracy. Uczeń jest zobowiązany do napisania pracy w terminie ustalonym przez nauczyciela, ale nie dłuższym niż 2 tygodnie, przedłożywszy nauczycielowi wiarygodne usprawiedliwienie swojej nieobecności podczas pisania tej pracy. - Udowodniona ucieczka z pracy klasowej powoduje wystawienie oceny niedostatecznej, którą uczeń może poprawić. - Nie przewiduje się, aby uczeń dopiero pod koniec semestru poprawiał oceny otrzymane w ciągu całego semestru. Poprawy ocen należy dokonywać systematycznie Terminy oddawania prac pisemnych: - prace klasowe / testy sprawdzające do dwóch tygodni - kartkówki do jednego tygodnia Przygotowanie lub nieprzygotowanie się ucznia do lekcji / brak zadania domowego: - Uczeń ma prawo 2 razy w ciągu semestru (w klasach realizujących 2 godziny języka niemieckiego tygodniowo) lub 1 raz w ciągu semestru (uczniowie realizujący 1 godzinę niemieckiego w tygodniu) zgłosić bez podania przyczyny nieprzygotowanie do lekcji lub brak zadania domowego. Nauczyciel zapisuje to w dzienniku używając symbolu np. Kolejne nieprzygotowanie oznacza już ocenę niedostateczną. - Zgłoszenie nieprzygotowania następuje tuż po rozpoczęciu lekcji. Niezgłoszenie tego faktu jest równoznaczne z oceną niedostateczną. - Zgłoszenie nieprzygotowania nie dotyczy zapowiedzianych z tygodniowym wyprzedzeniem sprawdzianów wiedzy i lekcji powtórzeniowych. - Uczeń jest zobowiązany do prowadzenia zeszytu przedmiotowego. Notatki z lekcji, na których uczeń był nieobecny, powinny być uzupełnione najpóźniej tydzień po powrocie do szkoły (w przypadku dłuższej choroby). Jeżeli uczeń jest nieobecny na zajęciach z innych przyczyn niż choroba (termin krótki), uzupełnia zeszyt, ćwiczenia na bieżąco i jest przygotowany do kolejnych zajęć. - Uczeń powinien posiadać na lekcji podręcznik, ćwiczenia i zeszyt przedmiotowy. Inne ustalenia: - Brak lub odpisywanie zadań domowych, korzystanie z niedozwolonych źródeł w czasie prac pisemnych, oddawanie do oceny prac nie napisanych samodzielnie równa się ocenie niedostatecznej. - Oceny są jawne dla ucznia i jego rodziców. 3

4 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLAS 1-3 GIMNAZJUM KRYTERIA OCENIANIA SPRAWNOŚCI JĘZYKOWYCH 1. Kryteria oceny sprawności czytania ze zrozumieniem Ocenie podlegają wszystkie rodzaje czytania: szczegółowe, selektywne i całościowe. Ocena celująca spełnia wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobry bez trudu rozumie przedstawiane mu proste teksty użytkowe i informacyjne oraz, nawet jeśli występują w nich nowe struktury gramatyczne lub nieznane słownictwo, radzi sobie ze zrozumieniem tych tekstów na podstawie kontekstu sytuacyjnego i stosując umiejętność wysnuwania wniosków przyczynowo-skutkowych Ocena bardzo dobra bez trudu rozumie proste teksty użytkowe i informacyjne sprawnie znajduje informacje szczegółowe w tekstach użytkowych i informacyjnych swobodnie rozumie ogólny sens prostych, adaptowanych tekstów Ocena dobra rozumie ogólnie większość prostych tekstów użytkowych i informacyjnych znajduje większość informacji szczegółowych w tekstach użytkowych i informacyjnych w dużej mierze rozumie ogólny sens większości prostych, adaptowanych tekstów Ocena dostateczna rozumie ogólnie dużą część prostych tekstów użytkowych i informacyjnych znajduje dużą część informacji szczegółowych w tekstach użytkowych i informacyjnych rozumie ogólny sens dużej części prostych, adaptowanych tekstów Ocena dopuszczająca rozumie tylko niektóre, proste teksty użytkowe i informacyjne znajduje tylko niektóre informacje szczegółowe w tekście użytkowym i informacyjnym rozumie ogólny sens tylko niewielkiej części prostych, adaptowanych tekstów Ocena niedostateczna rozumie bardzo nieliczne proste teksty użytkowe i informacyjne sporadycznie znajduje znikomą ilość informacji szczegółowych w tekście użytkowym i informacyjnym z trudem rozumie ogólny sens bardzo nielicznych prostych, adaptowanych tekstów 2. Kryteria oceny sprawności rozumienia ze słuchu Ocena celująca spełnia wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobry 4

5 bez trudu rozumie prezentowane wypowiedzi niemieckojęzyczne oraz, nawet jeśli występują w nich nowe struktury gramatyczne lub nieznane słownictwo, radzi sobie ze zrozumieniem wypowiedzi na podstawie kontekstu sytuacyjnego i stosując umiejętność wysnuwania wniosków przyczynowo-skutkowych Ocena bardzo dobra bez trudu rozumie ogólnie wypowiedź niemieckojęzyczną wypowiadaną przez różne osoby w normalnym tempie, zawierającą oprócz znanej leksyki i struktur również niezrozumiałe elementy, których znaczenia można domyślić się z kontekstu rozumie ogólny sens sytuacji komunikacyjnych, w tym intencji rozmówcy w różnych warunkach odbioru sprawnie wyszukuje informacje szczegółowe w wypowiedziach i dialogach w pełni rozumie instrukcje nauczyciela formułowane w języku niemieckim i prawidłowo reaguje na nie Ocena dobra ogólnie rozumie większość wypowiedzi niemieckojęzycznych wypowiadanych przez różne osoby w normalnym tempie, zawierających oprócz znanej leksyki i struktur również niezrozumiałe elementy, których znaczenia można domyślić się z kontekstu rozumie ogólny sens większości prostych sytuacji komunikacyjnych, w tym intencji rozmówcy w różnych warunkach odbioru wyszukuje większość informacji szczegółowych w nieskomplikowanych wypowiedziach i dialogach rozumie większość prostych instrukcji nauczyciela formułowanych w języku niemieckim i prawidłowo reaguje na nie Ocena dostateczna ogólnie rozumie dużą część wypowiedzi niemieckojęzycznych wypowiadanych przez różne osoby w normalnym tempie, zawierających oprócz znanej leksyki i struktur również niezrozumiałe elementy, których znaczenia można domyślić się z kontekstu rozumie ogólny sens dużej części prostych sytuacji komunikacyjnych, w tym intencji rozmówcy w różnych warunkach odbioru wyszukuje dużą część informacji szczegółowych w nieskomplikowanych wypowiedziach i dialogach rozumie dużą część prostych instrukcji nauczyciela formułowanych w języku niemieckim i prawidłowo reaguje na nie Ocena dopuszczająca ogólnie rozumie tylko niektóre wypowiedzi niemieckojęzyczne wypowiadane przez różne osoby w normalnym tempie, zawierające oprócz znanej leksyki i struktur również niezrozumiałe elementy, których znaczenia można się domyślić z kontekstu rozumie ogólny sens tylko niektórych prostych sytuacji komunikacyjnych, w tym intencji rozmówcy w różnych warunkach odbioru wyszukuje tylko niektóre informacje szczegółowe w nieskomplikowanych wypowiedziach i dialogach rozumie tylko nieliczne proste instrukcje nauczyciela formułowane w języku niemieckim i prawidłowo reaguje na nie Ocena niedostateczna 5

6 ogólnie rozumie bardzo nieliczne wypowiedzi niemieckojęzyczne wypowiadane przez różne osoby w normalnym tempie, zawierające oprócz znanej leksyki i struktur również niezrozumiałe elementy, których znaczenia można domyślić się z kontekstu rozumie ogólny sens bardzo nielicznych prostych sytuacji komunikacyjnych, w tym intencji rozmówcy w różnych warunkach odbioru wyszukuje bardzo nieliczne informacje szczegółowe w nieskomplikowanych wypowiedziach i dialogach rozumie bardzo nieliczne proste instrukcje nauczyciela formułowane w języku niemieckim 3. Kryteria oceny sprawności mówienia Ocena celująca tworzy wypowiedź spełniającą wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobry tworzy wypowiedzi ustne wyróżniające się w jednym lub kilku zakresach (np. wyjątkowe bogactwo leksyki, spontaniczna i naturalna wypowiedź, ciekawe ujęcie tematu, znajomość struktur gramatycznych wykraczających poza program nauczania dla danej klasy) Ocena bardzo dobra tworzy wypowiedź, którą cechują bogate słownictwo i frazeologia, pozwalające na pełny przekazanie wszystkich wymaganych informacji samodzielnie tworzy płynną wypowiedź w zakresie poprawności gramatycznej tworzy wypowiedź zawierającą sporadyczne błędy, które nie zakłócają w żaden sposób komunikacji pod względem fonetycznym tworzy wypowiedź całkowicie poprawną, bez błędów w wymowie i intonacji współtworzy niczym nie zakłóconą komunikację Ocena dobra tworzy wypowiedź, którą cechuje dobry poziom znajomości słownictwa i struktur językowych, zawierającą wyrażenia odpowiednie do przekazania większości wymaganych informacji tworzy płynną wypowiedź przy pewnej pomocy nauczyciela tworzy wypowiedź zawierającą nieliczne usterki gramatyczne, które mają charakter pomyłek i nie występują systematycznie tworzy wypowiedź w dużej mierze poprawną fonetycznie i intonacyjnie, zawierającą nieliczne usterki współtworzy komunikację z drobnymi usterkami Ocena dostateczna tworzy wypowiedź, którą cechuje podstawowy poziom znajomości słownictwa i struktur językowych oraz niektóre, odpowiednie wyrażenia pozwalające na przekazanie zasadniczej części wymaganych informacji tworzy wypowiedź płynną w znacznej części, poszerzenie jej wymaga pomocy nauczyciela tworzy wypowiedź zawierającą błędy gramatyczne o charakterze pomyłek, świadczące o niepełnym opanowaniu niektórych struktur tworzy wypowiedź zrozumiałą pod względem fonetycznym pomimo błędów w wymowie niektórych wyrazów i w intonacji 6

7 pomimo trudności w formułowaniu lub rozumieniu pytań i odpowiedzi współtworzy komunikację w podstawowym zakresie Ocena dopuszczająca tworzy wypowiedź zawierającą ubogie słownictwo i bardzo proste struktury językowe pozwalające na przekazanie tylko nielicznych wymaganych informacji tworzy wypowiedź płynną jedynie we fragmentach i wyłącznie dzięki pomocy nauczyciela tworzy wypowiedź zawierającą błędy gramatyczne wskazujące na nieznajomość niektórych struktur tworzy wypowiedź zrozumiałą pod względem fonetycznym w ograniczonym zakresie współtworzy komunikację w wąskim zakresie Ocena niedostateczna tworzy wypowiedź, którą cechuje bardzo ograniczona znajomość słownictwa i niepoprawne stosowanie struktur językowych, co powoduje, że nie zawiera ona wystarczającej liczby wymaganych informacji mimo pomocy nauczyciela nie tworzy płynnej wypowiedzi tworzy wypowiedź zawierającą liczne, rażące błędy gramatyczne różnego typu tworzy wypowiedź niezrozumiałą pod względem fonetycznym nie współtworzy komunikacji: pytania nie są zrozumiałe, a odpowiedzi są nie na temat 4. Kryteria oceny sprawności pisania Ocena celująca tworzy wypowiedź pisemną spełniającą wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobry tworzy wypowiedzi pisemne wyróżniające się w jednym lub kilku zakresach (np. wyjątkowe bogactwo leksyki, inwencja stylistyczna, znajomość struktur gramatycznych wykraczających poza program nauczania dla danej klasy) Ocena bardzo dobra bezbłędnie wykonuje polecenia zawarte w ćwiczeniach (pisanie odtwórcze) tworzy wypowiedzi pisemne bogate pod względem treści (słownictwo, struktury gramatyczne), logiczne, harmonijne i spójne tworzy wypowiedzi pisemne poprawne językowo, w których sporadycznie występują błędy gramatyczne i leksykalne nie zakłócające komunikacji oraz nieliczne błędy w pisowni nie zmieniające lub nie zniekształcające znaczenia wyrazu Ocena dobra samodzielnie, bez pomocy nauczyciela, wykonuje polecenia zawarte w ćwiczeniach (pisanie odtwórcze) tworzy proste wypowiedzi pisemne, wykorzystując większość poznanych środków językowych tworzy wypowiedzi pisemne zawierające nieliczne błędy gramatyczne, leksykalne i ortograficzne, zakłócające zrozumienie treści w nieznacznym stopniu Ocena dostateczna w większości poprawnie wykonuje polecenia zawarte w ćwiczeniach (pisanie odtwórcze) 7

8 tworzy proste wypowiedzi pisemne, stosując liczne powtórzenia leksykalne i mało urozmaicone struktury gramatyczne tworzy wypowiedzi pisemne, które cechuje czasami niewłaściwy dobór słów oraz dość liczne usterki ortograficzne i gramatyczne, co częściowo zakłóca komunikację i świadczy o niepełnym opanowaniu struktur Ocena dopuszczająca w sposób niepełny realizuje polecenia zawarte w ćwiczeniach (pisanie odtwórcze) tworzy tylko niektóre, proste wypowiedzi pisemne, ponadto wypowiedzi te są chaotyczne, tylko częściowo zgodne z tematem, zawierające ubogie słownictwo i bardzo mało urozmaicone struktury gramatyczne tworzy wypowiedzi pisemne charakteryzujące się niewłaściwym doborem słów, licznymi usterkami ortograficznymi i gramatycznymi, co w dość znacznym stopniu zakłóca komunikację i świadczy o słabym opanowaniu struktur Ocena niedostateczna pomimo pomocy nauczyciela nie jest w stanie w sposób pełny wykonywać poleceń zawartych w ćwiczeniach (pisanie odtwórcze) z powodu bardzo ograniczonej znajomości słownictwa, niepoprawnego stosowania struktur językowych i gramatycznych z trudem tworzy tylko niektóre, proste wypowiedzi pisemne, ponadto wypowiedzi te są chaotyczne, niespójne, pozbawione logiki, w większości przypadków nie na temat nie opanował umiejętności budowania prostych zdań, popełnia błędy stylistyczne, liczne, rażące błędy ortograficzne, gramatyczne i leksykalne, w znacznym stopniu zakłócające komunikację i świadczące o nieopanowaniu struktur 8

9 DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH DLA UCZNIÓW ZE SPECYFICZNYMI TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ JĘZYK NIEMIECKI 1. Uczniowie posiadający opinię poradni psychologiczno - pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się oraz uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego są oceniani z uwzględnieniem zaleceń poradni. 2. Nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia o specyficznych trudnościach w uczeniu się posiadającego opinię poradni psychologiczno - pedagogicznej. 3. Uczniowie z dysfunkcją powinni być oceniani według kryteriów ustalonych w PSO z uwzględnieniem dostosowanych do nich wymagań edukacyjnych. Obowiązuje ich ta sama podstawa programowa co pozostałych uczniów. 4. Stwierdzenie dysfunkcji nie zwalnia uczniów z obowiązków szkolnych. Przeciwnie: uczeń taki powinien wykazać się samodzielną pracą, wykonywać dodatkowe zadania i ćwiczenia, zalecone specjalnie dla niego, które pomogą mu w przezwyciężeniu trudności. 5. Każdy uczeń mający jakiekolwiek trudności z opanowaniem materiału na lekcji języka niemieckiego, może zwrócić się o pomoc do nauczyciela. Pomoc zostanie udzielona na dodatkowych zajęciach. Uczniowie z dostosowaniem wymagań oraz posiadający opinie / orzeczenia z poradni będą oceniani według progów procentowych dostosowanych do ich możliwości. Warunki i tryb podniesienia oceny końcoworocznej z języka niemieckiego na ocenę wyższą niż ocena proponowana przez nauczyciela Uczeń lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mają prawo wystąpić z pisemnym wnioskiem do nauczyciela prowadzącego zajęcia o podwyższenie oceny z tych zajęć,, jeżeli uznają, że roczna (semestralna) ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania została ustalona niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tej oceny w terminie nie późniejszym niż 5 dni od otrzymania informacji o przewidywanej dla niego rocznej oceny klasyfikacyjnej z języka niemieckiego. Wniosek o podwyższenie oceny można złożyć tylko wtedy, jeśli uczeń spełnia wszystkie poniższe warunki: ma bardzo wysoką frekwencję (co najmniej 90%) na zajęciach szkolnych, w szczególności na zajęciach edukacyjnych, z których wnioskuje o podwyższenie oceny; wszystkie opuszczone przez niego godziny są wiarygodnie usprawiedliwione, w szczególności dotyczy to nieobecności na zapowiedzianych formach sprawdzania wiedzy i umiejętności; uczeń zaliczył z pozytywnym wynikiem w pierwszym terminie wszystkie sprawdziany pisemne, na bieżąco wykonywał wszystkie zadawane prace domowe, wykorzystał wszystkie możliwości poprawy oceny zgodnie z obowiązującymi w szkole procedurami; 9

10 w przypadku wnioskowania o ocenę najwyższą, brał udział i osiągał sukcesy w olimpiadzie, konkursach, z których wnioskuje o podwyższenie oceny. Aby uzyskać ocenę końcoworoczną wyższą od zaproponowanej uczeń zobowiązany jest do napisania testu rocznego z semestru I i II. Zmiana proponowanej oceny następuje wtedy, gdy uczeń uzyskał ze sprawdzianu rocznego powyżej 90% przewidywanych punktów. W podany powyżej sposób uczeń może uzyskać ocenę wyższą od przewidywanej o jeden stopień. 10