Stocznia Marynarki Wojennej jako element racji stanu Rzeczypospolitej Polskiej

Transkrypt

1 Stocznia Marynarki Wojennej jako element racji stanu Rzeczypospolitej Polskiej Aspekty prawne, gospodarcze, militarne i polityczne Autorzy: Łukasz Kister, Dominik Smyrgała, Jarosław Talarowski

2 Spis treści Spis treści... 2 Wnioski... 3 Ramy prawne funkcjonowania rynku wyposażenia obronnego w Polsce i Unii Europejskiej... 7 Unijne przepisy prawne dotyczące rynku zbrojeniowego... 7 Polskie ramy prawne Regulacje ustawowe Regulacje pozaustawowe Projektowane zmiany Stocznia Marynarki Wojennej w systemie bezpieczeństwa militarnego i pozamilitarnego RP Bezpieczeństwo Polski nad Bałtykiem Marynarka Wojenna RP stan aktualny Siły Morskie w systemie obronnym RP Stocznia Marynarki Wojennej stan aktualny W cieniu Gawrona Konsolidacja polskiego przemysłu zbrojeniowego i Program Modernizacji Sił Zbrojnych RP Międzynarodowe aspekty determinujące funkcjonowanie wojennego przemysłu stoczniowego Morza i oceany: bariera czy autostrada? Zobowiązania sojusznicze Budownictwo i przemysł remontowy okrętów wojennych: trendy światowe Nota o Autorach... 51

3 Wnioski Synteza przedstawionych w dalszej części raportu analiz prawnych, gospodarczych, militarnych i geopolitycznych uwarunkowań funkcjonowania wojennego przemysłu stoczniowego prowadzi do jednoznacznego wniosku: Zachowanie i rozwój Stoczni Marynarki Wojennej jest warunkiem niezbędnym sine qua non powstrzymania upadku naszej Floty, a tym samym zachowania minimalnych akceptowalnych standardów operacyjnych Sił Zbrojnych RP. badawczych: Tak postawioną tezę potwierdzają fakty w następujących obszarach Polska nad Bałtykiem. morza i oceany posiadają niesłabnące znaczenie geopolityczne; Morze Bałtyckie stało się kluczowych obszarem krzyżowania interesów ekonomicznych w naszym rejonie Europy; Bałtyk stanowi wschodnie rubieże Paktu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej; brak zdolności do ochrony własnych interesów ekonomicznych, w tym także słabość militarna, doprowadziły do marginalizacji pozycji Polski nad Bałtykiem rurociąg Nord Stream.

4 Dramatyczny stan Marynarki Wojennej RP. w ciągu ostatnich 10 lat liczebność polskiej floty wojennej zmniejszyła się o 60%; od 20 lat nie wprowadzono do służby żadnego zbudowanego od podstaw okrętu; jedynie niewielka część posiadanych przez Marynarkę Wojenną RP okrętów wojennych posiada realną wartość bojową; najpóźniej w 2018 roku Marynarka Wojenna RP straci całkowicie (i tak już iluzoryczną) zdolność bojową; Wyspecjalizowana stocznia o profilu wojskowym jako niezbędny element skuteczności programu modernizacji Marynarki Wojennej RP nasza Flota potrzebuje zaplecza stoczniowego zdolnego do niezwłocznego zapewnienia prac: remontowych, modernizacyjnych i budowy nowych okrętów wojennych; odbudowa potencjału militarnego naszej Marynarki Wojennej wymaga maksymalizacji wpływu na realizację produkcji stoczniowej; budowa (remonty, modernizacje) okrętów wojennych wymagają specyficznych kompetencji osiągalnych wyłącznie przez stocznie o profilu wojskowym; utrzymanie zdolności operacyjnych okrętów wojennych wymaga stałego zapewnienia dostępności niezbędnych mocy i infrastruktury produkcyjnej; zapewnienie niezbędnego minimalnego poziomu bezpieczeństwa produkcji wojskowej wymaga zastosowania szeregu ograniczeń i zapewnienia właściwego nadzoru; produkcja wojskowa wymaga posiadania, zbędnych na rynku cywilnym, certyfikatów uprawniających do wytwarzania i obrotu uzbrojeniem;

5 produkcja wojskowa wymaga specjalnego doboru i nadzoru nad kadrą pracowniczą o specyficznych kompetencjach i dostępie do informacji chronionych; jedyna stocznia zdolna do realizacji programu modernizacji naszej Floty przy zapewnieniu powyższych wymagań to Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni. Stocznia Marynarki Wojennej w Programie Modernizacji Sił Zbrojnych RP siły morskie stanowią trzon wartości bojowej każdej nowoczesnej armii; zobowiązania sojusznicze NATO i UE wymuszają określone zdolności operacyjne wszystkich rodzajów wojsk, ze szczególnym uwzględnieniem zadań transportu i wsparcia morskiego; sprostanie wymaganiom współczesnego pola walki wymusza niezwłoczną modernizację całej naszej armii; praktyczne wyłączenie Marynarki Wojennej z programu modernizacji Sił Zbrojnych z góry zakłada jego niepowodzenie; modernizacja naszej armii możliwa jest wyłącznie przy znaczącym udziale rodzimego przemysłu zbrojeniowego; wyłączenie Stoczni Marynarki Wojennej z programu konsolidacji polskiego przemysłu zbrojeniowego stawia pod znakiem zapytania jego sens; wyłączenie Stoczni Marynarki Wojennej z programu konsolidacji polskiego przemysłu zbrojeniowego nie zostało zastąpione działaniami mającymi na celu znalezienie branżowego inwestora partnera jej dalszego funkcjonowania.

6 Stocznia Marynarki Wojennej jako podmiot Europejskiego Rynku Obronnego. Stocznia Marynarki Wojennej posiada odpowiedni a zarazem unikatowy potencjał osobowy i techniczny oraz doświadczenie by działać na rynku europejskim zapewniając bezpieczeństwo dostaw i informacji; funkcjonująca Stocznia Marynarki Wojennej umożliwia i uwiarygodnia realizację fundamentalnych dla polskiego przemysłu zbrojeniowego procedur wyłączenia stosowania przepisów unijnych; aby Polska mogła powoływać się na możliwość odejścia od stosowania przepisów unijnych musi wykazać, iż wynika to z potrzeby ochrony podstawowych interesów jej bezpieczeństwa brak Stoczni to brak dobra, które można chronić ; Stocznia Marynarki Wojennej jest bazą dla działań Polski na europejskim rynku obronnym, udział w programach badawczo-rozwojowych, wdrażaniu do produkcji nowoczesnego uzbrojenia lub sprzętu wojskowego, a tym samym pozyskiwanie majątku niezbędnego do zapewnienia produkcji uzbrojenia lub sprzętu wojskowego; utrzymanie i rozwój Stoczni może stać się instrumentem gwarantującym wywiązywanie się Polski ze zobowiązań traktatowych bowiem stymulowanie działalności badawczej i rozwoju stanowi podstawowy środek wzmacniania europejskiej bazy przemysłowej i technologicznej. Stocznia Marynarki Wojennej wartości pozamilitarne. zachowanie w kraju specyficznych kompetencji potrzebnych do budowy, remontowania i modernizacji okrętów; zachowanie i tworzenie miejsc pracy na terenie RP; zlecenia dla lokalnego przemysłu; pozyskanie zaawansowanych kompetencji i technologii wojskowych; rozwój zaplecza uniwersyteckiego i naukowo-badawczego.

7 Ramy prawne funkcjonowania rynku wyposażenia obronnego w Polsce i Unii Europejskiej Jarosław Talarowski Unijne przepisy prawne dotyczące rynku zbrojeniowego Ogólna filozofia regulacji rynku zbrojeniowego, którą Rzeczpospolita Polska, jako członek Unii Europejskiej uznaje za słuszną, dobrze przedstawiona jest w preambule do 2009/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa. Stwierdza ona, że najważniejszym dążeniem politycznym powinno być kształtowanie europejskiego rynku wyposażenia obronnego w celu wzmocnienia europejskiej bazy przemysłowej i technologicznej sektora obronnego i do rozwoju zdolności wojskowych koniecznych do wprowadzenia w życie europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony. Oznacza to konieczność rozwijania i utrzymywania konkurencyjnej bazy przemysłowej i technologicznej sektora obronnego. Docelowo i w ramach prawa wspólnotowego powinno to doprowadzić do wytworzenia jednolitego wewnętrznego rynku wyposażenia obronnego. Preambuła deklaruje także konieczność zwiększania różnorodności europejskiej bazy dostawców, wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw oraz tzw. dostawców nietypowych. 1 1 Preambuła dyrektywy 2009/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych zamówień na roboty budowlane, dostawy i

8 Podstawowymi celami, które nasz kraj winien osiągnąć dążąc do realizacji powyższych założeń to: 1) implementacja przepisów wspólnotowych obowiązujących w tym zakresie; 2) zwiększenie przejrzystości stosowanych rozwiązań prawnych; 3) zapewnienie zgodności wydatkowania środków unijnych z prawem unijnym. Zgodnie z brzmieniem art. 26 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (ToFUE), rynek wewnętrzny Unii Europejskiej obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, a Unia Europejska przyjmuje środki w celu ustanowienia lub zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego zgodnie z odpowiednimi postanowieniami Traktatów. Swobodny przepływ towarów to przede wszystkim zakaz ilościowych ograniczeń dla importu i eksportu oraz wszelkich środków o skutku równoważnym odnoszący się do wszelkich przepisów państw członkowskich dotyczących obrotu handlowego mogących bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie utrudnić wewnątrzwspólnotową wymianę handlową. 2 Nie wolno zatem podejmować działań, które: 1) zabraniają lub utrudniają sprzedaż towarów wytwarzanych lub dystrybuowanych przez wykonawców z innych państw członkowskich, 3 2) obligują lub skłaniają wykonawców do zakupu produktów od producentów krajowych w ogóle lub od konkretnych producentów. Muszą one być uznane za środki o skutkach równoważnych z ograniczeniami ilościowymi na import, usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa (Dz. Urz. UE L 216 z r. str. 76). 2 Wyrok z dnia 11 lipca 1974 r. w sprawie 8/74 Dassonville. 3 Por. np. wyrok z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie C-137/94 Komisja przeciwko Grecji.

9 zabronionymi na mocy postanowień ToFUE 4, wpływają bowiem negatywnie na wielkość obrotu handlowego między państwami członkowskimi. Swoboda świadczenia usług to zakaz nie tylko dyskryminacji ze względu na narodowość, ale wszelkich ograniczeń które są w stanie zakazać, utrudnić lub uczynić mniej atrakcyjną działalność usługodawcy mającego siedzibę w innym państwie członkowskim,. 5. Istotnym też są postanowienia ToFUE ustanawiające ogólny zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, który znajduje zastosowanie w każdej z sytuacji, której nie obejmuje zakres stosowania właściwy dla swobód podstawowych. Regulacje Traktatu nie stanowią jednak przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego. Należy podkreślić, że przywołanym wyżej obowiązkom państw członkowskich nierozerwalnie towarzyszą przyznane uprawnienia, które gwarantują, iż żadne państwo członkowskie nie ma obowiązku udzielania informacji, których ujawnienie uznaje za sprzeczne z podstawowymi interesami jego bezpieczeństwa oraz może podejmować środki, jakie uważa za konieczne w celu ochrony podstawowych interesów, w szczególności jego bezpieczeństwa. Już wstępna analiza tych regulacji prowadzi do wniosków, które można sprowadzić do stwierdzenia, iż Unia Europejska ex definitione zakłada protekcjonizm i wbrew pozorom nie służy on wyłącznie ochronie jej państw członkowskich. Teza ta znajduje potwierdzenie szczególnie na gruncie regulacji prawnych obowiązujących na szczególnym segmencie rynku wewnętrznego określanego mianem rynku 4 Por. wyrok z dnia 24 listopada 1982 r. w sprawie 249/81 Komisja przeciwko Irlandii ( Buy Irish ). 5 Por. wyrok z dnia 12 grudnia 1996 r. w sprawie C-3/95 Reisbüro Broede.

10 obronnego, będącego naturalnym środowiskiem funkcjonowania m. in. Stoczni Marynarki Wojennej S.A. w Gdyni (SMW). Pamiętać także należy, iż realizacja zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej nie zwalnia nas od obowiązków w zakresie ochrony polskiego przemysłu obronnego i zapewnienie jego rozwoju, ochrony bezpieczeństwa państwa oraz dbałości o stan finansów państwa przez racjonalizację wydatków publicznych. Polskie ramy prawne W polskim systemie prawnym nabywanie dóbr i usług przez podmioty publiczne (a takie podmioty są głównie odpowiedzialne za obronność i bezpieczeństwo państwa) ze środków publicznych podlega szczegółowym uregulowaniom prawnym. Regulacje te, z jednej strony determinują określony tryb dokonywanych czynności i rodzaj procedur, którym należy się poddać, aby osiągnąć zamierzony rezultat, z drugiej zaś pozwalają na wgląd w proces wydatkowania środków i jego kontrolę. System zmierza zatem do urzeczywistnienia założeń gwarantujących jawność i przejrzystość procesów finansowych, które przy zachowaniu konkurencyjności zapewnią efektywne i gospodarne wydatkowania środków publicznych. Zasady te doznać muszą jednak pewnych ograniczeń w sytuacji, gdy środki te wydatkowane są na tak specyficzny rodzaj działalności publicznej, jakim jest obrona i bezpieczeństwo. Charakter, zakres i cel tego typu aktywności państwa wymaga zachowań, które gwarantują ochronę dobra najwyższego, jakim dla każdego kraju jest niepodległość, integralność terytorialna i bezpieczeństwo obywateli. Nie oznacza to jednak, że funkcje te sprawowane są w próżni prawnej, bez jakiejkolwiek kontroli i narzuconych granic swobody postępowania.

11 Regulacje ustawowe W chwili obecnej w Polsce finansowanie zadań z zakresu obronności i bezpieczeństwa realizowanych poprzez nabywanie różnego rodzaju dóbr i usług w znacznym stopniu odbywa się w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (upzp) 6. Ustawa promuje taki rodzaj postępowania, które zapewnia szeroki dostęp do informacji o przedmiocie zamówienia, wysokości wydatkowanych środków, ilości i właściwościach wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego a przede wszystkim dostęp do szeregu informacji o potrzebach, zadaniach i przyszłych celach samego zamawiającego. Działalność publiczna w sferze obronności i bezpieczeństwa doznaje tu więc pewnych ograniczeń i wymusza wprowadzenie specyficznych wyłączeń przedmiotowych 7. Regulacje upzp dokonują wdrożenia postanowień dyrektyw Wspólnot Europejskich 2004/18/WE oraz 2004/17/WE 8, przyjmując wyrażone w nich unormowania, iż zamówienia publiczne w dziedzinie obronności, co do zasady podlegają dyrektywie 2004/18/WE z wyjątkiem zamówień, do których znajduje zastosowanie art. 346 TFUE (art. 10), chyba że są objęte wyłączeniem z art. 14 dyrektywy. W jego myśl, dyrektywa nie ma zastosowania do zamówień publicznych określonych jako tajne, jeżeli ich realizacji musza towarzyszyć szczególne środki bezpieczeństwa zgodnie z przepisami prawa krajowego, albo jeżeli wymaga tego 6 Tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 765, z późn. zm. 7 Por. J. Talarowski, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego Nr 1(1)2009, Warszawa 2009, str Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (Dz. Urz. UE L 134 z , str. 114; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 7, str. 132, z późn. zm.) oraz dyrektywa 2004/17/04 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (Dz. Urz. UE L 134 z , str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 7, str. 19, z późn. zm.).

12 ochrona podstawowych interesów tego państwa. Analogiczne rozwiązania derogacyjne zawiera art. 21 dyrektywy 2004/17/WE. Art. 4 upzp wymienia przypadki, w których ustawa nie ma zastosowania. Obejmują one m.in. zamówienia, których przedmiotem są dostawy i usługi, do których stosuje się art. 296 Traktatu ustanawiające Wspólnotę Europejską oraz zamówienia zawierające informacje niejawne, jeżeli wymaga tego istotny interes publiczny lub interes państwa. Powyższe przesłanki przedmiotowe są podstawą do realizacji zamówień dotyczących zaopatrzenia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym zamówień realizowanych przez SMW. Wspomniany art. 296 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) (obecnie art. 346 ToFUE), głosi, iż postanowienia Traktatów nie stanowią przeszkody w stosowaniu następujących reguł: a) żadne Państwo Członkowskie nie ma obowiązku udzielania informacji, których ujawnienie uznaje za sprzeczne z podstawowymi interesami jego bezpieczeństwa; b) każde Państwo Członkowskie może podejmować środki, jakie uważa za konieczne w celu ochrony podstawowych interesów jego bezpieczeństwa, a które odnoszą się do produkcji lub handlu bronią, amunicja lub materiałami wojennymi; środki takie nie mogą negatywnie wpływać na warunki konkurencji na rynku wewnętrznym w odniesieniu do produktów, które nie są przeznaczone wyłącznie do celów wojskowych. Zgodnie z ustępem 2 tego artykułu Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, może wprowadzać zmiany do sporządzonej przez siebie w dniu 15 kwietnia 1958 roku listy produktów, do których maja zastosowanie postanowienia ust. 1 lit. b).

13 7 grudnia 2006 r. Komisja wydała Komunikat wyjaśniający w sprawie zastosowania artykułu 296 Traktatu w zakresie zamówień publicznych w dziedzinie obronności 9. Zwrócono w nim uwagę na restrykcyjne warunki zastosowania regulacji derogacyjnych, zapewniające zachowanie równowagi miedzy partykularnymi interesami państw członkowskich w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, a wskazanymi wyżej swobodami i zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej. Komunikat ten wraz z komunikatem Komisji z dnia 5 grudnia 2007 r. w sprawie strategii na rzecz silniejszego i bardziej konkurencyjnego europejskiego przemysłu obronnego 10 stał się elementem determinującym wprowadzenie nowych rozwiązań, powszechnie obowiązujących w państwa członkowskich. W związku z powyższym oraz mając na uwadze fakt, iż zapewnienie bezpieczeństwa narodowego należy wyłącznie do obowiązków każdego państwa członkowskiego, zarówno w dziedzinie obronności, jak i bezpieczeństwa, dniu 13 lipca 2009 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę 2009/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa 11, zwaną dalej dyrektywą obronną, jako instrument prawny mający na celu zagwarantowanie przestrzegania ww. podstawowych przepisów ToFUE w szczególnej dziedzinie obronności i bezpieczeństwa. 9 (COM (2006) 779). 10 COM(2007) 764 z 5 grudnia 2007 r. 11 (Dz. Urz. UE L 216 z r., str. 76).

14 Regulacje pozaustawowe Wiodącą regulacją w odniesieniu do wyłączeń jest Decyzja Nr 291/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie zasad i trybu zawierania w resorcie obrony narodowej umów, których przedmiotem jest uzbrojenie lub sprzęt wojskowy 12. Udzielanie zamówień objętych wyłączeniem przewidzianym w art. 4 pkt 5 upzp jest uregulowane w przepisach decyzji Nr 326/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 października 2004 r. w sprawie udzielania w resorcie obrony narodowej zamówień objętych tajemnicą państwową oraz jeżeli wymaga tego istotny interes bezpieczeństwa państwa 13. W grupie wykonawców, których te regulacje wewnątrzne dotyczą znajdują się podmioty które na krajowym rynku zamówień publicznych oferują towary lub świadczą usługi w dziedzinie obronności, w tym w szczególności SMW. Katalog podmiotów określa rozporzadzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 2010 r. w sprawie wykazu spółek, przedsiebiorstw państwowych i jednostek badawczorozwojowych, prowadzacych działalność na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa, a także spółek realizujących obrót z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa oraz dla utrzymania miedzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa 14 będące aktem wykonawczym do ustawy z dnia 7 października 1999 r. o wspieraniu restrukturyzacji przemysłowego potencjału obronnego i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON z 2006 r. Nr 14, poz. 179, z późn. zm.) 13 (Dz. Urz. MON z 2004 r. Nr 14, poz. 154, z późn. zm.) 14 (Dz. U. Nr 198, poz. 1313) 15 (Dz. U. Nr 83, poz. 932, z późn. zm.)

15 SMW wskazana jest w załączniku do rozporządzenia jako spółka powstała w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego dla której organem założycielskim jest Minister Obrony Narodowej. SMW jest więc podmiotem ustawowo powołanym do prowadzenia działalności gospodarczej na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa. W tym miejscu należy poczynić jednak istotne zastrzeżenie, iż w rozporządzeniu mowa jest o Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni S.A. w upadłości układowej. Ma to niezwykle istotne znaczenia na gruncie obowiązujacych obecnie jak i projektowanych przepisów prawa, ponieważ wykonawcy realizujący zamówienia lub zainteresowani realizacją zamówień związanych z dziedzinami obronności powinni zgodnie z treścia 11 Decyzji Nr 291/MON: 1) posiadać uprawnienia do wykonywania określonej działalności lub czynności, jeżeli ustawy nakładają obowiązek posiadania takich uprawnień; 2) posiadać niezbędną wiedzę i doświadczenie oraz dysponować potencjałem technicznym i osobami zdolnymi do wykonania zamówienia; 3) znajdować się w sytuacji ekonomicznej i finansowej zapewniającej wykonanie zamówienia; (por. sytuacja SMW)) Co więcej, jako kryteria oceny oferty (poza cenowymi lub kosztowymi), w szczególności mogą zostać przyjęte m.in. warunki gwarancji i serwisowania oraz warunki i zasady finansowania. Mając powyższe na uwadze oraz w świetle postanowienia sądu rejonowego Gdańsk-Północ z dnia 7 kwietnia 2011 r. o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej SMW należy stwierdzić, iż podmiot ten w chwili obecnej nie będzie spełniał zarówno ww. wymagań ustawowych i pozaustawowych, by ubiegać się o wykonywanie zamówień zarówno w oparciu

16 o upzp jak i decyzje MON, tym samym nie będzie mógł funkcjonować na rynku polskim jak i, co zostanie wykazane, międzynarodowym. Projektowane zmiany Sytuacja ta ulegnie dalszemu pogorszeniu z uwagi na zakres zmian proponowanych w upzp przez ustawodawcę, które implementować będą postanowienia dyrektywy obronnej. Proponowany zakres i charakter zmian zostały przedstawione w stosownym dokumencie rządowym w dniu 28 czerwca 2011 r. W tym dniu Rada Ministrów przyjęła Założenia projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych. (Założenia zmian). Projektowane rozwiązania będą miały zastosowanie do zamówień na dostawy, usługi lub roboty budowlane dokonywanych przez zamawiających będących jednostkami sektora finansów publicznych, podmiotami prawa publicznego oraz zamawiającymi sektorowymi (określonymi w art. 3 ust. 1 pkt 1 4 upzp), o ile zamówienia te będą udzielane w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, których przedmiotem będą: 1) dostawy sprzętu wojskowego, w tym wszelkich jego części, komponentów lub podzespołów; 2) dostawy newralgicznego sprzętu, w tym wszelkich jego części, komponentów lub podzespołów; 3) roboty budowlane, dostawy i usługi bezpośrednio związane ze sprzętem, o którym mowa w pkt. 1 i 2, i wszystkimi jego częściami, komponentami i podzespołami związanymi z cyklem życia tego produktu; 4) roboty budowlane i usługi do szczególnych celów wojskowych lub newralgiczne roboty budowlane lub usługi.

17 Założenia zmian prezentują także przesłanki, które stanowić będą podstawę, aby tych regulacji nie stosować, tym samym opierać wydawane rozstrzygnięcia m. in. o postanowienia przywoływanych Decyzji MON. Jak to zapisano w dokumencie: dyrektywa obronna częściowo powtarza wyłączenia zawarte w dyrektywach 2004/18/WE oraz 2004/17/WE oraz dodaje dodatkowe wyłączenia mające zastosowanie w związku z udzielaniem zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa. Przepisy ustawy Pzp nie będą miały zatem zastosowania do zamówień udzielanych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, w szczególności dotyczących podstawowych interesów bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej i odnoszą się do przeznaczonych wyłącznie do celów wojskowych produkcji lub handlu bronią, amunicja lub materiałami wojennymi, wymienionymi na liście produktów, o której mowa w art. 346 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 16. Z punktu widzenia wykonawcy najistotniejszymi elementami są regulacje odnoszące się do warunków udziału w postępowaniu, opis sposobu dokonywania oceny spełniania tych warunków oraz kryteriów oceny ofert. Dyrektywa obronna w tym zakresie stanowi swoiste novum, którego źródłem jest przedmiot jej regulacji zamówienia w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa. Realizacja tego rodzaju zamówień związana jest bowiem z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa informacji, zarówno na etapie postępowania jak i etapie realizacji zamówienia, w szczególności zapewnienia bezpieczeństwa dostaw oraz możliwości udziału potencjalnych podwykonawców. Dyrektywa 2004/18/WE przewiduje jedynie bardzo ograniczone obowiązki w odniesieniu do podwykonawstwa 17 i zasadniczo pozostawia zwycięskiemu wykonawcy kwestię organizacji własnego łańcucha dostaw. 16 Założenia projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych, str.48 i następne. 17 Art. 25 i szczególne zobowiązania dotyczące podwykonawstwa koncesjonariuszy (art. 60 i 62 do 65).

18 Przewiduje się wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą zamawiający będzie mógł określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagania związane z jego realizacją w zakresie podwykonawstwa, dotyczące: 1) wskazania przez wykonawcę w ofercie tej części zamówienia, której wykonanie zamierza powierzyć podwykonawcom oraz podania nazw (firm) proponowanych podwykonawców i przedmiotu umów o podwykonawstwo, dla których są oni proponowani, w zakresie w jakim wykonawca nie jest zobowiązany przez zamawiającego do wyboru podwykonawców w trybie konkurencyjnym; 2) niezwłocznego informowania o wszelkich zmianach dotyczących podwykonawców, które miały miejsce w trakcie wykonywania zamówienia; 3) zobowiązania wybranego wykonawcy do stosowania przewidzianej w implementowanych przepisach procedury do wyboru podwykonawców wszystkich lub niektórych części zamówienia, które zamierza powierzyć podwykonawcom; 4) zobowiązania wykonawcy do zawarcia z innymi podmiotami umowy o podwykonawstwo, przy czym łączna wartość umów o podwykonawstwo, które wykonawca będzie zobowiązany zawrzeć, nie będzie mogła przekroczyć 30% wartości zamówienia udzielonego wykonawcy; wykonawca będzie obowiązany określić, która część oferty zostanie przekazana do wykonania podwykonawcom; 5) Założenia zmian przewidują także wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą zamawiający, który zobowiązuje wykonawcę do zawarcia umów o podwykonawstwo będzie obowiązany do określenia przedziału wartości obejmujących minimalny i maksymalny procent wartości umowy o zamówienie, który powinien być przedmiotem umów o podwykonawstwo.

19 Projektowane przepisy przewidują, iż w czasie postępowania o udzielenie zamówienia albo w czasie wykonywania zamawiający będzie mógł odmówić wyrażenia zgody na zawarcie umowy z podwykonawcą zaproponowanym przez wykonawcę. Powodem odmowy wyrażenia zgody może być wyłącznie niespełnienie przez podwykonawcę warunków udziału w postępowaniu. Zapis ten budzić będzie wiele kontrowersji z uwagi na fakt, iż dany podmiot występuje w roli podwykonawcy, mimo że samodzielnie nie jest zdolny do wykonania zamówienia ze względu na brak możliwości spełnienia wszystkich warunków udziału w postępowaniu. Wysoce prawdopodobne jest zatem, iż Stocznia Marynarki Wojennej nie będzie mogła ubiegać się nawet o ww. procentowy udział w wykonaniu zamówienia. Można śmiało więc, postawić tezę, że sytuacja ta nie ulegnie zmianie mimo propozycji sformułowania zasady, zgodnie z którą w postępowaniu o udzielenie zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa będą mogli brać udział wyłącznie: 1) wykonawcy mający siedzibę w jednym z krajów członkowskich Unii Europejskiej lub 2) na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, oraz 3) wykonawcy mający siedzibę na terytorium kraju, z którym Unia Europejska lub Rzeczpospolita Polska zawarła odpowiednia umowę międzynarodową. Tak jak wyżej wspomniano, ważnym aspektem realizacji zamówienia będzie kwestia bezpieczeństwa dostaw, dotycząca m.in. zobowiązania wykonawcy do zapewnienia możliwości realizacji zamówienia w przypadku wzrostu potrzeb zamawiającego w wyniku sytuacji kryzysowej; zapewnienia utrzymania, modernizacji lub adaptacji dostaw stanowiących przedmiot zamówienia oraz zapewnienia, w przypadku gdy nie będzie on już w stanie zapewnić dostaw

20 zamawiającemu, wszelkich szczególnych środków produkcji części zamiennych, elementów oraz specjalnego wyposażenia testowego, w tym rysunków technicznych, licencji i instrukcji użytkowania. Powyższe regulacje są immanentnie związane z innym aktem prawa wewnętrznego Unii Europejskiej, który zacznie obowiązywać od dnia 30 czerwca 2012 r. tj. Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie (dyrektywa 2009/43/WE). SMW jako podmiot będący w likwidacji nie spełnia wymogów udziału, a tym samym realizacji zamówień w dziedzinie obronności. Nie spełniając warunków preferencyjnych (mówiąc wprost: protekcjonistycznych) nie będzie mógł spełnić warunków obowiązujących na w pełni konkurencyjnym rynku krajowym, nie mówiąc już o udziale w rynku europejskim. Pozostawienie przez państwo SMW własnemu losowi doprowadziło do jej likwidacji, zatem zasadnym wydaje się umożliwienie podmiotom niepublicznym wykorzystania potencjału technicznego, wiedzy i doświadczenia kadry SMW przy udzieleniu wsparcia finansowego w efektywnym ubieganiu się o realizację zadań publicznych w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa państwa.

21 Stocznia Marynarki Wojennej w systemie bezpieczeństwa militarnego i pozamilitarnego RP Łukasz Kister Bezpieczeństwo Polski nad Bałtykiem Minęły już dwie dekady suwerenności politycznej, gospodarczej i wojskowej naszego kraju. Od ponad 10 lat jesteśmy pełnoprawnym członkiem największego światowego sojuszu wojskowego NATO, a od ponad 7 należymy do największego światowego sojuszu polityczno-gospodarczego Unii Europejskiej, obecnie pełniąc w niej nawet przewodnictwo. Czy skorzystaliśmy z tej szansy? Czy może jednak uśpieni zapewnieniami sojuszniczymi i wiarą we własną nienaruszalną pozycję, po raz kolejny nie zostaliśmy zepchnięci na margines? Jesteśmy dumni z szerokiego dostępu do morza, o który walczyliśmy przez wieki. Czy jednak to przysłowiowe okno na świat potrafimy teraz właściwie ochronić, byśmy pewnego dnia nie obudzili się z przysłaniającą je wielkopowierzchniową reklamą obcego państwa? W związku z tym należy sobie dziś uświadomić wartość bezpieczeństwa Polski nad Bałtykiem. Na początek kilka niezbędnych faktów w liczbach. Polska granica morska ma długość 440 km (w tym 395 km na pełnym morzu), wyznaczając pas wód terytorialnych o powierzchni kilometrów 2 oraz obszar wyłącznej morskiej

22 strefy ekonomicznej km 218. Polska ma nie tylko prawo, ale i obowiązek, do obrony i ochrony swoich interesów na tych wodach 19. Faktyczna możliwość realizacji tych potrzeb wymaga jednak monitorowania całego obszaru Morza Bałtyckiego kilometrów 2. Współcześnie Morze Bałtyckie, choć nie stanowi strategicznego akwenu militarnego i raczej nie powinniśmy się spodziewać na nim wielkich bitew morskich, stało się jednak bardzo ważnym szlakiem gospodarczym i politycznym nie tylko dla państw leżących nad jego brzegami. Nie zapominajmy, że od zarania dziejów morza i oceany stanowiły główną scenę politycznego i militarnego teatru stosunków międzynarodowych i globalnych. Dostęp naszego kraju do Morza Bałtyckiego to możliwości swobodnego handlu, transportu, czerpania korzyści z wód i dna morskiego, rozwój przemysłu stoczniowego oraz innych gałęzi gospodarki, w tym coraz bardziej zyskującej na znaczeniu turystyki morskiej. Ponadto, choć obecnie Bałtyk uznawany jest za strefę względnego bezpieczeństwa, nie można zapominać, że Polska leży na wschodnich rubieżach NATO. Nasz wschodni sąsiad Rosja, która próbuje odzyskać pozycję mocarstwa, swoją nową strategię bezpieczeństwa buduje głównie w opozycji do państw Sojuszu Północnoatlantyckiego. Jednocześnie w rejonie polskiego wybrzeża przebiegają także ważne morskie szlaki komunikacyjne. Zwiększa się nie tylko liczba i tonaż statków, ale także rodzaj ich ładunków coraz częściej niebezpiecznych, wymagających szczególnego nadzoru Mały Rocznik Statystyczny 2011, [online], Warszawa: GUS, 2011, Dostęp pod adresem: [ ] 19 patrz: Ustawa z dn r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. nr 32, poz. 131, z późn. zm.) 20 kmdr K. Marciniak: Polska Marynarka Wojenna obecnie i w przyszłości, [online], Polska Zbrojna, , dostęp pod adresem: [ ]

23 W interesie państwa polskiego leży więc zapewnienie możliwości niezachwianego funkcjonowania i rozwoju tych obszarów. Czy jednak tak jest? Czy można stwierdzić, że prowadzimy skuteczną politykę morską? Czy posiadamy silną i nowoczesną flotę dysponującą wystarczającym potencjałem pozwalającym na jej realizację? Niestety, nasi rządzący doprowadzili do marginalizacji możliwości oddziaływania i ochrony interesów Polski w rejonie Bałtyku, to zaś skutkuje obniżeniem prestiżu międzynarodowego i sojuszniczej wiarygodności. Przede wszystkim oznacza to trudności z wyegzekwowaniem przysługujących nam praw w obszarze wyłącznej strefy ekonomicznej. Najlepszym przykładem obrazującym słabość naszej pozycji morskiej jest polityczna, militarna i ekonomiczna porażka gazociąg Nord Stream. Marynarka Wojenna RP stan aktualny Obecnie siłę okrętową Marynarki Wojennej RP stanowią głównie 21 : 2 fregaty typu Olivier Hazard Perry 22 okręt wsparcia logistycznego 23 korweta zwalczania okrętów podwodnych projektu korwety rakietowe typu Tarantula projektu małe okręty rakietowe typu Orkan, projektu niszczyciele min projektu 206FM Oficjalna witryna internetowa Marynarki Wojennej RP, dostęp pod adresem: [ ] 22 ORP: Generał Kazimierz Pułaski, Generał Tadeusz Kościuszko 23 ORP Kontradmirał Xawery Czernicki 24 ORP: Kaszub 25 ORP: Rolnik, Metalowiec 26 ORP: Orkan, Piorun, Grom

24 16 trałowców typu Gardno i Mamry, projektu okrętów transportowo-minowych typu Lublin, projektu zbiornikowiec typu Bałtyk 30 2 okręty ratownicze typu Piast, projektu okręty ratownicze typu Zbyszko, projektu okręty rozpoznania radioelektronicznego projektu okręty hydrograficzne typu Heweliusz, projektu okręt szkolny typu Wodnik, projektu oraz okręt podwodny typu Kilo, projektu 877E 36 4 okręty podwodne typu Kobben 37. Powyższe zestawienie nie budzi podziwu, w szczególności jeżeli chodzi o liczbę okrętów stanowiących trzon współczesnych działań militarnych na morzach i oceanach, tj. antyterrorystycznych, ratowniczych, transportowych czy wsparcia. Oczywiście niepoważne byłoby tu mówienie o takich jednostkach jak niszczyciele czy lotniskowce. Jednak szczególną uwagę należy zwrócić na stopień i możliwości operacyjne tych posiadanych. 27 ORP: Flaming, Mewa, Czapla 28 ORP: Gardno, Bukowo, Dąbie, Jamno, Mielno, Wicko, Resko, Sarbsko, Necko, Nakło, Drużno, Hańcza, Mamry, Wigry, Śniardwy, Wdzydze 29 ORP: Lublin, Gniezno, Kraków, Poznań, Toruń 30 ORP Bałtyk 31 ORP: Piast, Lech 32 ORP: Zbyszko, Maćko 33 ORP: Nawigator, Hydrograf 34 ORP: Heweliusz, Arctowski 35 ORP Wodnik 36 ORP Orzeł 37 ORP: Sokół, Sęp, Bielik, Kondor

25 Po pierwsze, najnowszy i najmłodszy nabytek Marynarki Wojennej RP to zwodowany 21 lat temu okręt sztabowy ORP Kontradmirał Xawery Czernicki, choć zaznaczyć należy, że jego konstrukcja oparta jest na projekcie z końca lat 80. Pozostałe to jednostki pływające już od ponad 20 lat, a niektóre z nich, jak na przykład okręty podwodne typu Kobben mają za sobą już prawie 50 lat na morzu. Większość z tych jednostek nie była od kilkunastu lat poddawana żadnym procesom modernizacyjnym, a wspomniane okręty podwodne po niespełna 10 latach ich służby w polskiej flocie najpóźniej do 2014 roku, winny zostać wycofane z użytku z uwagi na upływ docelowych norm eksploatacyjnych 38. Sojuszniczy prezent Armii Stanów Zjednoczonych, fregaty ORP Generał Kazimierz Pułaski i ORP Generał Tadeusz Kościuszko, które miały służyć naszej Marynarce Wojennej wyłącznie do 2015 roku, w związku z czym nie przewidywano ich modernizacji, już obecnie nie spełniają zasad kompatybilności systemów pokładowych z okrętami państw NATO 39. Średnia wieku dla okrętów Marynarki Wojennej RP wynosi obecnie 30 lat. Po drugie, poza fregatami typu Olivier Hazard Perry produkcji USA, i okrętami podwodnymi typu Kobben produkcji RFN, pozostałe okręty bądź są naszą rodzimą myślą projektową i wykonane zostały w naszych stoczniach, bądź pochodzą ze stoczni b. ZSRR okręt podwodny ORP Orzeł, lub b. NRD kadłuby małych okrętów rakietowych ORP: Orkan, Piorun i Grom. 38 Podejmowane w ostatnich latach działania remontowe nie zmienią tej sytuacji. Szczególnie z uwagi na fakt, że należało by je nazwać raczej kosmetyką, choć już na pewno nie liftingiem. 39 K. Marciniak: op.cit. Oczywiście w tym momencie nie można pominąć obietnicy złożonej przez Darczyńców, że w ramach programu FMS ( Foreign Military Sales ) dokonają oni ich modernizacji, częściowo pokrywając jej koszty patrz: Modernizacja fregat za 200 milionów USD, [online], Portal Wydawnictwa Altair, dostęp pod adresem: [ ]. Modernizację fregat zapowiada także Marynarka Wojenna RP, co pozwoliło by na przesunięcie okresu ich użytkowania do 2025 roku, patrz: Przemysł oferuje, wojsko planuje, [online], Polska zbrojna, , dostęp pod adresem: [ ].

26 Po trzecie, w ciągu kilku ostatnich lat, z uwagi na osiągnięcie maksymalnej wysługi lub znaczne koszty napraw, liczebność sił okrętowych Marynarki Wojennej RP zmniejszyła się o co najmniej 60% 40. Nie oddaje to jednak w pełni rzeczywistego poziomu technicznego i możliwości operacyjnych floty, który jest znacznie bardziej opłakany. Jedynie niewielka część wykorzystywanych przez Marynarkę Wojenną RP okrętów posiada realną wartość bojową. Według doniesień prasowych, w lipcu 2009 roku zdolności operacyjne i możliwość działań na pełnym morzu posiadały tylko 3 okręty (około 5% całego stanu). Pozostałe albo oddano do remontu choć te ze względów oszczędnościowych zostały już bardzo dawno wstrzymane 41, albo posiadają poważne wady technologiczne wykluczające je z możliwości wykorzystania w walce. Do dnia dzisiejszego nie było informacji pozwalającej na stwierdzenie, ze nastąpiła realna poprawa tego stanu. W opinii byłych ministrów Obrony Narodowej Romualda Szeremietiewa i Janusza Zemke, jest to wynik ogromnych wieloletnich zaniedbań w tym obszarze Sił Zbrojnych, które powodują, że nie jesteśmy realnie zdolni do obrony naszej granicy morskiej 42. Po czwarte, zmniejszające się nakłady na Siły Zbrojne, wynikające z programu oszczędnościowego państwa, które swoje apogeum znalazły w ostatnich 4 latach, szczególnie negatywnie odbiły się na programie modernizacji Marynarki Wojennej. Wstrzymano wszystkie naprawy i programy rozwojowe, w szczególności zaprzestano prac projektowych nad niszczycielem min typu Kormoran II 43 oraz 40 Ibidem 41 Patrz: przyp L. Szymowski: Marynarka Wojenna RP nie ma czym pływać, [online], Polska, , dostęp pod adresem: [ ] 43 W ostatnich tygodniach pojawiły się sygnały wskazujące na możliwość realizacji projektu niszczyciela min projektu Kormoran II, patrz: Zaproszenie do zgłaszania informacji o chęci uczestnictwa w postępowaniu prowadzonym w trybie negocjacji z kilkoma wykonawcami, [online], Inspektorat Uzbrojenia, , dostęp pod adresem: [ ]

27 budowy korwety rakietowej typu Gawron 44 co tym bardziej bolesne, że uczyniono to w chwili zwodowania jej kadłuba. Po piąte, zliczając powyższe fakty należy stwierdzić, że najpóźniej w 2018 roku polska flota straci całkowicie zdolność bojową choć już teraz iluzoryczną. Do tego czasu wycofane zostanie co najmniej 16 jednostek pływających, w tym: wszystkie fregaty (2), niszczyciele min (3), okręty rozpoznania radioelektronicznego (2), okręty hydrograficzne (2), jedyna korweta zwalczania okrętów podwodnych, 4 z 5 okrętów podwodnych i 2 z 4 okrętów ratowniczych 45. Siły Morskie w systemie obronnym RP Wbrew ukutym na błędnych założeniach i wadliwych analizach twierdzeniom, siły morskie nadal stanowią trzon wartości bojowej współczesnej armii. Na potwierdzenie tego faktu wystarczy już pobieżna analiza konfliktów zbrojnych ostatnich lat od Bałkanów, przez Irak i Afganistan, po Syrię. Wsparcie floty okazuje się kluczowym elementem warunkującym sukces całej operacji. W związku z powyższym teraźniejszość i najbliższa przyszłość Marynarki Wojennej RP to konieczność osiągnięcia, utrzymania i rozwoju zdolności operacyjnych w takich obszarach jak: 44 Choć niektóre doniesienia medialne sugerowały chęć przeznaczenia w 2011 roku na realizację tego projektu kwoty 120 mln złotych, patrz: Hipermarket a sprawa morska, [online], Polska zbrojna, , dostępny pod adresem: [ ] 45 Dane przedstawione przez wadm. H. Sołkiewicza i kadm. Z. Badeńskiego podczas konferencji Stan obecny oraz perspektywy rozwoju MW RP, Balt Military Expo Gdańsk, Informacje te potwierdza treść: Dezyderatu nr 1 Komisji Obrony Narodowej do Rady Ministrów w sprawie ustanowienia programu wieloletniego Narodowy Program Budowy Okrętów, uchwalony na posiedzeniu w dniu 29 maja 2008 r.

28 1) realne możliwości wywierania sugestywnego nacisku i zdolność do ochrony granicy morskiej oraz przyległej strefy interesów ekonomicznych państwa; 2) zobowiązania sojusznicze Członka Paktu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej w zakresie strategicznego transportu morskiego; 3) zdolność do zwalczania zagrożeń asymetrycznych zadania antyterrorystyczne, policyjne i ratownicze. Jednym z najważniejszych wymagań w stosunku do przyszłości naszych sił morskich jest realna zdolność operacyjna w obszarze granicy morskiej i przyległej do niej strefy ekonomicznej. Poza koniecznością bieżącej ochrony granicy morskiej, na pierwszy plan wysuwają się potrzeby militarnego zabezpieczenia morskich interesów gospodarczych RP. Od pozornie prozaicznych, związanych z zagwarantowaniem niezagrożonego korzystania z dobrodziejstw morza, takich jak: rybołówstwo czy turystyka, po takie jak zapewnienie niezakłóconego transportu surowców strategicznych, w tym w szczególności związanych z projektem Gazoportu LNG w Świnoujściu 46. Podobnie ma się rzecz z przeciwdziałaniem zjawisku terroryzmu morskiego. Morze Bałtyckie, wbrew obiegowej opinii, nie jest wolne od tego rodzaju zagrożeń, a rosnące znaczenie gospodarcze tego akwenu będzie je tylko nasilać 47. W związku z powyższym Marynarka Wojenna RP winna posiadać siły okrętowe pozwalające na sprostanie tym zadaniom. Należy tu mieć na uwadze zarówno rodzaj posiadanego sprzętu pływającego, jak również jego liczbę. Za najważniejsze potrzeby gwarantujące możliwość, już nie tylko realizacji coraz to 46 O potrzebach zabezpieczenia transportu surowców energetycznych w: K. Kubiak: Import skroplonego gazu ziemnego. Problemy bezpieczeństwa, (w:) J. Grzybowski, J. Tomaszewski (red.):bezpieczeństwo w administracji i biznesie, Gdynia: WSAiB, 2007, s patrz: W. Wosek: Zagrożenia terroryzmem morskim z uwzględnieniem infrastruktury przemysłowej aglomeracji nadmorskiej, (w:) Współczesne zagrożenia terrorystyczne oraz metody ich zwalczania, J. Szafrański, J. Kosiński (red. naukowa), Szczytno: WSPol, 2007, s

29 nowych zadań, ale przede wszystkim przeżycia Marynarki Wojennej RP należy bezwzględnie uznać konieczność jej natychmiastowej modernizacji, a w przyszłości zapewnienie zdolności remontowo-budowalnych. Niestety, także i w tym przypadku nasza Flota pozostawia bardzo wiele do życzenia. Nie widać także zainteresowania rządzących tym problemem. Obszar zobowiązań sojuszniczych został szerzej omówiony w części trzeciej Raportu. Stocznia Marynarki Wojennej stan aktualny Historia Stoczni Marynarki Wojennej sięga dwudziestolecia międzywojennego, za datę jej powstania przyjmuje się rok Obecnie Stocznia jest spółką akcyjną, w 100% stanowiącą własności Skarbu Państwa, w stosunku do której nadzór właścicielski sprawuje Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. (ponad 99% akcji 48 ). Postępujący od wielu lat kryzys Marynarki Wojennej RP najmocniej odcisnął swoje piętno właśnie na Stoczni - praktycznie uzależnionej od zamówień resortu Obrony Narodowej. Szczególnie krytyczne okazały się ostatnie 4 lata. Postępujące zadłużenie i brak wsparcia ze strony właścicielskiej doprowadziły do utraty płynności finansowej, a w jej następstwie w 2009 roku do ogłoszenia upadłości układowej 49. Na szczególna uwagę zasługuje tu niczym nieuzasadnione i bezwzględne odrzucenie przez Rząd propozycji sejmowej Komisji Obrony 48 Pozostały 1% akcji znajduje się w posiadaniu Ministerstwa Obrony Narodowej (sic!). 49 Sąd ogłosił upadłość układową Stoczni Marynarki Wojennej, [online], Portal Wirtualny Nowy Przemysł, , dostęp pod adresem: [ ]

30 Narodowej ustanowienia programu wieloletniego Narodowy Program Budowy Okrętów 50. Niestety pomimo licznych deklaracji politycznych, nadal brakowało wsparcia przyjętego przez Zarząd Stoczni procesu restrukturyzacji, doprowadzając do ogłoszenia w dniu 6 kwietnia 2011 roku upadłości likwidacyjnej Stoczni Marynarki Wojennej, ustanawiając Syndyka Masy Upadłościowej. 51 Aktualnie wierzycielami Stoczni jest ponad 800 podmiotów. Wśród wierzycieli wymieniane jest również Ministerstwo Obrony Narodowej (sic!), któremu, według urzędników, Stocznia winna jest 55 milionów złotych, co dodatkowo kontrastuje z politycznymi zapowiedziami utrzymania jej działalności 52. Odmiennego zdania jest kierownictwo Stoczni, według którego to resort winien jest upadłości, gdyż nie wywiązał się z płatności za zrealizowane prace 53. Obecnie w przedmiocie przyszłości Stoczni Marynarki Wojennej zapadła wymowna cisza, przerywana medialnymi doniesieniami o chęci jej sprzedaży 54 oraz o kolejnych planach zwolnień grupowych Stanowisko Rządu wobec dezyderatu nr 1 Komisji Obrony Narodowej uchwalonego w dn r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego Narodowy Program Budowy Okrętów 51 Sąd ogłosił upadłość Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni, [online], Portal Gazeta Prawna, , dostęp pod adresem: w_gdyni.html, [ ] 52 R. Daszczyński: Uratować Stocznię Marynarki Wojennej, [online], Portal Gazeta Trójmiasto, , dostęp pod adresem: ml, [ ] 53 Sąd ogłosił upadłość Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni, op.cit. 54 Francuzi kupią gdyńską Stocznię Marynarki Wojennej, [online], Portal Gazeta Trójmiasto, , dostęp pod adresem: i_wojennej_.html, [ ] 55 Zwolnienia w stoczni, [online], Portal Nasz Dziennik, , dostęp pod adresem: [ ]

31 W cieniu Gawrona Wstąpienie naszego kraju do struktur Paktu Północnoatlantyckiego nie oznaczało, że posiadamy armię spełniającą międzynarodowe standardy. Wręcz przeciwnie postawiliśmy przed sobą wyzwanie modernizacji całości naszych Sił Zbrojnych 56. W obszarze Marynarki Wojennej RP flagowym przedsięwzięciem okrzyknięto budowę serii korwet wielozadaniowych typu Gawron projektu 621. Projekt rozbudowy polskiej floty ruszył z wielkim rozmachem i animuszem zarówno ze strony wojskowych, jak również polityków. Już w listopadzie 2001 roku Marynarka Wojenna RP podpisała właściwą umowę, a w niecały miesiąc miała miejsce oficjalna uroczystość położenia stępki pod pierwszy okręt serii Gawron ORP Ślązak (241), który otrzymał numer stoczniowy 621/1. Wspomniane już zaangażowanie potwierdza lista dostojników, którzy wbijali nity tabliczki pamiątkowej do sekcji stępkowej kadłuba, a byli nimi: Premier RP, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Minister Obrony Narodowej, Z-ca Szefa Sztabu Generalnego WP oraz Dowódca Marynarki Wojennej RP. Zgodnie z umową w Stoczni Marynarki Wojennej powstać miało 7 jednostek tego typu (umowa na 1 okręt, plus opcje na drugą jednostkę serii i pięć kolejnych). Termin oddania do użytku pierwszego z nowych okrętów określono na czerwiec 2005 roku. Na realizację całościowego programu, tylko na lata przeznaczono kwotę 497 milionów złotych. Pozwalało to przypuszczać, że projekt ten powinien przebiegać bez większych problemów. Niestety, już w grudniu 2002 roku Dowództwo Marynarki Wojennej RP wycofało się z umowy, ograniczając jej zakres wyłącznie do budowy jednej, już rozpoczętej korwety. Stało się tak dlatego, że program okrętowy nigdy nie uzyskał statusu programu rządowego, choć 56 Ustawa z dn r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach , (Dz.U. nr 76, poz. 804)

32 politycy składali odmienne deklaracje, przez co Marynarka Wojenna RP musiała objąć go samodzielnym finansowaniem. Oczywiście z punktu widzenia Floty decyzję tą należy uznać za racjonalną, gdyż samodzielnie nie miała ona zdolności do zrealizowania tak ogromnego projektu, nie tylko finansowo, ale i organizacyjnie. W decyzji tej należy upatrywać obecnej sytuacji Stoczni Marynarki Wojennej. Przez decyzje o ograniczeniu liczby budowanych jednostek jej płynność finansowa stała się zagrożona. Mając na uwadze osiągnięcie zdolności do realizacji największego polskiego projektu okrętowego dokonano kosztownych inwestycji, zarezerwowano moce produkcyjne, zawiązano konsorcjum, a w wyniku praktycznej rezygnacji z projektu część stoczni stała bezczynnie, nie pracując na utrzymanie zakładu. 57 Kolejne lata to dalsze, uzasadniane cięciami budżetowymi spowalnianie realizacji projektu. Obecnie termin oddania korwety do użytku to rok 2015, a jej koszt z planowanych milionów wzrósł do ponad 1 miliarda złotych. Niemniej jednak w sukces tego projektu trudno jest dzisiaj uwierzyć, w sytuacji ogłoszenia upadłości likwidacyjnej Stoczni Marynarki Wojennej. Bardzo ważnym elementem dla zrozumienia tej sytuacji jest także fakt, że dla Stoczni projekt budowy typoszeregu Gawron przyniósłby zyski dopiero po wybudowaniu trzech jednostek. Wynikiem niejasnej przyszłości Stoczni Marynarki Wojennej są coraz częściej pojawiające się głosy o bezsensowności dalszego utrzymywania projektu Gawron 58. Należy jednak uznać je za nie posiadające żadnych racjonalnych przesłanek, a traktować raczej jako kolejne mające na celu motywowane politycznie 57 Korweta wielozadaniowa projektu Gawron, Przegląd Gospodarczo-Obronny, numer specjalny, czerwiec 2008, s Wersja elektroniczna dostępna pod adresem: 58 np.: E. Januła: Gawron nie popłynie?, [online], Przegląd, nr 7/2009, dostęp pod adresem: [ ], i in.