POSZUKIWANIA W STANIE TECHNIKI I BADANIE CZYSTOŚCI PATENTOWEJ Z WYKORZYSTANIEM ZEWNĘTRZNYCH BAZ DANYCH

Transkrypt

1 POSZUKIWANIA W STANIE TECHNIKI I BADANIE CZYSTOŚCI PATENTOWEJ Z WYKORZYSTANIEM ZEWNĘTRZNYCH BAZ DANYCH 26 września 2007 Piotr Czaplicki Stanisław Vasina

2 Co to są badania patentowe? Szczególny rodzaj poszukiwań prowadzonych w literaturze patentowej polegający na analizowaniu zawartych w niej informacji i formułowaniu wniosków przydatnych badaczowi do: podejmowania decyzji o wyborze kierunków poszukiwań naukowych; dokonywania rozwiązań na poziomie techniki światowej pozwalającym na ich ochronę patentową; zapewnienia rezultatom prac naukowo-badawczych tzw. czystości patentowej warunkującej moŝliwość komercyjnego wykorzystania tych rezultatów bez naraŝania się na odpowiedzialność z tytułu naruszeń praw osób trzecich; wykorzystania znanych rozwiązań dla realizacji własnych celów badawczych na zasadach prawnie dozwolonego naśladownictwa.

3 Literatura patentowa - szczególne źródło poszukiwań literaturowych Zalety literatury patentowej jako źródła informacji o dokonanych rozwiązaniach technicznych: dostępna poprzez darmowe bazy internetowe, obejmuje dokumentację wiedzy technicznej, której zbiory narastają w skali światowej o ok. 1 milion nowych rozwiązań rocznie; wiedza ujawniona w opisach patentowych obejmuje ok. 80%-85% całej wiedzy o rozwiązaniach technicznych; ok. 70% rozwiązań jest ujawnionych wyłącznie w literaturze patentowej.

4 Źródła literatury patentowej LITERATURA PATENTOWA. oficjalne publikacje Urzędów Patentowych krajowych, Europ.Urz.Pat. i międzynarodowego Urzędu (tryb PCT) dotyczące procedury udzielania praw wyłącznych źródłowe wszystkie inne publikacje n.t. własności przemysłowej - akty prawne - wydawnictwa Urz. Pat. Światowej Organizacji Własności Intelektualnej - orzeczenia organów orzekających, sądowe - naukowe - komentarze - oprac. metodyczne pochodne - roczne wykazy udzielonych praw wyłączn. - KLASYFIKACJE, w tym Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa dot. rozwiązań technicznych wynalazki, wzory uŝytkowe opisy zgłoszeniowe A wynalazków dot. rozwiązań nietechnicznych wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne + opisy patentowe B (BUP) (WUP) elektroniczne bazy opisów patentowych - wprowadzone w pamięć stałą komputera - na CD-ROM, np. ESPACE - on line, np. Espacenet

5 Zalety opisu patentowego jako źródła informacji technicznej jest informacją o rozwiązaniu technicznym ocenianym przez kryteria światowej nowości, poziomu wynalazczego i stosowalności; jest najwcześniejszą informacją o danym rozwiązaniu technicznym (statystycznie średnio wyprzedza o ok. 1,5 roku kolejne, inne publikacje o tym rozwiązaniu); często jest jedyną publikacją tego rozwiązania; fragment opisu dotyczący stanu techniki oraz urzędowy raport z poszukiwań stanu techniki wskazują rodzinę rozwiązań bliskich wynalazkowi;

6 ze względu na ujednolicone formy i struktury treści opisu (normy WIPO, INID kody) stanowi idealny materiał dla przetwarzania danych; jest najłatwiej dostępnym i wysoce selektywnym źródłem informacji technicznej; podana w części bibliograficznej opisu Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa jest ujednoliconym w skali światowej językiem wyszukiwań tematycznych.

7 Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa podstawowe narzędzie przy korzystaniu z informacji patentowej - umoŝliwia indeksowanie i wyszukiwanie informacji patentowej; obowiązuje od 1975r. a jej zawartość jest zmieniana okresowo stosownie do stopnia rozwoju poszczególnych dziedzin techniki - aktualnie obowiązuje 8 edycja MKP; jest klasyfikacją rzeczową, opartą o układ przedmiotowy; cała technika jest podzielona na działy, klasy, podklasy, grupy, podgrupy z zachowaniem zasady podporządkowania nadrzędnego; oparta jest o 5-ciostopniowy symbol klasyfikacji np.

8 w zapisie E 01 D 15/22: E - oznacza dział: BUDOWNICTWO; GÓRNICTWO; 01 - klasę: BUDOWA DRÓG KOLEJOWYCH LUB MOSTÓW; D - podklasę: MOSTY 15 - grupę: MOSTY RUCHOME LUB PRZEWOŹNE, MOSTY PŁYWAJĄCE 22 - podgrupę: ZAPROJEKTOWANE JAKO POJAZDY LUB OSADZONE NA POJAZDACH;

9

10 MKP (8 edycja) 8 edycja MKP obowiązuje od 1 stycznia 2006 r. Norma WIPO ST.10/C Int. Cl. B28B 5/00 ( ) B28B 1/29 ( ) H05B 3/18 ( ) Publikacja: Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa - VIII edycja (2006). Wskazówki dla uŝytkowników. UPRP - Teksty klasyfikacji

11 Strona WIPO z MKP

12 Rodzaje badań patentowych przydatnych w pracy naukowo-badawczej I - ze względu na cel badań 1. badania stanu techniki 2. badania stanu prawno-patentowego rezultatu pracy naukowo-badawczej, w których rozróŝnia się : 2.1. badanie zdolności patentowej rezultatu pracy, 2.2. badanie czystości patentowej rezultatu pracy; II - ze względu na wymagane kwalifikacje wykonawcy badań 1. inŝynierskie 2. profesjonalne

13 Badania stanu techniki Powinno poprzedzać wszystkie prace naukowo-badawcze o charakterze technicznym. Stan techniki wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu przez stosowanie, wystawienie, lub ujawnienie w inny sposób (art. 25 ust. 2 pwp). Cel badania ujawnienie rozwiązań istniejących w określonej dziedzinie techniki, zarówno całościowych jak i fragmentarycznych.

14 Zakres czasowy w zaleŝności od stopnia dynamiki rozwoju danej dziedziny techniki; 5-6 lat dla dziedzin rozwijających się dynamicznie; nieco więcej dla dziedzin rozwijających się wolniej; Zakres terytorialny kraje przodujące w danych dziedzinach techniki. Termin prowadzenia badań - przed rozpoczęciem pracy naukowo-badawczej.

15 Badanie zdolności patentowej Prowadzi się je dla konkretnego rozwiązania technicznego. Zdolność patentowa - zespół cech, które musi posiadać konkretne rozwiązanie, Ŝeby mogło podlegać ochronie patentowej: wynalazek: nowość, poziom wynalazczy, przemysłowa stosowalność (art. 24 pwp); wzór uŝytkowy: nowość, uŝyteczność, charakter techniczny, dot. kształtu, budowy lub zestawienie przedmiotów o trwałej postaci (art. 94 pwp) wzór przemysłowy: nowość, indywidualny charakter wytworu lub jego części (art. 102 pwp). Cel badania - ustalenie czy rezultat pracy badawczej moŝe być zgłoszony do ochrony prawem wyłącznym tj.:

16 patentem na wynalazek, prawem ochronnym na wzór uŝytkowy, prawem z rejestracji na wzór przemysłowy. Czasowy zakres badania - nie mogą być zawęŝane czasowo; zdolności patentowej szkodzą rozwiązania znane i ujawnione kiedykolwiek wcześniej. Terytorialny zakres badania ze względu na wymóg nowości w skali światowej trzeba nimi objąć literaturę wielu krajów. Termin prowadzenia badań - po zakończeniu pracy naukowo-badawczej, a przed oddaniem jej wyniku osobom trzecim. Uwaga! Ujawnienie rozwiązania uniemoŝliwia uzyskanie ochrony prawnej nawet, jeŝeli ujawnienia dokonał sam twórca.

17 Badanie czystości patentowej (stanu prawnopatentowego rozwiązania technicznego) Prowadzi się zawsze, gdy wynik pracy naukowobadawczej ma być wykorzystany gospodarczo. Czystość patentowa - jest to zespół cech, którymi charakteryzować się musi produkt lub technologia, by mogły być bezpiecznie wprowadzone do obrotu gospodarczego bez obawy o naruszenie praw wyłącznych osób trzecich i naruszenia zasad uczciwej konkurencji. Cel badania - ustalenie czy wprowadzenie na rynek wyrobu lub przemysłowe zastosowanie technologii nie narazi stosującego lub sprzedającego na odpowiedzialność prawną z powodu naruszenia praw osób trzecich.

18 Zakres terytorialny badania kraje, w którym rozwiązanie ma być stosowane i/lub, w których ma być wprowadzane na rynek. Zakres czasowy badania odpowiednio do czasu trwania praw wyłącznych w kraju stosowania, najczęściej 20 lat dla wynalazku i 25 lat dla wzoru przemysłowego, wzory uŝytkowe w Polsce: 10 lat. Termin prowadzenia badania: po zakończeniu pracy naukowo-badawczej, a przed zaoferowaniem jej do zastosowania.

19 Rodzaje badań ze względu na kwalifikacje ich wykonawcy 1/. InŜynierskie - wystarczające dla badań stanu techniki najwaŝniejsza jest wiedza techniczna, dlatego powinny być wykonywane przez specjalistów technicznych; źródła do prowadzenia badań - bazy patentowe, literatura techniczna; niezbędne etapy pracy z wykorzystaniem baz patentowych: - określenie: celu badań, zakresu czasowego i terytorialnego, zakresu przedmiotowego (MKP, słowa kluczowe) lub podmiotowego (nazwy firm, nazwiska twórców); - sformułowanie pytań wyszukiwawczych;

20 - wyselekcjonowanie dokumentów do analizy; - przeprowadzenie analizy zawartych w dokumentach rozwiązań technicznych i sformułowanie wniosków w jakim kierunku, powinny zmierzać prace badawcze. 2/. Profesjonalne - niezbędne dla ustalania zdolności i czystości patentowej ; konieczna umiejętność interpretowania zakresu ochrony udzielonych patentów; źródła do prowadzenia badań: bazy patentowe uzupełnione informacjami źródłowymi w postaci rocznych wykazów udzielonych patentów według klasyfikacji i wykazów imiennych, rejestry patentowe, orzecznictwo, komentarze prawne;

21 konieczny udział w badaniach rzecznika patentowego; optymalny skład zespołu badawczego: specjalista techniczny i rzecznik patentowy; profesjonalnych kwalifikacji wymagają takŝe badania specjalistyczne np. dla ustalenia naruszeń własnych rozwiązań, badania waŝności patentu, badania dla uniewaŝnienia patentu.

22 Metody badań patentowych Metoda przedmiotowa - według klasyfikacji lub słów kluczowych. Metoda podmiotowa według nazw firm lub nazwisk twórców. Metoda patentów analogów według dat pierwszeństwa. Metoda mieszana z wykorzystaniem elementów kaŝdej z w/w metod.

23 Przedmiotowa metoda badań patentowych I etap sklasyfikowanie przedmiotu badań wg MKP; pomocniczo: wyszukiwanie według słów kluczowych tematu badawczego; II etap wyszukanie opisów patentowych w wyznaczonych grupach i podgrupach klasyfikacyjnych; III etap - analiza wybranych dokumentów; IV etap wytyczenie kierunku pracy badawczej lub ustalenie zakresu ochrony dla rozwiązania zgłaszanego do opatentowania.

24 Podmiotowa metoda badań patentowych I etap- ustalenie nazw firm przodujących w interesującej dziedzinie techniki albo nazwisk znanych w świecie specjalistów, mogących być twórcami patentów; II etap ustalenie numerów patentów w oparciu o wydawane przez urzędy patentowe imienne wykazy uprawnionych z patentów, a takŝe wykazy zawierające nazwiska twórców; III etap analiza wybranych dokumentów; IV etap wytyczenie moŝliwych kierunków pracy badawczej.

25 Metoda patentów analogów Patenty analogi - patenty udzielane w róŝnych krajach na te same rozwiązania techniczne, najczęściej na rzecz tych samych uprawnionych; mające co najmniej jeden wspólny numer pierwszeństwa. Metoda przydatna przy korzystaniu z literatury patentowej w języku nieznanym albo znanym słabo badaczowi, a takŝe dla ustalenia terytorialnego zakresu ochrony danego wynalazku. Punktem wyjścia jest numer pierwszeństwa (numer pierwszego zgłoszenia wynalazku)

26 Strategia i techniki poszukiwań Poszukiwania prowadzi się przede wszystkim w komputerowych bazach danych dostępnych w Internecie oraz w bazach wewnętrznych i zbiorach literatury patentowej Urzędu Patentowego RP. Do najbardziej znanych baz internetowych z literaturą patentową zalicza się obecnie bazę danych UP RP, bazę ESPACENET i bazę DEPATISnet.

27 Baza danych UP RP

28 Baza ESPACEnet

29 Baza danych DEPATISnet

30 Baza japońskich patentów i wzorów uŝytkowych

31 Baza amerykańskich patentów na stronie USPTO

32 Baza amerykańskich patentów w portalu Google

33 Baza z literaturą naukową w portalu Google

34 Baza Scirus

35 Baza czasopism Elsevier-Science Direct

36 Baza danych z dziedziny nauk biologicznych

37 Baza chemiczna Pubchem

38 W prezentacji wykorzystano materiały zawarte w publikacji pt. Literatura patentowa jako źródło informacji w pracach naukowych, badawczych i działalności innowacyjnej Kraków 2002, której autorami są: Alina Domańska-Baer i Stanisław Vasina. Dziękuję za uwagę