Publikacja koocowa projektu Program transferu innowacji do biznesu - Innowatorzy w województwie dolnośląskim

Transkrypt

1 Publikacja koocowa projektu Program transferu innowacji do biznesu - Innowatorzy w województwie dolnośląskim

2 Spis treści: 1. Fundusze europejskie jako źródło współfinansowania projektu Program transferu innowacji do biznesu - Innowatorzy Wspólnotowe instrumenty wspierania polityki społecznej na przykładzie Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt Program Transferu Innowacji do biznesu Innowatorzy w kontekście Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Rozwój firm odpryskowych w Polsce Bariery w rozwoju przedsiębiorczości w Polsce Rozwój firm typu spin-off oraz spin-out w kontekście przedsiębiorczości akademickiej Instytucje Otoczenia Biznesu na przykładzie działalności Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości Wyniki ewaluacji i monitoringu projektu Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy Badanie ewaluacyjne ex-ante projektu Wyniki badao ewaluacyjnych ex-post oraz monitoringu projektu Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy Blok szkoleniowo-doradczy oraz szkolenia i doradztwo specjalistyczne zrealizowane w ramach projektu Wywiady indywidualne przeprowadzone z Beneficjentami Ostatecznymi projektu Program transferu innowacji do biznesu - Innowatorzy w województwie dolnośląskim Bibliografia

3 1. Fundusze europejskie jako źródło współfinansowania projektu Program transferu innowacji do biznesu - Innowatorzy. Dotacje unijne są narzędziem realizacji polityki regionalnej UE. Są one zasobem finansowym, który pomaga w modernizacji oraz restrukturyzacji gospodarek krajów UE poprzez zwiększanie spójności gospodarczej oraz społecznej tych paostw Wspólnotowe instrumenty wspierania polityki społecznej na przykładzie Europejskiego Funduszu Społecznego Unia Europejska działa aktywnie na rzecz zwiększenia liczby miejsc pracy oraz polepszenia warunków zatrudnienia. Biorąc pod uwagę nieustanne zmiany w otaczającym nas świecie, tworzenie nowych miejsc pracy wymaga podjęcia dodatkowych działao w takich dziedzinach jak badania naukowe, innowacyjnośd i społeczeostwo oparte na wiedzy. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest głównym instrumentem finansowym Unii Europejskiej służącym do inwestowania w kapitał ludzki. EFS wspiera zatrudnienie, pomaga zdobywad wykształcenie oraz nowe umiejętności. To z kolei zwiększa szanse na rynku pracy. Obecny okres programowania EFS, obejmujący lata , przebiega pod hasłem Inwestycje w kapitał ludzki. EFS zainwestuje w tym okresie około 75 miliardów euro czyli blisko 10% budżetu UE w projekty mające na celu zwiększenie zatrudnienia. Priorytety EFS realizowane są w ramach pięciu obszarów wsparcia, które określają zakres działao mogących otrzymad wsparcie ze strony EFS. Obejmują: 1. Aktywną politykę rynku pracy przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet, ułatwianie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych z rynkiem pracy, a także wspieranie integracji zawodowej ludzi młodych oraz osób powracających na rynek pracy po okresie nieobecności na nim. 2. Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego 3

4 ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy, utrzymanie zatrudnienia lub powrotu do czynnego życia zawodowego (dla osób, które ze względu na trudną sytuację życiową nie potrafią samodzielnie odnaleźd się na rynku pracy, nie potrafią rozwiązad osobistych, społecznych i zawodowych problemów, korzystając długotrwale w sposób bierny ze świadczeo pomocy społecznej). 3. Kształcenie ustawiczne ułatwienie i polepszenie dostępu do rynku pracy oraz integrację z rynkiem pracy, podwyższenie i utrzymanie potencjału zatrudnieniowego osób, promowanie mobilności zawodowej poprzez zwiększanie dostępu do szkoleo zawodowych, edukacji oraz doradztwa. 4. Doskonalenie kadr gospodarki (promocja potencjału adaptacyjnego) oraz rozwój przedsiębiorczości promocja wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji do zmiennych warunków rynku pracy kadry pracowniczej, popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego w zakresie organizacji pracy, rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków sprzyjających tworzeniu miejsc pracy i podwyższaniu kwalifikacji, rozwój potencjału ludzkiego w sferze badao, nauki i technologii. 5. Zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy włącznie z możliwością rozwijania kariery zawodowej, zwiększenie dostępu kobiet do nowych miejsc pracy, pomoc w uruchamianiu działalności gospodarczej, działania zakładające zmniejszenie dysproporcji, których podstawą jest dyskryminacja ze względu na płed zarówno w ramach pionowych, jak i poziomych struktur rynku pracy. Europejski Fundusz Społeczny utworzono w 1957 roku, na podstawie artykułu 123 Traktatu o EWG, jako pierwszy fundusz strukturalny Wspólnot Europejskich. EFS od lat 60-tych do dnia dzisiejszego ewoluował wielokrotnie w celu dostosowania się do szybko zmieniającej się sytuacji politycznogospodarczej Europy, jak i do nowych wyzwao polityki zatrudnienia. EFS funkcjonował początkowo na 4

5 zasadzie zwrotu połowy kosztów za szkolenia zawodowe poniesione przez organy publiczne paostw członkowskich, jak i przyznawania grantów oraz zasiłków dla pracowników. W 1971 r. zreformowano Fundusz, powiększając jego zasoby. EFS rozszerzył swoją działalnośd o wspieranie sektora paostwowego i prywatnego a także o dostosowanie infrastruktury i miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych i inwalidów, zaczęto finansowad projekty, a nie tylko pojedyncze osoby, jak również rozpoczęto finansowanie programów skierowanych na aktywizację zawodową młodzieży. Reformy Funduszu z 1988, 1993 i 1999 r. to zwiększenie środków jakimi Fundusz dotychczas dysponował, jak i nakaz wykorzystywania tych środków w sposób bardziej skoncentrowany i zorientowany, aby promowad spójnośd społeczną i gospodarczą we Wspólnocie. EFS został włączony w całościową politykę strukturalną Wspólnoty Europejskiej. Po podpisaniu, Traktatu Amsterdamskiego w listopadzie 1997 r. odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej poświęcone zwalczaniu bezrobocia. Spotkanie to zainicjowało tzw. proces luksemburski kompleksową strategię Wspólnoty Europejskiej w sferze zatrudnienia. Strategia ta zakłada koordynowanie polityki zatrudnienia prowadzonej przez paostwa członkowskie za pomocą tzw. wytycznych w dziedzinie zatrudnienia opracowywanych przez Komisję Europejską i zatwierdzonych przez Radę Europejską oraz krajowych planów działao przygotowywanych przez rządy poszczególnych krajów. Rada Europejska uznała za możliwe zwiększenie do 2010 r. średniej stopy zatrudnienia w Unii Europejskiej z obecnych 61% do 70%, a wśród kobiet z 51% obecnie do ponad 60%. Kluczem do zapewnienia Europie odpowiedniej pozycji konkurencyjnej w świecie i zdecydowanej poprawy sytuacji w dziedzinie zatrudnienia ma się stad kształcenie ustawiczne wszystkich Europejczyków oraz stworzenie europejskiej strefy badao i nauki. Wdrażanie EFS w terenie odbywa się poprzez projekty, które są zgłaszane i realizowane przez różnego typu organizacje, zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Są wśród nich władze krajowe, samorządy regionalne i lokalne, instytucje edukacyjne i szkoleniowe, organizacje pozarządowe (NGO), i inne organizacje. Podobnie zróżnicowani są także ostateczni beneficjenci projektów EFS, na przykład: indywidualni pracownicy, związki zawodowe, jednostki administracji paostwowej, indywidualne firmy, osoby długotrwale bezrobotne czy kobiety. Szacuje się, że co roku 5

6 ponad 9 milionów ludzi z grup narażonych otrzymuje pomoc dzięki uczestnictwu w projektach finansowanych z EFS Projekt Program Transferu Innowacji do biznesu Innowatorzy w kontekście Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) na lata jest największym w historii Unii Europejskiej programem współfinansowanym z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Całośd kwoty, jaką przewidziano na jego realizację to ponad 11,4 mld EUR, z czego ponad 9,7 mld EUR stanowią środki EFS, a ok. 1,7 mld EUR środki krajowe. Środki te są przeznaczane m.in. na aktywne formy pomocy dla osób bezrobotnych, niepełnosprawnych, zagrożonych wykluczeniem społecznym, na wsparcie sektora oświaty oraz na szkolenia dla przedsiębiorców i pracowników. Wsparcie finansowe PO KL służy przyśpieszeniu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, wzrostowi zatrudnienia oraz zwiększeniu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej z krajami Unii Europejskiej. Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z dziesięciu priorytetów, realizowanych równolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Priorytety realizowane centralnie: Priorytet I: Zatrudnienie i integracja społeczna Priorytet II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących Priorytet III: Wysoka jakośd systemu oświaty Priorytet IV: Szkolnictwo wyższe i nauka Priorytet V: Dobre rządzenie. Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym: Priorytet VI: Rynek pracy otwarty dla wszystkich 6

7 Priorytet VII: Promocja integracji społecznej Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki Priorytet IX: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Priorytet X: Pomoc techniczna. Głównym celem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej. Cele szczegółowe to: podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo; zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego; poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce; upowszechnienie edukacji społeczeostwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy; zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania prawa i polityk, świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa; wzrost spójności terytorialnej 1. Termin "kapitał ludzki" przyjęto jako najpełniej oddający istotę kompleksowego wsparcia przewidzianego do realizacji w ramach Programu Operacyjnego, którego cele są ściśle związane z rozwojem kapitału ludzkiego zarówno w jego wymiarze indywidualnym, jak i społecznym. Termin ten jest pojęciem oznaczającym zasób wiedzy, umiejętności oraz potencjału zawartego w każdym człowieku i w społeczeostwie jako całości, określającym zdolności do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości kreacji nowych rozwiązao. Zmiany organizacyjne, w tym prowadzenie procesów restrukturyzacyjnych, niosą ze sobą ryzyko redukcji zatrudnienia. W celu przeciwdziałania wzrostowi bezrobocia wywołanego procesami adaptacyjnymi i modernizacyjnymi należy w zarządzaniu tymi procesami wspomóc zarówno 1 7

8 przedsiębiorstwa, samorząd lokalny, instytucje rynku pracy, jak i samych pracowników. Podczas gdy natężenie procesów restrukturyzacyjnych jest zróżnicowane regionalnie, zarządzanie zmianą gospodarczą dotyczy w równym stopniu wszystkich przedsiębiorstw. Dlatego też zwiększenie kompetencji kadr przedsiębiorstw w zarządzaniu zmianami organizacyjnymi oraz przechodzenia przez procesy zmian poprzez rozwój zasobów ludzkich jest kluczowym wyzwaniem dla zapewnienia trwałego i stabilnego rozwoju gospodarczego regionów. Szczególnej uwagi i wyraźnego wsparcia wymagają w tym kontekście: po pierwsze, działania zmierzające do zawiązywania i aktywnego funkcjonowania partnerstw lokalnych, które mają na celu lepsze prognozowanie zmian zachodzących na lokalnym rynku pracy oraz opracowanie działao zaradczych i instrumentów szybkiego reagowania w przypadku wystąpienia niespodziewanej zmiany gospodarczej. Procesy modernizacyjne i adaptacyjne wymuszają także ciągłą aktualizację, podnoszenie i zmianę kwalifikacji oraz umiejętności pracowników. Rosnące zainteresowanie podnoszeniem kompetencji i umiejętności przez pracowników, a także ich pracodawców, zwiększa zapotrzebowanie na szkolenia. Tendencję tę należy wzmacniad, gdyż w porównaniu do innych krajów europejskich polskie przedsiębiorstwa znacznie rzadziej organizują i uczestniczą w szkoleniach. Największa luka kompetencyjna pracowników występuje w obszarach informatyki, techniki i produkcji, sprzedaży i finansów. Ogromny potencjał wzrostu popytu na szkolenia leży po stronie firm rozwijających się, lecz nieposiadających wystarczających zasobów finansowych i doświadczenia, pozwalających na zakup odpowiedniego szkolenia. Są to często firmy małe, których dostęp do szkoleo jest utrudniony także ze względu na specyfikę organizacyjną. Dlatego też konieczne jest dostosowanie oferty szkoleniowej do potrzeb i możliwości zainteresowanych podmiotów. Z tego względu istotne jest opracowywanie i rozwój programów szkoleo e-learningowych, leasing i zakup platform służących kształceniu na odległośd oraz wykorzystanie ich jako elementów szkoleo w regionie, co pozwoli na dotarcie z ofertą szkoleniową do większej liczby osób. Wysoka aktywnośd innowacyjna przedsiębiorstw oraz efektywne wykorzystanie przez przemysł wiedzy i badao naukowych są obecnie kluczowymi czynnikami konkurencyjności gospodarki zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Skala tworzenia i absorbowania innowacji jest w Polsce 8

9 wysoce niewystarczająca. Niskie zaangażowanie sektora przedsiębiorczości w finansowanie działalności badawczo-rozwojowej świadczy o braku współpracy pomiędzy przemysłem i sferą nauki oraz wskazuje na strukturalną słabośd sektora badawczo-rozwojowego w Polsce. Jednym ze sposobów zwiększenia poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw i nawiązania bliskich powiązao pomiędzy nauką i przemysłem jest zbudowanie na poziomie regionów partnerstwa na rzecz wspierania innowacji w regionie oraz wypracowanie konsensusu w zakresie wspólnych działao strategicznych. Realizacja działania przyczynia się do wzmocnienia korzystnych procesów i zmian, jakie obecnie zachodzą w poszczególnych regionach w zakresie właściwego pojmowania i wspierania innowacyjności przedsiębiorstw 2. Celem poddziałania Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw jest zwiększenie transferu wiedzy i wzmocnienie powiązao pomiędzy sferą badao naukowych i wiedzy, a przedsiębiorstwami, co ma głównie służyd rozwojowi gospodarczemu regionów. W ramach tego działania realizowane są następujące typy projektów: staże i szkolenia praktyczne dla pracowników przedsiębiorstw w jednostkach naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni w przedsiębiorstwach, tymczasowe zatrudnienie w MŚP wysoko wykwalifikowanego personelu, promocja idei przedsiębiorczości akademickiej, w celu komercjalizacji wiedzy i umiejętności zespołu działającego na uczelni lub w jednostce naukowej, szkolenia i doradztwo dla pracowników naukowych jednostek naukowych oraz pracowników naukowych i dydaktycznych uczelni, doktorantów, studentów i absolwentów, wsparcie tworzenia i rozwoju sieci współpracy i wymiany informacji między naukowcami a przedsiębiorcami w zakresie innowacji i transferu technologii na poziomie regionalnym i lokalnym, stypendia naukowe. Grupa docelowa objęta pomocą w ramach tego poddziałania to przesiębiorcy, pracownicy przedsiębiorstw, uczelnie, jednostki naukowe, pracownicy naukowi jednostek naukowych, 2 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 9

10 pracownicy naukowi i naukowo-dydaktyczni uczelni, doktoranci, absolwenci uczelni (w okresie 12 miesięcy od daty ukooczenia studiów) i studenci uczelni wyższych. Celem ogólnym projektu Program Transferu Innowacji do biznesu Innowatorzy było zwiększenie transferu wiedzy służące podniesieniu konkurencyjności regionu dolnośląskiego. Cel główny wspierany był poprzez dwa cele szczegółowe. Pierwszy, kompleksowe przygotowanie beneficjentów do założenia innowacyjnej działalności gospodarczej typu spin off/out oraz drugi, promocję idei przedsiębiorczości akademickiej. Zaprogramowane w ten sposób cele miały przyczynid się do przezwyciężenia zdiagnozowanych na etapie analizy problemów barier, tj. zwiększenia wiedzy środowiska akademickiego z zakresu komercjalizacji wiedzy oraz przezwyciężenia negatywnej mentalności hamującej podejmowane działania z tego zakresu. Projekt Program Transferu innowacji do biznesu Innowatorzy to projekt wzorujący się na doświadczeniach zaczerpniętych z krajów skandynawskich oraz USA łączący najlepsze sprawdzone na świecie metody kreowania przedsiębiorczości akademickiej. Projekt miał charakter kompleksowy poprzez połączenie dwóch typów projektów oraz uzupełnienie ich najskuteczniejszym w Polsce modelem praktycznego testowania innowacyjnych pomysłów w ramach preinkubacji AIP. Projekt skierowany został do środowiska akademickiego województwa dolnośląskiego: studentów, doktorantów (12 miesięcy od daty ukooczenia studiów), pracowników naukowych dolnośląskich uczelni i jednostek naukowo-badawczych. Wykonane podczas analizy problemów badania wykazały, że potencjał naukowy i badawczo-rozwojowy województwa dolnośląskiego tworzą 53 jednostki, w tym m.in. 24 uczelnie wyższe, w których łącznie zatrudnionych jest ok. 7 tys. pracowników. Na dolnośląskich uczelniach wyższych studiuje blisko 100 tys. osób. Wsparcie powyższej grupy w efekcie realizacji projektu miało przyczynid się do wzrostu liczby komercjalizowanych nowatorskich rozwiązao, a tym samym do wzrostu innowacyjności i konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw. Projekt realizowany był w dwóch edycjach i objął wsparciem łącznie 44 BO. Proces rekrutacji do projektu poprzedzony został kampanią promocyjno-informacyjną skierowaną do środowiska akademickiego wszystkich dolnośląskich uczelni. Rekrutacja odbyła się w dwóch etapach. Pierwszym były otwarte seminaria kreujące pomysły biznesowe według koncepcji PABA (Poland as a business area) dla 45 osób (w każdej edycji). Seminaria miały przygotowad beneficjentów do wykreowania, 10

11 dopracowania pomysłu, a następnie przesłania opisu jego koncepcji w ramach drugiego etapu otwartego konkursu na innowacyjny pomysł innowatorzy, w którym wzięły udział również osoby, które nie uczestniczyły w seminariach PABA. Ocena prac uwzględniała m.in. innowacyjnośd (10 pkt), doświadczenie osoby (5 pkt), opis rozwiązania (10) i została dokonana przez komisję ekspercką. Następnie autorzy 12 najwyżej ocenionych prac (w każdej z edycji), zostali zakwalifikowani do wsparcia doradczo-szkoleniowego oraz preinkubacji. W ramach projektu realizowane będą dwa typy projektów: I. Szkolenia i doradztwo dla osób zamierzających otworzyd firmę typu spin off/out oraz II. Promocja idei przedsiębiorczości akademickiej (obejmie kampanię promocyjną, działania promocyjne projektu oraz konferencję i publikację na zakooczenie projektu). Projekt był realizowany przez 24 miesiące od 1 I 2009 do 31 XII 2010 r. przez AIP przy Uniwersytecie we współpracy z centralą fundacji AIP i będzie podzielony na 2 edycje. Podział na edycje wynika ze specjalistycznego charakteru wsparcia i potrzebę indywidualnego zarządzania rozwojem każdego BO, co byłoby nieskuteczne przy większej grupie osób. Działania projektu obejmowały zarządzanie projektem, promocję przedsiębiorczości akademickiej, rekrutację do projektu, blok szkoleniowo-doradczy, szkolenia i doradztwo specjalistyczne. Działanie promocja przedsiębiorczości akademickiej oparta było na najskuteczniejszej metodzie promocji dotarciu bezpośrednim. W tym celu na największych dolnośląskich uczelniach zorganizowano Dni Informacyjne połączone ze stoiskami i wydarzeniami oraz Spotkania Informacyjne. Działania kampanii internetowej objęły wysyłkę newslettera, mailingu (do subskrybentów ze środowisk akademickich), i kampanię bannerową (na stronach dolnośląskich uczelni i jednostek badawczych). W mediach oraz w prasie lokalnej (Dziennik Bałtycki, Gazeta Wyborcza dodatek regionalny) ukazały się artykuły eksperckie i reklamy zaś na wszystkich dolnośląskich uczelniach i jednostkach naukowych kolportowane były foldery i plakaty. Kolejny etap to Rekrutacja projektu seminaria PABA i konkurs na innowacyjny pomysł. Do wzięcia udziału w konkursie na innowacyjny pomysł Innowatorzy przygotowywały otwarte seminaria PABA (Poland as a business area) kreujące pomysły biznesowe (opracowane wspólnie z MNiSW). Czwarty etap projektu Program Transferu Innowacji do biznesu Innowatorzy obejmował blok szkoleniowo-doradczy dla beneficjentów projektu. Po wyłonieniu w konkursie najlepszych pomysłów 11

12 ich autorzy przystąpili do praktycznego testowania swoich pomysłów w warunkach chronionych w ramach preinkubacji. Beneficjenci Ostateczni początkowo nie rejestrowali działalności gospodarczej, ale działali otrzymując m.in.: osobowośd prawną AIP, kompleksowe doradztwo biznesowe ekspertów, obsługę księgową, finansową, udostępnienie biura ze sprzętem w AIP. Jednocześnie Beneficjenci Ostateczni w ramach preinkubacji realizowali Indywidualny Plan Działania. Równolegle odbyły się zajęcia w ramach Szkoły Innowacji, która miała na celu poszukiwanie praktycznego zastosowania innowacyjnych rozwiązao poprzez zmianę myślenia oraz wiedzy z zakresu innowacji. Ponadto Beneficjenci projektu skorzystali z trzech rodzajów doradztwa indywidualnego: Mentoringu (doradztwo strategiczne doświadczonego przedsiębiorcy), Coachingu (doradztwo z zakresu bieżących prac nad komercjalizacją pomysłu) oraz doradztwa Instruktora Innowacji (tworzenie innowacji w oparciu o pomysł BO). Ostatni piąty etap projektu obejmował Specjalistyczne szkolenia i doradztwo. W tej części Beneficjenci Ostateczni zostali objęci Doradztwem proinnowacyjnym (przeprowadzenie audytu, wykonanie opinii o innowacyjności), doradztwem Rzecznika Patentowego (ochrona własności intelektualnej i opatentowanie pomysłu) oraz Brokeringiem finansowym (ocena możliwości pozyskania finansowania zewnętrznego). Obie edycje kooczyły się Szkoleniem dla BO z zakresu inicjowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Wartością dodaną projektu była możliwośd przejścia przez kompleksową ścieżkę, w której połączono praktyczne testowanie innowacyjnych pomysłów w ramach preinkubacji w AIP z przekazaniem specjalistycznej wiedzy w ramach szkoleo i doradztwa. 12

13 2. Rozwój firm odpryskowych w Polsce Analiza zjawiska, jakim jest przedsiębiorczośd, nie jest zadaniem łatwym. Przedsiębiorczośd powszechnie rozumiana jest jako zdolnośd do podejmowania różnych przedsięwzięd, która jest cechą ludzi aktywnych i energicznych, ujawniającą się w różnym wieku. Znawcy psychologii kwalifikują przedsiębiorczośd jako cechę psychiczną, warunkującą zdolnośd bycia dobrym przedsiębiorcą. Tak więc osoba przedsiębiorcza to taka, która osiąga sukces w organizowaniu i prowadzeniu przedsiębiorstw produkcyjnych lub usługowych. Zdania uczonych są podzielone czy nauczanie przedsiębiorczości może byd efektywne. Oczywiste jest jednak, że ta cecha osobowości poparta niezbędną wiedzą daje trudny do przecenienia potencjał intelektualny i, co ważne, sprawczy, tak istotny dla gospodarki 3. Przedsiębiorczośd można definiowad jako specyficzne podejście do zarządzania polegające na najlepszym wykorzystaniu zasobów 4. Jest to klasyczne ujęcie według P. Druckera. Przeciwstawne koncepcje traktowały przedsiębiorczośd jako podejście do zarządzania polegającego na tworzeniu lub wykorzystywaniu szansy bez względu na dysponowane zasoby Bariery w rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. W najnowszym, opublikowanym 4 listopada 2010 roku rankingu "Doing Business" Banku Światowego Polska awansowała z miejsca 73 na 70 pozycję spośród 183 sklasyfikowanych krajów, ale spośród krajów UE niżej od nas są tylko Włochy i Grecja. Polskę wyprzedzają nawet takie kraje, jak Namibia, Białoruś, Ghana czy Czarnogóra. Liderem już piąty rok z rzędu jest Singapur, a tuz za nim Hongkong, Nowa Zelandia, Wielka Brytania i USA. Spośród krajów regionu Europy Środkowej i Wschodniej najbliżej czołówki na miejscu 17. jest Estonia. Nieco dalej są Litwa i Łotwa, które zajmują 23 i 24 pozycje. W porównaniu z innymi krajami cały czas niezwykle trudne jest w Polsce założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Potrzeba na to średnio 32 dni i sześciu różnych procedur. 3 Innowacyjna przedsiębiorczośd akademicka, PARP S. Kwiatkowski, Przedsiębiorczośd XXI wieku [w:] J. Kotwicz-Jawor (red.), Przedsiębiorczośd i konkurencyjnośd, Warszawa 2001, s

14 Zajmujemy pod tym względem 113. miejsce na świecie, chociaż jeszcze dwa lata temu byliśmy na 145. Poprawa wynika m.in. ze zmniejszenia wymaganego kapitału zakładowego z 50 do 5 tys. zł. Fatalnie, na 164. miejscu na świecie, wypadamy pod względem uzyskiwania pozwoleo na budowę. Aby zbudowad magazyn w Polsce, firma musi przebrnąd przez 32 procedury i przeznaczyd średnio 311 dni. Na Białorusi trwa to dwa razy krócej. W najlepszym pod tym względem Hongkongu na zdobycie wszelkich pozwoleo potrzeba tylko 67 dni i siedmiu procedur. Koszty rozpoczęcia budowy oszacowano na 121,8 proc. dochodu na głowę ludności. Równie fatalnie wypadamy w dziedzinie płacenia podatków 121. miejsce (na 183 kraje). Przedsiębiorcy muszą przeciętnie zapłacid fiskusowi w ciągu roku 29 różnych podatków, na co trzeba poświęcid 325 godzin. Całkowity koszt podatków sięga 42,3 proc. zysku przedsiębiorcy. Zdecydowanie najlepiej 15 miejsce w rankingu Polska zajmuje w kategorii pozyskiwania kredytów przez biznes. W raporcie Doing Business 2011 Bank Światowy sformułował 9 rekomendacji dla Polski w odniesieniu do procesu zakładania działalności gospodarczej w naszym kraju: 1) zunifikowanie 3 numerów REGON/NIP/KRS w jeden numer; 2) jeden rejestr, który wyjdzie z sądu do administracji i będzie dostęp elektroniczny; 3) standardowe umowy przy prostych spółkach z o.o. bez udziału notariusza; 4) wyeliminowad inspekcję pracy i sanitarna z procesu rejestracji; 5) wyeliminowad oddzielny wniosek o rejestrację VAT; 6) wyeliminowad obowiązek posiadania meldunku przy rejestracji; 7) wyeliminowad obowiązek wskazywania PKD przy rejestracji; 8) wyłączenie minimalnego kapitału zakładowego; 9) zlikwidowad Monitor Sądowy i Gospodarczy 5. Eksperci Banku Światowego co roku badają, jak się prowadzi działalnośd gospodarczą w różnych krajach na świecie. Biorą pod uwagę szereg czynników, m.in. zakładanie i zamykanie firmy, łatwośd w otrzymaniu kredytu, zatrudnianie pracowników czy płacenie podatków. Zwracają uwagę na to, które kraje reformują swoje gospodarki i jakiego rodzaju są to reformy. 5 Doing Business 2011, The World Bank, Washington

15 Innym znaczącym raportem dotyczącym konkurencyjności gospodarek jest The Global Competitiveness Report. W rankingu konkurencyjności gospodarek z 2010 r. Polska zajęła 39 miejsce na świecie (na 139 krajów). Pozytywem jest awans o siedem pozycji względem ubiegłorocznej edycji badania - wynika z raportu Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum, WEF). Wzrost Polski o 7 miejsc w rankingu oznacza, że w ciągu dwóch lat pozycja Polski poprawiła się o 14 miejsc. W 2007 r. byliśmy na 51 miejscu, w 2008 r. na 53, m.in. za Rosją, Słowacją, Litwą, Czechami i Estonią. "W stosunku do tych krajów jesteśmy jedynym, który poprawił swoją pozycję, w stosunku do 2008 r., i to aż o 14 miejsc" - napisano w dokumencie. Wyniki raportu wskazują na to, że polska gospodarka poczyniła w ostatnim okresie spory postęp w zakresie konkurencyjności. Z raportu wynika, że pierwsze miejsce utrzymała Szwajcaria, a drugi rok z rzędu spadła pozycja USA. Obecnie ten kraj jest na czwartej pozycji. Jako powód spadku pozycji USA wskazano problemy z utrzymaniem stabilności makroekonomicznej. Zgodnie z rankingiem za pierwszą Szwajcarią znajduje się Szwecja, potem Singapur, USA, Niemcy, Japonia, Finlandia, Holandia, Dania, Kanada. Ranking Global Competitiveness opiera się na indeksie konkurencyjności opracowanym na Światowym Forum Ekonomicznym w Sala-i-Martin i wprowadzonym w roku Opiera się on na 12 filarach konkurencyjności: instytucje, infrastruktura, otoczenie makroekonomiczne, zdrowie i szkolnictwo podstawowe, szkolnictwo wyższe i kształcenie, efektywnośd rynku towarów, wydajności rynku pracy, rozwój rynków finansowych, technologiczne zaawansowanie, wielkośd rynku, złożonośd biznesu i innowacji. Zbadano także liderów biznesu ze 139 krajów 6. Raport zawiera również kompleksowy przegląd mocnych i słabych stron paostwa, dzięki czemu możliwe jest określenie priorytetów dla polityki reform. Prócz zaprezentowanych powyżej dwóch przykładów ogólnoświatowych rankingów istnieją inne równie prestiżowe. Jednakże oba obrazują jak wiele jest w Polsce do zrobienia dla ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej, poprawy konkurencyjności czy innowacyjności gospodarki. Pocieszającym jest jedynie fakt, że systematycznie kraj nasz przesuwa się w owych rankingach w stronę światowej czołówki. 6 The Global Competitiveness Report , World Economic Forum, Geneva

16 2.2. Rozwój firm typu spin-off oraz spin-out w kontekście przedsiębiorczości akademickiej Czym jest przedsiębiorczośd akademicka? Z jednej strony jest to przedsiębiorczośd środowiska akademickiego studentów, doktorantów, kadry akademickiej pracowników samodzielnych, pomocniczych i administracji. Kanałem transferu wiedzy i innowacji jest zakładanie przedsiębiorstw przez pracowników uczelni, jej studentów i doktorantów, na terenie uczelni lub w jej pobliżu. Z drugiej strony, szkoła wyższa to swoiste przedsiębiorstwo, które może i powinno byd dobrze zorganizowane i zarządzane. W procesie dydaktycznym uczelnia kształci przyszłe kadry dla gospodarki, administracji, nauki, kultury i sztuki. Częściowo proces ten jest odpłatny i poddany pewnym rygorom jakości i prawom rynku. Na uczelni prowadzi się badania a w ich wyniku powstaje nowa wiedza i innowacje. Ta wiedza i innowacje stanowią sprzedawalny produkt o trudnej do przecenienia wartości. Uczelnia może go przekazad nieodpłatnie lub odpłatnie na drodze prawnej umowa licencyjna i/lub wdrożeniowa, sprzedaż patentu, usługi i ekspertyzy dla gospodarki, udostępnianie zasobów bibliotecznych, usługi analityczne, udostępnianie specjalistycznej aparatury. Podrozdział został opracowany na podstawie wyników badania Przedsiębiorczośd akademicka (rozwój firm spin-off, spin-out) zapotrzebowanie na szkolenia służące jej rozwojowi, przez zespół który stanowili badacze : Grzegorz Banerski, Agnieszka Gryzik, Krzysztof B. Matusiak, Marzena Mażewska, Edward Stawasz. Badanie zostało wykonane na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Od połowy XX wieku obserwujemy rosnący (i coraz bardziej bezpośredni) wpływ uczelni i innych instytucji naukowych na rozwój gospodarki oraz techniki. Związane jest to m.in. z ich udziałem w tworzeniu wiedzy użytkowej dla gospodarki (np. źródła innowacji), a także w procesie jej komercjalizacji, tj. zastosowania wytworzonego know-how w warunkach rynkowych. Nie ulega wątpliwości, że nauka jest istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego. Chodzi m.in. o: szerszy dopływ innowacyjnych rozwiązao do gospodarki, powstawanie nowych firm technologicznych, wzrost poziomu samozatrudnienia wśród pracowników naukowych (także studentów) i jego wpływ na redukcję bezrobocia, wzrost konkurencyjności poszczególnych gospodarek i regionów. Korzyści w postaci wzrostu dochodów własnych, nowych możliwości zatrudnienia absolwentów czy komercjalizacji rozwiązao technologicznych, uzyskują także same uczelnie i instytucje naukowe. 16

17 Uczelnie zachodnie od wielu lat obrastają wianuszkiem małych i średnich przedsiębiorstw, zakładanych przez studentów i pracowników naukowych. Dla aktywizacji tego procesu odejmowane są różnorodne działania. W wymiarze akademickim rozwinięto specjalności przygotowujące do samozatrudnienia ( start w biznes ) dla przyszłych inżynierów, nauczycieli, lekarzy. Co więcej powstała nowa dyscyplina naukowa pedagogika gospodarcza, zajmująca się interdyscyplinarnymi badaniami przedsiębiorczości. W ramach lub przy uczelniach rozwijają się wyspecjalizowane podmioty wsparcia innowacyjności, transferu technologii i przedsiębiorczości: centra transferu technologii, inkubatory i parki technologiczne, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, fundusze seed-capital. Wizytówką uniwersytetu stają się akademickie firmy odpryskowe zakładane przez studentów i pracowników naukowych. Pojęcie spin-off7 jest najczęściej spotykanym, zarówno potocznie, jak i w literaturze przedmiotu synonimem firmy odpryskowej. Dla analizy zjawiska przedsiębiorczości akademickiej pojęcie to jest kluczowe ponieważ nowe pomysły biznesowe bazujące na wiedzy okazują się łatwiejsze do realizacji w nowym podmiocie gospodarczym. Powstanie nowej firmy należy uznad za korzystne z punktu widzenia przedsiębiorcy, który uzyskuje swobodę działania. Natomiast jednostka macierzysta unika ryzyka związanego z podjęciem prac nad nowym produktem lub technologią. Fenomen akademickich firm odpryskowych (spin-off i spin-out) przyczynia się tym samym do transferu i komercjalizacji nowych technologii z nauki do gospodarki. W rozważaniach nad firmami odpryskowymi rozróżnia się: Firmy spin-off, w odniesieniu do przedsięwzięd niezależnych i niezamierzonych przez organizację macierzystą. Firmy spin-out, w przypadku przedsięwzięd zależnych, powiązanych kapitałowo lub w inny sposób z podmiotem macierzystym. W odniesieniu do tworzenia firm odpryskowych w ramach przedsiębiorczości akademickiej otwarte pozostaje pytanie, czy i w jakim zakresie szkoła wyższa ma prawo czerpad przychody z tytułu tego 7 P. Głodek, J. Gulioski, Firma odpryskowa, [w:] K.B. Matusiak (red.), Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęd, PARP, Warszawa 2005, s

18 kanału komercjalizacji uczelnianego dorobku intelektualnego. Identyfikujemy w tym zakresie dwa skrajne podejścia8: Oddolne (przedsiębiorca bierze wszystko), obejmujące pełne udostępnianie własności intelektualnej przedsiębiorcom i powstającym firmom. Uczelnia liczy na pośrednie efekty, wzrost prestiżu oraz dalsze kontakty i zlecenia w przypadku powodzenia przedsięwzięcia gospodarczego. To podejście identyfikujemy na uczelniach amerykaoskich i brytyjskich, a powstającą firmę określamy jako spin-off. Odgórne (uczelnia bierze wszystko), zakładające własnośd i wykorzystywanie know-how przez uczelnię zazwyczaj przy pomocy firmy lub agencji zarządzającej. Uniwersytet ocenia potencjał nowej technologii i decyduje o kierunkach działao komercjalizacyjnych: sprzedaż patentu, udzielenie licencji czy założenie firmy spin-out. W przypadku akceptacji wariantu założycielskiego uczelnia udziela zezwoleo, podpisuje umowę z przedsiębiorcą oraz z reguły aktywnie uczestniczy w zarządzaniu firmą (np. wyznacza dyrektora zarządzającego). To podejście dominuje w Europie kontynentalnej. Przy okazji trzeba zaznaczyd, że w wyścigu do gospodarki opartej na wiedzy Stany Zjednoczone znacznie wyprzedzają inne kraje na świecie, w tym także kraje członkowskie Unii Europejskiej. Za oceanem odkrycie uczelni jako zasobu ekonomicznego, nastąpiło w sposób samoistny w połowie XX wieku. Europa poszła w innym kierunku, tworząc odrębnośd. W Europie wysoki poziom badao naukowych nie przekłada się na zdolnośd do rynkowej adaptacji nowych produktów, technologii i rozwiązao organizacyjnych. Jednakże problem ten jest dostrzegany od pewnego czasu. Mimo wielu działao w tym zakresie inicjowanych w poszczególnych krajach, efekty są raczej skromne. W ramach badania przeprowadzonego na zlecenie PARP (Przedsiębiorczośd akademicka rozwój firm spin-of, spin-out) zapotrzebowanie na szkolenia służące jej rozwojowi) respondentom postawiono pytanie: czy w przyszłości zamierzasz założyd firmę komercyjną, w której będziesz wykorzystywał(a) swoją wiedzę profesjonalną chodzi o firmę zależną bądź niezależną od uczelni. Poniżej znajdują się odpowiedzi respondentów. 8 Wissema J. G., Technostarterzy - Dlaczego i jak?, PARP, Warszawa 2005 r. 18

19 Skala zainteresowania założeniem własnej firmy zależnej bądź niezależnej od uczelni wśród studentów i kadry naukowej. Kadra naukowa Zdecydowanie nie/raczej nie Ani nie, ani tak Studenci Zdecydowanie tak/raczej tak Ogółem (N=454) Już prowadzę taką firmę 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Przedsiębiorczośd akademicka (rozwój firm spin-of, spin-out) zapotrzebowanie na Szkolenia służące jej rozwojowi. Raport z badania. PARP, Warszawa 2009 r. Z przeprowadzonego badani wynika, że własną firmę typu spin-off lub spin-out prowadzi obecnie 6% badanych. Wśród studentów jest 2% osób, które wykorzystują swoją wiedzę profesjonalną w biznesie. Wśród kadry naukowej jest 9% takich przedsiębiorców. 40% badanych zamierza założyd firmę i tym samym wykorzystywad wiedzę w celu komercyjnym. Częściej swoją firmę chcieliby mied studenci (51%) w porównaniu z pracownikami naukowymi (31%). Główne powody nie zainteresowania jakąkolwiek formą prowadzenia działalności gospodarczej wśród studentów to zadowolenie z obecnej pracy (57% respondentów) oraz obawa przed ryzykiem i brakiem odpowiednich predyspozycji (24%). Na te same powody wskazuje kadra naukowa, która nie chce angażowad się w biznes. Odpowiednio 76% naukowców wskazuje na zadowolenie z pracy, a na brak wymaganych predyspozycji 10%. Natomiast zainteresowani posiadaniem własnej firmy jako główne powody wymieniają możliwośd większego zysku - 42% (studenci - 38%, naukowcy 49%), brak szefa - 34% (studenci 42%, naukowcy 19%), możliwości rozwijania swoich umiejętności i zdolności 23% (studenci 21%, naukowcy 26%). W badaniu zmierzono także odrębnie intencję posiadania firmy zależnej od uczelni oraz niezależnej od uczelni. Wśród badanej grupy występuje dosyd niskie zainteresowanie prowadzeniem zarówno jednej, jak i drugiej formy działalności gospodarczej. Co trzecia osoba jest zainteresowana posiadaniem firmy niezależnej od uczelni, a co piąta, firmy zależnej od macierzystej instytucji. 19

20 Skala zainteresowania założeniem własnej firmy niezależnej od uczelni wśród studentów i kadry naukowej. Zdecydowanie nie/raczej nie Kadra naukowa zainteresowany Ani nie, ani tak Studenci Ogółem (N=427) Zdecydowanie tak/raczej zainteresowany 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Przedsiębiorczośd akademicka (rozwój firm spin-off, spin-out) zapotrzebowanie na Szkolenia służące jej rozwojowi. Raport z badania. PARP, Warszawa 2009 r. Na bezpośrednie pytanie Jeśli zdecydował(a)by się Pan/i założyd firmę, to którą z dwóch form działalności gospodarczej (zależną/niezależną od uczelni) wolał(a)by Pan/i prowadzid?, 79% studentów odpowiedziało w pełni niezależną od uczelni, natomiast takiej samej odpowiedzi udzieliła już tylko niecała połowa naukowców. Wynik pokazuje, że jeśli badane osoby zdecydowałyby się ewentualnie zaangażowad w działalnośd gospodarczą, to generalnie studenci działaliby niezależnie od struktur uczelni. Istnieją jednak szanse na pojawienie się działalności biznesowej wokół uczelni, która byłaby prowadzona przez jej pracowników. Głównym powodem, dla których badane osoby bardziej preferowały posiadanie firmy w pełni niezależnej od uczelni jest właśnie możliwośd niezależnego i samodzielnego działania 63% (79% - studenci, 51% - kadra naukowa). Wyniki badania pokazują, że oprócz postawy również spostrzegana kontrola behawioralna wpływa istotnie na intencję założenia firmy przez studentów oraz pracowników naukowych. W celu pobudzania przedsiębiorczości akademickiej należałoby zwiększad siłę przekonania badanych o tym, że poradzą sobie z prowadzeniem firmy. Zgodnie z przyjętym modelem spostrzegana kontrola behawioralna (SKB) jest grupą pojedynczych przekonao jednostki o tym, że posiadanie firmy spowoduje pojawienie się określonych problemów (przekonania o kontroli) i odpowiadających im ocen własnych możliwości przezwyciężenia tych problemów (efektywnośd przezwyciężania). Aby móc skutecznie wpływad na intencję badanych odnośnie założenia firmy poprzez podnoszenie kontroli, nie wystarczy jedynie zidentyfikowad, jak te osoby oceniają szanse pojawienia się określonych problemów związanych z posiadaniem firmy ani tego, w jakim stopniu oceniają własne szanse ich przezwyciężenia. Ważnym elementem jest powiązanie pojedynczych przekonao z obszaru kontroli z 20

21 intencją posiadania firmy. Przekonania odnośnie własnej kontroli, które będą najsilniej powiązane z intencją, będą także kluczowe dla zwiększenia chęci posiadania firmy przez badanych. W pierwszej kolejności należałoby oddziaływad na przekonania o własnej kontroli badanych, które są istotne dla intencji posiadania firmy, natomiast ich poziom jest niski. Podniesienie przekonao o własnej kontroli będzie w największym stopniu przyczyniad się do zwiększenia chęci posiadania firmy. Badanie barier w zakładaniu działalności gospodarczej typu spin-off spin-out % odpowiedzi Intencja założenia własnej firmy (typu spin-off, spin-out Brak odbiorców na moje produkty/usługi (sp) Brak odbiorców na moje produkty/usługi (o) Brak pieniędzy na rozpoczęcie działalności gospodarczej (sp) Brak pieniędzy na rozpoczęcie działalności gospodarczej (o) Brak pomysłu na własną firmę (sp) Brak pomysłu na własną firmę (o) Brak wiedzy z zakresu prawa komercjalizacji wyników moich badao Brak wiedzy z zakresu prawa komercjalizacji wyników moich badao Duża biurokracja (sp) Duża biurokracja (o) Koszty prowadzenia działalności gospodarczej (sp) Koszty prowadzenia działalności gospodarczej (o) Ogólny brak wiedzy dotyczący prowadzenia własnej firmy (sp) Ogólny brak wiedzy dotyczący prowadzenia własnej firmy (o) Trudnośd z pogodzeniem pracy naukowej z prowadzeniem firmy (sp) Trudnośd z pogodzeniem pracy naukowej z prowadzeniem firmy (o) Trudnośd z uzyskaniem praw własności do własnych rozwiązao (sp) Trudnośd z uzyskaniem praw własności do własnych rozwiązao (o) Zła sytuacja ekonomiczna w Polsce (sp) Zła sytuacja ekonomiczna w Polsce (o) % 20% 40% 60% 80% 100% (o) Jak Pan/i ocenia na ile był(a)by Pan/i w stanie pokonad te problemy przy okazji ewentualnego zakładania i późniejszego prowadzenia własnej firmy. (1) Raczej trudno (4) Raczej łatwo (3) Ani trudno, ani łatwo (2) Zdecydowanie trudno (5) Zdecydowanie łatwo (sp) Proszę powiedzied, jak Pan/i ocenia możliwośd pojawienia się, poniżej wyszczególnionych problemów, związanych z ewentualnym posiadaniem własnej firmy. (1) Raczej możliwe (3) Ani możliwe, ani niemożliwe (4) Raczej niemożliwe (2) Zdecydowanie możliwe 21

22 (5) Zdecydowanie niemożliwe Źródło: Przedsiębiorczośd akademicka (rozwój firm spin-of, spin-out) zapotrzebowanie na Szkolenia służące jej rozwojowi. Raport z badania. PARP, Warszawa 2009 r. Wyniki badania pokazują, że głównym problemem, który może obniżad chęd założenia własnej firmy przez badanych jest trudnośd pogodzenia pracy naukowej z prowadzaniem firmy. Wśród zdiagnozowanych problemów jest on najsilniej powiązany z intencją badanych odnośnie założenia firmy. 63% badanych ocenia, że taki problem może się pojawid. Jednocześnie 40% badanych uważa, że miałoby problem z przezwyciężeniem tej bariery. Niewątpliwie, taki poziom przekonao o kontroli nie sprzyja podjęciu przez nich własnej działalności gospodarczej. Kolejnym ważnym problemem rozwoju przedsiębiorczości akademickiej jest brak pomysłu na firmę. 40% badanych uważa ten problem za realny, a co trzecia osoba miałaby trudnośd z pokonaniem tej bariery. Istotną informacją płynącą z przeprowadzonych analiz jest fakt, że przekonanie dotyczące własnej wiedzy jest istotnie powiązane z chęcią posiadania firmy. Co drugi badany uważa za możliwe, że w sytuacji posiadania firmy mógłby się natknąd na problem w postaci braku wiedzy, jak ją prowadzid. Ponad połowa (56%) badanych twierdzi, że mogłaby przezwyciężyd ten problem dosyd łatwo. Barierą w rozwoju przedsiębiorczości akademickiej może byd także fakt, że 68% badanych uważa złą sytuację ekonomiczną Polski, jako realny problem, który może się pojawid w sytuacji posiadania przez nich firmy. Dodatkowo, jedynie 19% badanych jest przekonanych o tym, że potrafiłoby ten problem przezwyciężyd. Brak odbiorców na moje usługi to realny problem dla 54% badanych. Co trzeci badany ocenia, że pokonałby tę barierę z łatwością. Generalnie można stwierdzid, że badani spodziewają się z dużym prawdopodobieostwem wystąpienia problemów w sytuacji prowadzenia własnej firmy przy jednocześnie niskim poziomie własnych możliwości przezwyciężenia tych problemów. Aby zwiększad chęd posiadania firmy wśród studentów oraz pracowników naukowych poprzez podniesienie ich stopnia kontroli można próbowad wpływad na ich ocenę prawdopodobieostwa wystąpienia jakieś bariery i/lub ocenę możliwości własnych jej przezwyciężenia. Generalnie fakt, że badani mają świadomośd problemów, które są związane z posiadaniem firmy nie jest w istocie rzeczy czymś negatywnym dla rozwoju przedsiębiorczości akademickiej, chociaż osoby spodziewające się wielu poważnych problemów na drodze do zostania przedsiębiorcą będą miały niższy poziom 22

23 kontroli, co ostatecznie obniża chęd posiadania firmy. Mając jednak świadomośd problemów, zarówno studenci jak i kadra naukowa może wcześniej zapobiec takim problemom - nauczyd się lepiej rozplanowad swój czas, nabywad wcześniej potrzebną wiedzę dotyczącą zasad prowadzania firmy, zainteresowad się np. wiedzą z dziedziny marketingu, aby przeciwdziaład brakowi popytu na proponowane dobra/usługi itp. Odpowiedzią na braki wiedzy i umiejętności w prowadzaniu firmy mogą byd odpowiednio zaprojektowane szkolenia Instytucje Otoczenia Biznesu na przykładzie działalności Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości Na terenie całej Polski utworzono rozległą siec instytucji okołobiznesowych mających na celu realizację inicjatyw wspierających przedsiębiorczośd środowiska akademickiego. Obecnie na terenie Polski działa ponad 700 organizacji okołobiznesowych 9. Są to organizacje świadczące zarówno usługi szkoleniowo-doradcze, jak również finansowe oraz wspierające rynek pracy. Raport Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 2009" wskazuje, iż największa w Polsce liczba organizacji o profilu działao nastawionym wyłącznie na wspieranie przedsiębiorczości technologicznej i innowacji występuje na Śląsku i Mazowszu. Instytucje otoczenia biznesu (IOB) świadczą usługi skierowane zarówno do przedsiębiorców jak i projektodawców. Począwszy od lat 90. rozpoczął się etap tworzenia instytucji mających na celu przekazywanie bezpośredniego wsparcia głównie sektorowi MŚP. Pierwsze działania polegały głównie na tworzeniu licznych agencji rozwoju lokalnego i inkubatorów przedsiębiorczości. W kolejnych etapach IOB zajmowały się wspieraniem restrukturyzacji i stymulowaniem wzrostu zatrudniania. Wraz z rozpoczęciem realizacji projektów finansowanych z programów przedakcesyjnych oraz programów UE zwiększył się wachlarz oferowanych usług oraz liczba wyspecjalizowanych instytucji. Wsparcie przedsiębiorczości akademickiej jest bardzo często realizowane przez instytucje wspierające również działania pro przedsiębiorcze innych grup społecznych. Instytucje rozwinęły szeroki zakres usług dla różnych grup interesantów i jednocześnie zatarły ewidentne różnice w całościowym zakresie swoich statutowych działao (parki technologiczne, inkubatory technologiczne, 9 Raport Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, PARP, Łódź/Warszawa

24 centra transferu technologii). Wzrost nakładów finansowych, związany z wejściem przez Polskę do Unii Europejskiej, umożliwił IOB aplikowanie o środki przeznaczane na realizację specjalistycznych działao skierowanych do przedsiębiorców, naukowców i studentów. Instytucje otoczenia biznesu, działające w większości na zasadach non-profit, skupione są głównie wokół największych ośrodków miejskich oraz uczelnianych. Jednostkami wspierającymi przedsiębiorczośd najczęściej działającymi w bezpośrednim otoczeniu uczelni są akademickie inkubatory przedsiębiorczości (AIP). AIP mają za zadanie wspierad dążenia projektodawców zmierzające do utworzenia własnych przedsiębiorstw opartych na uzyskanej i wdrożonej wiedzy. Jednostki przygotowują i mobilizują poprzez działania informacyjne, doradcze, szkolenia ale także pośrednictwo w korzystaniu z infrastruktury i wyposażenia jednostek badawczych i uczelni do prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Najczęściej umożliwiają również dostęp do baz danych patentów, naukowców oraz laboratoriów poszczególnych wydziałów. Działanie akademickich inkubatorów przedsiębiorczości dotyczy głównie pierwszej fazy komercjalizacji pomysłu preinkubacji. W ramach tego procesu badany jest potencjał pomysłu, możliwości komercjalizacji oraz jeżeli jest to konieczne również "czystośd" patentowa. Projektodawca uzyskuje możliwośd korzystania z szerokiego zakresu szkoleo biznesowych oraz doradztwa indywidualnego. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości oferują także możliwośd korzystania ze wspólnej podstawowej infrastruktury biurowej dla nowo powstałych przedsiębiorstw. Więcej o Akademickich Inkubatorach Przedsiębiorczości w dalszej części publikacji. Oprócz AIP funkcje preinkubacyjne wypełniają często biura karier studenckich, organizacje studenckie oraz wydzielone działy parków naukowo-technologicznych i agencji rozwoju lokalnego. Oferta dostępnych usług jest często dużo szersza niż w przypadku AIP, a pomysłodawcy mają okazję działad w środowisku biznesowym, które służy wymianie doświadczeo. Biura karier Studenckich (BKS) są jednostkami powołanymi wewnątrz uczelni, mającymi na celu ułatwienie studentom i absolwentom nawiązania kontaktu z potencjalnymi pracodawcami, ale również wskazanie alternatywnych możliwości rozwoju kariery. BKS realizują programy szkoleniowe zachęcające studentów do rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej oraz organizują wewnętrzne konkursy na najlepsze biznes plany. 24

25 Nowo powstające przedsiębiorstwa o profilu technologicznym z reguły mogą znaleźd podstawową pomoc merytoryczną oraz infrastrukturę biurową w inkubatorach technologicznych. Inkubatory technologiczne zwyczajowo wspomagają przedsiębiorstwa w fazie inkubacji (pierwsze 2-3 lata istnienia) poprzez ofertę darmowych usług biznesowych połączonych z negocjowanymi niskimi stawkami czynszu. Najbardziej zaawansowanymi jednostkami wspierającymi innowacyjnośd i przedsiębiorczośd akademicką są parki naukowo-technologiczne oraz centra zaawansowanych technologii. Wymienione instytucje skupiają się na komercjalizacji wiedzy i wspieraniu młodych innowacyjnych przedsiębiorstw. Parki naukowo-technologiczne wspierające procesy inkubacji i akceleracji oferują przedsiębiorcom usługi doradcze, możliwośd wynajęcia nowoczesnych powierzchni warsztatowych, laboratoryjnych i biurowych. Są to również środowiska współpracy młodych innowacyjnych przedsiębiorstw z firmami działającymi od lat w branżach technologicznych, firmami cechującymi się dużą innowacyjnością wewnętrzną i chłonnością innowacji. Centra transferu technologii (i innowacji) to jednostki działające ściśle na rzecz naukowców mające na celu tworzenie baz zasobów wiedzy generowanej w jednostkach naukowych, oferujące usługi związane z weryfikacją technologiczną (audyt technologiczny), a także stanowiące skutecznego pośrednika w kontaktach przemysł-nauka. Rozkład ośrodków innowacji i przedsiębiorczości wg. typów w 2009 r. 44% 21% 16% fundusze i sieci aniołów biznesu preinkubaotry i inkubatory 12% 7% parki technologiczne i nicjatywy parkowe centra transferu technologii ośrodki szkoleniowo-doradcze i informacji Źródło: Raport Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Projektodawcy w zależności od posiadanych zasobów finansowych lub kapitałochłonności przedsięwzięcia korzystają z licznych zewnętrznych narzędzi finansowych dostępnych na rynku. Podstawową formą finansowania pomysłów są obecnie mikrodotacje dostępne w ramach Programu 25

26 Operacyjnego Kapitał Ludzki. Większośd wymienionych instytucji, z racji wypełniania swojej misji, jest zaangażowana w realizację projektów finansowanych ze środków UE i ministerstw. Dotacje są przyznawane w toku realizacji projektów w ramach Działania 6.2 "Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości oraz samozatrudnienia". Liczba i różnorodnośd instytucji związanych z rozwojem przedsiębiorczości akademickiej świadczy o dużym wsparciu komercjalizacji wiedzy i pomysłów. Pomoc oferowana na każdym poziomie skomplikowania planowanego przedsięwzięcia umożliwia pełna weryfikacje pomysłu, jego preinkubację oraz dofinansowanie. Oferta IOB skierowana jest zarówno do pomysłodawców pragnących zaangażowad się w pomysły mniej innowacyjne i technologiczne, jak i w rozwiązania reprezentujące najwyższy poziom zaawansowania technologicznego, a co z tym związane również cechujące się ogromną kapitałochłonnością w fazie początkowej. Wymienione powyżej organizacje tworzą rozległą sied komplementarnych jednostek. Obecnie dostępne środki finansowe wydatkowane w ramach programów unijnych dają niepowtarzalną szansę na komercyjne wdrażanie zaawansowanej wiedzy. Fundacja AIP umożliwia młodym ludziom korzystanie ze swojej osobowości prawnej. Mogą oni założyd własną działalnośd funkcjonującą formalnie jako komórka organizacji, a w rzeczywistości będącą ich samodzielnym przedsięwzięciem. Pozwala to oszczędzid młodemu przedsiębiorcy zarówno czas związany z oczekiwaniem na założenie działalności gospodarczej jako podmiotu, jak również środki niezbędne do jej otwarcia. Ponadto osoba prowadząca firmę w ramach AIP nie figuruje w rejestrach jako osoba prowadząca indywidualną działalnośd gospodarczą, w związku z czym nie ma obowiązku opłacania składki ZUS dotyczącej przedsiębiorców oraz nie blokuje sobie możliwości korzystania z programów pomocowych, które zarezerwowane są dla osób nie prowadzących działalności przez pewien okres wstecz. Przedsiębiorstwo funkcjonujące w ramach akademickiego inkubatora przedsiębiorczości działa na zasadzie pionu (udostępnienie osobowości prawnej) i uzyskuje liczne korzyści. Na terenie Polski działa 31 jednostek Fundacji, które zlokalizowane są głównie przy dużych ośrodkach akademickich. Jednostki te działają na podstawie umów zawiązanych z uczelniami. Obecnie w ramach AIP działa ponad 1300 przedsiębiorstw. 26

27 Zakładając firmę w AIP, młody człowiek otrzymuje pełne wsparcie w zakresie prowadzenia księgowości swojej firmy. Wszystkie dokumenty księgowe (a jest ich prawie 9000 w każdym miesiącu) są weryfikowane (otrzymywane) i tworzone (wystawiane) przy pomocy pracowników Inkubatorów, a następnie przesyłane do Działu Finansowo-Księgowego AIP w Warszawie w celu zaksięgowania. AIP dba o to, by wszystkie dokumenty były sporządzone zgodnie z obowiązującymi zasadami oraz zaksięgowane i zgłoszone do odpowiednich Wnętrze regionalnego inkubatora przedsiębiorczości urzędów w terminie. Dzięki temu młody przedsiębiorca może skupid się na testowaniu swojego pomysłu na biznes, bez ryzyka popełnienia błędu w rozliczeniach finansowych oraz obaw zetknięcia się z biurokracją w urzędach. Aby zapewnid możliwośd prowadzenia firmy bez ryzyka związanego z zawieraniem kontraktów, osoba prowadząca firmę w AIP otrzymuje w pakiecie również obsługę prawną. Ma ona do swojej dyspozycji prawników z Działu Prawnego AIP, nadzorowanego i prowadzonego przez jedną z najlepszych kancelarii prawnych w Polsce. Każda firma działająca w programie preinkubacji AIP otrzymuje do dyspozycji swoje indywidualne konto bankowe, na które trafiają wszystkie wypracowane przez nią dochody. Od momentu założenia własnej firmy w ramach AIP po moment opuszczenia Fundacji, młody przedsiębiorca może liczyd na wsparcie pracowników Inkubatora w zakresie doradztwa związanego z prowadzeniem działalności od podstaw związanych z rozpoczęciem własnej działalności, poprzez porady z zakresu marketingu, public relations, księgowości czy prawa, aż po wybranie odpowiedniej formy prawnej działalności gospodarczej w momencie opuszczania AIP. Jednym z najważniejszych elementów, niezbędnych każdej firmie na początku działalności jest odpowiednia jej promocja. Co roku o AIP i działających w ramach Fundacji firmach pojawia się kilka tysięcy informacji w mediach. Najlepsze z firm promowane są na największych portalach informacyjnych (WP, Onet, Interia, Gazeta.pl), w dziennikach, tygodnikach i miesięcznikach 27

28 (Rzeczpospolita, Gazeta Wyborcza, Puls Biznesu, Wprost, Newsweek), stacjach radiowych i telewizjach regionalnych i ogólnopolskich (TV Biznes, TVN CNBC). W ramach programu firma otrzymuje dostęp do powierzchni biurowej Inkubatora, która zapewnia Wnętrze regionalnego inkubatora przedsiębiorczości podstawowe zaplecze do funkcjonowania prowadzonej działalności gospodarczej. Darmowy dostęp do komputerów z łączami szybkiego Internetu, telefonu z faksem, drukarki oraz innych urządzeo biurowych minimalizuje koszty na początku działalności. Stanowi to istotny czynnik w planowaniu przedsięwzięcia, a młody przedsiębiorca może się w pełni skupid na rozwijaniu własnego pomysłu na biznes. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości to nie tylko organizacja dająca narzędzia do prowadzenia własnej firmy. To również gigantyczna sied kontaktów w środowiskach biznesowych, do których ma dostęp zaczynający swoją działalnośd przedsiębiorca. Dzięki wsparciu AIP, projekty mogą otrzymad wsparcie w pozyskiwaniu funduszy z organów paostwowych, samorządowych, kredytów komercyjnych bądź w ramach programów operacyjnych funduszy UE. Najbardziej innowacyjne projekty są poddawane analizie oraz finansowane przez jeden z pierwszych fundusz zalążkowy w Polsce, skierowany do ludzi młodych - AIP Seed Capital. Dodatkowo projekty mogą zostad poddane analizie przez fundusze typu Venture Capital bądź inwestorów prywatnych zrzeszonych w ramach Polskiej Sieci Aniołów Biznesu 10. Czy przedsiębiorczośd akademicka może obniżyd bariery dla podnoszenia innowacyjności gospodarki w postaci: słabej współpracy między sferą nauki a przedsiębiorstwami, niskiej świadomości roli innowacyjności w rozwoju gospodarczym, niskiego poziom innowacyjnej kultury organizacyjnej, niedostatecznych powiązao systemu edukacji z rynkami pracy, utrudnionych warunków prowadzenia innowacyjnej działalności gospodarczej, słabego popytu na innowacyjne rozwiązania, niskiego nasycenia gospodarki nowoczesnymi technologiami i opóźnienia w tworzeniu społeczeostwa wiedzy i

29 budowaniu innowacyjnej gospodarki wiedzy? Na podstawie korzyści, jakie daje akademicki inkubator przedsiębiorczości odpowiedź brzmi: tak. Dlatego też wspieranie przedsiębiorczości akademickiej staje się istotnym czynnikiem w narodowej polityce innowacyjnej. Kreowanie spójnej polityki innowacyjnej wspierającej przedsiębiorczośd akademicką, która obejmuje elementy legislacyjne, fiskalne, organizacyjne i społeczne przy uwzględnieniu regionalnego zróżnicowania może stad się katalizatorem rozwoju społeczno-gospodarczego. 29

30 3. Wyniki ewaluacji i monitoringu projektu Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy. Postępy w realizacji projektu Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy były na bieżąco monitorowane przez specjalistę do spraw monitoringu i ewaluacji. Bieżący monitoring uwzględniał comiesięczny pomiar stopnia realizacji rezultatów projektu, analizę ryzyka, monitoring finansowy oraz identyfikację problemów pojawiających się na drodze sprawnej realizacji zaplanowanych w harmonogramie projektu zadao. Podlegający kierownikowi projektu Judycie Mojżesz, specjalista ds. monitoringu i ewaluacji przeprowadzał także badania ewaluacyjne. Proces ewaluacji obejmował badania ex-ante oraz ex-post przeprowadzane przy użyciu takich narzędzi badawczych jak: formularze ankietowe, wywiady z BO oraz obserwację uczestniczącą Badanie ewaluacyjne ex-ante projektu Badanie ewaluacyjne ex-ante zostało przeprowadzona na grupie Beneficjentów Ostatecznych obu edycji projektu Program Transferu Innowacji do Biznesu Innowatorzy w województwie dolnośląskim. Narzędziem zastosowanym podczas badania była ankieta zamieszczona w formularzu rejestracyjnym, co dało zwrot na poziomie 100%. Pierwsze pytanie zadane BO (Beneficjent Ostateczny) dotyczyło identyfikacji skuteczności poszczególnych form promocji projektu. Wyniki prezentuje poniższy wykres. Z jakich źródeł uzyskali Paostwo informacje na temat projektu? Strona www Materiały promocyjne (ulotki, 31,0% 30,0% Seminarium PABA 16,0% Inne 7,0% Dni i Spotkania informacyjne 11,0% Lokalne media 5,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Lokalne media Dni i Spotkania informacyjne Inne Seminarium PABA Materiały promocyjne (ulotki, plakaty, standy) Strona www Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante. Dla większości (77%) beneficjentów źródłem informacji o projekcie był udział w seminarium PABA, strona WWW oraz materiały promocyjne. 7% ankietowanych wskazało za źródło informacji o 30

31 projekcie inne, wśród których pojawiły się takie źródła jak znajomi, Wojewódzki Urząd Pracy, informacje na uczelni. Lokalne media oraz dni i Spotkania Informacyjne były źródłem informacji dla 16 % ankietowanych. Kolejne pytanie dotyczyło identyfikacji motywów udziału w projekcie. Jakie motywy skłoniły Paostwa do wzięcia udziału w projekcie? 14% 8% 29% Podniesienie kwalifikacji zawodowych Podjęcie własnej działalności gospodarczej 49% Nieodpłatnośd szkoleo Prestiż instytucji szkolącej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante. Głównym motywem udziału w projekcie dla respondentów była chęd podjęcia własnej działalności gospodarczej (49% odpowiedzi). 29% ankietowanych do udziału w projekcie skłoniła chęd podniesienia kwalifikacji zawodowych. Dla 14% ankietowanych motywem udziału w projekcie była nieodpłatnośd szkoleo, natomiast dla 8% ankietowanych motywem udziału w projekcie był prestiż instytucji szkolącej. Następne, trzecie w kolejności pytanie wynikało z potrzeby identyfikacji oczekiwao Beneficjentów Ostatecznych względem uczestnictwa w szkoleniach i doradztwie realizowanym w ramach projektu. Wyniki przedstawia poniższy wykres. 31

32 Czy wiedzą paostwo w jaki sposób dotrzed do firm zainteresowanych komercjalizacją badan naukowcyh? zdecydowanie tak 6% 22% 13% tak nie 59% zdecydowanie nie trudno powiedzied Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante. Większośd respondentów (59%) nie wie, a 6% zdecydowanie nie wie w jaki sposób dotrzed do przedsiębiorstw zainteresowanych komercjalizacją badao naukowych. 22% ankietowanych odpowiedziało na powyższe pytanie - trudno powiedzied. Wśród respondentów 13% stwierdziło, że wie w jaki sposób dotrzed do przedsiębiorstw zainteresowanych komercjalizacją badao naukowych. Jakie bariery hamujące rozwój własnej firmy spin off/out uznają Paostwo za najważniejsze? Niewystarczające środki finansowe 27,8% Brak wymaganej wiedzy 32,9% Brak możliwości połączenia działalności Zawiłe aspekty podatkowo- prawne w 17,1% 16,2% Inne Brak pomysłu na działalnośd gospodarczą 2,0% 4,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante. Kolejne pytanie zadane respondentom badało bariery hamujące rozwój firmy. Grupa przebadanych BO widzi największe zagrożenie dla powodzenia swoich planów w niewystarczających środkach finansowych oraz braku wymaganej wiedzy łącznie 60,7%. Ponadto znaczną barierą jest brak doświadczenia w zarządzaniu oraz zawiłe aspekty prawno-podatkowe. W kategorii Inne pojawiły się takie odpowiedzi jak np.: brak fachowego doradztwa na początku i w pierwszych latach prowadzenia firmy, brak umiejętności, wiedzy do dobrego przygotowania biznesplanu, strach przed 32

33 porażką. Warto zauważyd, że brak pomysłu nie stanowi dla beneficjentów przeszkody w rozwoju własnej firmy typu spin off/out. W kolejnym pytaniu poproszono respondentów o ocenę swojej wiedzy z zakresu zagadnieo związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Stosunkowo dużo osób z badanej grupy BO cechuje się niskim poziomem wiedzy na temat: form opodatkowania (średnia ocena 2,2), rozliczenie podatku VAT (2,50), sprawozdawczośd finansowa (1,90) oraz zagadnienia prawne w działalności gospodarczej. Beneficjenci najwyżej ocenili swoja wiedzę z zakresu marketingu oraz brokeringu finansowego. przygotowanie kampanii marketingowej prowadzenie firmy typu spin off/out Ocena poziomu wiedzy beneficjentów 3,10 3,50 formy opodatkowania działalności gospodarczej , ,30 1,70 rozliczanie podatku VAT sprawozdawczośd finansowa procedury uzyskania ochrony patentowej 3,10 0 3,00 formy zatrudnienia pracowników formy finansowania przedsięwzięd 3,50 2,30 2,80 3,20 ubezpieczenia społeczne zagadnienia prawne w działalności gospodarczej formy prawne działalności gospodarczej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante. Ponadto grupa respondentów została poproszona o ocenienie czego chcieliby się dowiedzied podczas szkoleo i doradztwa. Pytanie to miało charakter otwarty. Poniżej znajdują się odpowiedzi BO. Jakiego rodzaju informacje chciałbyś uzyskad dzięki szkoleniu w zakresie: MENTORING Umiejętnośd automotywacji i organizacja czas., 33

34 Chciałbym dowiedzied się od czego zacząd? W jaki sposób dobrze przygotowad się do wejścia na rynek? W jaki sposób zachęcid producenta do współpracy ze mną? Analiza możliwości i zagrożeo dla mojej działalności, Jak pozyskiwad klientów? Jaką strategię marketingową przyjąd? Jak rozplanowad w czasie i podzielid na zadania całe przedsięwzięcie? Jak rozwiązywad problemy zewnętrzne i wewnętrzne? BROKERING FINANSOWY Przygotowanie planu finansowego firmy? W jaki sposób dobrze zaplanowad inwestowanie w firmę? Analiza najczęściej popełnianych błędów w młodych firmach, tych które upadają lub się nie rozwijają? Optymalne źródła finansowania. DORADZTWO PROINNOWACYJNE Jak rozwinąd przedsiębiorstwo? Dopracowanie atrakcyjnej oferty, Jak sprzedad pomysł klientowi jeśli ma się na to 5 minut? Innowacyjny pomysł jako element ofert czy strategiczny wyróżnik na rynku? Kiedy produkt innowacyjny traci na swej innowacji? Jak chronid pomysł, którego nie da się opatentowad? Jak ulepszad usługi? Audyt technologiczny. Opinia o innowacyjności. DORADZTWO INSTRUKTORA INNOWACJI Jak wdrożyd nowy produkt? Gdzie znaleźd pomysły na swoją firmę? Jak stad się rozpoznawalnym dla klientów? PREINKUBACJA Pomoc w uruchomieniu firmy i prowadzeniu administracji. Pomoc w problemach księgowych. Wsparcie administracyjne. Pomoc przy konstruowaniu umów cywilno-prawnych. Pomoc prawna. COACHING Pozyskiwanie nowych rynków pracy. Uwarunkowania prawne, 34

35 SZKOLENIE Z PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Jak pisad profesjonalny biznesplan? Jak założyd własną działalnośd. Jak stad się konkurencyjnym przedsiębiorcą na rynku. Jak prowadzid firmę. Wiedza i doświadczenie innych. Jest to dla mnie nowośd więc z jakichkolwiek przydatnych informacji będę niezmiernie zadowolony. Tworzenie biznesplanu, dofinansowano z UE. Szczegóły dotyczące przepisów, zarządzania. Z powyższych wypowiedzi wynika, że ankietowani mają bardzo konkretne pytania, na które chcieliby znaleźd odpowiedź podczas szkoleo i doradztwa. Oczekują konkretnych informacji, których rodzaj jest uzależniony od prowadzonej działalności gospodarczej. Podsumowując, możemy stwierdzid, że grupa badanych BO projektu przeciętnie oceniła swoje kompetencje miękkie, przyznając średnie oceny znajomości zagadnieo związanych z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Chcieliby je pogłębid o bardzo konkretne zagadnienia związane z problemami, jakie napotykają w prowadzonych przez siebie firmach. Luki kompetencyjne obawiają się brakiem doświadczenia na rynku, brakiem kontaktów biznesowych. Ponadto młodzi ludzie wskazują na niewystarczające środki finansowe jako jedną z podstawowych barier w rozwoju własnej działalności gospodarczej. Ich celem jest długotrwałe utrzymanie na rynku prowadzonych przez nich firm oraz kompetentne, profesjonalne zarządzanie swoimi przedsiębiorstwami. 35

36 3.2. Wyniki badao ewaluacyjnych ex-post oraz monitoringu projektu Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy Projekt Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy zrealizowany w województwie dolnośląskim składał się z kilku elementów. Etap wstępny to Trening Przedsiębiorczości PABA Logo projektu Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy Poland as a business area. Celem zajęd było ukształtowanie nastawienia do pracy w biznesie i wybranie osób, które zostały zaproszone do udziału w prestiżowej Szkole Milionerów. Pierwszy etap do którego zostali zaproszeni wybrani uczestnicy Treningu Przedsiębiorczości to Szkoła Innowacji. Szkoła Innowacji to czterodniowe szkolenie, którego celem było doskonalenie innowacji. Drugi etap to doradztwo indywidualne. Uczestnicy Szkoły Innowacji, realizowanej w projekcie w ramach Szkoły Milionerów mogli skorzystad ze wsparcia mentorów, coachów, doradztwa proinnowacyjnego, doradztwa rzecznika patentowego, doradztwa brokera finansowego. Był to czas testowania innowacyjnego pomysłu w ramach preinkubacji, która umożliwiła młodym osobom sprawdzenie swojego pomysłu biznesowego bez ponoszenia wysokich kosztów i ryzyka. Trzeci etap, to szkolenie z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, które było uzupełnieniem dotychczas zdobytych umiejętności. Proces rekrutacji do projektu poprzedzony został kampanią promocyjno-informacyjną skierowaną do środowiska akademickiego i kadry naukowej dolnośląskich uczelni. W ramach etapu promocyjnoinformacyjnego organizowane były Dni Informacyjne połączone ze stoiskami i wydarzeniami organizowanymi na dolnośląskich uczelniach zaprojektowane jako metoda dotarcia bezpośredniego do środowiska akademickiego. Przeprowadzono wydruk oraz kolportaż materiałów promocyjnoinformacyjnych (plakaty, broszury itp.). oraz kampanię internetową. Zrealizowano wysyłkę mailingu internetowego. Mailing skierowany był do uczelni wyższych w województwie dolnośląskim, organizacji pozarządowych, biur karier, instytucji otoczenia biznesu, kół studenckich, organizacji 36

37 studenckich. Projekt był promowany na stronach internetowych AIP oraz na stronach organizacji studenckich i biur karier, ponadto prowadzona była storna projektu Przeprowadzono także kampanię w prasie lokalnej, poprzez zamieszczanie ogłoszeo oraz artykułów. Rekrutacja do projektu odbyła się w dwóch etapach. Pierwszym były otwarte seminaria kreujące pomysły biznesowe według koncepcji PABA (Poland as a business area) dla 69 osób (w obu edycjach). Seminaria miały przygotowad beneficjentów do wykreowania, dopracowania pomysłu, a następnie przesłania opisu jego koncepcji w ramach drugiego etapu otwartego konkursu na innowacyjny pomysł innowatorzy, w którym wzięły udział również osoby, które nie uczestniczyły w seminariach PABA. Komisja konkursowa wyłoniła najlepsze pomysły i osoby te zostały zakwalifikowane do głównej części projektu jaką jest preinkubacja i blok szkoleniowo doradczy, a także Szkolenie zrealizowane w ramach projektu doradztwo specjalistyczne Blok szkoleniowo-doradczy oraz szkolenia i doradztwo specjalistyczne zrealizowane w ramach projektu Trening Przedsiębiorczości PABA PABA obejmowała zagadnienia dotyczące kreatywności, rozwiązywania problemów i sytuacji kryzysowych, generowania pomysłów. Trening był wstępem do dalszych modułów szkoleniowych. Szkolenie miało na celu: poszukiwanie niestandardowych rozwiązao w tym tworzenie świeżych pomysłów na biznes czy innowacyjnych rozwiązao z zakresu promocji; zwiększanie umiejętności tworzenia efektywnego biznesplanu; pobudzenie myślenia kreatywnego i strategicznego; pokazanie jak stworzyd wolną przestrzeo rynkową i wyeliminowad konkurencję. Na zakooczenie szkolenia każda grupa szkoleniowa wzięła udział w ankiecie ewaluacyjnej ex-post. Poniżej zostały zamieszczone uśrednione wyniki dla wszystkich grup szkoleniowych. 37

38 Pytania badawcze: Jak uczestnicy szkoleo ocenili aspekt organizacyjny zajęd? Jakie było przygotowanie merytoryczne trenerów? Na poniższym wykresie znajduje się ocena aspektu organizacyjnego. Respondenci mogli poddad ocenie poszczególne elementy szkolenia w skali 1-5. Wśród wszystkich respondentów szkolenia panowała zgodna opinia co do wysokie oceny sposobu przekazywania wiedzy oraz przygotowania merytorycznego prowadzących. Ocena materiałów dydaktycznych została dokonana na najniższym poziomie 4,32, ale i tak należy pamiętad, że jest to wynik dobry. Ocena aspektu organizacyjnego Przygotowanie merytoryczne prowadzących Sposób przekazywania wiedzy Materiały dydaktyczne prezentowane i udostępniane na zajęciach 4,32 4,75 4,7 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Materiały dydaktyczne prezentowane i udostępniane na zajęciach Sposób przekazywania wiedzy Przygotowanie merytoryczne prowadzących Źródło: opracowanie własne. Rekomendacje Wysokie wyniki oceny aspektu organizacyjnego wynikają przede wszystkim z trafnego doboru osoby trenera. Ponadto, do obsługi każdego z nich zaangażowany był pracownik Fundacji AIP, profesjonalnie wykonujący swoje obowiązki. W przyszłości, przy organizacji podobnych szkoleo zaleca się przyjęcie takiego samego modelu jego obsługi oraz współpracy. Pytanie badawcze: W jakim stopniu szkolenie przygotowało BO do szukania metod realizacji innowacyjnego pomysłu biznesowego? Głównym celem szkolenia PABA było rozbudzenie kreatywności dla tworzenia nowych innowacyjnych pomysłów biznesowych. W wyniku przeprowadzonego badania okazało się, że szkolenie przyczyniło się do rozbudzenia kreatywności oraz chęci wprowadzenia w życie pomysłów na innowacyjny biznes lub produkt - na poziomie 4,19 i 4,28. Natomiast chęd do założenia własnej działalności gospodarczej zdaniem respondentów została oceniona na poziomie 3,96. Respondenci dokonali oceny w skali

39 Średni stopieo rozbudzenia kreatywności i chęci wprowadzenia w życie pomysłów na innowacyjny biznes Rozbudziło kreatywnośd Rozbudziło chęd wprowadzenia w życie pomysłów na innowacyjny biznes lub produkt Podniosło chęd założenia włsnej firmy 3,96 4,19 4,28 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Podniosło chęd założenia włsnej firmy Rozbudziło chęd wprowadzenia w życie pomysłów na innowacyjny biznes lub produkt Rozbudziło kreatywnośd Źródło opracowanie własne. Kolejnym elementem oceniającym jakośd wiedzy przekazanej podczas szkolenia PABA było pytanie ankietowe oceniające to, czy przekazane informacje znajdą zastosowanie w rzeczywistości zawodowej respondentów. 97% wszystkich ankietowanych uznało, że przekazane informacje mogą zostad wykorzystane przez nich w przyszłości. Czy informacje przekazane podczas szkolenia możesz uznad za praktyczne? 3% 35% 62% Tak Raczej tak Nie wiem Źródło opracowanie własne Pytania badawcze: Co dałoby się udoskonalid w badanym szkoleniu? Które z komponentów szkolenia okazały się najbardziej przydatne? Ponadto respondenci w dwóch pytaniach otwartych ocenili sposób w jaki zajęcia przygotowały ich do szukania metod realizacji swojego innowacyjnego pomysłu biznesowego (odpowiedzi poniżej) oraz jakiego rodzaju informacji wg nich zabrakło podczas szkolenia PABA. Wykorzystanie przewag konkurencyjnych. Znalazłem słabe strony mojego pomysłu i metody, które pozwolą mi na poprawę sytuacji. Znalazłem kilka nowych metod pozyskiwania. 39

40 Wiedza, jak unikad błędów, jak promowad siebie i gdzie szukad pomocy. Pokazały nowe możliwości i sposoby walki z trudnościami. Odpowiedziały na pytania. Ukazały strategie skuteczne w danych sytuacjach; ukazały potrzeby rynku i jak na nie odpowiadad. Podniosły moją motywację. Pomogło spojrzed na problem w szerszy sposób i zrozumied nie tylko sam biznes ale także problemy z nim związane. Metody pracy z klientami, analiza rynku. Pytania badawcze: Jakiego rodzaju informacji Twoim zdaniem zabrakło podczas szkolenia PABA? Zarządzanie czasem. Brak informacji na temat prowadzenia badao i zbierania informacji. Za mało czasu na indywidualne pytania. Zabrakło informacji na temat sztuki negocjacji oraz porównania dobrych i złych biznesplanów. Umiejętności techniczne przedstawienia oferty w szeroki sposób. Jak wygląda przykładowy biznesplan? Rekomendacje. Wyniki badania wskazują na potrzebę przekazania BO dodatkowej wiedzy z zakresu tworzenia biznesplanów. Kolejnym obszarem wiedzy, który wymaga dodatkowego nakładu szkoleo jest zarządzanie czasem. Szkolenie Szkoła Innowacji Po zakooczeniu rekrutacji i zakwalifikowaniu grupy beneficjentów do projektu rozpoczęła się realizacja głównego etapu projektu, w ramach którego przeprowadzone zostały Szkolenia i doradztwo specjalistyczne. Zadanie to rozpoczęło szkolenie Szkoła Innowacji, w którym udział wzięło 51 osób. Celem zadania było pokazanie sposobów na stworzenie nowej wizji strategii lub produktu oraz doprecyzowanie pomysłów biznesowych uczestników. Szkolenie oparte było na jednej z najnowszych koncepcji biznesowych Blue Ocean Strategy (BOS). Celami Szkoły Innowacji było: inspirowanie w poszukiwaniu nowych, niestandardowych pomysłów, które mogą przyczynid się do rozwoju własnej działalności, rozwój wiedzy i umiejętności w zakresie wprowadzania na rynek produktów dopasowanych do potrzeb klientów, wzmocnienie umiejętności myślenia strategicznego, 40

41 poznanie zasad otwartej komunikacji i umiejętności budowania trwałych relacji z klientem, doskonalenie umiejętności pracy zespołowej nad rozwiązaniem problemu. Po zakooczeniu szkolenia przeprowadzono badanie ewaluacyjne ex-post. Na poniższym wykresie znajduje się ocena aspektu organizacyjnego. Respondenci mogli poddad ocenie poszczególne elementy szkolenia w skali 1-5. Wśród wszystkich respondentów szkolenia panowała zgodna opinia, co do wysokiej oceny sposobu przekazywania wiedzy. Ocena aspektu organizacyjnego Przygotowanie merytoryczne prowadzących Sposób przekazywania wiedzy Materiały dydaktyczne prezentowane i udostępniane na zajęciach 4,37 4,84 4,78 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Materiały dydaktyczne prezentowane i udostępniane na zajęciach Sposób przekazywania wiedzy Przygotowanie merytoryczne prowadzących Źródło: opracowanie własne. Pytania badawcze: Jak zmienił się poziom wiedzy oraz umiejętności uczestników projektu w zakresie zagadnieo, prezentowanych w trakcie szkolenia? Czy wskutek podjętych działao szkoleniowych doszło do poszerzenia i w jakim stopniu wiedzy beneficjentów? Szczególnie w obszarze wiedzy na temat firm typu spin off/out? Poniższy wykres prezentuje zaobserwowaną zmianę w poziomie wiedzy oraz umiejętności dzięki przeprowadzonemu szkoleniu PABA oraz Szkoła Innowacji. Największe pozytywne zmiany zaobserwowano w takich aspektach, jak wiedza na temat firm typu spin off/out, marketingu, sposobów dotarcia do klientów oraz umiejętności tworzenia biznesplanów. Należy dodad, że średni poziom wiedzy i umiejętności BO ulegnie pozytywnej zmianie w procesie kolejnych szkoleo realizowanych w ramach projektu: Szkole Innowacji oraz Szkoleniu z prowadzenia działalności 41

42 gospodarczej. Kolejne szkolenia w połączeniu ze szkoleniem poddanym badaniu ewaluacyjnemu stworzą efekt synergii. Efekt zmiany poziomu wiedzy i umiejętności uczestników szkolenia PABA i Szkoła Innowacji Poszukiwanie pomysłów na rozwój własnej działalności 3,9 gospodarczej 3,6 Firmy typu 4,3 spin off/out 5 4 2,98 3 2,85 Techniki kreowania innowacyjnych 3,8 pomysłów Myślenie strategiczne 3,65 3,41 2 2,98 4,31 Marketing partyzancki 1 Tworzenie wolnej przestrzeni rynkowej 3,3 2,7 0 3,13 Sposoby dotarcia do 4,2 klientów Stan przed szkoleniami 3,1 Kreowanie i 3,69 identyfikacja przewag konkurencyjnych Tworzenie profesjonalnych biznesplanów 3,5 2,23 3,49 3,7 3,43 3,89 Znajomośd technik kreatywnego myślenia Produktowe i usługowe potrzeby potencjalnych klientów Stan po szkoleniu PABA Stan po szkoleniu Szkoła Innowacji Źródło: opracowanie własne. Rekomendacje. Najmniejsza pozytywna zmiana w poziomie wiedzy i umiejętności w wyniku szkolenia dokonała się w obszarach związanych z rozwojem zdolności miękkich jak np. znajomośd technik kreatywnego myślenia, czy poszukiwanie pomysłów na rozwój własnej działalności gospodarczej. Paradoks polega na tym, że celem szkolenia był właśnie rozwój tego typu umiejętności. Największa pozytywna zmiana dokonała się w obszarach wiedzy i umiejętności relatywnie praktycznych (tworzenie biznesplanów). Biorąc pod uwagę te wyniki oraz bezpośrednie opinie uczestników szkolenia zaleca się przeniesienie środka ciężkości z rozwoju umiejętności miękkich w stronę rozwoju umiejętności praktycznych beneficjentów. Ponadto respondenci w dwóch pytaniach otwartych ocenili, w jaki sposób zajęcia przygotowały ich do szukania metod realizacji swojego innowacyjnego pomysłu biznesowego (odpowiedzi poniżej) oraz jakiego rodzaju informacji wg nich zabrakło podczas szkolenia. 42

43 Zwróciły uwagę na aspekty dotychczas niezauważalne. Pokazały, jak ograniczyd koszta do minimum, żeby wystartowad i robid to dobrze. Ukierunkowały mnie, co należy po kolei zrobid. Zacząłem myśled o klientach, którzy kupią usługę. Motywacja, chęd poszukiwania lepszego pomysłu. Zmieniły mi pogląd na stopieo trudności projektu. Poszerzyły mój punkt widzenia problemu własnego biznesu. Pokazały mi nowy sposób myślenia, utworzenia nowych i weryfikacja starych pomysłów. Element planowania weryfikacja bieżąca, budowa relacji z klientem. Pytania badawcze: Jakiego rodzaju informacji Twoim zdaniem zabrakło podczas szkolenia? Radzenie sobie ze stresem. Brak dwiczeo praktycznych odgrywanie scenek. Brak bloku na temat prowadzenia działalności gospodarczej, księgowości. Gdzie znaleźd dodatkową pomoc adresy stron WWW, podręczniki. Gdzie szukad inspiracji do nowych pomysłów. Kto może pomóc w rozwoju naszego biznesplanu. Rekomendacje Kilku obszarom, wymienionym przez respondentów, należy w przyszłości poświęcid więcej miejsca. Ankietowani wyrazili zapotrzebowanie na dodatkową wiedzę między innymi w takich obszarach, jak radzenie sobie ze stresem, analiza sektora usług. Coaching i mentoring W ramach doradztwa specjalistycznego Beneficjenci Ostateczni projektu brali udział w coachingu i mentoringu. Celem coachingu była pomoc i kierowanie rozwojem umiejętności oraz kompetencji uczestnika biorącego udział w doradztwie. Doradztwo miało pomóc w uświadomieniu uczestnikom, że posiadają oni wiedzę i informacje, do skutecznego podejmowania działao. Rolą coacha było wspieranie beneficjenta w: poszukiwaniu zasobów/potencjału, który można wykorzystad, zapewnianiu koncentracji na obranym kierunku, pełniejszym nabywaniu nowej wiedzy i umiejętności oraz utrzymywaniu niezbędnego poziomu motywacji. Celami coachingu było: wsparcie beneficjenta w poszukiwaniu zasobów/potencjału, który można wykorzystad, zapewnienie koncentracji 43

44 beneficjenta na obranym kierunku działania, pomoc w pełniejszym nabywaniu nowej wiedzy i umiejętności, pomoc w utrzymywaniu niezbędnego poziomu motywacji. Mentoring to relacja partnerska pomiędzy specjalistą-mentorem, a uczestnikiem (w tym przypadku uczniem) polegająca na rozwijaniu jego potencjału. Opiera się na inspirowaniu, poradach, stymulowaniu i przywództwie. Doświadczenie mentora sprawia, że uczeo lepiej poznaje siebie, rozwija samoświadomośd, zyskuje Szkolenie zrealizowane w ramach projektu poczucie pewności siebie czy wiarę we własne siły. Proces mentoringu miał za zadanie doprowadzid do takiego punktu w rozwoju zawodowym podopiecznego, w którym będzie on w stanie samodzielnie i odpowiedzialnie realizowad założone cele. Ogólna ocena coachingu i mentoringu Jakośc komunikacji na linii trener - beneficjent Wartośc merytoryczna programu Sposób prowadzenia zajęc Przygotowanie merytoryczne prowadzących 4,4 4 4,3 4,5 4,8 4,3 4,8 4, Coaching Mentoring Źródło: opracowanie własne. Beneficjenci ocenili doradztwo na wysokim poziomie. Najwyższą ocenę uzyskała jakośd komunikacji na linii mentor beneficjent i przygotowanie merytoryczne prowadzących (coaching) oraz sposób prowadzenia zajęd (mentoring). 44

45 Czy informacje przekazane podczas doradztwa są przydatne? zdecydowanie nie raczej nie 0% 0% 0% 11% nie wiem 7% 11% raczej tak 24% 19% zdecydowanie tak 59% 69% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Coaching Mentoring Źródło: opracowanie własne. Analiza użyteczności przekazanej wiedzy wykazała, że 59% i 69% Beneficjentów oceniło przekazywane informacje za zdecydowanie przydatne, a 19% i 24% za raczej przydatne. Odpowiedzi: raczej nieprzydatne i nie wiem uzyskały po 11% dla mentoringu. W kolejnym kroku badania dokonano analizy umiejętności wykorzystania przekazanej wiedzy do zastosowania w praktyce. Po odbytym doradztwie 80% (mentoring) i 91% (coaching) beneficjentów jest przekonana, że będzie w stanie prowadzid własną działalnośd gospodarczą typu spin off/out. zdecydowanie nie raczej nie raczej tak zdecydowanie tak Czy dzięki doradztwu będziesz w stanie prowadzid własną działalnośd gospodarczą typu spin off/out? nie wiem 0% 0% 0% 10% 9% 10% 19% 29% 62% 61% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Coaching Mentoring Źródło: opracowanie własne. Ponadto Beneficjenci Ostateczni zostali zapytani o to, co należałoby zmienid w kwestii organizacji doradztwa coachingu i mentoringu? Poniżej znajdują się ich odpowiedzi: Mniejsza liczba godzin. Proponuję mniej spotkao, a bardziej konkretnych. Miałem wrażenie po paru spotkaniach, że omawiamy to samo. 45

46 Należy dopasowywad terminy do możliwości czasowych uczestników. Więcej informacji o mentorach, nie same PDF-y. Należałoby zróżnicowad formy zajęd. Potrzebne są spotkania z mentorami face to face. Organizacja bez zarzutów. Preinkubacja Preinkubacja to innowacyjny na skalę europejską program wspierania przedsiębiorczości, prowadzony przez sied 32 Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości, w którym młodzi ludzie mogą przetestowad i rozwijad swoje biznesowe projekty, nie ponosząc przy tym żadnego ryzyka. Projekt Program transferu innowacji do biznesu Innowatorzy pozwolił jego uczestnikom wziąd udział w preinkubacji, dzięki której młodzi przedsiębiorcy prowadzący swoją firmę w AIP, pozostając nadal osobą fizyczną pracowali nad modelem biznesowym, siłą i rozpoznawalnością marki swoje firmy, natomiast wszelkimi formalnościami, obsługą finansową i prawną jego przedsięwzięcia zajmował się Inkubator użyczający beneficjentom osobowości prawnej. Oprócz opisanych powyżej szkoleo zrealizowanych w ramach projektu przeprowadzono doradztwo brokera finansowego, proinnowacyjne oraz Instruktora Innowacji. Każde z nich zostało poddane badaniu, fragment którego przedstawiony jest w dalszej części publikacji. Brokering finansowy Doradztwo z zakresu brokeringu finansowego miało wyposażyd uczestników projektu w wiedzę teoretyczną i praktyczną, dotyczącą pozyskiwania zewnętrznego finansowania na prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Ponadto, umożliwia podniesienie poziomu Doradztwo realizowane w ramach Szkoły Milionerów wiedzy z zakresu zarządzania finansami przedsiębiorstwa, jak również zarządzania ryzykiem finansowym firmy. Wachlarz brokerskich usług w zakresie finansowania w oparciu o prowadzony projekt obejmuje zagadnienia z następującego zakresu: pozyskiwanie zewnętrznych środków (kapitał zewnętrzny, kredyty, pożyczki, leasing itp., 46

47 projekcje finansowe zindywidualizowane do potrzeb każdego z Beneficjentów, fundusze pomocowe pochodzące ze środków unijnych, zarządzania ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwach. Ocena ogólna brokeringu finansowego, doradztwa proinnowacyjnego oraz Instruktora Innowacji Wartośd merytoryczna programu Sposób prowadzenia zajęd Przygotowanie merytoryczne prowadzących 3,7 4,1 3,95 4,0 4,2 4,8 4,5 4,7 4, Instruktor innowacji Brokering finansowy Doradztwo proinnowacyjne Źródło: opracowanie własne. Doradztwo proinnowacyjne To zindywidualizowane podejście do każdego Beneficjenta, zakładające diagnozę stanu wyjściowego przedsięwzięcia oraz określenie potrzeb i luk technologicznych w ramach tego przedsięwzięcia. Po wykonaniu analizy poziomu innowacyjności usługi lub produktu Beneficjenta, ekspert w danej dziedzinie wydaje opinię o innowacyjności. Doradztwo Instruktora Innowacji Instruktor wspólnie z beneficjentem pracował nad ulepszeniem jego pomysłu biznesowego tak, aby miał on większe szanse na odniesienie sukcesu na rynku. Zadaniem Instruktora była zmiana lub ukierunkowanie sposobu dotychczasowego myślenia beneficjenta dotyczącego podejścia do innowacji tak, aby pomysł zmierzał we właściwą stronę. Szkolenie zrealizowane w ramach projektu Powyższy wykres przedstawia ocenę 47

48 doradztwa, wyniki której wskazują na wysoki poziom doradztwa Instruktora Innowacji oraz Instruktora Innowacji. Ponadto ankietowani udzielili odpowiedzi na pytanie Jakich informacji zabrakło podczas doradztwa? Klika odpowiedzi brzmiało nie pamiętam, co wynika z odległości czasowej pomiędzy doradztwem, a momentem badania. Pozostałe najczęściej pojawiające się odpowiedzi brzmiały następująco: Rozciągnąd w czasie ( po zakooczeniu projektu) uproszczenie koocowego rozliczenia. Więcej doradztwa face to face, mniej wykładów dla całej grupy. Zabrakło dokładnych wytycznych dot. finansowania pomysłów realizowanych przez uczestników. Zagadnieo z zarządzania finansami w przedsiębiorstwie. Mniej formalności i biurokracji. W badaniu ewaluacyjnym ex-post dokonano rejestracji zmian w poziomie wiedzy Beneficjentów Ostatecznych przed przystąpieniem do projektu i po jego zakooczeniu. Poniższy wykres przedstawia wyniki zmian poziomu wiedzy BO dzięki udziałowi w projekcie. 48

49 Ocena zmiany poziomu wiedzy beneficjentów dzięki udziałowi w projekcie przygotowanie kampanii 4,60 marketingowej 3,60 prowadzenie firmy typu 4,30 spin off/out procedury uzyskania ochrony patentowej 3,20 3,20 3,00 3,40 formy finansowania przedsięwzięd4,50 2,10 3,70 zagadnienia prawne w działalności gospodarczej formy opodatkowania działalności gospodarczej 5 3,30 4 2, ,90 2,50 rozliczanie podatku VAT 3,70 2,90 1,90 3,00 3,10 4,10 formy prawne działalności gospodarczej sprawozdawczośd finansowa formy zatrudnienia 4,20 pracowników ubezpieczenia społeczne 4,70 Stan przed udziałem w projekcie Stan po udziale w projekcie Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante i ex-post. Podczas oceny ogólnej projektu beneficjenci odpowiadali na pytanie czy poleciłbyś/abyś udział w projekcie innym osobom, które w przyszłości chciałyby wziąd w nim udział. Wyniki badania pokazują, że prawie wszyscy uczestnicy (ponad 90%) są zadowoleni ze swojego udziału w projekcie i poleciliby udział w nim innym osobom. Nie wiem Nie Raczej nie Raczej tak Tak 0% 0% 3% 0% 3% 10% 13% 17% Ocena ogólna udziału w projekcie 73% 80% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Moja decyzja o udziale w projekcie była słuszna Udział w projekcie poleciłbym/abym innym Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante i ex-post. Ponadto BO komentowali projekt w taki sposób: 49

50 Uważam, że wyjazdowe szkolenie w ramach Szkoły Innowacji było o wiele trafniejsze niż godziny spędzone na coachingu z przedsiębiorczości. Przy szkoleniach więcej modułów dotyczących zagadnieo finansowych, a także więcej z kreowania wizerunku. Położyd większy nacisk na utrwalanie ważnych informacji, niż na ich ilośd. Terminy powinny byd podawane dużo wcześniej (terminy spotkao, szkoleo itd.). Wprowadzid więcej elementów z podstaw księgowości (środki trwałe, protokoły, odliczanie kwoty ubezpieczeniowej, którą i tak dostajemy z dotacji i nie można jej już odliczyd, itd.) Zwiększyd ilośd dwiczeo. Usprawnid przepływ informacji. Mimo drobnych niedociągnięd uważam, że projekt całościowo stanowi bardzo ciekawą i wartościową szkołę. Ponadto w ramach badania koocowego dokonano identyfikacji przeszkód w uczestnictwie w szkoleniach i doradztwie. Wyniki przedstawia poniższy wykres. Przeszkody w regularnym uczestnictwie w szkoleniach/doradztwie Zbyt duża liczba godzin szkoleo/doradztwa 26% Brak czasu 58% Niedogodne godziny zajęd 42% Niedopasowanie zajęd do potrzeb uczestników Niezadowolenie z poziomu zajęd 21% 18% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ewaluacyjnego ex-ante i ex-post. Podstawową barierą przed uczestnictwem w projekcie okazał się brak czasu, co bezpośrednio łączy się z odpowiedzią zbyt duża liczba godzin szkoleo/doradztwa i wpisuję się w powszechną opinię BO przekazywaną koordynatorom projektu już w trakcie przeprowadzania pakietu szkoleniowego, że w ramach Szkoły Milionerów zawarto zbyt dużą liczbę godzin szkoleo/doradztwa, przez co BO nie byli w stanie uczestniczyd we wszystkich spotkaniach. Inną dośd często wskazywaną przez uczestników szkoleo przeszkodą były niedogodne godziny zajęd. 50

51 3.4. Wywiady indywidualne przeprowadzone z Beneficjentami Ostatecznymi projektu Program transferu innowacji do biznesu - Innowatorzy w województwie dolnośląskim W ramach działao ewaluacyjnych w projekcie zostały przeprowadzone wywiady indywidualne z Beneficjentami Ostatecznymi projektu autorami interesujących i perspektywicznych pomysłów Na zdj. Agnieszka Piasecka biznesowych. Poniżej znajdują się zapisy wywiadów przeprowadzonych z właścicielką firmy Level Up Agnieszką Piasecką, Tomaszem Sajewskim właścicielem firmy The Best Off oraz. Wywiad z właścicielką firmy Level Up panią Agnieszką Piasecką Jak nazywa się Twoja firma, w jakiej branży działa, jakie produkty i usługi oferuje? Firma, której jestem właścicielem nazywa się Level Up, czyli poziom wyżej i świadczy usługi z zakresu PR i HR. Firma oferuje pomoc przedsiębiorcom np. związaną z kreowaniem wizerunku firmy w prasie i mediach. Idea od której wyszłam polega na tym, ze chciałam połączyd trendy obowiązujące na rynku, poprzez powiązanie dziedziny HR z PR i stworzenie instytucji szkolącej HR Generalistów. Zauważyłam tego rodzaju potrzebę na rynku, wynikającą przede wszystkim z kryzysu finansowego i oszczędności jakie firmy czynią w tych obszarach. Level Up zajmował się między innymi promocją firm z branży finansowej, czy restauracyjnej. Jak wygląda konkurencja na tym rynku? Przez pewien czas współpracowałam z firmami z branży PR z Wrocławia więc znam dobrze firmy występujące na tym rynku. Działa na nim kilka dużych profesjonalnych agencji zatrudniających po kilkanaście osób. Jednocześnie jest wiele firm bazujących na tym, że ich właściciele ukooczyli studia o takim kierunku jak PR, ale nie mają doświadczenia w tym zakresie, a swoich klientów zdobywają za pomocą niskiej ceny oferowanych usług. To powoduje, że wiele organizacji wybiera tego rodzaju bylejakośd nie do kooca mając świadomośd jak wyglądają usługi PR. Jakie elementy tworzą przewagę konkurencyjną Twojej firmy? 51

52 Elementem tym jest szkolenie HR Generalistów, czyli osób które zajmują się komunikacją wewnętrzną w organizacji. Jednocześnie mają wiedzę z zakresu PR i kształtują wizerunek pracowników poprzez tzw. personel branding, tworząc ze swoich pracowników ambasadorów firm. Tego rodzaju propozycja jest niezwykle atrakcyjna, ponieważ firma zdobywa osobę dbającą o komunikację wewnętrzną w organizacji oraz wizerunek zewnętrzny w trakcie kontaktu z mediami, inwestorami czy grupami wpływu. Zatem HR Generalista jest swoistą hybrydą HR i PR. Dlaczego postanowiłaś założyd własną firmę, jakie były główne powody? Jestem pracownikiem naukowym, ale zawsze uważałam że nie jest sztuką przeczytad dziesięd książek i powtórzyd co się w nich przeczytało, ale należy to sprawdzid ponieważ dobry wykładowca to ten, który ma kontakt z praktyką. W związku z tym przez cały czas miałam kontakt z biznesem pracując dla wielu firm. W pewnym momencie postanowiłam spróbowad pracy na własną rękę, bo możliwośd samo decydowania wydała mi się pewnym wyzwaniem. Powszechnie mówi się, że osoby prowadzące własne firmy pracują dużo więcej od tzw. etatowców. Prowadzenie firmy to wiele wyrzeczeo, skąd w takim razie czerpiesz energię do pracy? Myślę, ze jest to kwestia osobowości. Od dawna interesowałam się PR, pisałam na ten temat swoją pracę magisterską, która mówiła o PR jako innowacyjnym zawodzie na polskim rynku pracy. Jestem osobą, która lubi wyzwania i z tych wyzwao właśnie czerpie dużo energii. Z jednej strony mam świadomośd, że prowadzenie własnej firmy jest dużym obciążeniem, chodby z uwagi na czas. Z drugiej strony satysfakcja ze zrealizowanego celu, np. to że firma której pomagała istnieje w mediach, sprzedaje swoje produkty, jest tak silna, że stanowi mechanizm samonapędzający się. W jaki sposób dowiedziałeś się o projekcie Innowatorzy i co skłoniło Cię do udziału? O projekcie dowiedziałam się z Internetu. Do udziału w projekcie skłoniły mnie seminaria, które były zorganizowane na terenie Wyższej Szkoły Bankowej, prowadzone między innymi przez Panią Marzenę Lelonkiewicz, której kompetencje trenerskie zrobiły na mnie duże wrażenie. 52

53 Co sadzisz o projekcie Innowatorzy, co Ci się w nim podobało, a co należałoby zmienid? Udział w projekcie propagowałam wśród swoich studentów i myślę, że to jest najlepsza wizytówka projektu. Częśd z moich studentów wzięła udział w kolejnej edycji i także byli pozytywnie zaskoczeni z kompleksowego charakteru oferty szkoleniowej. Jeśli chodzi o kwestie, które należałoby zmienid, podczas próby rozwiązania jednej bardzo nieprzyjemnej sprawy związanej z nieuczciwym kontrahentem, napotkałam na pewne problemy związane z szybkością działania działu prawnego AIP. Na pewno usprawniłabym działanie na tym obszarze. Ponadto należałoby skupid się na zadbaniu o jakośd szkoleo świadczonych przez Coaching Centre. Pojawił się także problem z komunikacją, organizacją szkoleo, a przede wszystkim rozplanowania szkoleo w czasie. Pojawił się także duży chaos informacyjny dotyczący liczby godzin szkoleniowych realizowanych w ramach tego projektu. Jednakże mam świadomośd, że to była I edycja projektu i wiele działao podejmowanych była bez odpowiedniego wyczucia. Myślę, że rozwiązaniem, które mogłoby usprawnid niektóre procesy byłoby rozłożenie szkoleo w czasie. Jakie cechy Twoim zdaniem powinna mied osoba przedsiębiorcza? Osoba przedsiębiorcza powinna cechowad się dużą samodzielnością i dystansem do tego co robi. W życiu bywa tak, że nie zawsze udaje się zrealizowad wszystko to co zakładało się w swoich planach. Osoba przedsiębiorcza musi usprawniad swoje działania, eliminowad te, które okazują się niewłaściwe i cały czas podejmowad aktywnośd. Jakie problemy stoją przed rozwojem przedsiębiorczości w Polsce? Dużym problemem jest brak płynności finansowej, opieszałośd instytucji oraz kryzys finansowy, który pomimo tego, że został odwołany medialnie cały czas trwa i powoduje, że firmy nie dotrzymują terminów płatności. Wywiad z Tomaszem Sajewskim właścicielem firmy The Best Off Jak nazywa się Twoja firma, w jakiej branży działa i czym się zajmuje? 53

54 Firma, której jestem właścicielem nazywa się The Best Off i działa w branży informatyczno-usługowej. Produktem firmy jest portal internetowy skupiający informacje na temat studentów. Informacje te są przydatne dla ich potencjalnych pracodawców, ponieważ koncentrują dane na temat rynku pracy studentów i absolwentów uczelni do 2 lat po ukooczeniu studiów. W ramach tego portalu funkcjonowad będą trzy obszary: obszar studentów, którzy będą w nim zamieszczad informacje na temat swojej ścieżki edukacyjnej, Właściciel firmy The Best Off Tomasz Sajewski obszar pracodawców, którzy korzystając z portalu będą mogli sprawdzad jakie kwalifikacje mają studenci, obszar uniwersytetów, które będą miały możliwośd pozyskania danych statystycznych na temat tego gdzie studenci pracują po ukooczeniu studiów, w jakich branżach, na jakich stanowiskach, ile zarabiają. Portal będzie utrzymywał się ze środków z abonamentu płaconego za dostęp do danych na nim zgromadzonych. Ponadto warto wspomnied jeszcze o jednym aspekcie. Uczelnie muszą pozyskiwad tego rodzaju dane statystyczne ze względu na ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym, która od przyszłego roku nakłada na nie obowiązek monitorowania losu studentów i absolwentów uczelni dla dostosowania programu studiów do potrzeb rynku pracy. Portal zawierał będzie także inteligentny system porównywania. Dzięki niemu pracodawca będzie określał swoje wymagania miękkie i twarde wobec stanowiska pracy, które chce obsadzid. Równocześnie student dokonując rejestracji określa swoje kwalifikacje. System będzie automatycznie porównywał wymagania z kwalifikacjami i wysyłał wiadomośd do osoby, która złożyła swoją aplikację, na temat luk kompetencyjnych kandydata na określone stanowisko. Pozwoli to na uzupełnienie kwalifikacji studentów i absolwentów oraz podniesienie ich atrakcyjności zawodowej dla potencjalnych pracodawców. Zmiany w tej ustawie to rzecz niezwykle potrzebna. Tak to prawda. Długo czekaliśmy na tego rodzaju zapis. Ja zakładając The Best Off chciałbym wyprzedzid te zmiany, aby w sytuacji pojawienia się takiego zapotrzebowania na rynku móc oferowad 54

55 gotową usługę. Ponadto musze wspomnied, że The Best Off to jeden z wielu projektów, którymi się zajmuję. Innym istotnym z punktu widzenia współpracy nauki z biznesem jest prowadzony na Uniwersytecie Ekonomicznym projekt zespołów studenckich. Forum Edukacji Biznesowej ( zaprasza różnych ludzi ze świata biznesu, którzy przeprowadzają na uczelni wykłady. Po każdym tego typu wykładzie pytam ich czy mają jakiś problem biznesowy do rozwiązania w ich firmie i czy mogą zostawid go na uczelni. Proponuję im zbudowanie zespołu studentów dla rozwiązania tego problemu biznesowego. Po przygotowaniu tego rozwiązania przekazujemy je do firmy, a ona w ramach rewanżu może za nie zapłacid, zaoferowad staż albo podjąd z nami dłuższą współpracę. Celem tego działania jest zbudowanie trwałej współpracy pomiędzy nauką a biznesem. Jak wygląda konkurencja na tym rynku? Tego rodzaju portalu w Polsce jeszcze nie ma. Niewątpliwie konkurencję stanowią dla nas takie portale jak pracuj.pl, czy jobs.pl. Jednakże one nie koncentrują się na żadnej konkretnej grupie, natomiast moją przewagą konkurencyjną jest koncentracja tylko na studentach i absolwentach. Ponadto stopieo aktualizacji informacji na tych portalach jest niewielki, natomiast The Best Off będzie niejako wymuszał stałą aktualizację danych jego członków. Jakie motywy skłoniły Cię do założenia własnej firmy? Przede wszystkim lubię tworzyd i rozwijad swoje autorskie pomysły wraz z ludźmi, którzy także mają chęd ulepszania rozwiązao. Pomysły nad którymi pracuje to także efekt pomocy otaczających mnie osób, współpracowników. Dzisiaj pomysł ten, nie miałby takiej formy bez nich. Ważna okazała się w tym projekcie pomoc Pana Leszka Kwiecioskiego, który w znaczący sposób przyczynił się do zainicjowania pomysłu. Ponadto w swoim życiu kieruje się koncepcją semi retirement i chciałbym pracowad tylko tyle na ile mam ochotę, byd rozliczanym z efektów swojej pracy. Doszedłem do wniosku, że skoro istnieje taka możliwośd zapewniona przez Unię Europejską, czy uniwersytety trzeba z tego korzystad. W jaki sposób dowiedziałeś się o projekcie Innowatorzy i co skłoniło Cię do udziału? O projekcie dowiedziałem się dzięki rozmowie z kierownikiem projektu. Chciałem przedstawid pomysł na swój biznes i podczas tej rozmowy okazało się, że startuje taki projekt, zapewniający możliwośd testowania biznesu w ramach preinkubacji w AIP oraz pakiet szkoleo i doradztwa, a wszystko to za 55

56 darmo. Studiując na dwóch kierunkach zauważyłem, że studia w Polsce nie mają praktycznego aspektu. Miałem trochę czasu i doszedłem do wniosku, że Szkoła Milionerów będzie doskonałym dla mnie rozwiązaniem. Co sadzisz o projekcie Innowatorzy, co Ci się w nim podobało, a co należałoby zmienid? Najbardziej podobało mi się to, że Szkoła Milionerów to nie był projekt certyfikatów, czy dyplomów, lecz ludzi. Projekt ten tworzyli fenomenalni ludzie, mentorzy, coachowie. Wnieśli oni bardzo dużo, nie tylko do mojego biznesu, ale w mój rozwój osobisty. Ja określam ten projekt mianem Szkoły Mentorów, czyli ludzi którzy mają nie tylko wiedzę typowo biznesową, ale także wiedzę życiową. Istotne też było bardzo profesjonalne podejście kierownika projektu, który dbał o informowanie beneficjentów o wszelkich zmianach zachodzących w projekcie. Zmiany w projekcie wymagałoby dostosowanie godzin szkoleo do potrzeb Beneficjentów. Co sądzisz o Akademickich Inkubatorach Przedsiębiorczości? Trudno powiedzied coś złego na temat idei AIP. Uważam, że wszystkie działania które wspierają młodych ludzi, czy przedsiębiorczośd akademicką są niezwykle potrzebne w naszym kraju. Warunki jakie zapewniają Inkubatory poprzez oferowanie obsług księgowych, prawnych i prowadzenia firmy ponosząc koszty zaledwie 200 zł miesięcznie są bardzo korzystne dla młodego przedsiębiorcy, który na początku swojej działalności boryka się z licznymi problemami. Takich rozwiązao do tej pory w Polsce nie było i trzeba byd wdzięcznym twórcom tego pomysłu. Jakie cechy Twoim zdaniem powinna mied osoba przedsiębiorcza? Przedsiębiorca to osoba, która ma oczy szeroko otwarte. Potrafi stale obserwując otoczenie, wykorzystad informacje, które poznaje. Ponadto nie można prowadzid firmy bez kontaktów. Przedsiębiorca to osoba, która potrafi rozmawiad z ludźmi i nawiązywad relacje. Trzecią cechą osoby przedsiębiorczej jest posiadanie jasno sprecyzowanego celu i stałe dążenie do jego realizacji. Wywiad z Jakubem Derdą właścicielem firmy TJ Group Jak nazywa się Twoja firma, w jakiej branży działa i czym się zajmuje? 56

57 Firma, której jestem właścicielem nazywa się TJ Group, działa w branży informatycznej i na chwile obecną oferujemy usługi z zakresu outsourcingu, projektowania oraz wdrażania oprogramowania dla firm. W chwili obecnej specjalizujemy się w aplikacjach webowych wspierających działanie Na zdjęciu Jakub Derda siedem osób. firm poprzez agregację danych z różnych źródeł oraz generowanie na ich podstawie personalizowanych raportów. Stale zwiększamy bazę współpracujących z nami programistów oraz innego rodzaju specjalistów dla poszerzenia zakresu oferowanych usług. W firmie poza mną pracuje grupa sprawdzonych programistów, ich liczba jest zależna od aktualnego zapotrzebowania, w chwili obecnej jest to Poza realizacją projektów dla naszych klientów, pracujemy także nad własnymi rozwiązaniami skierowanymi do sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Skąd wziął się pomysł na założenie tej właśnie firmy? Jestem studentem trzeciego roku informatyki, od zawsze dziedzina ta bardzo mocno mnie pasjonowała. Podczas obserwacji rynku IT oraz realizacji doraźnych zleceo doszedłem do wniosku, że istnieje zapotrzebowanie na tego rodzaju usługę i podjąłem decyzję o rozpoczęciu działalności. Jak wygląda konkurencja na tym rynku? Konkurencją są dla nas wszystkie firmy tworzące oprogramowanie włącznie z tak dużymi graczami jak Asseco, czy Sygnity. Naszą przewagę konkurencyjną stanowią krótkie terminy realizacji oraz wysoka jakośd produktów w stosunku do ich ceny. Ponadto cechuje nas wysoka innowacyjnośd oraz indywidualne podejście do klienta nie boimy się korzystad z najnowszych rozwiązao, o ile mogą one wnieśd pozytywny efekt w kontekście potrzeb klienta. Kto jest waszym potencjalnym klientem? 57