ZAŁOENIA DO STRATEGII PROMOCJI GOSPODARKI POLSKIEJ

Transkrypt

1 Ministerstwo Gospodarki ZAŁOENIA DO STRATEGII PROMOCJI GOSPODARKI POLSKIEJ Warszawa, marzec 2007 r.

2 Spis treci I. WPROWADZENIE... 3 II. WIZJA... 3 III. CELE STRATEGII... 3 IV. AKTUALNA SYTUACJA W ZAKRESIE SYSTEMU PROMOCJI GOSPODARKI OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE ROLA MINISTERSTWA GOSPODARKI FINANSOWANIE PROGRAMÓW PROMOCJI GOSPODARCZEJ...13 V. CHARAKTERYSTYKA POLSKIEGO HANDLU ZAGRANICZNEGO WZROST OBROTÓW TOWAROWYCH Z ZAGRANIC W LATACH ZMIANY STRUKTURY GEOGRAFICZNEJ OBROTÓW TOWAROWYCH W LATACH ZMIANY STRUKTURY TOWAROWEJ OBROTÓW HANDLOWYCH PODSUMOWANIE...17 VI. NAPŁYW INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO POLSKI WIELKO NAPŁYWU BIZ STRUKTURA GEOGRAFICZNA NAPŁYWU BIZ STRUKTURA SEKTOROWA NAPŁYWU BIZ WPŁYW BIZ NA POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY ROLA SPÓŁEK Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM W POLSKIEJ GOSPODARCE...20 VII. POLSKIE INWESTYCJE ZA GRANIC VIII. GOSPODARKA TURYSTYCZNA W LATACH ROLA PODRÓY I TURYSTYKI W GOSPODARCE POLSKIEJ PRZYJAZDY DO POLSKI OBIEKTY NOCLEGOWE...25 IX. OBSZARY INTERWENCJI STRATEGII X. ANALIZA SWOT Eksport Bezporednie inwestycje zagraniczne Polskie inwestycje za granic Gospodarka turystyczna XI PRIORYTETY XII. SPÓJNO Z INNYMI PROGRAMAMI RZDOWYMI XIII. RÓDŁA FINANSOWANIA STRATEGII XIV. PROPONOWANA STRUKTURA STRATEGII

3 I. Wprowadzenie Strategia promocji gospodarki polskiej przygotowana zgodnie z Programem Działa Rzdu na rok 2006, bdzie dokumentem okrelajcym wizj, główne cele i obszary interwencji, na których powinny koncentrowa si działania rzdu, władz regionalnych i lokalnych, organizacji przedsibiorców oraz innych instytucji publicznych w zakresie promocji gospodarczej Polski. Horyzont czasowy Strategii ze wzgldu na spójno z innymi dokumentami bdzie obejmował lata Obszarami, w których skoncentrowane zostan narzdzia interwencji przyczyniajce si do realizacji tych celów, s m.in. rozwój eksportu, wzrost sprzeday na Jednolitym Rynku Europejskim, wzrost napływu inwestycji zagranicznych do Polski, zwikszenie polskich inwestycji za granic, wspieranie procesu umidzynarodowienia polskich przedsibiorstw oraz wzrost udziału gospodarki turystycznej w tworzeniu PKB Polski. Dla realizacji tych celów wykorzystane zostan krajowe rodki publiczne oraz fundusze strukturalne Unii Europejskiej. Strategia promocji gospodarki wpisuje si w prace nad planowan Strategia promocji Polski, gdzie jej instrumentarium bdzie elementem skoordynowanego systemu promocji kraju i słuy bdzie m.in. uzyskaniu spójnego wizerunku kraju.. Ponadto, celem Strategii jest spójne przedstawienie propozycji działa w obszarach: promocji eksportu, przycigania BIZ, stymulowania i wspierania polskich inwestycji za granic; wypracowanie mechanizmów i standardów funkcjonowania otoczenia instytucjonalnego oraz wykazanie ródeł finansowania i wysokoci nakładów ponoszonych na wymienione wyej obszary, zarówno z budetu pastwa, jak i z funduszy strukturalnych UE. Okrelone w Strategii cele zwizane z promocj gospodarcz bd zdefiniowane tak, aby moliwa była ocena, w jakim stopniu s one realizowane. Strategia bdzie uwzgldniała rekomendacje Naczelnej Izby Kontroli dotyczce realizacji zada z obszaru promocji gospodarki oraz bdzie zawierała mechanizm monitorowania jej realizacji. Istotn kwesti bdzie szeroka konsultacja tego dokumentu z partnerami społecznymi i gospodarczymi. II. Wizja Wizja przyjta dla Strategii promocji gospodarki polskiej to: III. Cele Strategii Polska uznanym partnerem gospodarczym, atrakcyjnym pod wzgldem inwestycyjnym i turystycznym Celem głównym Strategii promocji gospodarki polskiej bdzie: Zwikszenie znaczenia Polski w gospodarce midzynarodowej Polsk gospodark cechuje stosunkowo słabe otwarcie na wiat. Niedostateczna kooperacja, współpraca podmiotowa, unikanie cilejszych powiza z podmiotami zagranicznymi to bariery w umacnianiu pozycji kraju w gospodarce wiatowej. Utrudnia to konkurowanie 3

4 polskich przedsibiorców na rynkach midzynarodowych oraz promocj napływu bezporednich inwestycji zagranicznych. Realizacja Strategii m.in. poprzez zwikszenie obrotów polskiego handlu zagranicznego, zwikszenie liczby turystów zagranicznych odwiedzajcych Polsk, wzrost napływu inwestycji zagranicznych oraz wzmocnienie powiza midzynarodowych polskich przedsibiorstw przyczyni si do poprawy konkurencyjnoci polskiej gospodarki. Wanym elementem realizacji Strategii bd działania na rzecz promowania marki Polska. Polska potrzebuje mocnej marki narodowej. Bez silnych marek firmowych, handlowych, marek regionalnych, a take bez mocnej i szanowanej marki narodowej polska gospodarka nie sprosta konkurencji midzynarodowej. Polska ma szans sta si markowym krajem o znaczeniu globalnym, a polskie firmy zosta równorzdnymi partnerami firm z UE, jednak wymaga to podjcia wielu działa, które w efekcie wpłyn na pozytywny wizerunek gospodarki polskiej oraz na postrzeganie Polski jako solidnego, pewnego partnera w relacjach gospodarczych. Niezbdna jest równie kreacja silnej marki narodowej, która stałaby si symbolem wizerunku kraju, odbieranym wszdzie i przez wszystkich jednoznacznie pozytywnie. Zostały ju zakoczone prace nad I faz projektu marka dla Polski i zarysowane załoenia II fazy tego projektu. Celem II fazy jest dopracowanie wstpnych koncepcji budowy wyrazistego i rozpoznawalnego wizerunku Polski. Polska gospodarka charakteryzuje si relatywnie niskim poziomem obrotów z zagranic. Wprawdzie w dłuszym okresie relacje importu i eksportu towarów i usług do PKB ulegaj stopniowej poprawie, to jednak postp w tej dziedzinie jest niewystarczajcy. W 2005 roku relacja eksportu towarów do PKB wynosiła w Polsce 29,4%, podczas gdy w Irlandii 55%, w Czechach 63%, a na Wgrzech 56%. W tym samym roku warto eksportu na 1 mieszkaca wynosiła w Polsce 1,9 tys. euro i była około 3-krotnie nisza ni w Republice Czeskiej, 2,5 razy mniejsza ni na Wgrzech oraz ponad 10 razy nisza ni w Irlandii. 1 W wymianie towarowej Polski z zagranic systematycznie zwiksza si udział towarów o wyszym stopniu przetworzenia. Zaliczajc do nich m.in. wyroby przemysłu elektromaszynowego, cz art. rolno-spoywczych i produkty przemysłu chemicznego szacuje si, e stanowi one obecnie około 60% eksportu ogółem (co pokrywa si z poziomem zaangaowania w eksport spółek z udziałem kapitału zagranicznego). W imporcie Polski dominuj towary zaopatrzeniowe, które wraz w towarami inwestycyjnymi stanowi ponad 80% zakupów ogółem 2. Jednoczenie udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w polskich obrotach handlu zagranicznego (okrelany w oparciu o list dziedzin i wyrobów wysokiej techniki opracowan przez OECD) utrzymuje si od pocztku lat 90. w zasadzie na niezmienionym, niskim poziomie w 2004 r. wyniósł on 2,3% (dla porównania w UE w 2003 r. wynosił on 17,8%, wzrastajc w dekadzie lat 90. o około 10 pkt. procentowych). Biorc pod uwag wielko udziału w eksporcie ogółem, za polskie specjalnoci eksportowe mona uzna samochody, silniki spalinowe, czci samochodowe, statki oraz meble, tj. towary od szeregu lat bdce na czele listy towarów dominujcych w polskim eksporcie. Od kilku lat Polsk specjalnoci eksportow staj si telewizory plazmowe i LCD, czego efektem s umowy inwestycyjne podpisane z najwikszymi producentami tych technologii. 1 Jednoczenie naley mie na uwadze, e czciowo wynika to z zalenoci im wikszy kraj tym jego poziom otwartoci jest niszy. 2 Znaczc pozycj (ponad 12% w 2005 r.) stanowi tu produkty mineralne: ropa naftowa i gaz, sprowadzane głównie z Rosji. 4

5 Jedn z istotnych przyczyn niekorzystnych wyników w handlu z rynkami słabiej rozwinitymi jest niewystarczajcy rozwój finansowej infrastruktury wspierania eksportu, której istot jest szeroko rozumiane kredytowanie eksportu. O konkurencyjnoci polskich ofert eksportowych adresowanych na te rynki, zwłaszcza w przypadku towarów i usług o charakterze inwestycyjnym (których zakup przynosi efekt dopiero po pewnym czasie), decyduj nie tylko parametry jakociowe i cenowe oferowanych towarów i usług, lecz take konkurencyjne warunki kredytowania. W przypadku gdy parametry jakociowe i cenowe wyrobów i usług oferowanych przez polskich eksporterów s porównywalne z ofertami konkurentów zagranicznych, o wyborze oferty decyduj warunki kredytowania kontraktu, wraz z całym instrumentarium. W konfrontacji z konkurentami z krajów wysokorozwinitych (np. Niemiec, Francji, Włoch), w których systemy wspierania eksportu s bardziej rozbudowane i skuteczne, szanse polskich eksporterów s z reguły niewielkie. Istnieje zatem naturalna konieczno dalszej rozbudowy i aktywizacji istniejcej infrastruktury wspierania eksportu. Coraz bardziej znaczcym warunkiem zwikszenia skali polskiego eksportu na rynki rozwijajce si, zwłaszcza na rynki wschodnie (w tym do Rosji), staje si zwikszenie zaangaowania polskich podmiotów w bezporednie inwestowanie na tamtejszych rynkach. Obiecujce efekty podjtych dotychczas bezporednich inwestycji polskich eksporterów w Rosji (np. wytwórnia płyt wiórowych firmy Grajewo, zakład produkcji materiałów budowlanych Atlas-Ru, wytwórnia materiałów higienicznych Bella Jegoriew, zakład produkcji mebli Forte we Włodzimierzu) wskazuj, e podejmowanie takich inwestycji ma sens ekonomiczny. Jednak w warunkach relatywnie wysokiego ryzyka zwizanego z podejmowaniem tych inwestycji, w tym ryzyka politycznego, istotnym czynnikiem aktywizacji tej działalnoci jest zapewnienie podmiotom moliwie szerokiej ochrony ubezpieczeniowej ze strony KUKE. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania i rozwoju kadego pastwa s inwestycje. W szerszym ujciu inwestycje warunkuj właciwy rozwój gospodarki i s niezbdne dla poprawy jej konkurencyjnoci. W Polsce kapitał zagraniczny w znacznej mierze rekompensuje wystpujce niedobory wewntrznych ródeł akumulacyjnych i stanowi wane dodatkowe ródło finansowania inwestycji polskich przedsibiorstw. Inwestycje zagraniczne stały si take wanym kanałem upowszechniania wiedzy i podnoszenia jakoci produkcji polskich przedsibiorstw, zarówno bezporednio w postaci importu nowych technologii, adaptacji nowoczesnych form zarzdzania i organizacji produkcji w firmach z udziałem kapitału zagranicznego, jak i porednio, dziki presji konkurencyjnej wywieranej na przedsibiorców krajowych. Osobnym zagadnieniem pozostaje oddziaływanie bezporednich inwestycji zagranicznych (BIZ) na tempo wzrostu gospodarczego. W Polsce wyrónia si tu dwa etapy napływu inwestycji zagranicznych. W pierwszym etapie napływ BIZ zwizany był z istnieniem pokanego rynku wewntrznego i wizał si z popraw efektywnoci ekonomicznej przedsibiorstw poprzez wzmoon konkurencj zwizan z napływem inwestycji zagranicznych. Zatem wpływ BIZ na wzrost gospodarczy dokonywał si dziki poprawie produktywnoci gospodarki. W drugim etapie, wobec słabncego tempa wzrostu spoycia wewntrznego oraz zaostrzajcej si konkurencji wewntrz kraju napływ BIZ poprzez zaangaowanie inwestorów zagranicznych w inwestycje w sektory eksportowe znaczco wpłynł na tempo wzrostu eksportu. Dla oceny roli BIZ we wzrocie gospodarczym Polski istotne jest okrelenie podstawowych charakterystyk jej obecnego etapu rozwoju. Pomocna moe tu by koncepcja M. Portera (Competitive Advantage of Nations, 1990) okrelania etapu rozwoju danego kraju na podstawie zmian wzorca przewag konkurencyjnych. Porter wyrónił cztery podstawowe etapy rozwoju: 5

6 rozwój sterowany przez czynniki wytwórcze (tzn. prac, surowce), rozwój sterowany przez inwestycje, rozwój sterowany przez innowacje, etap dobrobytu. Analiza zmian wskaników przewagi konkurencyjnej w handlu zagranicznym Polski w okresie pokazuje, e Polska wci notuje stosunkowo wysokie wskaniki przewagi konkurencyjnej dla towarów bazujcych na surowcach, jednak maj one stał tendencj spadkow. Jednoczenie ujawnia si znaczca przewaga konkurencyjna dla towarów bazujcych na inwestycjach, przy stałej tendencji do poprawy wskaników w tej grupie towarowej. Równie z analizy zwizków midzy kształtowaniem si przewag konkurencyjnych w handlu a napływem BIZ wynika, e Polska znajduje si na etapie sterowanym inwestycjami. Oznacza to, e nasz rozwój gospodarczy w obecnej fazie jest najsilniej uzaleniony zarówno od napływu BIZ, jak od inwestycji podejmowanych przez rodzimych inwestorów. wiadcz o tym równie osigane przewagi konkurencyjne o charakterze kosztowym, których ranking został zamieszczony w Aneksie do niniejszego opracowania. Ranking tych przewag dotyczy rynku europejskiego, amerykaskiego (USA), japoskiego oraz rosyjskiego, czyli rynków najwikszych potg gospodarczych współczesnej gospodarki wiatowej, reprezentujcych jednoczenie wysoki popyt na importowane przez te kraje produkty. Analiza osiganych przez Polsk przewag komparatywnych (kosztowych) na analizowanych rynkach potwierdza wyniki osigane z analizy przewag konkurencyjnych opartej na zaprezentowanym wczeniej modelu czynnikowym (wynikajcym z etapów rozwoju gospodarczego kraju), zwłaszcza w odniesieniu do rynków krajów wysoko rozwinitych). W odniesieniu do rynku rosyjskiego jak równie amerykaskiego na szczególn uwag zasługuj wysokie przewagi komparatywne osigane przez eksportowane z Polski towary rolno-spoywcze oraz wiele surowców (por. Aneks). Z przeprowadzonych bada wynika równie, e w ostatnim okresie nastpiła poprawa w odniesieniu do wskanika przewagi konkurencyjnej w odniesieniu do towarów bazujcych na innowacjach i technologii, bowiem wskanik ten osigał w badanych latach (1995, 2000 i 2004) poziom odpowiednio 0,63, 0,84 i 0,96, co nie wskazuje jeszcze wprawdzie na istnienie przewagi konkurencyjnej, której poziom mierzony jest powyej poziomu 1,00 ale moe wiadczy o stopniowym zblianiu si do tego etapu. Osignicie tego poziomu w najbliszych latach zalee bdzie od poniesionych w Polsce nakładów na innowacje oraz na transfer do przedsibiorstw i komercjalizacj technologii powstajcych w sferze naukowobadawczej w kraju i za granic. Biorc pod uwag powysze uwarunkowania jako cele czstkowe Strategii zidentyfikowano: Popraw wizerunku gospodarki polskiej oraz Umidzynarodowienie polskiej gospodarki 6

7 IV. Aktualna sytuacja w zakresie systemu promocji gospodarki 1. Otoczenie instytucjonalne Jednym z głównych problemów polskiej polityki promocyjnej w zakresie gospodarki jest słaba koordynacja działa licznych instytucji. Działania takie prowadz dzisiaj m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Gospodarki, placówki dyplomatyczne, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Polska Organizacja Turystyczna oraz wiele innych instytucji i organizacji, wród których najwaniejsze to Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci oraz Krajowa Izba Gospodarcza. Brakuje koordynacji i całociowego planu strategii promocyjnej Polski. Utworzenie w marcu 2004 roku Rady Promocji Polski, której zadaniem jest m.in. opracowanie projektów wytycznych oraz rednio- i długofalowych strategii promocji Polski, proponowanie mechanizmów współpracy organów administracji rzdowej z organizacjami przedsibiorców oraz innymi organizacjami pozarzdowymi, rodowiskami twórczymi, rodowiskami polonijnymi na rzecz promocji Polski jest pierwszym instrumentem, który moe przyczyni si do poprawy sytuacji. Jednoczenie w ostatnim okresie wprowadzone zostały (lub bd wprowadzone w najbliszym czasie) pewne zmiany instytucjonalne, sporód których do najwaniejszych zaliczy naley: - prace nad utworzeniem polskiej agencji promocji gospodarczej, w formie pastwowej osoby prawnej, odpowiedzialnej za promocj gospodarcz o zakresie kompetencji znaczco szerszym ni obecnie funkcjonujca Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, - zlikwidowanie czci Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych Ambasad/Konsulatów RP i przekształcenie pozostałych z dniem 1 maja 2006 r. w Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad RP, które przejły cz zada WEH-ów. Pozostałe zadania wykonuj Wydziały Ekonomiczne Ambasad i Konsulatów, - przypisanie ministrowi właciwemu do spraw gospodarki w ustawie o działach administracji zada z zakresu promocji gospodarczej. Zadanie to poza granicami kraju bdzie realizowane w porozumieniu z ministrem właciwym do spraw zagranicznych. Natomiast w zakresie promocji sektora rolno-spoywczego zadanie to bdzie realizowane w porozumieniu z ministrem właciwym do spraw rolnictwa i do spraw rynków rolnych, a w zakresie upowszechniania informacji o osigniciach naukowych, naukowo-technicznych i przedsiwziciach innowacyjnych w porozumieniu z ministrem właciwym ds. nauki. 1.1 Ministerstwo Spraw Zagranicznych Zgodnie z ustaw o działach administracji rzdowej minister właciwy do spraw zagranicznych jest odpowiedzialny za promocj Rzeczpospolitej Polskiej oraz prowadzi działania w zakresie dyplomacji publicznej i promocji kultury RP. 1.2 Ministerstwo Gospodarki Zgodnie z ustaw o działach administracji rzdowej Minister właciwy do spraw gospodarki odpowiada za realizacj zada z zakresu współpracy gospodarczej z zagranic, w tym za promocj polskiej gospodarki. 7

8 1.3. Instytucje rzdowe i pozarzdowe Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. Ze rodków Ministra Gospodarki finansowana jest działalno Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., która odpowiedzialna jest za promocj bezporednich inwestycji zagranicznych w Polsce. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., bdca w 100% własnoci Skarbu Pastwa, prowadzi działania majce na celu zwikszanie napływu bezporednich inwestycji zagranicznych do Polski. Misj PAIiIZ jest kreowanie pozytywnego wizerunku Polski w wiecie oraz promocja polskich produktów i usług. PAIiIZ przygotowuje materiały informacyjne i promocyjne o Polsce, organizuje konferencje i akcje promocyjne w kraju i na wiecie, majce zachci firmy zagraniczne do podjcia decyzji o inwestowaniu w Polsce, słuy pomoc inwestorom zagranicznym podczas procesu inwestowania w Polsce. W ramach corocznie podpisywanych umów z Ministerstwem Gospodarki PAIiIZ realizuje nastpujce zadania: obsługuje indywidualnych inwestorów zagranicznych, w ramach współpracy regionalnej organizuje i wspiera regionalne Centra Obsługi Inwestora, prowadzi szkolenia dla władz samorzdowych, organizuje konferencje regionalne, bierze udział i organizuje imprezy i misje dla inwestorów zagranicznych, misje dziennikarzy zagranicznych do Polski, przygotowuje publikacje, filmy promocyjne o Polsce, organizuje kampanie w globalnych mediach ekonomicznych, prowadzi portal internetowy PAIiIZ, przygotowuje list najwikszych inwestorów zagranicznych w Polsce, realizuje badania nt. warunków inwestowania w Polsce, prowadzi punkt informacyjny PAIiIZ S.A. w Japonii, realizuje program rozwoju powiza kooperacyjnych pomidzy firmami zagranicznymi w Polsce i przedsibiorstwami krajowymi oraz program dla poddostawców sektora lotniczego w Polsce. Przykładem działania promocyjnego o szerszym zakresie oddziaływania była trwajca sze tygodni, od wrzenia do listopada 2005 roku, kampania promocyjna polskiej gospodarki w mediach zagranicznych, zrealizowana przez Polsk Agencj Informacji i Inwestycji Zagranicznych. W jej ramach ukazało si około 400 spotów reklamowych w BBC World, 100 spotów na antenie CNN International oraz 10 edycji reklamy prasowej w "Time Magazine", "Financial Times" i "Wall Street Journal" Polska Organizacja Turystyczna Polska Organizacja Turystyczna, utworzona na mocy ustawy z 25 czerwca 1999 r. jako pastwowa osoba prawna, rozpoczła swoj działalno w styczniu 2000 r. Do jej zada, jako Narodowej Organizacji Turystycznej (NTO) ustawodawca zaliczył: 8

9 promocj Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie, zapewnienie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na wiecie, inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju oraz modernizacji infrastruktury turystycznej, inspirowanie tworzenia regionalnych i lokalnych organizacji turystycznych oraz współprac z tymi jednostkami, jak równie jednostkami samorzdu terytorialnego. W latach działania Polskiej Organizacji Turystycznej koncentrowały si na upowszechnianiu pozytywnego wizerunku Polski. Promocja Polski na rynkach zagranicznych realizowana była przez polskie orodki informacji turystycznej, a take przy współpracy z innymi polskimi instytucjami (wydziały ekonomiczno - handlowe ambasad, instytuty polskie). Nastpiło zintensyfikowanie promocji wizerunku i produktów poprzez zwikszenie liczby i zasigu geograficznego targów turystycznych. Co roku organizowanych było około 90 imprez targowych na rynkach europejskich i wiatowych. Wzmocnieniu i poszerzeniu działa promocyjnych słuyło równie powstanie nowych struktur organizacyjnych promujcych polsk turystyk, w tym 16 regionalnych organizacji turystycznych i ponad 100 lokalnych organizacji turystycznych współpracujcych z POT. Dziki współpracy z krajami Grupy Wyszehradzkiej i Grupy Krajów Nadbałtyckich moliwe było zintensyfikowanie promocji Europy rodkowej, w tym Polski, na rynkach pozaeuropejskich Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE S.A.) powstała w 1991 roku jako pierwsza wyspecjalizowana instytucja prowadzca ubezpieczenia kredytów eksportowych. Przedmiotem działalnoci Korporacji jest: - ubezpieczanie nalenoci przysługujcych od kontrahentów zagranicznych i krajowych, w tym: - prowadzenie gwarantowanych przez Skarb Pastwa ubezpiecze eksportowych (zgodnie z ustaw z dnia 7 lipca 1994 roku o gwarantowanych przez Skarb Pastwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych), - udzielanie gwarancji ubezpieczeniowych, - reasekuracja czynna i bierna. Uzupełnienie oferty o ubezpieczenie kredytu krajowego oraz instrumenty ułatwiajce pozyskanie finansowania spowodowało dynamiczny rozwój KUKE S.A. jako instytucji wspierajcej działalno polskich przedsibiorstw na rynkach midzynarodowym i krajowym. Jednoczenie, na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o gwarantowanych przez Skarb Pastwa ubezpieczeniach eksportowych, został stworzony i wprowadzony do przepisów prawa system udzielania przez KUKE S.A. ubezpiecze i gwarancji ubezpieczeczeniowych gwarantowanych przez Skarb Pastwa, umoliwiajcy wspieranie projektów eksportowych. 9

10 1.3.4 Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci jest agencj rzdow powstał w 2000 r. w wyniku przekształcenia działajcej od 1995 roku Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i rednich Przedsibiorstw. Celem jej działania jest realizacja programów rozwoju gospodarki, zwłaszcza w zakresie wspierania rozwoju małych i rednich przedsibiorstw, rozwoju eksportu, rozwoju regionalnego, wykorzystywania nowych technik i technologii oraz tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu oraz rozwoju zasobów ludzkich. W zakresie promocji eksportu PARP realizuje zadania zapisane w Programie Rozwoju Przedsibiorstw Eksportowych, w ramach Programu Phare 2003 Spójno Społeczno- Gospodarcza, dotyczce wsparcia MSP z województw: kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, mazowieckiego, podkarpackiego, pomorskiego, lskiego, witokrzyskiego, warmiskomazurskiego oraz wielkopolskiego. Ponadto realizowane s dwa wane projekty szkoleniowe w zakresie promocji eksportu sektora MSP Wstp do Eksportu oraz Wprowadzenie do Eksportu, dotyczce zarówno unijnych, jak i pozaeuropejskich rynków eksportowych, w ramach których przewiduje si przeszkolenie pracowników kilkuset przedsibiorstw tego sektora Krajowa Izba Gospodarcza Utworzona w 1990 r. Krajowa Izba Gospodarcza integruje rodowisko polskich przedsibiorców wokół wspólnych celów, aby jak najlepiej reprezentowa ich interesy wobec rzdu, administracji centralnej i władz lokalnych oraz otoczenia zewntrznego. Odbywa si to m.in. poprzez monitorowanie prawa gospodarczego, opiniowanie projektów ustaw, zgłaszanie opinii i stanowisk rodowiska oraz przygotowywanie ekspertyz. Wanym zadaniem Izby jest współpraca midzynarodowa, wspieranie eksportu i promocja gospodarcza oraz działania na rzecz pełnej integracji polskiej gospodarki z jednolitym rynkiem UE. Krajowa Izba Gospodarcza udziela porad prawnych, dokonuje legalizacji dokumentów handlowych oraz wydaje karnety ATA. Przyjmuje i wysyła misje handlowe, ułatwia udział w imprezach wystawienniczych, a take organizuje targi kooperacyjne. KIG współorganizowała udział Polski w wiatowej Wystawie EXPO 2000 w Hanowerze i EXPO 2005 w Aichi, organizowała wystpienia promocyjne Polski w krajach kolejno przewodzcych Unii Europejskiej (Belgia, Hiszpania, Dania, Austria i Szwecja) Inne podmioty Ponadto na rynku promocji gospodarczej działa kilkadziesit małych i rednich organizacji i przedsibiorstw specjalizujcych si w jednym lub kilku obszarach działalnoci promocyjnej. Wród nich do najwaniejszych zaliczy naley organizacje przedsibiorców i pracodawców, takie jak np. Polska Konfederacja Pracodwaców Prywatnych Lewiatan, Konfederacja Pracodwaców Polskich, Business Centre Club, Zwizek Rzemiosła Polskiego, czy bilateralne izby przemysłowo-handlowe (jak np. Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa, British Chamber of Commerce, Polsko-Francuska Izba Przemysłowo-Handlowa, Polish American Chamber of Commerce czy American Chamber of Commerce). 10

11 2. Rola Ministerstwa Gospodarki Do koca 2005 r. Ministerstwo Gospodarki działało w oparciu o Program Promocji Gospodarczej Polski do roku 2005, przyjty przez Rad Ministrów do realizacji w 2003 r. Do jego głównych celów naleał działana zwizane z: popraw midzynarodowej konkurencyjnoci wyrobów krajowego przemysłu i rolnictwa, skuteczniejsz promocj polskich towarów, zwikszaniem napływu do Polski bezporednich inwestycji zagranicznych, szczególnie proeksportowych i innowacyjnych, a take wzrostem polskich inwestycji bezporednich za granic. Program ten został formalnie zakoczony wraz z upływem 2005 roku. Wobec braku długofalowego dokumentu programowego, który obejmowałby horyzontem rok 2006 i lata dalsze, Ministerstwo realizuje aktualnie tylko te wybrane załoenia kierunkowe i zadania wynikajce z poprzedniego programu, które nie straciły swojej aktualnoci. Przygotowywana obecnie Strategia promocji gospodarki polskiej pozwoli na długofalowe okreslenie celów i instrumentów ministra gospodarki w tym zakresie. 2.1 Promocja eksportu Jednym z priorytetowych celów polityki handlowej rzdu jest wzrost udziału Polski w midzynarodowej wymianie handlowej. Warunkiem jego realizacji jest zwikszenie efektywnoci narzdzi i programów promocji i wspierania eksportu, przyczyniajcych si do wzrostu konkurencyjnoci polskich przedsibiorstw i ich produktów na rynkach midzynarodowych, jak równie zapewnienie otoczenia instytucjonalnego, gwarantujcego naleyte ich funkcjonowanie. W 2006 roku MG realizuje wspieranie przedsibiorców w oparciu o instrumenty promocji eksportu, zmodyfikowane w stosunku do obowizujcych w okresie przed wstpieniem Polski do Unii Europejskiej. Modyfikacja ta polegała na przekształceniu wszystkich instrumentów w programy pomocowe, zapewniajc ich zgodno z prawem UE Instrumenty promocji eksportu współfinansowane z funduszy strukturalnych W ramach poddziałania Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw, lata , (zapewniajcego współfinansowanie projektów ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ERDF) prowadzone jest: dofinansowanie kosztów uczestnictwa polskich firm w targach i wystawach za granic inicjowanie i dofinansowanie kosztów udziału polskich firm w wyjazdowych misjach gospodarczych zwizanych z udziałem w targach i wystawach za granic Realizacja innych zada w obszarze promocji eksportu Ministerstwo Gospodarki wykorzystuje take nastpujce instrumenty, wspierajce rozwój eksportu: dofinansowanie branowych projektów promujcych eksport, 11

12 dofinansowanie midzynarodowych konferencji, seminariów, szkole i innych przedsiwzi zwizanych z promocj i wspieraniem eksportu, dofinansowanie kosztów publikacji wydawnictw promujcych eksport, dofinansowanie kosztów udziału w szkoleniach dla przedsibiorców w ramach Akademii Handlu Zagranicznego, dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatu wyrobu, wymaganego na rynkach zagranicznych, dofinansowanie konsorcjów eksportowych realizujcych projekty Domów Polskich. Ministerstwo Gospodarki zajmuje si take realizacj innych zada z obszaru promocji i wspomagania przedsibiorców, midzy innymi poprzez: nadzór nad działalnoci promocyjn Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad RP za granic, w tym nad prowadzeniem analizy i badania rynku kraju urzdowania, organizowaniem stoisk informacyjnych na imprezach wystawienniczotargowych, prowadzeniem dystrybucji dla odbiorców w kraju urzdowania biuletynów informacyjnych oraz materiałów promocyjnych otrzymywanych z kraju, działalnoci PR, organizacj seminariów oraz spotka promocyjnych, pomoc w nawizywaniu kontaktów handlowych, utrzymanie funkcjonowania i rozbudow funkcjonalnoci Portalu Promocji Eksportu prowadzenie bada ankietowych wród przedsibiorców na temat istniejcych i nowotworzonych programów promocji, przyznawanie nagród Ministra Gospodarki za szczególne osignicia w zakresie promocji eksportu, współprac z Ministerstwem Finansów w ramach nadzoru nad działalnoci KUKE S.A. na rzecz zwikszenia wartoci eksportu objtego ubezpieczeniami i gwarancjami KUKE S.A. oraz Bankiem Gospodarstwa Krajowego na rzecz aktywizacji działalnoci porczeniowo-gwarancyjnej Skarbu Pastwa, współprac z Ministerstwem Finansów, BGK i KUKE S.A. w zakresie programu dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych (DOKE) oraz na rzecz zwikszenia udziału kredytów bankowych w finansowaniu transakcji eksportowych, współprac z Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Spraw Zagranicznych na rzecz zwikszenia zaangaowania Polski w pomoc rozwojow dla krajów najsłabiej rozwinitych, współprac z Ministerstwem Finansów w zakresie udzielania rzdowych kredytów finansujcych polski eksport udzielanych na zasadach komercyjnych i pomocy wizanej, koordynacj prac dotyczcych udziału Polski w wystawach wiatowych. 2.2 Promocja napływu bezporednich inwestycji zagranicznych Celem działa w tym zakresie jest stworzenie warunków dla zwikszania napływu do Polski bezporednich inwestycji zagranicznych (BIZ), sprzyjajcych unowoczenianiu i wzrostowi konkurencyjnoci polskich towarów i usług. Prowadzone działania powinny przyczynia si do: 12

13 wzmocnienia pozycji Polski jako dobrego miejsca dla lokowania inwestycji, wzmocnienia korzystnego wizerunku Polski i jej gospodarki w wiecie, zwikszenia napływu BIZ do poziomu ok. 10 mld USD rocznie od 2006 roku, w tym przede wszystkim w formie greenfield, zwikszenia BIZ w sektorach zaawansowanych technologii lub tzw. sektorach wschodzcych do poziomu 20% ogółu BIZ, wyrównywania dysproporcji geograficznych w rozwoju gospodarczym regionów. Działania w zakresie promocji inwestycji zagranicznych realizowane s zarówno bezporednio przez Ministerstwo Gospodarki, jak i przez Polsk Agencj Informacji i Inwestycji Zagranicznych. 2.3 Turystyka Minister Gospodarki jako minister właciwy do spraw turystyki odpowiada za realizacj zada zwizanych z kształtowaniem polityki w zakresie turystyki i za sprawy zagospodarowania turystycznego kraju oraz mechanizmy regulujce rynek turystyczny. Działania ministra właciwego do spraw turystyki polegaj na inicjowaniu i kształtowaniu polityki rzdu w stosunku do turystyki oraz na przedkładaniu rónego rodzaju inicjatyw i aktów normatywnych. Realizuje te zadania w zakresie współpracy z zagranic w sferze turystyki oraz wynikajce z członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz organizacjach midzynarodowych. Do koca roku 2006 podstawowym dokumentem okrelajcym kierunki działa w dziedzinie turystyki jest Strategia rozwoju turystyki w latach Rzdowy program wsparcia rozwoju turystyki w latach Głównym celem Strategii... jest poprawa konkurencyjnoci polskiej oferty turystycznej na rynku midzynarodowym i krajowym. Obecnie Ministerstwo Gospodarki opracowuje Strategi Rozwoju Turystyki na lata Strategia rozwoju turystyki na lata stanowi bdzie koncepcj modernizacji polskiej turystyki. Proponowane w Strategii rozwoju turystyki na lata cele i priorytety bd sprzyja budowaniu silnych podstaw gospodarki turystycznej, zwikszajcej swój udział w gospodarce narodowej. 3. Finansowanie programów promocji gospodarczej 3.1 rodki w dyspozycji Ministerstwa Gospodarki W 2006 r. ze rodków na promocj eksportu znajdujcych si w budecie Ministra Gospodarki (wczeniej Ministra Gospodarki i Pracy) cz 20 Gospodarka, dział 500 Handel, rozdział Promocja eksportu - wydatkowano kwot 52,05 mln zł, w tym na dotacje dla PAIiIZ 13 mln zł. W poprzednich latach wielkoci rodków w budecie MG na promocj eksportu oraz na dotacje dla PAIiIZ SA (oraz jej poprzedniczki PAIZ SA) kształtowały si nastpujco: 13

14 Budet (realizacja) (w tys. zł) W tym dotacje dla PAIiIZ SA (w tys. zł) rodki te zostały przeznaczone na sfinansowanie wydatków zwizanych z działalnoci promocyjn Ministerstwa Gospodarki i podległych Ministrowi Gospodarki wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów RP (WEH) oraz na dofinansowania przedsiwzi promujcych polski eksport, a take na działania PAIiIZ (zgodnie z podpisanymi umowami). W 2007 r. w budecie MG zaplanowano łcznie na promocj eksportu 52,065 mln zł w tym na działalno PAIiIZ ok. 13 mln zł. 3.2 rodki w dyspozycji PARP W 2006 r. Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci przeznaczyła na promocj eksportu łcznie około 48 mln zł, z czego: w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich (współfinansowanego z funduszy strukturalnych Europejski Fundusz Społeczny) PARP realizuje 2 projekty zwizane ze wspieraniem eksportu, o łcznej wartoci ponad 40,5 mln zł. W ramach w/w projektów s prowadzone szkolenia, wizyty studialne i opracowywane poradniki. Przetargi na realizacj projektów zostały ju rozstrzygnite, w Programie Rozwoju Przedsibiorstw Eksportowych Phare (realizowanym w ramach Regionalnych programów wsparcia MSP edycji 2002 i 2003) udzielane jest wsparcie dla MSP na współfinansowanie opracowania i wdroenia planów rozwoju eksportu przez eksporterów/potencjalnych eksporterów, programy Phare 2002 Przedsibiorczo w Polsce Regionalny program wsparcia MSP oraz Phare 2003 Regionalny program wsparcia MSP: w ramach obu programów na wsparcie działa zwizanych z promocj eksportu przeznaczono około 2,25 mln zł. 3.3 rodki w dyspozycji POT W budecie Polskiej Organizacji Turystycznej na rok 2007 zaplanowano 37,9 mln zł. Budet ten w poprzednich latach kształtował si nastpujco: Budet (w tys. zł)

15 V. Charakterystyka polskiego handlu zagranicznego 1. Wzrost obrotów towarowych z zagranic w latach W latach nastpiło wyrane oywienie tempa wzrostu obrotów towarowych z zagranic. Przypieszenie to było szczególnie widoczne w ostatnich trzech latach, przy czym zdecydowanie bardziej dynamiczne było po stronie eksportu. W roku 2005 Polska naleała do krajów o najszybszym wzrocie eksportu, prawie trzykrotnie wyszym ni eksportu wiatowego, co przełoyło si na znaczny wzrost naszego udziału w wiatowym eksporcie (z 0,71% w roku 2003 do 0,86% w roku 2005), a Polska przesunła si na 30 pozycj wród wiatowych eksporterów. Znaczenie eksportu w gospodarce (mierzone udziałem eksportu w PKB) wzrosło z 21,4% w roku 2002 do 29,4% w roku Szczególnie pozytywn tendencj widoczn w polskim handlu zagranicznym w ostatnich kilku latach (w przeciwiestwie do sytuacji w pierwszych 10 latach transformacji) jest systematyczna redukcja deficytu wymiany. Moe to wiadczy o rzeczywistym postpie w procesie restrukturyzacji i unowoczenienia polskiej gospodarki, a w rezultacie o wzrocie konkurencyjnoci polskiej oferty towarowej na rynkach zagranicznych. 2. Zmiany struktury geograficznej obrotów towarowych w latach Zwikszenie nowoczesnoci i otwartoci gospodarki na wiat znajduje potwierdzenie w systematycznym wzrocie udziału rynków wysoko rozwinitych w polskim eksporcie (w ostatnich 5 latach o dalsze 8,6 pkt, do 83,6%). Dynamiczny wzrost eksportu do krajów wysoko rozwinitych (o 127,6%) znacznie wyprzedzał wzrost importu z tych rynków (o 57,9%). Eksport na rynki rozwinite w ostatnich 5 latach rósł w tempie redniorocznym o 2,2 pkt proc. szybciej ni eksport ogółem, podczas gdy redniorocznie import z tego kierunku okazał si jedynie o 0,8 pkt szybszy od przecitnej dla całego importu. 2.1 Rynki europejskie Wród krajów rozwinitych czołowe miejsce wród rynków docelowych dla polskich eksporterów zajmuj rynki UE. Ich udział w polskim eksporcie w ostatnich 5 latach zwikszył si (w znacznym stopniu take dziki poszerzeniu UE o nowych 10 krajów) z 70% w roku 2000 do 77,2% w roku W tym czasie udział rynków unijnych w łcznym imporcie zwikszył si o 4,4 pkt proc., do ponad 65,5%. Wysoki deficyt w obrotach z UE, który w roku 2000 był bliski 8,5 mld Euro, przekształcił si w roku 2005 w nadwyk wielkoci 1,9 mld Euro. Relatywnie najmniej korzystne zmiany zaszły w tym czasie w handlu z Niemcami, tj. z tradycyjnie najwikszym dla polskich firm rynkiem unijnym. Eksport do Niemiec zwikszył si w cigu minionych 5 lat o 68,0%, czyli w tempie o połow wolniejszym ni ogólny eksport do UE. Natomiast tempo wzrostu importu z Niemiec wyniosło 57,7% i okazało si wolniejsze ni przecitnie w imporcie z UE o 6,0 pkt proc. Powysza dysproporcja jest w znacznej mierze nastpstwem utrzymujcej si od kilku lat dekoniunktury na rynku niemieckim. Z sytuacj w handlu z Niemcami korzystnie kontrastowały zmiany w obrotach z innymi wikszymi rynkami unijnymi, takimi jak Wielka Brytania, Francja czy Włochy. 15

16 W handlu z krajami EFTA, w tym głównie z Norwegi, na odnotowanie zasługuje fakt znacznego wzrostu skali obrotów przy równoczesnej wyranej poprawie stanu ich zrównowaenia. 2.2 Rynki pozaeuropejskie W cigu ostatnich 5 lat polski eksport na rynek USA zwikszył si zaledwie o 36,6%, do poziomu niespełna 1,5 mld Euro, a import obniył si o 17,8% do poziomu poniej 2 mld Euro. Oznaczało to redukcj deficytu wymiany z 1,3 mld Euro w 2000 r. do 0,5 mld Euro w roku Z kolei handel z Japoni (podobnie jak z innymi krajami azjatyckimi) przynosi z kadym rokiem pogłbienie ujemnego salda. Wzrost eksportu w ostatnich 5 latach był tu wprawdzie prawie trzykrotnie szybszy ni importu, ale ze wzgldu na ponad 10 krotnie nisz skal eksportu ni importu nie znalazło to widocznego przełoenia na saldo wymiany. 2.3 Rynki wschodnie Kraje WNP powanie umocniły w ostatnich 5 latach swoj pozycj w polskim handlu zagranicznym. Polski eksport na te rynki wzrósł z niespełna 2,3 mld Euro w roku 2000 do ponad 6,2 mld Euro w 2005 r., czyli o prawie 172%. Import zwikszył si w tym czasie w tempie niemal trzykrotnie wolniejszym (o 61,3%), ale poniewa jego skala w roku wyjciowym niemal trzykrotnie przewyszała eksport, deficyt wymiany po 5 latach uległ jedynie stosunkowo niewielkiej redukcji (z prawie 3,6 mld Euro w roku 2000 do prawie 3,3 mld Euro w 2005 r.). Udział WNP w polskim eksporcie zwikszył si o 2,1 pkt proc. do 8,7%, podczas gdy udział w imporcie utrzymuje si przez cały okres na zblionym poziomie około 11% (w 2005 r. 11,7%). Decydujcy wpływ na ogólnie coraz lepsze wyniki wymiany z tym ugrupowaniem miało notowane w ostatnich dwóch latach wyjtkowe oywienie eksportu do Rosji. Po okresie powanej zapaci eksportowej na rynek rosyjski w latach szczególnie dwa ostatnie lata przyniosły w tej dziedzinie pozytywny przełom. O ile w okresie eksport do Rosji wzrósł zaledwie o 400 mln Euro (do poziomu mln Euro), to w roku 2004 zwikszył si o blisko 1 mld Euro, a w roku 2005 o dalsze 870 mln Euro do poziomu 3,2 mld Euro, co oznacza potrojenie eksportu do Rosji w cigu ostatnich 5 lat. W tym samym czasie import z Rosji zwikszył si o 43,9%, do poziomu ponad 7,2 mld Euro. W rezultacie deficyt wymiany z Rosj w roku 2005 uległ nieznacznej redukcji o 30 mln Euro, do poziomu około 4,0 mld Euro. Udział Rosji w ogólnym polskim eksporcie zwikszył si w cigu ostatnich 5 lat z 2,7% do 4,4%, podczas gdy udział importu z Rosji w ogólnym imporcie obniył si z 9,4% do 8,9%. Tempo wzrostu eksportu na Ukrain było niemal o połow wolniejsze ni do Rosji, jednak jego skala w ostatnich 5 latach uległa podwojeniu. Import zwikszył si w tym czasie o ponad 58% (do poziomu dwukrotnie niszego od eksportu). W rezultacie nadwyka w obrotach z Ukrain zwikszyła si w cigu ostatnich 5 lat o 0,9 mld Euro do poziomu prawie 1,3 mld Euro. 16

17 2.4 Kraje rozwijajce si Najmniej korzystne zmiany wystpiły w handlu z krajami rozwijajcymi si. Grupa ta jest zdecydowanie najliczniejsza i wymyka si z jednoznacznej oceny. W niniejszej analizie przyjmuje si, i w skład tego ugrupowania rynków wchodz umownie wszystkie kraje spoza: grupy krajów rozwinitych, tj. nalecych aktualnie do UE, EFTA i pozaeuropejskich krajów rozwinitych, krajów członkowskich CEFTA, nie nalecych jeszcze do UE, europejskich krajów członkowskich b. ZSRR. Eksport na te rynki zwikszył si w ostatnich 5 latach z 2,0 mld Euro w roku 2000 do 4,6 mld Euro w 2005 r., tj. o 122,2%, czyli o 14,5 pkt proc. szybciej ni eksport ogółem. Natomiast import z tych rynków uległ w tym czasie podwojeniu, czyli zwikszył si ponad dwukrotnie szybciej ni import ogółem. W rezultacie deficyt wymiany uległ podwojeniu z 3,5 mld Euro w roku 2000 do 7,7 mld Euro w 2005 r., osigajc tym samym 80% łcznego deficytu w polskim handlu. Poziom zrównowaenia wymiany z krajami rozwijajcymi si (mierzony relacj deficytu do eksportu) wynosi -170%, podczas gdy analogiczny wskanik dla obrotów z Rosj wyniósł -128%, a w obrotach z UE osignł warto dodatni 0, Zmiany struktury towarowej obrotów handlowych W okresie ostatnich 5 lat nie odnotowano wprawdzie zasadniczych zmian w strukturze przedmiotowej (towarowej) obrotów, jednak w przypadku niektórych grup towarowych zaistniały zmiany godne odnotowania. Na tle przecitnego tempa wzrostu eksportu w ostatnich 5 latach, naley odnotowa : relatywnie szybki (o 147,9%) wzrost eksportu towarów rolno-spoywczych i w efekcie wzrost ich udziału w eksporcie z 8,4% w roku 2000 do 10,0% w 2005 r., znacznie szybszy od przecitnej, sigajcy ok. 140%, wzrost skali eksportu wyrobów przemysłu elektromaszynowego, co przyniosło wzrost udziału tej grupy w eksporcie ogółem z 35,1% do 40,6%, wyszy o 19 pkt proc. od przecitnej dla eksportu ogółem wskanik wzrostu eksportu wyrobów przemysłu chemicznego, a zwłaszcza tworzyw sztucznych i wyrobów gumowych. Wzrost eksportu wyrobów elektromaszynowych, najbardziej dynamiczny sporód innych grup, jest tym bardziej godny podkrelenia, e grupa ta zarazem bezwzgldnie dominuje w polskim eksporcie zarówno pod wzgldem skali obrotów, jak i poziomu nowoczesnoci. Na tym tle wyjtkowo niekorzystnie wyrónia si sytuacja w eksporcie wyrobów przemysłu lekkiego. Trwajca od 5 lat stagnacja eksportu wyrobów włókienniczych i odzieowych oraz obuwniczych jest nastpstwem silnej ekspansji i konkurencji zarówno na rynkach zagranicznych, jak i na rynku krajowym ze strony producentów azjatyckich, zwłaszcza chiskich. 4. Podsumowanie Od pocztku obecnej dekady w polskim handlu wyranie zarysowały si dwie przeciwstawne tendencje: 17

18 1. W obrotach z rynkami rozwinitymi, w szczególnoci z rynkami UE, zdecydowanie dominujcymi w ogólnych obrotach, nastpuje systematyczny wzrost eksportu przy równoczesnej poprawie stanu zrównowaenia wymiany. 2. W obrotach z krajami relatywnie słabiej rozwinitymi, w tym zwłaszcza zaliczanymi do grupy rynków rozwijajcych si, wystpuje sytuacja niemal zupełnie odwrotna, tzn. eksport jest niewspółmiernie niski w porównaniu z importem, a dysproporcja ta narasta z roku na rok prowadzc do dynamicznego pogłbiania si deficytu wymiany. Wskanik zrównowaenia obrotów (wyraajcy relacj deficytu do eksportu) w obrotach z UE osignł w roku ubiegłym warto dodatni (ok. 4%), podczas gdy w handlu z rynkami słabiej rozwinitymi był głboko ujemny (-170%). VI. Napływ inwestycji zagranicznych do Polski Bezporednie inwestycje zagraniczne spełniaj wan rol w unowoczenieniu polskiej gospodarki. Wprowadzajc do polskich przedsibiorstw nowe technologie, nowe formy zarzdzania i organizacji produkcji przyczyniaj si do unowoczenienia i poprawy ich funkcjonowania. 1. Wielko napływu BIZ Analiza wielkoci i dynamiki napływu bezporednich inwestycji zagranicznych do Polski w cigu ostatnich lat wykazuje due zrónicowanie tego procesu. W pierwszych latach transformacji naturalnym zjawiskiem był wysoki wzrost napływu w relacji do poprzedniego roku, gdy pocztkowe rozmiary BIZ były niewielkie. W okresie moemy mówi o znacznym i rosncym napływie kapitału do Polski (2,8 10,3 mld ecu/euro rocznie). Naley jednak podkreli, e wyrane zwikszenie wartoci inwestycji w 2000 r. wizało si ze znaczc transakcj zwizan z prywatyzacj Telekomunikacji Polskiej przez France Telecom (transakcja ta stanowiła około 1/3 wartoci napływu BIZ w tym roku). Kolejne trzy lata charakteryzowały si niszym napływem BIZ do Polski, co czciowo wynikało z ogólnowiatowego trendu oraz ze spowolnienia gospodarczego w Polsce. Wyniki ostatnich dwóch lat w zakresie napływu kapitału zagranicznego do Polski generalnie naley oceni pozytywnie. Napływ w wysokoci 10,3 mld euro w 2004 r. oraz 7,7 mld euro w 2005 r. był wyranie wyszy ni w poprzednich 3 latach. Jednoczenie naley podkreli, e decydujcy wpływ na bardzo dobre wyniki 2004 roku miały reinwestowane zyski 3. W 2004 roku ich warto wyniosła 5,1 mld euro, co stanowiło 50,9% napływu BIZ do Polski. W 2005 roku udział ten zmniejszył si do 35,9%. Dowodzi to z jednej strony dobrej kondycji finansowej działajcych u nas firm z kapitałem zagranicznym, a z drugiej ich dobrej oceny sytuacji w Polsce, skłaniajcej do podejmowania decyzji o poszerzaniu zakresu działalnoci. 3 Zgodnie z zasadami sporzdzania bilansu płatniczego reinwestowane zyski s traktowane tak jakby zostały wypłacone inwestorowi bezporedniemu i dopiero potem ponownie przez niego zainwestowane. Wynika to z faktu, ze inwestor bezporedni poprzez fakt posiadania znacznej czci przedsibiorstwa bezporedniego inwestowania (co najmniej 10%) ma wpływ na decyzj o pozostawieniu w przedsibiorstwie nalecego do niego zysku. 18

19 Pomimo znaczcego napływu BIZ do Polski w ujciu nominalnym (skumulowana warto BIZ w Polsce wyniosła w 2005 r. 75,7 mld euro) nie mona uzna, e jest on wystarczajcy dla szybkiego rozwoju gospodarczego Polski i przyspieszenia procesu konwergencji z rozwinitymi gospodarkami Unii Europejskiej i OECD. Warto BIZ w Polsce na tle wiata wyglda skromnie wg szacunków UNCTAD w 2005 r. stanowiła zaledwie około 1,0% wartoci BIZ na wiecie. Potwierdzaj to równie wskaniki uwzgldniajce relacj napływu kapitału zagranicznego do PKB oraz BIZ per capita. Pomimo e wzrost wartoci BIZ w kolejnych latach przełoył si na popraw wspomnianych relacji, to s one znacznie nisze ni nie tylko w krajach UE-15, ale równie w wikszoci pastw regionu Europy rodkowo Wschodniej. Ponadto naley podkreli, e w ostatnich latach inne kraje naszego regionu, w tym midzy innymi Bułgaria i Rumunia, które w najbliszym czasie stan si członkami UE, zaczynaj budzi zainteresowanie inwestorów zagranicznych. Warto BIZ w Rosji wyniosła w 2004 roku 12,4 mld euro, a w 2005 roku 11,7 mld euro Struktura geograficzna napływu BIZ W strukturze geograficznej napływu BIZ do Polski przewaaj firmy z krajów Unii Europejskiej. Ich inwestycje stanowi 85,1% wszystkich inwestycji, a łczna warto zainwestowanego kapitału w 2005 roku wyniosła 75,7 mld euro. Najwicej zainwestowały w Polsce Holandia - 16,4 mld euro, Niemcy 12,3 mld euro i Francja 9,6 mld euro. Łczna warto kapitału ulokowanego w Polsce przez te trzy kraje na koniec 2005 roku wyniosła 38,4 mld euro, co stanowiło 50,7 % ogólnej wartoci BIZ w Polsce Na uwag zasługuje wysoka, cho słabnca, pozycja USA, które mimo znacznego oddalenia geograficznego zainwestowały w Polsce dotychczas 5,6 mld euro, a wic 7,4% ogólnej wartoci BIZ. Rok 2000 przyniósł diametraln zmian w pozycji krajów azjatyckich w strukturze napływu BIZ do Polski. Wczeniejsze inwestycje tych pastw stanowiły kilka procent, przy czym wikszo z nich zwizana była z zaangaowaniem rodków południowokoreaskiego koncernu Daewoo. W zwizku z problemami firmy kapitał został wycofany i przez trzy lata inwestycje z tego obszaru były ujemne. Jednoczenie warto podkreli, e ostatnie dwa lata przyniosły zwikszenie napływu kapitału inwestorów azjatyckich, w głównej mierze pochodzce z Japonii i Korei Płd. Dotyczy to m.in. inwestycji takich firm japoskich jak Toshiba. Sharp Brigstone oraz koreaskich takich jak: LG-Philips czy LG Electronics. Obserwowana dominacja krajów rozwinitych, a zwłaszcza UE, w BIZ realizowanych w Polsce nie jest zaskakujca w kontekcie zarówno tendencji wiatowych, jak i członkostwa Polski w OECD oraz UE. Powszechnym zjawiskiem jest dominacja w BIZ krajów przyjmujcych inwestora z tego samego regionu. W strukturze BIZ pod wzgldem liczby zagranicznych inwestorów najliczniejsz grup stanowi przedsibiorcy z Niemiec oraz Holandii i Francji. 4 World Investment Report, UNCTAD, X.2006 r. 19

20 3. Struktura sektorowa napływu BIZ Do koca 2005 r. najwikszy napływ BIZ notowano w przetwórstwie przemysłowym, gdzie łcznie zainwestowano 27,7 mld euro. Inwestorzy zagraniczni w najwikszym stopniu zainteresowani s inwestycjami w produkcj sprztu transportowego, artykułów spoywczych, napojów i tytoniu oraz papieru, a take w działalno poligraficzn. Na dalszych miejscach znalazły si produkcja metali, wyrobów z metali oraz maszyn i urzdze, produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych oraz urzdze elektrycznych, telewizyjnych i optycznych. Drugi co do wielkoci sektor, w którym zakumulowano najwicej inwestycji zagranicznych, to porednictwo finansowe 15,4 mld euro. Podkrelenia wymaga, e zwikszone zainteresowanie inwestycjami w sektor finansowy obserwowane było zwłaszcza w ostatnich latach. W 1996 r. porednictwo finansowe skupiało ok. 15% wszystkich BIZ, podczas gdy w 2005 r. było to 20,3%. Niewiele mniej BIZ ulokowanych zostało w handlu i usługach warto BIZ w tych sektorach na koniec 2005 r. wyniosła 13,8 mld euro (przy czym warto podkreli, e jeszcze kilka lat temu był to drugi co do wielkoci BIZ obszar zainteresowania zagranicznych przedsibiorców). W strukturze napływu znaczcy udział ma te budownictwo, notowany jest równie wzrost napływu BIZ do sektora obsługi nieruchomoci oraz energetyki. Warto zainwestowanego kapitału nie zawsze koreluje z liczb przedsibiorców angaujcych si w dan działalno. Najlepszym przykładem jest handel, gdzie działa najwiksza liczba inwestorów, co oznacza, e rednia jednostkowa warto kapitału jest relatywnie mniejsza ni w innych sektorach gospodarki. Odmiennie kształtuje si natomiast sytuacja w porednictwie finansowym, gdzie inwestycje zwizane z działalnoci finansow wi si zazwyczaj ze znacznymi jednostkowymi transakcjami. 4. Wpływ BIZ na polski handel zagraniczny Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego systematycznie zwikszaj swoje zaangaowanie w produkcj eksportow (dotyczy to w szczególnoci inwestorów z krajów UE 15) udział podmiotów zagranicznych w polskim eksporcie przekroczył w roku 2004 poziom 62%, a w imporcie 62%. Podmioty te w porównaniu z podmiotami z kapitałem wyłcznie krajowym wyróniaj si znacznie wysz dynamik wzrostu eksportu, a zarazem mniejsz wraliwoci na niekorzystne wahania kursowe. Wynika to z powiza produkcyjnych i handlowych, funkcjonujcych zwłaszcza w ramach duych midzynarodowych korporacji, w tym przede wszystkim w sektorze produkcji maszyn i rodków transportu. 5. Rola spółek z kapitałem zagranicznym w polskiej gospodarce Rola i znaczenie spółek z udziałem kapitału zagranicznego w polskiej gospodarce systematycznie ronie. W 2004 roku przychody spółek z udziałem kapitału zagranicznego 5 wyniosły 656,8 mld zł, co stanowiło 41,6% przychodów wszystkich przedsibiorstw, które złoyły sprawozdanie bilansowe. Przychody spółek wzrosły w 2004 roku w porównaniu 5 O liczbie pracujcych 10 i wicej, tj spółek. 20