Podatkowe ADR Alternatywne metody rozwiązywania sporów podatkowych perspektywa mediacji podatkowej w Polsce

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "www.pwc.pl Podatkowe ADR Alternatywne metody rozwiązywania sporów podatkowych perspektywa mediacji podatkowej w Polsce"

Transkrypt

1 Alternatywne metody rozwiązywania sporów podatkowych perspektywa mediacji podatkowej w Polsce

2 Wstęp Panujący klimat gospodarczy skłania administracje wielu rozwiniętych państw, w tym także Polski, do poszukiwania sposobów na uszczelnienie systemu podatkowego w dążeniu do zwiększenia wpływów do budżetu. W Polsce, zmiany w tym zakresie zaproponowane przez Ministerstwo Finansów obejmują między innymi wprowadzenie ogólnej klauzuli obejścia prawa podatkowego 1, solidarnej odpowiedzialności nabywcy w podatku od towarów i usług 2 oraz opodatkowanie dochodów kontrolowanych spółek zagranicznych 3. W niniejszym raporcie zwracamy uwagę na możliwość wprowadzenia rozwiązań, które mogłyby uczynić rozwiązywanie sporów podatkowych szybszym, prostszym, efektywniejszym a w rezultacie, tak dla Państwa jak i podatnika tańszym. Jedną z charakterystycznych cech systemów prawnych państw rozwiniętych jest funkcjonowanie polubownych (koncyliacyjnych) metod rozwiązywania sporów prawnych. Zapoczątkowane w Stanach Zjednoczonych w miarę instytucjonalizacji i coraz szerszego stosowania, rozwiązania tego typu zostały nazwane alternatywnymi środkami rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution ADR). Dostępność rozwiązań polubownych skutkuje redukcją ilości spraw prowadzonych przed sądami, w zamierzeniu ograniczając rolę władzy sądowniczej do pozycji strażnika zawartych przez strony porozumień oraz źródła rozwiązań w sprawach, w których porozumienie okazuje się niemożliwe, np. ze względu na rozbieżność interpretacji przepisów bądź ze względu na z gruntu antagonistyczne nastawienie stron. Przez ADR rozumiemy wszystkie procedury i tryby postępowania, których zamierzeniem jest osiągnięcie wiążącego strony rozstrzygnięcia bez wchodzenia na tradycyjną drogę sądową lub przy pomocy ograniczonego zaangażowania sądu. W szerszym rozumieniu, procedury ADR mogą także ograniczać ryzyko powstania sporów a priori poprzez dostarczenie mechanizmów ułatwiających współpracę stron. Zastosowanie ADR w prawie podatkowym, które, przynajmniej w kontynentalnych 4 systemach prawa zakłada nierówną, władczą relację organu podatkowego z podatnikiem jest trendem stosunkowo nowym. Korzyści płynące z wprowadzania procedur skierowanych na uniknięcie złożenia przez podatnika skargi na rozstrzygnięcie organu przemawiają jednak za wprowadzaniem tego typu rozwiązań w rozlicznych jurysdykcjach podatkowych. Naszym zdaniem, walory ADR warto rozważyć także na gruncie sporów podatkowych w Polsce. 1 Założenia do projektu zmiany ustawy Ordynacja podaktowa oraz niektórych innych ustaw, projekt z dnia 9 września 2013 r. 2 Ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, Dz r., poz Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (CFC), Rządowe Centrum Legislacji: 4 Tzn. w przeciwieństwie to systemu prawa anglosaskiego (ang. common law). 1

3 Cel i struktura raportu Prezentując niniejszy raport, mamy nadzieję rozpocząć dyskusję zainteresowanych środowisk o wprowadzeniu ADR do polskiego porządku prawa podatkowego. Celem jest wszczęcie debaty skierowanej na wypracowanie rozwiązań, które będą stanowiły użyteczną i realnie dostępną alternatywę dla tradycyjnego sposobu rozstrzygania sporów podatkowych (także poprzez wniesienie skargi na decyzję organu podatkowego do sądu administracyjnego). W raporcie prezentujemy charakterystykę ADR; czerpiąc z przepisów i doświadczeń jurysdykcji podatkowych, w których polubowne metody rozwiązywania spraw funkcjonują obecnie. Przedstawiamy nasze uzasadnienie dla propozycji wprowadzenia podatkowego ADR w Polsce. W załączniku do niniejszego raportu po krótce przyglądamy się wybranym państwom oraz funkcjonującym w nim procedurom podatkowym ADR. W ostatniej części raportu sformułowaliśmy propozycję założeń dla projektu legislacyjnego wprowadzenia procedury ADR do Ordynacji podatkowej 5. Podkreślamy, iż raport nie oferuje gotowych rozwiązań ani nie stanowi jednolitego postulatu prawodawczego. Jeśli jednak nasze założenie, iż w polskiej procedurze podatkowej istnieje potrzeba prawdziwej alternatywy dla sporu sądowoadministracyjnego znajdzie poparcie wśród przedstawicieli podatników, sądownictwa, organów podatkowych oraz środowisk: doradczego i prawniczego, mamy nadzieję, iż nasza publikacja dostarczy argumentów wszystkim stronom debaty, która będzie prowadzić do stworzenia mechanizmu służącego zainteresowanym, zresztą w zgodzie z ideą ADR. 5 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2012 r., poz. 749, Ordynacja podatkowa. 2

4 ADR czym jest i jakie przybiera formy Alternatywne metody rozwiązywania sporów to mechanizmy prowadzące do wypracowania wspólnego stanowiska podatnika z organami podatkowymi. Dzielą się na: Mechanizmy prowadzące do rozstrzygnięcia przed zaistnieniem sporu ADR ex ante Mechanizmami ADR o działaniu prewencyjnym lub profilaktycznym są wszelkie procedury konsultacji interpretacji przepisów lub uzgodnień z organami co do planowanego działania podatnika Mechanizmy prowadzące do rozstrzygnięcia po zaistnieniu sporu ADR ex post Jest to kategoria mechanizmów polubownego rozwiązywania sporów sensu stricto, w którą wpisują się w szczególności negocjacja (postepowanie, w którym uczestniczą tylko strony sporu) i mediacja (postępowanie z udziałem niezależnego arbitra). Techniki i środki działania z grupy ADR mają wspierać funkcjonowanie systemu sądowego i odciążać go tam, gdzie jest to możliwe i celowe. Koncepcja stosowania metod ADR nie podważa roli sądów w wykonywaniu wymiaru sprawiedliwości, a co najwyżej modyfikuje ich właściwe miejsce w tym procesie. Tego typu rozwiązania są stosowane i popularyzowane w wielu jurysdykcjach, zarówno w Unii Europejskiej jak i poza nią. Wprowadzenie takiej procedury uważamy za zasadne na gruncie realiów polskiego prawa podatkowego. 3

5 Korzyści z funkcjonowania ADR w prawie podatkowym 1. Szybkość załatwienia sprawy. Dostępne statystyki 6 dość jednoznacznie sugerują, iż w danym systemie, oczekiwanie na uzyskanie ostatecznego rozstrzygnięcia przez odpowiedni sąd lub trybunał zajmuje znacznie więcej czasu, niż osiągnięcie porozumienia na drodze mediacji czy negocjacji. Przeciągające się spory sądowe z organami podatkowymi mogą mieć istotne konsekwencje dla działalności podatnika, czasem nawet dla płynności finansowej przedsiębiorcy. 2. Niższe koszty obsługi. Ta korzyść wynika bezpośrednio ze skrócenia czasu postępowania. Zarówno dla podatnika jak i dla organu podatkowego szybsze osiągnięcie rozstrzygnięcia oznacza poświęcenie mniejszych zasobów kadrowych i wydatków związanych z prowadzeniem sporu przed sądem. 3. Odciążenie sądów. Choć, jak zaznaczono powyżej 7, odwodzenie podatników od kierowania swoich spraw na ścieżkę sądowoadministracyjną nie jest głównym walorem ADR, nie można go bagatelizować. Udrożnienie przepustowości sądów, pozwalające na skrócenie czasu oczekiwania na rozstrzygnięcie w sprawach, gdzie nie osiągnięto polubownego rozwiązania, zwiększa skuteczność wymiaru sprawiedliwości ogółem. 4. Budowa relacji i zwiększanie zaufania do organów. W toku postępowania spornego strony powołują argumenty w dążeniu do osiągnięcia korzystnego rozstrzygnięcia, czasem powołując nie tylko argumenty materialne, dotyczące istoty sporu, ale także formalne, gdzie podkreślane są wszelkie błędy osób odpowiedzialnych za prowadzenie spraw stron. Warto pamiętać, iż często prowadzony spór stanowi zaledwie jedno z ogniw kontaktu pomiędzy przedstawicielami stron. Umożliwienie im osiągnięcia wzajemnie korzystnego porozumienia uwzględnia aspekt ludzki współpracy pomiędzy podatnikami, a organami. 6 W szczególności dane opublikowane przez brytyjskie organy podatkowe po przeprowadzeniu programu pilotażowego w zakresie ADR: Alternative Dispute Resolution for the Mass Market Pilot Evaluation Report. 7 Patrz: ADR czym jest i jakie przybiera formy, powyżej. 4

6 Mediacja przed sądami administracyjnymi w Polsce W polskim modelu dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego postępowanie mediacyjne stanowi jedną z procedur szczególnych w postepowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym. Ustawodawca uregulował kwestię mediacji w Rozdziale 8 Działu III (art ) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi 8. Zgodnie z art. 116 p.p.s.a. celem mediacji jest wyjaśnienie stanu faktycznego i prawnego danej sprawy oraz przyjęcie wspólnych ustaleń co do sposobu jej załatwienia w sposób zgodny z prawem. Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego 9 przedmiotem mediacji może być ustalenie okoliczności faktycznych danej sprawy lub stanu prawnego, w jakim podjęte było działanie organu. Mediacja jest dopuszczalna jedynie w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Podstawową zasadą jest przeprowadzenie mediacji na wniosek skarżącego lub organu, aczkolwiek możliwe jest również wszczęcie mediacji z urzędu. Wniosek o przeprowadzenie mediacji może być zawarty jako jeden z elementów w skardze, odpowiedzi na skargę albo też w odrębnym piśmie procesowym. Wniosek musi spełniać wszystkie wymogi formalne pisma procesowego. Moment wyznaczenia rozprawy stanowi termin końcowy na skuteczne złożenie wniosku o mediację. Zasadniczym elementem postępowania mediacyjnego jest posiedzenie, podczas którego mają zostać przeprowadzone uzgodnienia pomiędzy stronami. Zasadą w mediacji przed WSA jest jej przeprowadzenie podczas jednego posiedzenia sądu, przy czym dopuszczalne jest odroczenie posiedzenia mediacyjnego. Posiedzenie mediacyjne może zakończyć się niepowodzeniem, gdy nie uda się uzgodnić wspólnego stanowiska stron. W takiej sytuacji sprawa będzie rozpatrywana w trybie standardowego postępowania tj. zostanie skierowana zarządzeniem na rozprawę. W sytuacji, gdy spór zostanie rozwiązany pozytywnie na skutek mediacji, możliwe są dwie sytuacje. W pierwszym przypadku skutkiem mediacji jest wycofanie skargi, a sprawa kierowana jest na posiedzenie niejawne, w celu umorzenia postępowania sądowego. Druga możliwość to uwzględnienie w uzgodnieniach mediacyjnych zobowiązania organu administracji do weryfikacji swoich rozstrzygnięć. Treść przyjętych uzgodnień nie przesądza merytorycznej treści podjętych w ich efekcie działań organu, ale stanowią podstawę do ponownego rozpatrzenia sprawy na zasadach ogólnych. 10 Strona skarżąca nie ma bezpośredniego wpływu na sposób realizacji przez organ administracji uzgodnień mediacyjnych. Dysponuje jednakże prawem do zaskarżenia do WSA aktu lub działania podjętego w wyniku mediacji w terminie 30 dni. 8 T.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z dalszymi zmianami, p.p.s.a. 9 Naczelny Sąd Administracyjny, Informacja o działalności sądów administracyjnych w roku 2004, Warszawa Hauser R., Sporów o dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne ciąg dalszy, PiP

7 Instytucja postępowania mediacyjnego nie znalazła szerszego zastosowania w sądownictwie administracyjnym. W 2012 r. w trybie mediacji załatwiono zaledwie 4 sprawy (wszystkie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym we Wrocławiu). Szczegółowe dane na temat spraw w postepowaniu mediacyjnym przedstawia poniższa tabela 11. Rok Ilość wszczętych postępowań Załatwiono spraw Skuteczność 25% 57% 38% 19% 44% 14% 18% 35% 16% mediacji W stosunku do ilości skarg wnoszonych do wojewódzkich sądów administracyjnych liczba postępowań mediacyjnych wynosiła od 0,4% do 0,03%. Z informacji przedstawionych przez NSA postepowania mediacyjne były prowadzone w dwóch zasadniczych grupach zagadnień, tj. prawa podatkowego oraz prawa celnego. Przyczyny braku szerszego zastosowania postępowania mediacyjnego w sporach z organami administracji publicznej mogą wynikać z następujących kwestii: 1. Organy administracji wykonują swoje zadania głównie poprzez władcze formy działania, a przy podejmowaniu rozstrzygnięć nie dążą do współdziałają z podmiotami administrowanymi. 2. Aparat administracyjny jest ukształtowany hierarchiczne, z dominującą zasadą podporządkowania i związania organów i pracowników organów stanowiskiem przełożonych. Taka struktura niejednokrotnie uniemożliwia podjęcie mediacji. 11 Naczelny Sąd Administracyjny, Informacja o działalności sądów administracyjnych w roku 2012, Warszawa

8 Studium wykonalności kluczowe elementy procedur ADR Doświadczenia innych państw mogą być bardzo pomocne przy formułowaniu założeń dla procedur polubownego rozwiązywania sporów, które mogłyby odnaleźć zastosowanie w Polsce. 1. Selekcja spraw. Nie ulega wątpliwości, iż nie każdy spór nadaje się do rozwiązania polubownego. Spory, w których istotą problemu nie jest interpretacja faktów, lecz wykładnia obowiązujących przepisów, powinny pozostać w gestii sądów administracyjnych. Warto jednak zwrócić uwagę, że kwestie dotyczące stanu faktycznego również trafiają na wokandę sądów administracyjnych. Wprowadzenie mechanizmów ADR pozwoliłoby na prowadzenie negocjacji pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi, dotyczących istotności elementów stanu faktycznego danej sprawy. Systemowe założenie idealnego wyjaśnienia stanu faktycznego, w praktyce często nie jest możliwe do spełnienia, z racji różnić w interpretowaniu przez strony znaczenia elementów stanu faktycznego oraz ich wpływu na wykładnię przepisów prawa. W rezultacie spór dotyczący stanu faktycznego przenosi się przed sąd administracyjny poprzez zarzut naruszenia przepisów regulujących postępowanie dowodowe. Wprowadzony mechanizm ADR pozwoliłby na wyjaśnienie różnic interpretacyjnych w zakresie przepisów prawa podatkowego i ich zastosowania do stanu faktycznego sprawy już na etapie negocjacji - /mediacji między stronami. Elementem koniecznym jest także dobrowolność wyboru rodzaju postępowania. Przystąpienie do procedury ADR musi być podyktowane skłonnością (zarówno organu jak i podatnika) do polubownego rozwiązania sporu. 2. Identyfikacja celów. Proces ADR musi mieć jasno zdefiniowaną materię sporną, podlegającą negocjacji lub mediacji. Celem procedury ADR nie może być szeroko rozumiane osiągnięcie porozumienia, lecz rozwikłanie konkretnych zagadnień, które stoją na przeszkodzie zgodności stanowiska stron. Takie ukierunkowanie procedury ADR gwarantuje sprawność jej przeprowadzenia oraz pozwala zwiększyć satysfakcję stron dzięki s precyzowaniu oczekiwań. 3. Ograniczenie formalizmu. Głównym elementem przyspieszającym działanie procedur ADR jest wyeliminowanie czasochłonnych kwestii formalnych. Czynnik ten jest szczególnie istotny dla podatników, którzy, aby dopełnić formalności sporu częstokroć są zmuszeni korzystać z długoterminowego profesjonalnego wsparcia, które może generować istotne koszty. 4. Bezpośredniość występowania stron. Zarówno negocjacje jak i mediacja w doświadczeniu większości jurysdykcji podatkowych zakładają, iż przedstawiciele stron mają okazję spotkać się twarzą w twarz w celu prezentacji swoich stanowisk. Taka wymiana jest korzystna ze względu na zrozumienie motywacji strony przeciwnej oraz identyfikacji priorytetów sporu oraz sprzyja ograniczeniu formalizmu. 5. Aspekt ludzki/kadrowy. W praktyce, o skuteczności jakiegokolwiek mechanizmu decyduje czynnik ludzki. Jeżeli osoba, która z ramienia organu podatkowego prowadzi negocjacje lub wyznaczony mediator posiada konieczne przygotowanie (zarówno w zakresie znajomości przepisów jak i kompetencji w zakresie wypracowywania wspólnego stanowiska) a także wystarczająco mocną pozycję, by nadać procedurze wiążący strony charakter, istnieje szansa, iż przeprowadzenie procedury będzie skuteczne, a jej wynik zadowalający dla stron. Brak któregokolwiek z tych elementów w przygotowaniu mediatora może poddać w wątpliwość zasadność całego przedsięwzięcia. 7

9 Studium wykonalności spodziewane trudności na gruncie polskich realiów postępowania Różnice w dokładnym kształcie procedur ADR wynikają niewątpliwie z lokalnych uwarunkowań jurysdykcji podatkowych, w których dane procedury są stosowane. W kontekście formułowania założeń dla polskiej procedury podatkowej ADR należy mieć na uwadze szczególne polskie uwarunkowania, bez uwzględnienia których nowa procedura może być skazana na brak skuteczności. 1. Przekonanie o celowości procedury. Niewątpliwie, strony (podatnik i organ podatkowy) muszą uważać polubowne załatwienie sprawy za korzystne, by nawet rozważać odstąpienie od tradycyjnej procedury sądowoadministracyjnej. O ile argument o przyśpieszeniu w czasie i obniżonym koszcie prowadzenia postępowania wydaje się być wystarczający dla przekonania podatnika w uczestnictwie w procedurze ADR, o tyle praktyka prowadzenia postępowań w Polsce może sugerować, iż organy podatkowe mogą koncentrować się na wartości sporu bez poświęcenia uwagi kosztom jego prowadzenia. Rozwiązaniem dla ukazania zasadności prowadzenia procedur ADR jest weryfikacja kosztów prowadzenia postępowania sądowoadministracyjnego i uczynienie z wydajności prowadzenia sporów kryterium oceny zarówno pracy poszczególnych urzędników, poszczególnych organów podatkowych, jak i całej administracji podatkowej. Publikacja statystyk ilustrujących wysokość kwot zasądzonych na rzecz Ministra Finansów w stosunku do kosztu prowadzenia sporów, zarówno w ujęciu ogólnokrajowym, jak i dla poszczególnych organów podatkowych pozwoliłaby skłonić organy podatkowe do poszukiwania oszczędności, jakich dostarczają procedury ADR. 2. Mandat urzędnika podatkowego stosującego ADR. W zależności od konkretnego kształtu wprowadzonej procedury (np. czy miałaby charakter negocjacji czy mediacji), urzędnik, który przystępuje do przeprowadzenia procedury polubownej musi posiadać wystarczająco silne umocowanie, by z jednej strony podatnik mógł zaufać skuteczności tej procedury, a z drugiej aby urzędnik ten posiadał wystarczający komfort w podejmowaniu decyzji co do treści układu. Podatnik, godząc się na potencjalne przedłużenie procesu wydawania decyzji lub osiągania porozumienia nie może narażać się na ryzyko, iż ustalenia poczynione w toku rozmów zostaną następnie odrzucone przez przełożonych ich rozmówcy. Rozwiązaniem tego problemu, poza stworzeniem bodźców skłaniających administrację podatkową jako całość do stosowania procedur ADR jest takie pozycjonowanie urzędnika stosującego ADR, by był umocowany do reprezentowania organu (kompetencja równoważna podpisywaniu decyzji w imieniu organu). 3. Niezależność urzędnika podatkowego stosującego ADR. Kolejnym dość oczywistym elementem procedury ADR jest konieczność, aby osoba odpowiedzialna za przebieg negocjacji/mediacji była niezwiązana organizacyjnie z osobami zaangażowanymi w prowadzenie postępowania (bez względu na etap) i ewentualne przygotowywanie decyzji. Rozwiązaniem tego problemu jest wydzielenie oddzielnego podmiotu organizacyjnego w ramach administracji podatkowej (w formie samodzielnego organu odpowiedzialnego za ADR albo poprzez wyszczególnienie wydziałów obsługujących postępowania ADR w ramach organów podatkowych bądź Ministerstwa Finansów) lub stworzenie procesu, w ramach którego pracownicy jednego organu 8

10 zostawaliby oddelegowani do polubownego rozwiązania sporu wynikłego z decyzji wydanej przez inny organ. Drugie rozwiązanie zdaje się być mniej korzystne organizacyjnie, gdzie osoba zajmująca się mediacją jest odrywana od bieżących obowiązków na czas trwania czynności podejmowanych w ramach procedury ADR. Ponadto, takie rozwiązanie wzmaga ryzyko wystąpienia mechanizmu wzajemnego wsparcia w ramach organów, który mógłby prowadzić do wzajemności porozumień o wsparciu stanowiska wydawcy decyzji będącej przedmiotem sporu na niekorzyść podatnika. Innym rozwiązaniem może być możliwość wyłaniania mediatorów spośród zaufanych instytucji, np. jednostek naukowych. 4. Zaufanie do skuteczności porozumienia. Wynikiem procedury musi być zawarcie wiążącego obie strony porozumienia, o wadze prawnej równej lub zbliżonej do ostatecznej decyzji organu. Tak wypracowane porozumienie, w formie pisemnej, podpisanej przez osoby reprezentujące obie strony, daje gwarancję trwałości uzgodnień. 5. Przeciwdziałanie nadużyciom procesowym. Ze względu na dobrowolność przystąpienia do procedury ADR, konieczne jest umożliwienie stronom odstąpienia od procedury w dowolnym momencie. Po odstąpieniu od procedury ADR, podatnik powinien zachować prawo wniesienia środka odwoławczego, a organ podatkowy, podtrzymania kwestionowanego rozstrzygnięcia. Taka dobrowolność rodzi jednak ryzyko, iż strony będą mogły zaproponować przystąpienie do procedury ADR w złej wierze, np. w celu opóźnienia wydania rozstrzygnięcia. Rozwiązaniem takiego problemu może być rejestracja przebiegu postępowania i poddanie pod ocenę sądu kwestii, czy strona działała w złej wierze zagrożonej sankcją lub zwrotem kosztów postępowania w trybie ADR. 6. Przeciwdziałanie nadużyciom. Wszelkie mechanizmy oparte na porozumieniu stron w sferze publicznoprawnej rodzą ryzyko wystąpienia czynnika korupcyjnego. Konieczna poufność postępowania polubownego może prowadzić np. do zatajenia elementów stanu faktycznego istotnych dla sprawy. Możliwym rozwiązaniem jest rejestracja całości przebiegu postępowania ADR. Nagrywanie negocjacji czy mediacji jest standardem w wielu krajach. W razie wystąpienia uzasadnionego podejrzenia, że w procesie doszło do nadużyć, uzyskaniu porozumienia, przebieg procesu ADR będzie mógł zostać poddany analizie przez organy ścigania i służyć jako dowód w postępowaniu karnym na wypadek postawienia zarzutów korupcyjnych. 9

11 Propozycja wstępnych założeń projektu procedury podatkowej ADR W oparciu o przedstawione powyżej spostrzeżenia i wnioski, poniżej przedstawiamy propozycję wstępnych założeń do projektu wprowadzającego tryb polubownego rozwiązywania sporu podatkowego do polskiego porządku prawnego. Należy podkreślić, iż przedstawione propozycje mają charakter poglądowy i są w zamierzeniu punktem wyjścia do dyskusji o rozwiązaniach właściwych. Z pewnością sformułowane założenia, choć mogą wydawać się właściwe z perspektywy np. doradcy podatkowego, mogą wymagać modyfikacji w percepcji sądów czy organów podatkowych. 1. Tryb ADR. Proponujemy, aby tryb polubownego rozwiązywania sporów podatkowych w Polsce przyjął formę mediacji. Tryb negocjacyjny, z konieczności prowadzony przez tego samego urzędnika, który wydał sporne rozstrzygnięcie, nie służyłby w naszej ocenie koncyliacyjności procesu. W mediacji, urzędnik może przedstawiać argumenty organu, podczas gdy mediator, jako osoba trzecia nie ma systemowego interesu w preferowaniu którejkolwiek ze stron. 2. Wszczęcie procedury. Procedura powinna być wszczynana z inicjatywy jednej ze stron: tzn. zarówno na wniosek podatnika jak i w formie postanowienia wydawanego przez organ wyznaczającego podatnikowi termin do ustosunkowania się do propozycji przystąpienia do postępowania mediacyjnego. Treść wniosku/postanowienia. Składany przez podatnika wniosek powinien zawierać przedstawienie stanu faktycznego sprawy spornej, oraz identyfikować kwestię sporną, której rozwikłanie może mieć wpływ na wynik postępowania. Postanowienie organu powinno mieć zawartość analogiczną. Moment wniesienia wniosku/wydania postanowienia. Zarówno wniosek podatnika jak i postanowienie organu powinny móc zostać skierowane do strony w toku postępowania, przed wydaniem decyzji, która kończyłaby to postępowanie. Termin na ustosunkowanie się. Od momentu wniesienia do właściwego organu wniosku o wszczęcie procedury mediacyjnej, organ powinien w wyznaczonym terminie ustosunkować się do wniosku podatnika. W przypadku przychylenia się do wniosku, organ wydaje postanowienie o wszczęciu procedury mediacyjnej. Analogicznie, przed upływem terminu wskazanego w postanowieniu organu, podatnik ustosunkowuje się na piśmie do propozycji mediacji w treści postanowienia. Odrzucając wniosek podatnika w formie postanowienia, organ podatkowy musi przedstawić uzasadnienie podjętego rozstrzygnięcia. Ustosunkowując się negatywnie do propozycji organu, podatnik nie musi uzasadniać podjętej decyzji. Nieustosunkowanie się w terminie przez podatnika jest równoznaczne z odrzuceniem oferty postępowania mediacyjnego organu. Porozumienie o przystąpieniu do mediacji. W przypadku wyrażenia przez strony zgodności zamiaru przystąpienia do procedury mediacyjnej, organ wyznacza termin na stawienie się w siedzibie organu w celu spisania porozumienia o przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego. 10

12 3. Ustalenie ram postępowania mediacyjnego. Zawarte na piśmie porozumienie o wszczęciu procedury mediacyjnej zawiera: wskazanie stron postępowania mediacyjnego, wskazanie kwestii spornej i uzasadnienia, dla którego jej rozwiązanie może mieć wpływ na przebieg sprawy oraz: wskazanie wyznaczonego przez strony mediatora, podpis przedstawicieli stron postępowania mediacyjnego. Do porozumienia, strony załączają po jednym opisie stanu faktycznego oraz stanowisko w sprawie. Odpis tak skompletowanego porozumienia otrzymuje każda ze stron postępowania mediacyjnego oraz wskazany przez strony mediator. 4. Mediator. Proponujemy, aby mediatorami byli wyznaczeni z imienia i nazwiska urzędnicy nominowani przez Ministra Finansów. Minister Finansów może upoważnić do wyznaczenia mediatorów Dyrektorów Izb Skarbowych. Lista mediatorów, wraz z miastem siedziby jest publikowana do publicznej wiadomości. Na zgodny wniosek stron powinno być możliwe odwołanie mediatora i powołanie nowego w toku postępowania mediacyjnego. 5. Przebieg postępowania. Dokładny przebieg postępowania jest ustalany przez mediatora w porozumieniu ze stronami postępowania mediacyjnego, w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa, w tym z zachowaniem określonych prawem terminów. Wymogiem postępowania jest doprowadzenie do co najmniej jednego spotkania stron w obecności mediatora. 6. Terminy. Ustawa precyzuje terminy: na ustosunkowanie się do wniosku podatnika o wszczęcie postępowania mediacyjnego lub postanowienia organu wyznaczającego termin na ustosunkowanie się do oferty przystąpienia do postępowania mediacyjnego. Proponowany termin w obu przypadkach to 7 dni. maksymalny termin na podpisanie porozumienia stron o wszczęciu postępowania mediacyjnego. Proponowany termin to 7 dni. termin od dnia zawarcia porozumienia o wszczęciu postępowania do dnia zawarcia porozumienia co do istoty sporu. Proponowany termin to 30 dni. Termin uprawomocnienia się porozumienia co do istoty sporu. Proponowany termin to 30 dni. 11

13 7. Porozumienie co do istoty sporu. W wyniku przeprowadzenia postępowania mediacyjnego strony uzgadniają na piśmie treść porozumienia co do istoty sporu poddanego mediacji (proponowane określenia ustawowe to Wynik mediacji, lub Porozumienie mediacyjne ). Porozumienie zawiera: wskazanie stron postępowania mediacyjnego, wskazanie mediatora, określenie przedmiotu sporu, sentencję, osnowę porozumienia przedstawiającą zakres ustaleń poczynionych w toku postępowania mediacyjnego, określenie skutków zawarcia porozumienia podpisy przedstawicieli stron porozumienia oraz podpis mediatora. 8. Możliwe skutki porozumienia. Uważamy, iż strony powinny dowolnie kształtować zakres postępowania oraz skutki porozumienia, w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa. Możliwym przedmiotem postępowania mediacyjnego są: ustalenie wspólnego stanowiska w zakresie spornego elementu stanu faktycznego na potrzeby dalszego prowadzenia postępowania, ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego w przypadku wystąpienia sporu co do stanu faktycznego postępowania, wyjaśnienie różnic interpretacyjnych w zakresie przepisów prawa podatkowego oraz ich zastosowania do stanu faktycznego będącego przedmiotem sporu, ustalenie metody zapłaty podatku np. poprzez rozłożenie go na raty. 9. Kontrola legalności porozumień. Nadzór nad legalnością zawieranych porozumień powinny sprawować sądy administracyjne. Podstawą do uchylenia porozumienia powinno być rażące naruszenie prawa przez porozumienie lub okoliczności uzasadniające wznowienie postepowania. Skarga na porozumienie powinna przysługiwać stronom postępowania, a także prokuratorowi oraz Rzecznikowi Praw Obywatelskich. 12

14 Konkluzje Doświadczenia rozwiniętych państw wskazują na rozliczne korzyści z funkcjonowania w ich systemach prawa podatkowego polubownych metod rozwiązywania sporów. Tam gdzie, z uwagi na charakter sporu, zastąpienie drogi sądowej procedurą ADR jest możliwe, rozstrzygnięcia są osiągane mniejszym nakładem czasu i kosztów, a ponadto zmniejszają natężenie pracy sądów. Podatkowe procedury ADR przyjmują różne formy zarówno zażegnywania sporów jak i ograniczania ich częstotliwości i zakresu. W Polsce funkcjonuje szereg mechanizmów, które sprzyjają ograniczaniu ilości sporów podatkowych dotyczących wymiaru podatku, lecz brak w naszym porządku prawnym skutecznego narzędzia polubownego załatwiania zaistniałych sporów pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym. Roli takiej nie spełnia tryb przewidziany w art. 116 p.p.s.a., o czym świadczy jego marginalne zastosowanie. Należy więc uznać za zasadne rozważenie wprowadzenia w Polsce mechanizmu, który pozwalałby na ograniczanie ilości sporów sądowoadministracyjnych z organami podatkowymi poprzez umożliwienie mediacji już na etapie postępowania podatkowego lub po wydaniu decyzji. Wprowadzenie takiego rozwiązania będzie się łączyć z niemałymi trudnościami, w szczególności w zakresie systemowej integracji postępowania mediacyjnego do realizacji celów postawionych administracji podatkowej. Mamy nadzieję, iż nasze sugestie i spostrzeżenia staną się przyczynkiem do rozważenia możliwych rozwiązań w tym zakresie. 13

15 Załącznik 14

16 Przegląd procedur ADR w wybranych jurysdykcjach podatkowych Szeroko rozumiane alternatywne metody rozwiązywania sporów są stosowane na różną skalę w jurysdykcjach poszczególnych państw. Obok zostały przedstawione wybrane przykłady rozwiązań ADR w sporach podatkowych. Australia Stosowane w Australii roczne porozumienia rozliczeniowe (ang. annual compliance agreements ACA ) zakładają konsultację ryzyka podatkowego identyfikowanego przez podatnika z australijskim fiskusem (Australian Taxation Office, ATO ). Założeniem programu, obecnie ograniczonego do 50 największych spółek giełdowych w kraju, jest umożliwienie fiskusowi zbadania i uzgodnienia dopuszczalności transakcji narażonych na wzmożone ryzyko podatkowe przedstawianych przez podatników w zamian za wykazywanie większej niż przy braku ACA tolerancji na transakcje mniej kontrowersyjne 1. Francja Mechanizmy ADR przyjęte we Francji skupiają się na działaniach prewencyjnych. Nacisk został położony przede wszystkim na konsultacje interpretacji przepisów prawa podatkowego. Francuskie przepisy przewidują możliwość uzyskania przez przedsiębiorców interpretacji przepisów prawa podatkowego (fr. rescrits) w zakresie szczególnych zagadnień (np. opodatkowania zakładu 2 czy obejścia prawa 3 ). Holandia Funkcjonująca w Holandii instytucja pogłębionej relacji (ang. enhanced relationship) lub poziomego monitorowania (ang. horizontal monitoring), zakłada pogłębioną współpracę pomiędzy podatnikiem a organami podatkowymi 4. Sprowadza się ona właściwie do permanentnego udostępnienia ksiąg organom podatkowym oraz sygnalizowania wszelkich zagadnień podatkowych pojawiających się wraz z prowadzeniem biznesu. W zamian, fiskus oferuje swoiste doradztwo w zakresie konsekwencji podejmowanych przez podatnika działań w krótkim czasie, pozwalając decydentom podatnika na wzięcie pod uwagę zagadnień podatkowych przy podejmowaniu decyzji strategicznych. Jak podkreślają opisujące ten mechanizm publikacje, stosowanie tej metody wymaga zmiany mentalności zarówno ze strony organów jak i podatnika. Popularny sukces tej metody powoduje, iż rozwiązanie to będzie rozszerzane na innych podatników. Dodatkowo przepisy holenderskie przewidują także możliwość przeprowadzenia mediacji pomiędzy stronami sporu. Procedura ta ma na celu wypracowanie wspólnego stanowiska bez udziału sądu. Jeśli dzięki mediacji uda się osiągnąć porozumienie strony podpisują ugodę, której postanowienia wiążą obie strony. 1 Por. Your guide to dispute resolution, National Alternative Dispute Resolution Advisory Council, Australia 2012 r. 2 Por. oficjalne informacje z witryny francuskiej administracji podatkowej, 3 Ibidem., d=documentstandard_ Por. informacje na witrynie promującej inwestycje w Brabancji: 15

17 Kanada Kanadyjski podatnik, który nie zgadza się z wysokością wymierzonego podatku, dysponuje dwoma procedurami ADR, przy pomocy których może osiągnąć satysfakcjonującą zmianę stanowiska organów podatkowych: Proces ugodowy na etapie odwoławczym (ang. Settlement process for Appeals) stanowi formę negocjacji. Podatnik, po otrzymaniu informacji o wysokości wymierzonego podatku może zgłosić zastrzeżenia. Po rozpatrzeniu zastrzeżeń, Wydział Odwołań (ang. Appeals Branch) w ramach Agencji Podatkowej Kanady (ang. Canada Revenue Agency CRA) jest uprawniony do potwierdzenia, unieważnienia lub zmiany wysokości wymierzonego podatku. Podatnik może przystąpić do negocjacji z CRA. W przypadku osiągnięcia zadowalającego obie strony rozwiązania, podpisywane jest porozumienie, w ramach którego podatnik zrzeka się prawa do odwołania się do Kanadyjskiego Sądu Podatkowego (ang. Tax Court of Canada). Proces mediacyjny na etapie odwoławczym (ang. Mediation Process for Appeals) jest bardziej sformalizowany od procesu ugodowego. Podatnik składa wniosek do Wydziału Odwołań o rozpoczęcie mediacji. Następnie zostaje zawarte pisemne porozumienie, określające zagadnienia podlegające mediacji. Mediatorem jest niezależna osoba trzecia. Proces jest niewiążący. Jeśli doprowadzi do porozumienia, jest ono spisywane w formie umownej, jeśli nie, CRA jest władne do zmiany lub utrzymania pierwotnego wymiaru podatku, który podlega zaskarżeniu do sądu. Żadna z powyższych procedur nie ma ugruntowania w wiążących przepisach postępowania, lecz jest wypracowana przez praktykę CRA. Organ nakłania podatników do dzielenia się wątpliwościami przed złożeniem wniosku o wszczęcie którejkolwiek z procedur. Jak głosi ulotka informacyjna CRA: Wiele nieporozumień wynika z błędów w komunikacji lub braków informacyjnych. Dlatego mówimy: «Porozmawiaj z nami.» 5. Niemcy W Niemczech funkcjonuje szeroka gama mechanizmów ADR, skupionych przede wszystkim wokół wydawania na rzecz podatnika zabezpieczających opinii dotyczących opisanego stanu faktycznego lub przedmiotu kontroli. Niemiecki system prawa podatkowego przewiduje również mechanizm odnoszący się do sporów już zaistniałych. Instytucja finalnych ustaleń (niem. Tatsächliche Verständigung) w postaci wiążącej obie strony sporu ugody, pomimo nie umieszczenia jej bezpośrednio w przepisach prawa, została uznana za możliwą do stosowania w orzecznictwie sądów administracyjnych. Federalne Ministerstwo Finansów również potwierdziło możliwość stosowania tego mechanizmu ADR w dekrecie z 2008 r. Mechanizm ten znajduje zastosowanie, jeśli ustalenie stanu faktycznego sprawy przez organy podatkowe wymagałoby nieproporcjonalnie dużych nakładów w porównaniu to wartości sporu. Wszystkie wątpliwości powstałe w trakcie postepowania mogą zostać zawarte w wiążącej obie strony sporu ugodzie 6. 5 Ulotka CRA: Rozwiązanie Twojego Sporu: Prawa Sprzeciwu i Apelacji zgodnie z Ustawą o Podatku Dochodowym. Tłum. PwC., 6 Por., 16

18 Stany Zjednoczone W USA funkcjonuje szereg mechanizmów mających na celu ograniczenie sprowadzania sporów podatkowych na drogę sądową. Do takich rozwiązań należą zarówno prewencyjne mechanizmy ADR, jak i polubowne rozwiązywanie spraw już po powstaniu sporu. Do mechanizmów o charakterze prewencyjnym należy zaliczyć Program Porozumień Przeddeklaracyjnych (ang. Pre-filing Agreement Program PFA) 7, który polega na dobrowolnym poddaniu się kontroli przed złożeniem zeznania podatkowego, jak również rozwiązywanie problemów branżowych (ang. Industry Issue Resolution IIR) 8, który to mechanizm prowadzi do wydania przez amerykańskie organy skarbowe (ang. Internal Revenue Service IRS) ogólnych wytycznych, dotyczących wybranego zagadnienia podatkowego, którymi mogą być zainteresowane grupy podatników np. funkcjonujące w określonym rynku. Do drugiego typu rozwiązań, tj. tych regulujących sposoby zażegnywania sporów zaistniałych z organami należy program przyśpieszonej ugody (ang. Fast Track Settlement Program) 9, którego zadaniem jest skierowanie do mediacji zagadnień, które nie zostały jeszcze przekazane pod jurysdykcję sądów w ten sposób oszczędzając na czasie postępowania. Turcja Turcja posiada rozbudowany system stosowania mechanizmów ADR w postepowaniu podatkowym. Podatnik może skorzystać z ugody podatkowej, która może zostać zawarta w trakcie kontroli podatkowej oraz po jej zakończeniu. W pierwszym przypadku ugoda zawierana jest na spotkaniu z inspektorami dokonującymi kontroli, natomiast w drugim jej zawarcie jest możliwe w ciągu 30 dni od zakończenia kontroli. Spotkanie w sprawie ugody odbywa się wtedy z przedstawicielami komitetu ugodowego w urzędzie skarbowym lub w Ministerstwie Finansów. Wielka Brytania Służby Podatkowe i Celne Jej Królewskiej Mości (ang. Her Majesty s Revenue & Customs HMRC ) są instytucją, która podkreśla chęć efektywnego i polubownego załatwiania spraw podatkowych. Z praktyki prowadzenia sporów z HMRC wiadomo, iż znakomita większość spraw podatkowych, w których dochodzi do jakiejkolwiek interakcji (ponad złożenie przez podatnika zeznania podatkowego) pomiędzy podatnikiem a HMRC kończy się zawarciem porozumienia. Decyzje podatkowe są wydawane przez HMRC tylko w razie sporu z podatnikiem, w celu dostarczenia podstawy prawnej do złożenia skargi/odwołania do Izby Podatkowej Trybunału Pierwszego Rzędu (ang. First-Tier Tribunal, Tax Chamber). Procedura jest wszczynana na wniosek podatnika. Program pilotażowy obejmujący wprowadzenie procedury ADR w 2012 r. był skierowany do małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie, program jest w pełni operacyjny i dostępny także dla dużych firm 10. Po złożeniu stosownego formularza, podatnik otrzymywał informację o objęciu jego sprawy procedurą ADR lub odmową w ciągu 30 dni

19 ADR ma charakter mediacji. Osobą odpowiedzialną za przeprowadzenie procedury jest przeszkolony w technikach mediacyjnych urzędnik HMRC: facilitator. Średni okres trwania procedury to 56 dni 11, jednak w większości przypadków, rzeczywiste działania mediacyjne ograniczają się do jednodniowego spotkania. Nie ma z góry określonej agendy moderatorem jest facilitator, który postępuje wg. przedstawionej przez HMRC listy etapów. Szablonowy przebieg dnia jest przedstawiany przez HMRC następująco: procedura rozpoczyna się krótkimi (dziesięciominutowymi) prezentacjami stanowisk stron. Na wczesnym etapie spotkania facilitator przeprowadzi także krótkie rozmowy z każdą ze stron osobno, w celu zidentyfikowania kluczowych dla każdej strony zagadnień oraz punktów, na których każdej ze stron najbardziej zależy. Na dalszym etapie prowadzona jest moderowana dyskusja pomiędzy stronami. Uczestnictwo pełnomocników w procedurze stanowi normalną praktykę. Sposób przedstawienia ADR przez HMRC kładzie nacisk na wysoki poziom dobrowolności uczestnictwa podatnik ma prawo odstąpić od udziału w procedurze w dowolnym momencie. Podkreślana jest także poufność informacji przekazanych w toku procedury. HMRC zastrzega, iż ADR ma w zamierzeniu zastosowanie tylko do części sporów. Przykładowymi zagadnieniami, które są wskazane przez organ jako takie, które mogą zostać skutecznie poddane procedurze są np. wyjaśnienie zawiłości stanu faktycznego, uzyskanie lepszego obrazu materiału dowodowego w sprawie, zagadnienia, które mogą zostać poddane kompromisowi np. złożone struktury podatkowe, gdzie występują kwestie zarówno z dziedziny podatków pośrednich jak i podatku dochodowego oraz: doprowadzenie do lepszego zrozumienia argumentów przeciwnej strony. Należy uznać, iż nadrzędnym założeniem ADR w Wielkiej Brytanii jest usprawnienie komunikacji pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym. Włochy Włoski system prawny przewiduje stosowanie mechanizmów ADR pozwalających podatnikom na obniżenie ciążących na nich zobowiązań podatkowych i premiuje takie działania ograniczając wymiar odsetek naliczanych od zaległości podatkowych. W zależności od etapu, na którym zostanie podpisana ugoda, podatnik może zredukować wysokość odsetek naliczanych od wysokości zobowiązania. Zawarcie ugody pomiędzy podatnikiem a organami skarbowymi jest możliwe w przypadku, gdy zobowiązania podatnika opiewają na duże kwoty i wystąpi on z wnioskiem o rozpoczęcie procedury ugodowej. Jeśli uda się wypracować wspólne stanowisko zostaje sporządzony oficjalny raport z negocjacji, a kwota odsetek karnych zostaje obniżona do 1/4 ich podstawowej wysokości. Ugodę można zawrzeć także na etapie sądowym w takim przypadku odsetki zostają zredukowane do 1/3 podstawowej wysokości. 11 Raport HMRC: Alternative Dispute Resolution for the Mass Market Pilot Evaluation Report. Pkt

20 Kontakt Jan Tokarski Starszy Menedżer + 48 (22) (22) jan.tokarski@pl.pwc.com Mariusz Marecki Ekspert + 48 (22) (22) mariusz.marecki@pl.pwc Przemysław Antas Starszy Konsultant + 48 (22) (22) przemyslaw.antas@pl.pwc.com Marcin Wesołowski Konsultant + 48 (22) (22) marcin.wesolowski@pl.pwc.com Jacek Drzazga Konsultant + 48 (22) (22) jacek.drzazga@pl.pwc.com 19

Czy mediacje w sprawach własności intelektualnej są potrzebne w Polsce? Kraków, 8 września 2017 r.

Czy mediacje w sprawach własności intelektualnej są potrzebne w Polsce? Kraków, 8 września 2017 r. Czy mediacje w sprawach własności intelektualnej są potrzebne w Polsce? Kraków, 8 września 2017 r. Dorota Rzążewska krajowy i europejski rzecznik patentowy, radca prawny mediator ds. własności intelektualnej,

Bardziej szczegółowo

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I POSTĘPOWANIE PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI. Autorzy: ZBIGNIEW CIEŚLAK, EUGENIUSZ BOJANOWSKI, JACEK LANG

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I POSTĘPOWANIE PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI. Autorzy: ZBIGNIEW CIEŚLAK, EUGENIUSZ BOJANOWSKI, JACEK LANG POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I POSTĘPOWANIE PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI Autorzy: ZBIGNIEW CIEŚLAK, EUGENIUSZ BOJANOWSKI, JACEK LANG ROZDZIAŁ I. Geneza i rozwój postępowania administracyjnego ROZDZIAŁ

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce

Spis treści Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce... 1 1. Początki sądowej kontroli administracji na ziemiach polskich... 6 2. Najwyższy Trybunał

Bardziej szczegółowo

Spory można i warto rozwiązywać bez udziału sądu.

Spory można i warto rozwiązywać bez udziału sądu. Spory można i warto rozwiązywać bez udziału sądu. Każdy może znaleźć się w sytuacji jakiegoś sporu. Nie zawsze wymaga to angażowania sądu. W każdej sytuacji można rozważyć skorzystanie z alternatywnych

Bardziej szczegółowo

WERYFIKACJA ZAWARTEJ UGODY ORAZ POSTĘPOWANIE PO ZAKOŃCZENIU MEDIACJI

WERYFIKACJA ZAWARTEJ UGODY ORAZ POSTĘPOWANIE PO ZAKOŃCZENIU MEDIACJI dr Marta Janina Skrodzka WERYFIKACJA ZAWARTEJ UGODY ORAZ POSTĘPOWANIE PO ZAKOŃCZENIU MEDIACJI Wprowadzenie Najbardziej pożądanym rezultatem prowadzenia postępowania mediacyjnego jest zawarcie przez strony

Bardziej szczegółowo

Plan Wykładu. Postępowanie mediacyjne wszczęcie, przebieg, ugoda Postępowanie arbitrażowe przebieg, wszczęcie, wyrok sądu polubownego

Plan Wykładu. Postępowanie mediacyjne wszczęcie, przebieg, ugoda Postępowanie arbitrażowe przebieg, wszczęcie, wyrok sądu polubownego Pozasądowe sposoby rozwiązywania sporów powstałych między przedsiębiorcami a ich klientami lub kontrahentami na gruncie transakcji e commerce w obrocie krajowym MAGDALENA ROMATOWSKA Plan Wykładu I. Mediacja

Bardziej szczegółowo

Pan Wojciech R. Wiewiórowski Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych ul. Stawki 2 00-193 Warszawa

Pan Wojciech R. Wiewiórowski Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych ul. Stawki 2 00-193 Warszawa RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena LIPOWICZ RPO-681846-1/11/A WO 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pan Wojciech R. Wiewiórowski Generalny

Bardziej szczegółowo

Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym.

Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym. Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym. Strona jest obligatoryjnym uczestnikiem postępowania administracyjnego, jest podmiotem stosunku procesowego, bez strony postępowanie toczyć się

Bardziej szczegółowo

Podstawy do wniesienia skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym

Podstawy do wniesienia skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym Podstawy do wniesienia skargi kasacyjnej 105 JAKUB MICHALSKI Podstawy do wniesienia skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1.

Bardziej szczegółowo

SYSTEM ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

SYSTEM ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH SYSTEM ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH projektowane kierunki zmian i perspektywy rozwoju MATERIAŁ OPRACOWANY NA PODSTAWIE DEBATY NA TEMAT ŚRODKÓW OCHRONY PRAWNEJ NA GRUNCIE USTAWY PZP Warszawa, wrzesień 2017 r. WSTĘP

Bardziej szczegółowo

Sądownictwo administracyjne. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe

Sądownictwo administracyjne. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe Sądownictwo administracyjne Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe Sądownictwo administracyjne ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Istota sądownictwa administracyjnego Sądownictwo administracyjne zapewnia

Bardziej szczegółowo

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Sądownictwo administracyjne ISTOTA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO Sądownictwo administracyjne zapewnia

Bardziej szczegółowo

MEDIACJA DLA KAŻDEGO. - poradnik

MEDIACJA DLA KAŻDEGO. - poradnik MEDIACJA DLA KAŻDEGO - poradnik Czym jest mediacja? Mediacja należy do coraz bardziej rozpowszechnionych i promowanych form polubownego rozwiązywania sporów. Jest szybsza niż postępowanie sądowe, niedroga

Bardziej szczegółowo

Cele dokumentu otwartość przejrzystość w związku z wykonywaniem kompetencji władczych

Cele dokumentu otwartość przejrzystość w związku z wykonywaniem kompetencji władczych 1 Cele dokumentu Do podstawowych zasad polityki Prezesa UOKiK należą m.in. otwartość na kontakty z otoczeniem oraz przejrzystość podejmowanych działań. Niniejsze Wyjaśnienia oparte są na założeniu, że

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 377/13. Dnia 4 kwietnia 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 377/13. Dnia 4 kwietnia 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie: Sygn. akt II CSK 377/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 4 kwietnia 2014 r. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada w sprawie z wniosku

Bardziej szczegółowo

Założenia projektu ustawy o wspieraniu polubownych metod rozwiązywania sporów.

Założenia projektu ustawy o wspieraniu polubownych metod rozwiązywania sporów. Założenia projektu ustawy o wspieraniu polubownych metod rozwiązywania sporów. 1. Cel regulacji. Celem projektu jest doprowadzenie do szerszego i bardziej powszechnego wykorzystywania mediacji i innych

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego

Spis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty. 1 1. Uwagi wstępne... 10 I. Europeizacja............................................... 10 II.

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CZP 30/15. Dnia 18 czerwca 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CZP 30/15. Dnia 18 czerwca 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie: Sygn. akt III CZP 30/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 czerwca 2015 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Marta Romańska Protokolant Katarzyna

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 15/15. Dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 15/15. Dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie: Sygn. akt II CZ 15/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 kwietnia 2015 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Anna Owczarek SSN Karol Weitz w sprawie z wniosku E.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. ROZDZIAŁ I. Przepisy wstępne... 21

Spis treści. ROZDZIAŁ I. Przepisy wstępne... 21 Wykaz skrótów.......................................................... 15 Od Autorów............................................................. 17 ROZDZIAŁ I. Przepisy wstępne............................................

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów Literatura Przedmowa

Spis treści. Wykaz skrótów Literatura Przedmowa Wykaz skrótów Literatura Przedmowa XI XIII XV Rozdział I. Postępowanie przed sądami administracyjnymi. Wprowadzenie 1 1. Sądownictwo administracyjne w polskim systemie prawnym 1 2. Przedmiot postępowania

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II UK 33/11. Dnia 5 października 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II UK 33/11. Dnia 5 października 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie : Sygn. akt II UK 33/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 5 października 2011 r. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Halina Kiryło SSA Jolanta Frańczak w sprawie

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 10 lipca 2002 r. III RN 135/01

Wyrok z dnia 10 lipca 2002 r. III RN 135/01 Wyrok z dnia 10 lipca 2002 r. III RN 135/01 Urząd skarbowy nie może umorzyć, a także odroczyć, płatności podatku przypadającego samorządowi terytorialnemu bez wniosku lub zgody przewodniczącego zarządu

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Maria Szulc (sprawozdawca) Sygn. akt IV CSK 21/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 października 2013 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Maria Szulc (sprawozdawca) w sprawie z wniosku

Bardziej szczegółowo

Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - postępowanie przed sądami - Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej.

Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - postępowanie przed sądami - Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej. Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - postępowanie przed sądami - Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej Zestaw 12 Przedmiot 1 2 3 Wprowadzenie Sądownictwo administracyjne podstawy prawne,

Bardziej szczegółowo

Kancelaria Prawna Skarbiec Prezentacja usług Zespołu Prawa Podatkowego. Warszawa,

Kancelaria Prawna Skarbiec Prezentacja usług Zespołu Prawa Podatkowego. Warszawa, Kancelaria Prawna Skarbiec Prezentacja usług Zespołu Prawa Podatkowego Warszawa, 2019-02-18 Prawo podatkowe Wobec zmian organizacyjnych w administracji skarbowej oraz wzmożonych kontroli i postępowań,

Bardziej szczegółowo

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze Naczelny Sąd Administracyjny Izba Ogólnoadministracyjna Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich Na podstawie art. 264 2 w związku z art. 15 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu

Bardziej szczegółowo

Kodeks postępowania cywilnego - przepisy z zakresu mediacji w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r.

Kodeks postępowania cywilnego - przepisy z zakresu mediacji w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. Kodeks postępowania cywilnego - przepisy z zakresu mediacji w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. Art. 10. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania

Bardziej szczegółowo

Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV

Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa... 1 Rozdział 1. Środki zaskarżenia czynności sprawdzających i kontrolnych organów skarbowych... 3 1. Uwagi

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH

PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH dr Marta Janina Skrodzka PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH Wprowadzenie Mediacja jest przedstawiana, jako alternatywna

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 7 maja 2002 r. III RN 62/01

Wyrok z dnia 7 maja 2002 r. III RN 62/01 Wyrok z dnia 7 maja 2002 r. III RN 62/01 Wstrzymanie wykonania decyzji w sprawie wysokości zobowiązania podatkowego powoduje definitywne zwolnienie podatnika z obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę za okres

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 8 lipca 2010 r. Sygn. akt SK 8/09. Trybunał Konstytucyjny

Warszawa, dnia 8 lipca 2010 r. Sygn. akt SK 8/09. Trybunał Konstytucyjny Warszawa, dnia 8 lipca 2010 r. Sygn. akt SK 8/09 Trybunał Konstytucyjny W odpowiedzi na pismo Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2010 r., na podstawie art. 34 ust. 1 w związku z art. 27 pkt 2

Bardziej szczegółowo

Statut. Wielkopolskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej Izbie Gospodarczej. Postanowienia ogólne

Statut. Wielkopolskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej Izbie Gospodarczej. Postanowienia ogólne Statut Wielkopolskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej Izbie Gospodarczej 1 Postanowienia ogólne 1. Wielkopolskie Centrum Arbitrażu i Mediacji, zwane dalej

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO w Pomorskim Centrum Arbitrażu i Mediacji POSTANOWIENIA OGÓLNE

REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO w Pomorskim Centrum Arbitrażu i Mediacji POSTANOWIENIA OGÓLNE REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO w Pomorskim Centrum Arbitrażu i Mediacji POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Regulamin określa zasady prowadzenia postępowania zmierzającego do rozwiązania sporu przed Pomorskim

Bardziej szczegółowo

Kancelaria Prawna Skarbiec Prezentacja usług Zespołu Prawa Podatkowego. Warszawa,

Kancelaria Prawna Skarbiec Prezentacja usług Zespołu Prawa Podatkowego. Warszawa, Kancelaria Prawna Skarbiec Prezentacja usług Zespołu Prawa Podatkowego Warszawa, 2017-12-18 Prawo podatkowe Wobec zmian organizacyjnych w administracji skarbowej oraz wzmożonych kontroli i postępowań nie

Bardziej szczegółowo

Postępowania podatkowe i sądowe

Postępowania podatkowe i sądowe Postępowania podatkowe i sądowe BAKER TILLY Albania Austria Bułgaria Chorwacja Czechy Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Węgry An independent member of the Baker Tilly Europe Alliance Przedsiębiorcy

Bardziej szczegółowo

Pierwszego lipca 2008 r. upłynął rok od wprowadzenia zmian do systemu wydawania tych interpretacji.

Pierwszego lipca 2008 r. upłynął rok od wprowadzenia zmian do systemu wydawania tych interpretacji. Pierwszego lipca 2008 r. upłynął rok od wprowadzenia zmian do systemu wydawania tych interpretacji. Pierwszego lipca 2008 r. upłynął rok od wprowadzenia zmian do systemu wydawania interpretacji co do sposobu

Bardziej szczegółowo

W związki z napływającymi do mnie skargami indywidualnymi chciałabym. przedstawić Panu Pełnomocnikowi problem generalny dotyczący charakteru prawnego

W związki z napływającymi do mnie skargami indywidualnymi chciałabym. przedstawić Panu Pełnomocnikowi problem generalny dotyczący charakteru prawnego RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz RPO-736286-V-13/GH 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 55 1 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pan Jarosław Duda Sekretarz Stanu Pełnomocnik

Bardziej szczegółowo

Prawo podatkowe ~ postępowanie podatkowe

Prawo podatkowe ~ postępowanie podatkowe Prawo podatkowe ~ postępowanie podatkowe mgr Karol Magoń Asystent w Katedrze Prawa UEK Czym jest prawo podatkowe? Prawo podatkowe ogół przepisów regulujących zasady powstawania, ustalania oraz wygasania

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Józef Iwulski (przewodniczący) SSN Zbigniew Myszka SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Józef Iwulski (przewodniczący) SSN Zbigniew Myszka SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca) Sygn. akt III UK 122/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 września 2014 r. SSN Józef Iwulski (przewodniczący) SSN Zbigniew Myszka SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca) w sprawie z wniosku P.

Bardziej szczegółowo

ROZWIĄZYWANIE SPORÓW ZE STOSUNKU PRACY. KOMISJE POJEDNAWCZE. SĄDY PRACY

ROZWIĄZYWANIE SPORÓW ZE STOSUNKU PRACY. KOMISJE POJEDNAWCZE. SĄDY PRACY ROZWIĄZYWANIE SPORÓW ZE STOSUNKU PRACY. KOMISJE POJEDNAWCZE. SĄDY PRACY I. Komisje pojednawcze (art. 244 i nast. k.p.) 1. Komisje pojednawcze pojęcie i istota Komisje pojednawcze są społecznymi wewnątrzzakładowymi

Bardziej szczegółowo

Zasada praworządności (art. 6 k.p.a.) Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa.

Zasada praworządności (art. 6 k.p.a.) Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Zasada praworządności (art. 6 k.p.a.) Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. - inaczej nazywana zasadą legalizmu - jest jednocześnie zasadą naczelną, gdyż została uregulowana

Bardziej szczegółowo

Arbiter krajowego Sądu Polubownego jako podatnik podatku od towarów i usług wybrane aspekty

Arbiter krajowego Sądu Polubownego jako podatnik podatku od towarów i usług wybrane aspekty Czynności arbitrów działających na podstawie zleceń sądów polubownych są w większości realizowane na rzecz podmiotów gospodarczych - także czynnych podatników VAT. Przedmiotem poniższej analizy jest weryfikacja

Bardziej szczegółowo

W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest ustawowej definicji pojęcia środek zaskarżenia, Ustawa nie przewiduje również katalogu środków

W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest ustawowej definicji pojęcia środek zaskarżenia, Ustawa nie przewiduje również katalogu środków ŚRODKI ZASKARŻENIA W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest ustawowej definicji pojęcia środek zaskarżenia, Ustawa nie przewiduje również katalogu środków zaskarżenia, W Dziale V Tytułu VI Księgi pierwszej

Bardziej szczegółowo

Regulamin i cennik postepowania mediacyjnego w Międzynarodowym Centrum Mediacji przy międzynarodowych Izbach Przemysłowo-Handlowych w Polsce.

Regulamin i cennik postepowania mediacyjnego w Międzynarodowym Centrum Mediacji przy międzynarodowych Izbach Przemysłowo-Handlowych w Polsce. Regulamin i cennik postepowania mediacyjnego w Międzynarodowym Centrum Mediacji przy międzynarodowych Izbach Przemysłowo-Handlowych w Polsce. I. Przedmiot regulacji. Regulamin dotyczy postepowań mediacyjnych

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 2012 r.

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 2012 r. Projekt z 8.03.2012 r. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 2012 r. w sprawie nadania uprawnień organów podatkowych Na podstawie art. 13a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z

Bardziej szczegółowo

7. Test z ustawy z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.)

7. Test z ustawy z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) s. 984 7. Test z ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) 10. Stronom występującym w sprawie bez adwokata, lub radcy prawnego, doradcy

Bardziej szczegółowo

PRAWNE ASPEKTY PRACY PRODZIEKANA DS. STUDENCKICH

PRAWNE ASPEKTY PRACY PRODZIEKANA DS. STUDENCKICH PRAWNE ASPEKTY PRACY PRODZIEKANA DS. STUDENCKICH KIM JEST PRODZIEKAN DS. STUDENCKICH? Doradcą studenta Menadżerem wydziału Organem administracji KODEKS POSTEPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO JAKO ŹRÓDŁO PRAWA

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Wstęp CZĘŚĆ PIERWSZA SKARGA DO WOJEWÓDZKIEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Wstęp CZĘŚĆ PIERWSZA SKARGA DO WOJEWÓDZKIEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO SPIS TREŚCI Wykaz skrótów................................................... 15 Wstęp......................................................... 17 CZĘŚĆ PIERWSZA SKARGA DO WOJEWÓDZKIEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

Bardziej szczegółowo

SPOTKANIE Z REPREZENTANTAMI SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO NOWE USŁUGI ADMINISTRACJI PODATKOWEJ DLA PRZEDSIĘBIORCÓW

SPOTKANIE Z REPREZENTANTAMI SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO NOWE USŁUGI ADMINISTRACJI PODATKOWEJ DLA PRZEDSIĘBIORCÓW SPOTKANIE Z REPREZENTANTAMI SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO NOWE USŁUGI ADMINISTRACJI PODATKOWEJ DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PRAWA I OBOWIĄZKI PODATNIKÓW W TOKU WERYFIKACJI PRAWIDŁOWOŚCI ROZLICZEŃ PODATKOWYCH Tarnów,

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

POSTANOWIENIE. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska Sygn. akt III UK 107/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 stycznia 2019 r. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska w sprawie z odwołania E. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 4 marca 2013 r. Poz. 118

Warszawa, dnia 4 marca 2013 r. Poz. 118 Warszawa, dnia 4 marca 2013 r. ZARZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 13 lutego 2013 r. w sprawie prowadzenia prac legislacyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości Na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy

Bardziej szczegółowo

System weryfikacji decyzji i postanowień w toku instancji administracyjnych

System weryfikacji decyzji i postanowień w toku instancji administracyjnych System weryfikacji decyzji i postanowień w toku instancji administracyjnych Weryfikacja w postępowaniu ogólnym: Zasada trwałości decyzji administracyjnych art. 16 1 k.p.a. Weryfikacja w toku instancji

Bardziej szczegółowo

Elżbieta PAWŁOWSKA Tomasz MOLL

Elżbieta PAWŁOWSKA Tomasz MOLL Elżbieta PAWŁOWSKA Tomasz MOLL Granice sądowej kontroli ugody zawartej przed mediatorem glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 stycznia 2014 r., sygn. akt I ACz 2163/13 Kontrola

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH 1.9.2016 C 321/1 V (Ogłoszenia) INNE AKTY EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Decyzja Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich przyjmująca przepisy wykonawcze (2016/C 321/01) Artykuł 1 Definicje Do

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Słowo wstępne ROZDZIAŁ I. Zaskarżalność apelacją... 19

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Słowo wstępne ROZDZIAŁ I. Zaskarżalność apelacją... 19 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów.................................................... 15 Słowo wstępne.................................................... 17 ROZDZIAŁ I. Zaskarżalność apelacją..................................

Bardziej szczegółowo

7. Test z ustawy z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.)

7. Test z ustawy z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) s. 928 7. Test z ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) 10. Stronom występującym w sprawie bez adwokata, lub radcy prawnego, doradcy

Bardziej szczegółowo

Świadomy Podatnik projekt Rady Podatkowej PKPP Lewiatan. www.radapodatkowa.pl

Świadomy Podatnik projekt Rady Podatkowej PKPP Lewiatan. www.radapodatkowa.pl Świadomy Podatnik projekt Rady Podatkowej PKPP Lewiatan www.radapodatkowa.pl RYZYKO PODATKOWE Marcin Kolmas Definicja pojęcia ryzyka podatkowego na cele naszego spotkania Co to jest ryzyko podatkowe Ryzyko

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO CENTRUM MEDIACYJNEGO PRZY NACZELNEJ RADZIE ADWOKACKIEJ W WARSZAWIE

REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO CENTRUM MEDIACYJNEGO PRZY NACZELNEJ RADZIE ADWOKACKIEJ W WARSZAWIE REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO CENTRUM MEDIACYJNEGO PRZY NACZELNEJ RADZIE ADWOKACKIEJ W WARSZAWIE 1. Zakres zastosowania 1. Przedmiotem niniejszego Regulaminu jest unormowanie zasad rozstrzygania

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Romualda Spyt

POSTANOWIENIE. SSN Romualda Spyt Sygn. akt III UK 95/10 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 września 2010 r. SSN Romualda Spyt w sprawie z odwołania P. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o odszkodowanie z tytułu

Bardziej szczegółowo

POZASĄDOWE ROZWIĄZYWANIE SPORÓW KONSUMENCKICH (ADR)

POZASĄDOWE ROZWIĄZYWANIE SPORÓW KONSUMENCKICH (ADR) POZASĄDOWE ROZWIĄZYWANIE SPORÓW KONSUMENCKICH (ADR) 10 stycznia wchodzą w życie przepisy o pozasądowym rozwiązywaniu sporów. Przedstawiamy podstawowe informacje dotyczące alternatywnego w stosunku do postępowania

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. postanowił: uchylić zaskarżone zarządzenie.

POSTANOWIENIE. postanowił: uchylić zaskarżone zarządzenie. Sygn. akt I KZ 1/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 28 sierpnia 2018 r. SSN Dariusz Świecki w sprawie lek. P.J. obwinionego o czyn z art. 8 ustawy o izbach lekarskich i in. po rozpoznaniu

Bardziej szczegółowo

I FSK 1366/12 - Wyrok NSA

I FSK 1366/12 - Wyrok NSA I FSK 1366/12 - Wyrok NSA Data orzeczenia 2013-09-26 orzeczenie prawomocne Data wpływu 2012-09-17 Sąd Sędziowie Symbol z opisem Hasła tematyczne Naczelny Sąd Administracyjny Grażyna Jarmasz /przewodniczący/

Bardziej szczegółowo

Rewolucyjna nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego

Rewolucyjna nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego Rewolucyjna nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego WPROWADZENIE: Kodeks postępowania administracyjnego jest jednym z najważniejszych i podstawowych unormowań prawnych wykorzystywanych w pracy

Bardziej szczegółowo

Regulamin. postępowania mediacyjnego w Międzynarodowym Centrum Mediacji. przy międzynarodowych Izbach Przemysłowo- Handlowych w Polsce.

Regulamin. postępowania mediacyjnego w Międzynarodowym Centrum Mediacji. przy międzynarodowych Izbach Przemysłowo- Handlowych w Polsce. Regulamin postępowania mediacyjnego w Międzynarodowym Centrum Mediacji przy międzynarodowych Izbach Przemysłowo- Handlowych w Polsce. I. Przedmiot regulacji. Regulamin dotyczy postępowań mediacyjnych w

Bardziej szczegółowo

Co dziś? Dokumenty wewnętrzne i opinie - jawność uznaniowa

Co dziś? Dokumenty wewnętrzne i opinie - jawność uznaniowa Co dziś? Dokumenty wewnętrzne i opinie - jawność uznaniowa??? Prawo - orzecznictwo Irena Kamińska: W tym zakresie orzecznictwo na razie sobie radzi, stosując pojęcie dokumentu wewnętrznego. Taki dokument

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Część B. Kazusy. Wykaz skrótów XIII

Spis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Część B. Kazusy. Wykaz skrótów XIII Wykaz skrótów XIII Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Postępowanie administracyjne 1 Pytania 1 44 Rozdział II. Postępowanie przed sądami administracyjnymi 43 Pytania 45 89 Rozdział III. Postępowanie

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 22 stycznia 2015 r. Poz. 7. z dnia 20 stycznia 2015 r.

Warszawa, dnia 22 stycznia 2015 r. Poz. 7. z dnia 20 stycznia 2015 r. Warszawa, dnia 22 stycznia 2015 r. Poz. 7 Z A R Z Ą D Z E N I E N r 3 M I N I S T R A F I N A N S Ó W z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie prowadzenia rejestrów oraz przekazywania informacji w sprawach

Bardziej szczegółowo

Urszula Marcinowska Wicedyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu kierująca Biurem KIP w Lesznie

Urszula Marcinowska Wicedyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu kierująca Biurem KIP w Lesznie Urszula Marcinowska Wicedyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu kierująca Biurem KIP w Lesznie AGENDA: geneza zadania organizacja pracy rezultaty działalności problemy sygnalne geneza MINISTERSTWO FINANSÓW

Bardziej szczegółowo

Zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego wprowadzone od 1 czerwca 2017 roku

Zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego wprowadzone od 1 czerwca 2017 roku Zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego wprowadzone od 1 czerwca 2017 roku Wg ustawy z dnia 07 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CZ 52/08. Dnia 24 lipca 2008 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CZ 52/08. Dnia 24 lipca 2008 r. Sąd Najwyższy w składzie : Sygn. akt IV CZ 52/08 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 24 lipca 2008 r. SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Strus SSN Katarzyna Tyczka-Rote w sprawie z powództwa

Bardziej szczegółowo

Mediacja konsumencka

Mediacja konsumencka Mediacja konsumencka Inspekcja Handlowa od ponad 10 lat prowadzi mediacje w formule określonej w art. 36 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o Inspekcji Handlowej /tekst jednolity w Dz. U. z 2009 r. nr

Bardziej szczegółowo

TaxWeek. Przegląd nowości podatkowych. Nr 19, 28 maja 2014. Kontakt

TaxWeek. Przegląd nowości podatkowych. Nr 19, 28 maja 2014. Kontakt TaxWeek Przegląd nowości podatkowych Nr 19, 28 maja 2014 Kontakt Aleksandra Bembnista Knowledge Management tel. +48 58 552 9008 a leksandra.bembnista@pl.pwc.com www.pwc.pl www.taxonline.pl Tax Week jest

Bardziej szczegółowo

CRIDO TAXAND ORDYNACJA PODATKOWA FLASH LIPIEC 2014

CRIDO TAXAND ORDYNACJA PODATKOWA FLASH LIPIEC 2014 CRIDO TAXAND ORDYNACJA PODATKOWA FLASH LIPIEC 2014 Szanowni Państwo, w związku z istotnymi zmianami w ustawie Ordynacja podatkowa, które niedawno weszły w życie, jak również tymi, które zostały przedstawione

Bardziej szczegółowo

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2014 r. w sprawie obwodów łowieckich.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2014 r. w sprawie obwodów łowieckich. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2014 r. w sprawie obwodów łowieckich. Prof. nadzw. dr hab. Adam Habuda Instytut Nauk Prawnych PAN Zakład Prawa Ochrony Środowiska we Wrocławiu Okoliczności, które

Bardziej szczegółowo

Organy podatkowe wydają wadliwe interpretacje podatkowe

Organy podatkowe wydają wadliwe interpretacje podatkowe Organy podatkowe wydają wadliwe interpretacje podatkowe Analiza indywidualnych interpretacji podatkowych wydanych warunkowo. Dlaczego nie dają ochrony? Styczeń 2018 Wstęp Wprowadzenie w 2007 r. instytucji

Bardziej szczegółowo

Mgr Elżbieta Agnieszka Ambrożej

Mgr Elżbieta Agnieszka Ambrożej Mgr Elżbieta Agnieszka Ambrożej Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Doradztwo podatkowe jako instrument ochrony praw podatnika w Polsce przygotowanej pod kierunkiem prof. zw. dr. hab. Eugeniusza Ruśkowskiego

Bardziej szczegółowo

WSPIERAMY PODATNIKÓW. abv Consulting & Tax. abv Consulting & Tax Sp. z o.o. jest podmiotem wpisanym do rejestru osób prawnych

WSPIERAMY PODATNIKÓW. abv Consulting & Tax. abv Consulting & Tax Sp. z o.o. jest podmiotem wpisanym do rejestru osób prawnych WSPIERAMY PODATNIKÓW abv Consulting & Tax Sp. z o.o. jest podmiotem wpisanym do rejestru osób prawnych uprawnionych do wykonywania czynności doradztwa podatkowego, prowadzonego przez Krajową Radę Doradców

Bardziej szczegółowo

Grzegorz Łaszczyca Postępowanie administracyjne Wykład 1 Rodzaje postępowań administracyjnych: a) postępowanie administracyjne ogólne

Grzegorz Łaszczyca Postępowanie administracyjne Wykład 1 Rodzaje postępowań administracyjnych: a) postępowanie administracyjne ogólne Wykład 1 Rodzaje postępowań administracyjnych: a) postępowanie administracyjne ogólne (wyszczególnienie elementów definicyjnych tego postępowania, ich szersze omówienie powinno nastąpić w dalszej części

Bardziej szczegółowo

Wykładowca: KRZYSZTOF NOWAK. Dyrektor Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, praktyk z wieloletnim doświadczeniem NOWELIZACJA

Wykładowca: KRZYSZTOF NOWAK. Dyrektor Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, praktyk z wieloletnim doświadczeniem NOWELIZACJA Szkolenie przeznaczone dla pracowników samorządu terytorialnego oraz administracji rządowej Wykładowca: KRZYSZTOF NOWAK Dyrektor Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, praktyk z wieloletnim

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

POSTANOWIENIE. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec Sygn. akt II UK 256/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 marca 2018 r. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec w sprawie z wniosku E. N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CNP 52/18. Dnia 8 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Monika Koba

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CNP 52/18. Dnia 8 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Monika Koba Sygn. akt II CNP 52/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 stycznia 2019 r. SSN Monika Koba po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 stycznia 2019 r. skargi J. B. i

Bardziej szczegółowo

II FSK 2661/12 - Wyrok NSA

II FSK 2661/12 - Wyrok NSA II FSK 2661/12 - Wyrok NSA Data orzeczenia 2014-10-24 orzeczenie prawomocne Data wpływu 2012-10-08 Sąd Sędziowie Symbol z opisem Hasła tematyczne Naczelny Sąd Administracyjny Beata Cieloch Grażyna Nasierowska

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 12 stycznia 2015 roku NRA Trybunał Konstytucyjny w Warszawie. dot. Sygn. akt: SK 25/14

Warszawa, 12 stycznia 2015 roku NRA Trybunał Konstytucyjny w Warszawie. dot. Sygn. akt: SK 25/14 Warszawa, 12 stycznia 2015 roku NRA.52-2.2.2014 Trybunał Konstytucyjny w Warszawie dot. Sygn. akt: SK 25/14 W imieniu Naczelnej Rady Adwokackiej, na podstawie 29 ust. 2 Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego,

Bardziej szczegółowo

Precedensowa Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 111/15: Czy będzie łatwiej złożyć skargę od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej?

Precedensowa Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 111/15: Czy będzie łatwiej złożyć skargę od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej? Precedensowa Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 111/15: Czy będzie łatwiej złożyć skargę od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej? 17 lutego 2016 r. Sąd Najwyższy wydał precedensową uchwałę (III CZP

Bardziej szczegółowo

- o zmianie ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym

- o zmianie ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów DSPA-140 162 ( 3 )/09 Warszawa, 28 października 2009 r. Pan Bronisław Komorowski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Przekazuję przyjęte

Bardziej szczegółowo

Nowa ustawa o ADR w sprawach konsumenckich Jakie zmiany w funkcjonowaniu firmy spowoduje ustawa? FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz

Nowa ustawa o ADR w sprawach konsumenckich Jakie zmiany w funkcjonowaniu firmy spowoduje ustawa? FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz Nowa ustawa o ADR w sprawach konsumenckich Jakie zmiany w funkcjonowaniu firmy spowoduje ustawa? FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz 1 pozasądowe rozwiązywanie sporów Trwają prace nad kontrowersyjną ustawą

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz Sygn. akt IV KK 253/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 grudnia 2016 r. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) SSN Kazimierz

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 9 listopada 1995 r. III ARN 50/95

Wyrok z dnia 9 listopada 1995 r. III ARN 50/95 Wyrok z dnia 9 listopada 1995 r. III ARN 50/95 Nie jest dopuszczalne umorzenie postępowania w sprawie umorzenia odsetek od zaległości podatkowej jeżeli w trakcie toczącego się postępowania należność z

Bardziej szczegółowo

Wytyczne w sprawie. rozpatrywania skarg przez zakłady. ubezpieczeń

Wytyczne w sprawie. rozpatrywania skarg przez zakłady. ubezpieczeń EIOPA-BoS-12/069 PL Wytyczne w sprawie rozpatrywania skarg przez zakłady ubezpieczeń 1/8 1. Wytyczne Wprowadzenie 1. Zgodnie z art. 16 rozporządzenia w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru

Bardziej szczegółowo

Wykaz skrótów 9. Rozdział I. Rys ewolucyjny polskiego postępowania administracyjnego 13

Wykaz skrótów 9. Rozdział I. Rys ewolucyjny polskiego postępowania administracyjnego 13 Spis treści Wykaz skrótów 9 Wprowadzenie 11 Rozdział I. Rys ewolucyjny polskiego postępowania administracyjnego 13 Rozdział II. Postępowanie administracyjne zagadnienia ogólne 15 1. System prawa administracyjnego

Bardziej szczegółowo

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r. III CZP 128/13

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r. III CZP 128/13 Id: 20382 [S]posób doręczenia określony w art. 1160 k.p.c., należy stosować także do wyroków sądów polubownych. ( ) [B]rak dostatecznych podstaw, aby przez pisemne zawiadomienie, o którym mowa w art. 1160

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski Sygn. akt I UK 89/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 marca 2019 r. SSN Piotr Prusinowski w sprawie z odwołania P. C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. o ustalenie

Bardziej szczegółowo

Rozdział I. Postępowanie administracyjne ogólne

Rozdział I. Postępowanie administracyjne ogólne Rozdział I. Postępowanie administracyjne ogólne Kazus 1. Zakres obowiązywania Kodeksu postępowania administracyjnego Stan faktyczny Katarzyna W. przebywająca na urlopie w Brazylii została okradziona. Od

Bardziej szczegółowo

Przedmowa... XVII Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXV

Przedmowa... XVII Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXV Spis treści Przedmowa... XVII Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXV Część I. Metodyka... 1 Spis treści... 1 Rozdział 1. Rola i pozycja sędziego sądu administracyjnego... 5 1. Uwagi ogólne... 5 2.

Bardziej szczegółowo

Wymiana informacji podatkowych w zakresie podatków dochodowych w ramach pomocy administracyjnej

Wymiana informacji podatkowych w zakresie podatków dochodowych w ramach pomocy administracyjnej Niemieckie regulacje zawierają m.in. unormowanie zasad odmowy udzielania informacji podmiotom zagranicznym oraz przekazywania informacji korzystnych dla podatnika na jego wniosek. Wymiana informacji podatkowych

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Myślenicach

REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Myślenicach Załącznik nr 2 do Regulaminu Centrum Profilaktyczno-Dydaktycznego REGULAMIN POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Myślenicach I. Zakres zastosowania Regulaminu 1. Regulamin

Bardziej szczegółowo

Regulamin postępowania mediacyjnego Centrum Mediacyjnego przy Kancelarii Adwokackiej Beaty Chodorowskiej - Kęcik

Regulamin postępowania mediacyjnego Centrum Mediacyjnego przy Kancelarii Adwokackiej Beaty Chodorowskiej - Kęcik Centrum Mediacyjne przy Kancelarii Adwokackiej Adwokat - Mediator Beata Chodorowska - Kęcik ul. Henryka Sienkiewicza 3, 32-700 Bochnia tel. 512 515 966, e-mail: biuro@mediacjebochnia.pl strona web: www.mediacjebochnia.pl

Bardziej szczegółowo