Nr 1(1)/2012MG. 6Jak. str. zmierzyć szczęście? Co ty wiesz o bezrobociu? str. str. Parabanki. 9str. Rekrutacja. talentów INNY. str.

Transkrypt

1 młodzież Nr 1(1)/2012MG i gospodarka 6Jak zmierzyć szczęście? str. 12 str. Parabanki str. 15 Co ty wiesz o bezrobociu? str. 9str. Rekrutacja talentów 18 INNY punkt widzenia

2 2 Drodzy Czytelnicy, oddajemy Wam pierwszy numer gazetki MiG. Miesięcznik ten wydawany jest w ramach projektu dofinansowanego z programu Młodzież w Działaniu pod auspicjami Stowarzyszenia Przyjaciół Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego Mercatus. Naszym głównym celem jest poszerzenie Waszej wiedzy na tematy związane z gospodarką i ekonomią oraz ich szerokimi powiązaniami z wszystkimi sferami życia. Na wstępie pragniemy gorąco podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania MiG-u - Zarządowi i Stażystom Stowarzyszenia Mercatus za pomoc w organizacji i cenne rady, wykładowcom Uniwersytetu Rzeszowskiego - za sprawdzenie merytoryczne artykułów, osobom przeprowadzającym szkolenia oraz wszystkim przychylnym nam osobom, które swoimi uwagami i wsparciem pomogły nam w stworzeniu gazetki. W tym wydaniu dowiemy się co to jest TRM i dlaczego warto rozwijać swoje talenty, przeczytamy też kilka faktów na temat parabanków. Poznamy spojrzenie na nasz kraj i miasto z perspektywy studenta z wymiany międzynarodowej ERASMUS, punkt widzenia przedsiębiorcy na bezrobocie oraz próbujemy zmierzyć szczęscie i dobrobyt za pomocą mierników ekonomicznych. Mamy nadzieję, iz lektura gazetki będzie dla Was przyjemną odskocznią od zwykłych form zdobywania i poszerzania wiedzy. Redakcja Mirosław Kazior Redaktor naczelny Sylwia Jargieło spis treści 5 Program Młodzież w Dzialaniu Jak zmierzyć szczęście? Rekrutacja talentów Parabanki czy dzisiejszy świat może istnieć bez nich? 15 Co ty wiesz o bezrobociu? Dominika Smoleń 18 Another point of view Inny punkt widzenia 22 Zadbaj o swoje finansowe IQ już dziś! Przemyslaw Kołodziej 25 Kształtujemy umiejętności interpersonalne! Wszystkie materiały chronione są prawem autorskim. Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie bez pisemnej zgody wydawcy jest zabronione. 3

3 4 Drodzy Państwo, Mam zaszczyt zaprezentować Wam pierwszy numer gazety studenckiej Młodzież i Gospodarka. Jest ona efektem pracy członków Stowarzyszenia Mercatus, a jednocześnie studentów Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Poprzez tę inicjatywę, jej autorzy mają na celu nie tylko rozwój własny, ale także upowszechnianie trudnej wiedzy o ekonomii i gospodarce wśród swoich rówieśników i wszystkich zainteresowanych. Cieszy fakt, iż jest to oddolna inicjatywa naszej studiującej młodzieży, która świadczy o ciągle rosnącej aktywności studentów naszego Wydziału, o ich zaangażowaniu w budowę jego dobrego wizerunku oraz ich trosce o rozwój całego Uniwersytetu. Coraz szersze zaangażowanie młodzieży w realizację różnorakich projektów daje nadzieję na tak potrzebną aktywizację społeczności lokalnych i budowę silnego społeczeństwa obywatelskiego, warunkujących tempo rozwoju lokalnego. Liczę, że inicjatywa ta będzie pierwszą z wielu, które Stowarzyszenie Mercatus zrealizuje we współpracy z Wydziałem Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Życzę Państwu, aby lektura kolejnych numerów miesięcznika przysparzała Państwu nowej wiedzy, poszerzyła krąg zainteresowań i była źródłem inspiracji dla nowych pomysłów i inicjatyw. Dziekan Wydziału Ekonomii Profesor UR dr hab. Grzegorz Ślusarz Program Młodzież w działaniu Około 7 mln euro to polski budżet unijnego programu edukacyjnego Młodzież w działaniu, zaplanowanego na lata Program ten pomaga tysiącom młodych ludzi spełniać swoje marzenia poprzez realizację ciekawych projektów. Spotkania z ludźmi z całego świata, poznawanie innych kultur, zdobywanie nowych umiejętności, rozwijanie talentów to tylko niektóre z korzyści, jakie niesie ze sobą uczestnictwo w programie. Młodzież w działaniu ma zachęcić młodzież w wieku od 13 do 30 lat oraz osoby pracujące z młodzieżą do równoczesnego kształcenia się poza systemem edukacji formalnej (w czasie wolnym od nauki). Program jest skierowany głownie do tych, dla których edukacja pozaformalna to jedyna szansa indywidualnego rozwoju oraz zdobycia wiedzy i umiejętności niezbędnych we współczesnym świecie. W programie może uczestniczyć każdy młody człowiek bez względu na płeć, pochodzenie etniczne, status społeczny, sytuację materialną etc. Młodzież w działaniu kładzie szczególny nacisk na zwiększenie udziału w życiu społecznym młodych ludzi z mniejszymi szansami, czyli takich, którzy ze względów społecznych, geograficznych, zdrowotnych lub ekonomicznych mają ograniczony dostęp do edukacji, informacji i kultury. Program wspiera młodzież i osoby pracujące z młodzieżą nie tylko poprzez finansowanie ich projektów, ale także poprzez udostępnianie im informacji, organizowanie szkoleń oraz tworzenie możliwości współpracy w całej Europie i poza jej granicami. Nadrzędne cele programu to przezwyciężanie barier, uprzedzeń i stereotypów wśród młodych ludzi, wspieranie ich mobilności oraz promowanie aktywności obywatelskiej. Program dofinansowuje przedsięwzięcia, które mają pomoc młodym ludziom w rozwoju osobowości. Pobudza ich do działania na rzecz społeczności lokalnej i służy wzrostowi tolerancji. Więcej informacji na stronie projektu: W skład programu Młodzież w działaniu wchodzą następujące komponenty: Akcja 1.1. Wymiana Młodzieży Wspiera spotkania młodzieży w wieku lat z krajów europejskich w celu wzajemnego poznania, przedyskutowania interesujących tematów, zrealizowania wspólnych przedsięwzięć. Akcja 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe Dofinansowuje działania młodzieżowe, które służą również społeczności lokalnej. Akcja przeznaczona jest dla młodych ludzi w wieku lat. Akcja 1.3. Młodzież w Demokracji Akcja wspiera działania promujące uczestnictwo młodzieży w życiu obywatelskim na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Akcja 2. Wolontariat Europejski Umożliwia młodym ludziom z Polski w wieku lat wyjazd za granicę do pracy wolontariackiej przy rożnych projektach społecznych, zaś wolontariuszom z innych krajów europejskich pracę w polskich organizacjach i instytucjach non-profit. Akcja 3. Młodzież w Świecie Wspiera organizację wymian z młodymi ludźmi z państw sąsiadujących z rozszerzoną Europą i z innych krajów świata oraz szkolenia i projekty współpracy w sieci. Akcja 4. Systemy wsparcia młodzieży Akcja pomaga wszystkim, którzy są zaangażowani w działalność młodzieżową oferuje szkolenia, seminaria, staże dla pracowników młodzieżowych. Akcja 5. Wsparcie europejskiej współpracy w zakresie problematyki i działań młodzieżowych Wspiera dialog młodzieży z osobami odpowiedzialnymi za kreowanie polityki młodzieżowej w Europie. Umożliwia m.in. organizację krajowych i międzynarodowych seminariów, dotyczących współpracy w tej dziedzinie. 5

4 6 Jak zmierzyć szczęście? Produkt Krajowy Brutto jest miarą, która, w założeniu, miała służyć porównywaniu stanu gospodarek w różnych krajach. Dla wielu ekonomistów, zwłaszcza tych związanych z polityką, PKB było i jest ważnym wskaźnikiem rozwoju ekonomicznego, a nawet dobrobytu. Czy jednak jest to miara wystarczająca w obecnych czasach? Czy są dla niej jakieś alternatywy? Jak i czy w ogóle możemy zmierzyć szczęście? PKB znane było już w pierwszej połowie XX wieku, dzięki propozycjom ekonomisty Simona Smitha Kuznetsa. Od ponad 60 lat jest to jedna z najważniejszych miar gospodarki krajowej. Produkt krajowy brutto obliczany jest za pomocą metod: dochodowej i popytowej. Przedstawienie bardziej szczegółowo konstrukcji PKB nie jest jednak celem tego artykułu. Istotne jest, iż, mówiąc ogólnie, PKB jest sumą wartości dóbr i usług, służących bezpośredniej konsumpcji i procesom inwestycyjnym. Obliczenie PKB w danym okresie nie pozwala jednak wydać konstruktywnej opinii co do stanu gospodarki określonego państwa. Po pierwsze należy rozróżnić PKB nominalny, który nie odzwierciedla zmian cen spowodowanych inflacją oraz PKB realny, który pozwala na bardziej rzeczywiste porównania w czasie (poprzez podawanie wartości PKB w cenach z wybranego okresu bazowego przyjętego za wzorcowy). Po drugie, jeśli chcemy porównać stan gospodarki w różnych krajach, musimy zdawać sobie sprawę, że porównywanie wielkości PKB w Estonii, która ma około 1,3 mln mieszkańców oraz w Chinach, gdzie żyje ponad tysiąc razy więcej ludzi nie ma żadnego sensu. Dlatego, aby dokonywać porównań, należy obliczyć PKB per capita (na głowę), czyli podzielić otrzymany PKB przez liczbę mieszkańców kraju. Jednak nawet zastosowanie tych poprawek nie daje pełnego obrazu. Do PKB poszczególnych krajów nie wlicza się przecież już nagromadzonych dóbr, zaś podobne produkty w różnych krajach mogą mieć różną trwałość i jakość (zarówno Polska, jak i Japonia używają transportu kolejowego, jednak trudno porównywać komfort korzystania z obydwu sieci ). Dla ekonomistów i polityków niezwykle istotne są też zmiany w czasie spadek lub wzrost PKB oraz określenie czy tempo wzrostu PKB rośnie czy maleje w porównaniu do poprzednich okresów. Obecnie bowiem uważa się, iż gospodarka dobrze się rozwija, gdy z każdym rokiem przybywa dóbr i usług. Właśnie dynamika zmian PKB (w oderwaniu od wielu innych czynników) była podstawą głoszenia prawdy o zielonej wyspie, jaką miała być Polska na tle pozostałych krajów Europy. Skoro zatem dynamika PKB była tak doskonała, dlaczego nasz kraj nie staje się gospodarczym El Dorado? Odpowiedź jest prosta: na poziom życia wpływa zdecydowanie więcej czynników niż sama tylko wielkość produkcji i tempo jej przyrostu. PKB do kosza? PKB jako miernik dobrobytu poddawany jest więc siłą rzeczy krytyce. Dlaczego?: - nie ujmuje on czynników, których rynek nie rejestruje tzw. szara strefa oraz praca w domu (np. wynajęcie osoby do posprzątania mieszkania, bądź zakup obiadu w restauracji są wliczane do PKB, jednak samodzielne wykonanie tych czynności już nie), pomija transakcje czysto finansowe (np. sprzedaż i kupno papierów wartościowych, transfery rządowe bezzwrotne wypłaty pieniędzy na rzecz obywateli), nie uwzględnia wartości z tytułu sprzedaży towarów używanych (ich wartość została ujęta w PKB w poprzednich okresach - zaraz po ich wyprodukowaniu), pomija się w nim czynniki istotne dla dobrobytu, ale mające charakter niematerialny, takie, jak choćby czas wolny, PKB oraz PKB per capita nie uwzględniają często ogromnych różnic między poszczególnymi grupami społecznymi, podając wartości ogólne bądź uśrednione (podobnie jak np. średnia krajowa wysokość płacy, która dla wielu obywateli jest co najwyżej marzeniem), nie bierze pod uwagę tzw. efektów zewnętrznych np. spowodowanego przez wzrost gospodarczy zanieczyszczenia środowiska, które wpływa na obniżenie jakości życia, nie uwzględnia różnic pomiędzy badanymi krajami, m.in. siły nabywczej poszczególnych walut. Tę ostatnią wadę częściowo niweluje się poprzez stosowanie tzw. parytetu siły nabywczej. Jest to swoiste urealnienie wyniku PKB na podstawie przyjętego koszyka dóbr i porównanie jego cen w badanych krajach. Innymi słowy wybiera się dane produkty i sprawdza ich ceny w poszczególnych krajach, sprawdzając jak dużo można kupić za dany środek płatniczy. Poprzez ten zabieg, PKB krajów o mocniejszej walucie obniża się, zaś w krajach ze słabszą walutą - wzrasta. Niestety pozostałe wady wskaźnika są trudniejsze do zlikwidowania. Pomimo tych ułomności stosuje się także różne pochodne PKB, jak np.: Produkt Narodowy Brutto (PNB) PKB powiększony o dochody, które obywatele danego kraju uzyskują za granicą (czyli o produ kcję wytworzoną przez Tabela Miejsce Polski oraz liderzy rankingów według poszczególnych wskaźników Rodzaj wskaźnika emigrantów i polskie firmy działające za granicą, zaś bez uwzględniania dochodów obcokrajowców działających w Polsce), Produkt Krajowy Netto, Produkt Narodowy Netto (PKN, PNN) PKB oraz PNB pomniejszone o amortyzację, a więc wartość zużycia narzędzi pracy. Alternatywy Powyższe miary są jedynie modyfikacjami PKB. Jednak według raportu The (Un)Happy Planet Index 2.0. Why good lives don t have to cost the Earth ( Wskaźnik (nie)szczęśliwej Planety 2.0. Dlaczego dobre życie nie musi być kosztem dla Ziemi ), powyżej pewnych wartości pieniężnych, zależność jakości życia od poziomu PKB per capita spada. Wielkość ta nie odzwierciedla więc szeroko pojętego szczęścia. Dlatego też badacze proponują coraz to nowe wskaźniki dobrobytu. W roku 1972 ekonomiści z uniwersytetu Yale William Nordhaus i James Tobin, sprzeciwiając się czysto materialnemu podejściu do konstrukcji PKB, zaproponowali własną miarę Measure of Economic Welfare (Miara ekonomicznego dobrobytu). Aby zmierzyć MEW, należy do wartości PKB dodać specjalnie obliczoną wartość czasu wolnego, wartość pracy, za którą nie otrzymuje się zapłaty Miejsce Polski w danym roku Liderzy rankingu w danym roku PKB nominalny (MFW) USA, Chiny, Japonia PKB nominalny per capita (na głowę) (Bank Światowy) PKB według parytetu siły nabywczej waluty (Bank Światowy) 2011 PKB według parytetu siły nabywczej waluty per capita (MFW) Human Development Index (ONZ) 2011 Happy Planet Index (New Economics Foundation) 2012 World Map of Happiness (Instytut Gallupa) Źródło: opracowanie własne 52. Monako, Liechtenstein, Luksemburg 19. USA, Chiny, Indie Katar, Luksemburg, Singapur Norwegia, Australia, Holandia Kostaryka, Wietnam, Kolumbia Dania, Finlandia, Norwegia oraz odjąć szkody ekologiczne wywołane przez przemysł i konsumpcję. Porównania pokazują, że MEW rośnie o wiele wolniej niż PKB zgodnie z tą miarą rozwój gospodarczy nie jest tak korzystny, jak chcieliby to przedstawiać rządzący. Rok później zastosowano w Japonii modyfikację MEW Net National Welfare (dobrobyt narodowy netto). Wliczał on m.in. in minus nakłady na przywrócenie środowiska do wymaganego stanu, koszty wypadków losowych czy straty urbanizacyjne. Innym przykładem miary dobrobytu jest Economic Aspects of Welfare Index (EAW, wskaźnik ekonomicznych aspektów dobrobytu) z roku 1981, który uwzględnia m.in. konsumpcję indywidualną, usługi, budynki publiczne, czas wolny i pracę w gospodarstwie domowym in plus oraz wydatki na ochronę, koszty zanieczyszczenia środowiska i ubytek zasobów naturalnych in minus. Dokładniejsze ujęcie kwestii ekologicznej oferuje Index of Sustainable Economic Welfare (ISEW, indeks zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego), opracowany przez Daly a i Cobba w roku Uwzględnia on m.in. gospodarowanie zasobami naturalnymi, negatywne skutki erozji, urbanizacji, zanieczyszczeń powietrza, długotrwałe szkody ekologiczne, ale także choćby wartość usług z dróg i autostrad. 7

5 8 Używając zaś Genuine Progress Indicator (wskaźnik rzeczywistego postępu), możemy dodatkowo odejmować od dobrobytu m.in. koszty przestępstw, bezrobocia, dojazdów do pracy, wypadków samochodowych czy deforestacji (wycinania lasów). Powyższe wskaźniki stanowią znaczne rozszerzenie pojęcia PKB, skupiając się na cechach, które według poszczególnych badaczy najbardziej wpływają na dobrobyt i szczęście człowieka. Żaden z nich nie zdobył jednak powszechnego uznania. Najbardziej znaną i najszerzej stosowaną alternatywą Produktu Krajowego Brutto jest Human Development Index (HDI, wskaźnik rozwoju społecznego), obliczany przez ONZ od lat 90-tych XX wieku. Od 2010 roku, składa się on z trzech elementów: dochodu narodowego brutto per capita, liczonego według parytetu siły nabywczej, oczekiwanej długości życia, wskaźnika skolaryzacji, na który składają się: oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci, które rozpoczynają proces kształcenia oraz średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez obywateli w wieku od 25 lat wzwyż. HDI poszerza zatem PKB o elementy niezwiązane ściśle z poziomem produkcji, ale wpływające istotnie na poziom życia (a więc długość życia i dostęp do edukacji), pomijając jednak inne ważne kwestie, które podkreślali twórcy poprzednich wskaźników. Oczywiście także ta miara nie uniknęła krytyki, m.in. ze względu na brak ujęcia kwestii ekologicznych czy, według niektórych badaczy, nie wnoszące nic nowego połączenie trzech aspektów rozwoju społecznego. Próby pomiaru scęścia Pomimo mnogości wskaźników, wciąż nie wiemy jak zmierzyć szczęście. Z pomocą może przyjść New Economics Foundation, która w 2006 roku opracowała Happy Planet Index (wskaźnik szczęśliwej planety). Jest to kolejna próba przezwyciężenia władzy PKB czy HDI w zakresie porównań pomiędzy krajami. W przypadku tego wskaźnika autorzy skupili się na uwzględnieniu szczęścia obecnych obywateli przy jednoczesnej minimalizacji strat i zagrożeń dla przyszłych pokoleń. Przedstawia się to w ogólnym wzorze HPI=(doświadczany dobrobyt oczekiwana długość życia) /(ślad ekologiczny) Dobrobyt mierzony jest na podstawie ankiet, zaś długość życia wynika z danych statystycznych. Z kolei ślad ekologiczny to wielkość ukazująca zapotrzebowanie człowieka na zasoby naturalne i możliwość ich rekompensacji (oszacowana ilość hektarów lądu i morza potrzebnych do odtworzenia zasobów, które zostały zużyte na konsumpcję i absorpcję odpadów). Jeśli wierzyć autorom wskaźnika i raportu Happy Planet Index 2012, Polska, w zakresie badanych wartości, jest o wiele lepiej sytuowana niż np. USA (odpowiednio 71. i 105. pozycja), zaś większość krajów jest daleka od stanowienia części szczęśliwej planety (z wyjątkiem kilku krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów). Powodem tej sytuacji jest ogromny ślad ekologiczny krajów rozwiniętych, które wyeksploatowały swoje zasoby, przez co obniżyły wartość wskaźnika. Na szczycie listy krajów według wartości HPI znajdują się Kostaryka, Wietnam i Kolumbia (w klasyfikacji według PKB per capita w 2011 roku kraje te zajmują odpowiednio pozycje 74., 132. i 81.). Pierwszy z nich charakteryzuje się m.in. produkcją 99% energii ze źródeł odnawialnych, zatrzymaniem procesu wylesiania czy bardzo długą oczekiwaną długością życia (79,3 roku; w Polsce 75,6 lat). Wietnam z kolei, jak podaje raport, odznacza się oczekiwaną długością życia równą Słowacji, choć ta ma 7 razy wyższy PKB per capita. Swoistą ciekawostką jest wskaźnik dobrobytu określony mianem Gross National Happiness (Szczęście Narodowe Brutto), zaproponowany w Bhutanie przez władcę Jigme Singye Wangchucka. Wskaźnik na podstawie specjalnych ankiet oraz danych statystycznych ma za zadanie mierzyć jakość życia w sposób całościowy, wykraczając znacznie poza wartości ekonomiczne - podkreślając rozwój sprawiedliwy, oparty na duchu buddyzmu i zgodny z przyrodą. Nazwa wskaźnika brzmi dość nietypowo, lecz pomysł wart jest szerszych badań. Pomimo tego, obecnie, metodologia jego obliczania nie znalazła szerokiego zastosowania w praktyce międzynarodowej. W samym Bhutanie GNH pokazał wiele problemów, jednak władze, opierając na nim swoją politykę, liczą na rzeczywisty wzrost szczęścia u swych obywateli. Może warto więc spróbować opracować podobną miarę, bądź zaadaptować GNH do potrzeb europejskich? Na podobnym pomyśle oparta została The World Map of Happiness (Mapa Szczęścia na Świecie), która na podstawie tysięcy ankiet z lat uporządkowała 155 krajów według poczucia szczęścia obywateli. Na podium listy nie zanotowano niespodzianek pierwsza trójka to kraje skandynawskie. Z kolei miejsce Polski w rankingu (56.) sugeruje m.in., iż jesteśmy o wiele mniej zadowoleni z życia niż mieszkańcy Turkmenistanu, Trynidadu i Tobago czy Gwatemali, jednak szczęśliwsi od Portugalczyków, Rosjan czy Japończyków. Czy kiedyś zmierzymy szczęście? Oczywiście, przedstawione pokrótce wskaźniki bynajmniej nie wyczerpują problemu zmierzenia dobrobytu i jego porównywania pomiędzy krajami. Istnieje jeszcze wiele innych miar (jak chociażby Inclusive Wealth Index czy Green National Product), które próbują ująć zagadnienie dobrobytu w różnych aspektach. Co jakiś czas powstają nowe raporty proponujące alternatywy dla PKB. Trudno jednak znaleźć miarę doskonałą, która w optymalny sposób ujęłaby i skwantyfikowała tak różnorodne czynniki wpływające na szczęście obywateli. Możemy być jednak pewni, że wyścig ten będzie trwał nadal, a sam Produkt Krajowy Brutto nie utrzyma swojej pozycji jako jedyny miernik dobrobytu i wzrostu gospodarczego. Być może kiedyś powstanie zwięzła miara, która obejmie najważniejsze elementy dobrobytu i szczęścia oraz będzie możliwa do obliczenia i umożliwiająca porównania między krajami. Próby stworzenia takiego wskaźnika trwają cały czas (np. ogólna propozycja profesora Kołodki Zintegrowany Indeks Pomyślności). Jeśli zakończą się one powodzeniem będziemy w posiadaniu doskonałego narzędzia także do oceny rządów. Ostatecznie, należy jednak pamiętać, że szczęście jest kategorią wybitnie jakościową i, mimo wielu ciekawych prób, prawdopodobnie nigdy nie da się go do końca zmierzyć. Mirosław Kazior Przy pisaniu artykułu korzystano z: - Michał Gabriel Woźniak, Wzrost gospodarczy. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków Grzegorz Witold Kołodko, Wędrujący Świat, Pruszyński i S-ka, Warszawa happy-planet-index-report.pdf aspx?reportid=2903 Rekrutacja talentów Wysoka konkurencyjność rynku, procesy związane ze zmianami koniunktury na świecie, częste fuzje i przejęcia stawiają przed przedsiębiorstwami nowe wyzwania. Konieczne są ciągłe zmiany, wzrost wydajności i sukcesów organizacji. W celu sprostania tym wymaganiom przedsiębiorstwa muszą zmienić swoją dotychczasową strategię biznesową. Jej elementy składowe są jednak łatwe do skopiowania, natomiast trudna do powielenia jest wartość kapitału ludzkiego czy kultura danej organizacji. Już w końcu lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku nastąpiła zmiana orientacji dużych, międzynarodowych przedsiębiorstw. Firmy zaczęły skupiać się wokół funkcji personalnej przedsiębiorstwa. Zmiana ta została wymuszona przez rynek. Według Moniki Kozioł to ludzie ze swoją osobowością, wrodzonymi talentami i umiejętnościami stanowią kluczowy zasób firmy, często decydujące nie tylko o konkurencyjności, ale i jej przetrwaniu na rynku. Im lepiej firma chce ten zasób wykorzystywać, tym lepszy rozwój zapewnia ludziom i ich cechom. W dzisiejszym świecie bardzo wyraźny wpływ na działalność firm mają dwa trendy. Są to: globalizacja, nowe techniki informacyjne (dokument elektroniczny, oprogramowania i techniki edytorskie, multimedia, sieci komputerowe, Internet). Dzięki Internetowi pojawiły się przed pracodawcami zupełnie nowe, a zarazem bardzo szerokie opcje porozumiewania się i szukania stosownych kandydatów na wakujące stanowiska pracy. Wraz z Internetem utrwala się mocny trend umiędzynarodowienia całego procesu rekrutacyjnego, który wychodzi obecnie z rynków lokalnych, a nawet narodowych, i wykracza poza granice państw. Osoby odpowiedzialne za zarządzanie strategiczne w firmach zareagowały na sygnały płynące z rynku, co przyczyniło się do powstania kilku nowych koncepcji w dziedzinie naboru pracowników. Skąd się wziął TRM Koncepcja Talent Relationship Management (TRM) powstała jako odpowiedź na zapotrzebowanie rynku na wybitne jednostki zwiększające konkurencyjność przedsiębiorstw. Pierwszą firmą, która zajęła się tą koncepcją w sposób profesjonalny była w 1999 r. międzynarodowa firma komputerowa SAP Systems, Applications, Products, działająca w obszarze rozwiązań informatycznych dla biznesu i zatrudniająca około pracowników 9

6 10 w ponad 50 krajach. Z uwagi na wielkość zatrudnienia i zasięg można ją uznać za pierwszego globalnego rekrutera. TRM można definiować jako aktywne kształtowanie relacji z jednostkami posiadającymi określone talenty. Zatem pojęciem kluczowym w tej koncepcji jest talent. Według słownika języka polskiego PWN jest to złożona aktywność fizyczno umysłowa, której celem jest przekształcenie szeroko rozumianego środowiska. Osoby rekrutujące, które chcą zastosować tę strategię i dzięki niej osiągnąć wymierny sukces dla swojego przedsiębiorstwa, muszą wykazać się dużą wiedzą z różnych dziedzin, umiejętnością syntetyzowania tej wiedzy w celu wyłowienia owych talentów z olbrzymiej bazy danych. W szerszym znaczeniu koncepcję TRM można traktować jako proces ciągłego rozwijania ludzkich talentów poprzez każdą fazę cyklu życia człowieka, będącego w ramach zainteresowania danej firmy, nawet wówczas gdy te osoby nie są potencjalnymi kandydatami do pracy. Ma to miejsce na przykład wtedy, gdy odpowiednie metody i techniki, stosowane w ramach strategii rekrutacyjnej docierają do osób w innych firmach, a osoby te dopiero w przyszłości mogą stać się potencjalnymi kandydatami. Na rysunku 1 przedstawiony jest model koncepcji TRM. Warto zwrócić uwagę czym TRM nie jest, i z czym nie powinno się go mylić: TRM nie jest e-rekrutacją, czyli rekrutacją przez Internet, natomiast jest długofalowym procesem, gdzie e-rekrutacja stanowi jedynie pewną jego część, TRM nie jest swoistym dostarczycielem pracowników do firmy na określone stanowisko, inwentarzowy proces kapitału ludzkiego, zastosowany w TRM, czyni procesy rekrutacyjne jasne i eliminuje, między innymi, najistotniejsze koszty w tradycyjnej rekrutacji, jakimi jest cała dokumentacja papierowa kandydatów, TRM nie jest centralnym planowaniem, gdzie kilku sprytnych ludzi w dziale personalnym, używających odpowiednich technik i metod rekrutacyjnych planuje drogi rozmieszczenia kapitałuludzkiego w przedsiębiorstwie. W koncepcji TRM rekrutacja jest procesem ciągłym. Schemat typowego procesu rekrutacyjnego według tej koncepcji przedstawiono na rysunku. Ważnym elementem koncepcji TRM jest odpowiednie posegregowanie otrzymanych informacji i ich aktualizacja. Jest to jeden z kluczowym czynników decydujących o powodzeniu całego procesu, który polega nie tylko na obsadzaniu wolnych stanowisk w przedsiębiorstwie, ale na długofalowym procesie dopasowania potencjalnego pracownika do wymogów firmy. CRM jak koncepcja wyjściowa do TRM Koncepcja rekrutacyjna TRM powstała na bazie idei Customer Relationship Management. Ideą CRM jest kształtowanie wzajemnych relacji pomiędzy przedsiębiorstwem, a jego klientami. Proces ten obejmuje systematyczną aktywizację i podtrzymywanie długoterminowych stosunków z klientami firmy. Celem CRM jest maksymalizowanie wartości dodanej Lp. Customer Relationship Management Talent Relationship Management 1 to zarządzanie relacjami, stosunkami istniejącymi między klientami a firmami 2 to zarządzanie bazą danych klientów przedsiębiorstwa, które ma na celu identyfikowanie i odpowiednie reagowanie na potrzeby wszystkich klientów (nawet tych już utraconych) 3 pozwala budować indywidualne stosunki z klientami, których nadrzędnym celem jest wysokie zadowolenie klientów. Identyfikacja kluczowych klientów i ich potrzeb jest podstawowym celem CRM 4 pomaga lepiej zorganizować sprzedaż i poprawić zarządzanie w firmie poprzez optymalizację dostępnych informacji 5 zaopatruje pracowników w informacje i procesy, które są konieczne, aby dobrze poznać klienta i zrozumieć jego potrzeby. CRM umożliwia efektywne relacje pomiędzy firmą, bazą klientów i partnerami handlowymi firmy, przy wykorzystaniu i odpowiednim zarządzaniu informacjami i oczekiwaniami klientów. Organizacjom coraz bardziej zależy na lojalności klientów, pozyskiwanej dzięki zaspokajaniu ich oczekiwań oraz coraz wyższym poziomie świad- to konsekwentne skupianie pracodawców na aktywnym zarządzaniu relacjami między przyszłym pracownikiem a pracodawcą w ciągu całego cyklu życia zawodowego pracownika pomaga zidentyfikować najlepsze talenty, wynajdywać je dla firmy, odpowiednio łączyć i aktywizować na nadchodzące wakaty w firmie (temu służy m.in. bank ofert) pozwala na indywidualną opiekę nad kandydatami lub grupami kandydatów w celu wykorzystywania ich talentów dla firmy poprzez informację centralną osiąga bardzo dobre wyniki w personalnym marketingu wewnętrznym i zewnętrznym firmy umożliwia lepsze zaznajamianie pracowników i kandydatów z koniecznymi procesami informacyjnymi w celu dobrego identyfikowania wymagań i potrzeb firmy Źródło: Kozioł M., Talent Relationship Management jako nowa koncepcja rekrutacyjna przedsiębiorst [w:] Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej nr 719, AE Kraków, Kraków 2006, str. 62. czonych usług. CRM ma dużo więcej do zaoferowania na współczesnym rynku marketingu personalnego niż sam marketing. Tworzy on dużo większą przestrzeń, w której umieścić można wielokierunkowe działania firm i wiele nowych trendów. CRM i TRM polega na długoterminowym zarządzaniem relacjami z klientami firmy. Pracownicy lub przyszli pracownicy to również, w pewnym sensie, klienci danego przedsiębiorstwa. Zarówno w koncepcji TRM jak i CRM kluczowym zagadnieniem staje się baza danych na temat klientów czy potencjalnych pracowników firm oraz efektywne zarządzanie tymi danymi. Krótką charakterystykę i porównanie koncepcji CRM i TRM przedstawia tabela na poprzedniej stronie. Rekrutacja tradycyjna kontra TRM Tradycyjne, stosowane obecnie metody rekrutacyjne polegają na poszukiwaniu i przyciąganiu grupy kompetentnych i wykwalifikowanych ludzi, z których są wybierani kandydaci do pracy na wolne stanowisko pracy w danym przedsiębiorstwie. W TRM rekrutacja nastawiona jest głównie na wynik, rezultat bznesowy. Chodzi o zatrudnianie takich ludzi, którzy rokują odniesienie sukcesu i wzrostu konkurencyjności firmy na rynku. Z analizy tej wynika, że rekrutacja, która odbywa się w sposób tradycyjny, jest procesem technicznym. Zarządzanie bazą kandydatów, ich wyszukiwanie oraz dopasowanie do potrzeb i wymogów danej firmy jest o wiele skuteczniejszą strategią rekrutacyjną, gdyż aktywność muszą wykazać obie strony procesu rekrutacyjnego. Im większa aktywność i zaangażowanie, tym lepsze wyniki osiągają działy personalne w firmach, a ich wyniki przekładają się na policzalne wyniki finansowe firm. Do niedawna było to jeszcze prawie niemożliwe, a działy personalne były marginalizowane w firmach. Podsumowanie Nowoczesne trendy w dziedzinie Zarządzania Zasobami Ludzkimi w odniesieniu do procesów rekrutacyjnych zmierzają w kierunku uczynienia z rekrutacji procesu ciągłego, obejmującego przyszłego pracodawcę i pracownika. W procesie tym zarówno jedna, jak i druga strona posiada cechy, które przedsiębiorstwo będzie mogło przełożyć na zyski. Jeśli chodzi o osoby rekrutujące, będzie to przeprowadzenie skutecznego procesu rekrutacyjnego, a jeśli chodzi o przyszłych pracowników, będzie to maksymalne przełożenie ich umiejętności, wiedzy i zainteresowań na wynik finansowy firmy. Jak mówił Stanisław Staszic: talent jest jak kawałek szlachetnego ale surowego metalu - dopiero pilna praca go obrobi i wielką wartość mu nada. Dlatego już na studiach warto rozwijać swoje talenty, gdyż może to w dużym stopniu przyczynić się do potencjalnego osiągnięcia sukcesu zawodowego. Każda uczelnia daje studentom różne możliwości rozwoju - choćby koła naukowe i konferencje. Poza tym warto zainteresować się działalnościnością w stowarzyszeniach czy realizacją różnych projektów unijnych. Każda taka aktywność daje szansę zdobycia nowych doświadczeń, umiejętności, poznania nowych ludzi i rozwoju naszych talentów. A, jak już wiemy, jeśli dobrze zainwestujemy w samych siebie, rynek pracy będzie dla nas o wiele łaskawszy. D. Smoleń Źródła: Kozioł M., Talent Relationship Management jako nowa koncepcja rekrutacyjna przedsiębiorst [w:] Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej nr 719, AE Kraków, Kraków

7 12 Parabanki czy dzisiejszy świat może istnieć bez nich? Parabanki Któż o nich nie słyszał w związku z wydarzeniami ostatnich miesięcy. Upadek Amber Gold doprowadził do sytuacji, w której okazało się, że ludzie nie są do końca świadomi komu powierzają swoje oszczędności. Ponadto znaczna część społeczeństwa nie potrafi odróżnić banku od parabanku (o czym świadczą chociażby pomiary TNS Polska według których aż 40% badanych nie było w stanie wskazać różnicy, czy UOKiK według którego 54% badanych nie potrafi przybliżyć definicji parabanku). Jak wobec tego nie pogubić się w gąszczu spływających do nas z każdej strony informacji o niebywale okazyjnych pożyczkach czy lokatach? I czy instytucje parabankowe są nam w ogóle potrzebne? Problemem w identyfikacji instytucji pożyczkowej jest przede wszystkim fakt, że jednoznacznego określenia parabanku nie ma. Pozytywnym faktem jest przynajmniej to, że w różnych definicjach możemy wyróżnić pewne wspólne cechy. I tak chociażby podążając za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: parabank jest to instytucja udzielająca pożyczek i przyjmująca lokaty, niekontrolowana przez żaden nadzór finansowy, gdzie w przypadku bankructwa osoba posiadająca w niej depozyt może go nie odzyskać, gdyż instytucje nie są objęte gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Zaś ze słownika Komisji Nadzoru Finansowego dowiadujemy się, że jest to firma pożyczkowa, podmiot niebędący bankiem, który finansuje pożyczki z własnych pieniędzy, a nie ze środków zdeponowanych przez klientów. Nie podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Zawierając umowę o pożyczkę należy zwrócić szczególną uwagę na opłaty i prowizje oraz inne koszty związane z jego udzieleniem oraz pobierane w czasie trwania umowy. Początek nowej ery bankowości Parabanki nie pojawiły się nagle. Na rynku finansowym istniały już od jakiegoś czasu, aczkolwiek ich działalność nie cieszyła się zbytnią popularnością. Sytuacja zmieniła się, gdy Komisja Nadzoru Finansowego wydała Rekomendację T, dotyczącą zarządzania ryzykiem kredytowym w bankach. Rekomendacja była odpowiedzią na wzrost popytu gospodarstw Porównanie Banki Parabanki należą do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego* Funduszu Gwarancyjnego nie należą do Bankowego objęte nadzorem KNF która poza działalnością kontrolną i inspekcyjną prowadzi również działalność o 2. brak nadzoru charakterze regulacyjnym, wydając uchwały, rekomendacje i zalecenia kierowane do sektora bankowego zobowiązane są stosować się do norm ostrożnościowych ustanowionych w przepisach ustawy Prawo bankowe, uchwałach i rekomendacjach KNF** zobowiązane są zachować tajemnicę bankową. prowadzą działalność w formie ściśle określonej przez prawo (spółka akcyjna dla banku komercyjnego, bank spółdzielczy, bank państwowy lub oddział instytucji kredytowej) zobowiązane do tworzenia rezerw na kredyty, w stosunku do których nastąpiło zaprzestanie obsługi przez kredytodawcę, wymogi z tytułu ryzyka kredytowego (im wyższe tym wyższe fundusze własne banku na wypadek problemów z odzyskiwaniem należności) zakaz udzielania kredytów osobom nieposiadającym zdolności kredytowej brak wymogów ostrożnościowych, nie podlegają szczególnym regulacjom prawnym brak ochrony tajemnicą bankową brak wymogu formy prawnej ( najczęściej są to spółki z o.o. lub jednoosobowe działalności gospodarcze) brak wymogów kapitałowych nie mają obowiązku badania zdolności kredytowej klienta oraz odmowy udzielenia pożyczki *Bankowy Fundusz Gwarancyjny jego zadaniem jest zwrot, do wysokości określonej ustawą o BFG, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych klientów, w przypadku upadłości banku oraz udzielanie pomocy finansowej bankom w przypadku powstania niebezpieczeństwa ich niewypłacalności. **Regulacje te polegają m. in. na kontroli ryzyka w działalności bankowej, ograniczeniu rozmiarów aktywności banku, określeniu wymogów kapitałowych poprzez przepisy dotyczące funduszy banków. domowych na kredyty detaliczne spowodowany procesem rozluźniania polityki kredytowej banków. Kryteria ubiegania się o kredyt zostały w znacznym stopniu zaostrzone, przez co doszło do wypchnięcia niektórych grup klientów poza sektor bankowy. Część społeczeństwa została zmuszona do korzystania z usług mniej restrykcyjnych firm pożyczkowych. Tam, gdzie banki musiały zmniejszać skalę kredytowania, powstała wolna przestrzeń, którą natychmiast wykorzystały instytucje parabankowe. Inwestorzy widząc dobrą okazję do zrobienia interesu w tym segmencie zaczęli lokować środki w branżę pożyczkową, wychodząc naprzeciw wymaganiom klientów. Stąd też instytucji tego typu zaczęło pojawiać się na rynku polskim coraz więcej. Tym bardziej, że prawo w dalszym ciągu działa na korzyść instytucji pożyczkowych, gdyż, w odróżnieniu od banków, nie muszą one badać zdolności kredytowej klienta, a tym samym odmawiać mu udzielenia pożyczki. Jednak zauważyć należy, że taka sytuacja jest niebezpieczna tak dla klientów jak i dla firm, a poniekąd całej gospodarki. Brak konieczności badania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy pociąga za sobą bowiem brak obowiązku wymiany informacji gospodarczej. Tym samym powstaje ryzyko nadmiernego zadłużania się społeczeństwa, gdyż klienci parabanków mogą brać pożyczki w kilku instytucjach na raz, a nawet spłacać starą pożyczkę zaciągając nową wyższą, co może grozić zdestabilizowaniem obrotu gospodarczego. Parabanki a bezpieczeństwo i prawo Upadek Amber Gold przyczynił rozterek nie tylko klientom tej firmy próbującym odzyskać powierzone jej środki, ale także innym lokującym swe oszczędności w instytucjach spoza sektora bankowego. W związku z tym już w sierpniu b.r. Komitet Stabilności Finansowej, analizując otoczenie prawne i mechanizmy funkcjonowania instytucji parabankowych, wydał stosowny komunikat, w którym stwierdził, iż instytucje te nie działają w oparciu o reguły Prawa bankowego, oferując usługi i produkty finansowe podobne do usług bankowych oraz funkcjonują w obszarze nieobjętym nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Co więcej, może w nich występować wysokie ryzyko utraty powierzonych im środków finansowych. Stosowne ostrzeżenie wydała również Komisja Nadzoru Finansowego, w którym zaznacza, że nie ma wysokich zysków bez ryzyka i konsumenci powinni podchodzić do wszelkich przerysowanych ofert z pewnym sceptycyzmem. W związku z tym potencjalni klienci parabanków powinni uważnie czytać to, co podpisują, nie korzystać z usług finansowych, których nie rozumieją, zaś przed wpłaceniem pieniędzy sprawdzić, czy ma się do czynienia z licencjonowanym bankiem lub firmą inwestycyjną. Lista podmiotów nieposiadających zezwolenia KNF na wykonywanie czynności bankowych dostępna jest w dziale Ostrzeżenia publiczne na stronie internetowej Komisji. Działalność instytucji pożyczkowych jest mniej przejrzysta niż instytucji bankowych z racji tego, że nie podlegają one wymogom kapitałowym, które gwarantują stabilność podmiotu. KNF nie może sprawować nad nimi kontroli i sprawdzać ich kondycji finansowej. Nie ma możliwości żądania od nich wyjaśnień w trybie nadzorczym czy wdrożenia środków zaradczych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lub narażenia zgromadzonych środków na nadmierne ryzyko. Ponadto nie może też nałożyć na nie kary za naruszenie przepisów ani zastosować innych sankcji nadzorczych przewidzianych prawem. Zatem osoby chcące korzystać z usług instytucji parabankowych muszą liczyć się z wystąpieniem sytuacji, w której w przypadku upadłości takiego podmiotu stracą swoje oszczędności. Sytuacja parabanków w Polsce Podczas gdy w tradycyjnych bankach w ostatnim okresie sprzedaż kredytów znajduje się w zastoju, to parabanki chwalą się, że u nich liczba klientów rośnie (liczba samych instytucji również). Specjaliści z portalu Finansowysupermarket.pl oceniają, że w pierwszym półroczu 2012 roku suma udzielonych pożyczek przez instytucje nieobjęte nadzorem KNF wyniosła prawie 1,17 mld zł, czyli aż o jedną czwartą więcej niż przed rokiem. Zaś w tym samym okresie zadłu- Zadłużenie i nowe kredyty instytucji parabankowych Źródło: 13

8 14 żenie Polaków w parabankach wyniosło 1,76 mld zł czyli o ponad 17 procent więcej niż w pierwszym półroczu 2011 roku. Ich zdaniem wpływ na tę sytuację miało wdrożenie w bankach zaleceń nadzoru bankowego, zaostrzających kryteria udzielania redytów. Dotknęło to głównie grupy klientów, w której popyt na kredyt był większy i którzy przyzwyczajeni byli do otrzymywania szybkich kredytów. I, gdy nagle okazało się, że banki zamknęły przed nimi swoje drzwi, pojawiła się możliwość wzięcia łatwych, szybkich pożyczek w instytucjach parabankowych. Nie mając często innego wyjścia (gdyż w grupie tej znajdują się chociażby osoby, którym nie wystarcza do pierwszego i muszą się posiłkować niewielkimi kwotami) z takiej możliwości skorzystali. Według firmy konsultingowej Deloitte od parabanków mogliśmy pożyczyć już nawet 3 mld zł. A, gdy przyjmiemy założenie, że średnia pożyczka zawiera się w przedziale od 500 do 1000 zł okaże się, że zadłużonych może być około 4 mln Polaków. Parabanki szczycą się tym, że lepiej niż zwykłe banki radzą sobie ze ściąganiem należności. Jeżeli pożyczkobiorca spóźnia się z płaceniem raty w jego domu pojawia się pracownik firmy, za którego wizytę trzeba dodatkowo zapłacić. Po dwóch firma kieruje sprawę do sądu, a w następnej kolejności zjawia się komornik. Mimo wszystko wydaje się, że w najbliższym czasie, sytuacja niewiele się zmieni i rynek pożyczek parabankowych będzie się cieszył dużym powodzeniem wśród klientów, którzy, często nie mając innej możliwości, muszą skierować ku nim swe kroki. Czy dzisiejszy świat może istnieć bez parabanków? Przede wszystkim należy się zastanowić jak wyglądałby świat bez instytucji parabankowych. Istniałyby tylko banki, wykonujące czynności bankowe określone w ustawie, podlegające nadzorowi KNF i stosujące się do jej regulacji. Siłą rzeczy część społeczeństwa zostałby całkowicie wykluczona z rynku kapitałowego, gdyż w związku z negatywną oceną zdolności kredytowej nie mogłyby korzystać chociażby z oferty kredytowej banków. Skąd, zatem, mieliby wziąć potrzebne im pieniądze? Na to pytanie ciężko odpowiedzieć. Dlatego też właśnie ze względu na nich parabanki są potrzebne, choć trzeba do nich podchodzić z dużą dozą nieufności. Instytucje finansowe niepodlegające nadzorowi KNF wypierają banki z ich obszarów działalności. Wynika to głównie z faktu, że potrafią odpowiednio dostosować swoje oferty do potrzeb klienta. Wykazują przy tym wysoką elastyczność wobec ich zdolności kredytowych, w związku z czym ich pożyczki są zwykle znacznie wyżej oprocentowane niż tradycyjne. Z drugiej strony, parabanki skłaniają banki do działania i zmieniania swej polityki wobec klientów, dzięki nim sektor bankowy nie stoi w miejscu. Jak w każdej sytuacji, także w kwestii parabanków nie należy popadać w skrajności. W obecnej chwili nie możemy całkowicie wykluczyć tych instytucji z rynku. Należy jednak podchodzić do nich z większą rezerwą niż do tradycyjnych banków. Przy takich założeniach możemy mieć nadzieję, że parabanki nie będą przyczyną zawirowań w budżetach gospodarstw domowych, ale wspomogą finanse rodzin spoza obszaru objętego działalnością tradycyjnych banków. S. Jargieło Przy pisaniu artykułu korzystano z: Co Ty wiesz o bezrobociu... Biznesmen, przedsiębiorca, pracodawca, aż wreszcie kapitalista. Ostatnie z wymienionych określeń dla wielu to wręcz ¼ przekleństwa. Obraz wyzyskiwacza, właściciela fabryki rodem z Ziemi obiecanej Władysława Reymonta. Jednak, gdybyśmy weszli w jego skórę, mogłoby okazać się, że nasze pojęcie o jego sytuacji jest chybione. Zwłaszcza, gdy jest to mały przedsiębiorca, który próbuje poradzić sobie w warunkach polskiej gospodarki socjalnej. Co jest zatem szczególnego w spojrzeniu kapitalisty na ten problem? Przede wszystkim jest ono zgoła odmienne od tego prezentowanego przez naszą klasę polityczną i społeczeństwo. Poznajmy więc, jaką opinię ma przedsiębiorca na temat bezrobocia i jego przyczyn. Dużo się mówi o tym problemie, zwłaszcza w telewizji, w czasie debat politycznych. Często słyszę, jak politycy prześcigają się w wygłaszaniu swojego ubolewania nad bezrobotnymi. Telewizja oferuje nam 50-minutową erystykę, gdzie nie ma miejsca na merytoryczne dyskusje i rozwiązanie problemu. To miejsce walki o uwagę telewidzów, tego by mówić jak najwięcej, jak najbardziej chwytliwie, żeby wypomnieć konkurentom, jak to było za ich kadencji. Takie działania są obliczone na niezorientowanego odbiorcę. Typowa debata słupkowo-sondażowa. Mając w niej duże pole do popisu, politycy próbują przekonać widza do swoich poglądów. Co do stanowiska pracodawców, nie jest ono już tak medialnie rozpowszechnione, jak wielkie projekty walki z bezrobociem (typu Program Pierwszy Biznes, program "Pierwsza praca" czy program EURES Job, o którym było głośno kilka miesięcy temu), mające zwalczać bezrobocie wśród ludzi w wieku lat. Ale zastanówmy się, kto ma większą możliwość stworzenia miejsc pracy? Politycy czy przedsiębiorcy? Odpowiedź jest oczywista ci drudzy. Dlaczego więc nie poświęca się im wystarczającej uwagi? Przykładowo, materiały z serwisów informacyjnych, dotyczące bezrobocia, zawierają co prawda tzw. opinię eksperta lub przedsiębiorcy, lecz jest ona często ograniczona do 5-sekundowego ujęcia ze stwierdzeniem typu: Wzrost kosztów z tytułu ZUS zwiększy bezrobocie. Lakoniczna wypowiedź bez słowa wyjaśnienia. A skąd przeciętny Kowalski ma wiedzieć, jakie są rzeczywiste koszty zatrudnienia nowego pracownika? Koszty, koszty, koszty... Zacznijmy od najważniejszego problemu, jakim są wysokie koszty pracy nakładane przez państwo. Mowa tutaj o podatkach i składkach typu ZUS (których charakter sprawia, iż działają jak parapodatki). Gdyby dodać wszelkiego rodzaju ubezpieczenia z tytułu rent, emerytur, składek i PIT-u to wyniosłyby one około 41% naszego zarobku (nie mówiąc o VAT, który przecież płacimy każdorazowo podczas konsumpcji owoców naszej pracy). Taka proporcja nie zachęca do aktywności gospodarczej. Co więcej, jesteśmy niejako oszukiwani, co do faktycznej wielkości naszej płacy brutto. Oficjalnie, bowiem do naszego brutto nie dolicza się kosztów na rzecz państwa, które musi odprowadzać zakład pracy z racji tego, że nas zatrudnia (płaca brutto z perspektywy pracownika to: płaca netto + składki na ubezpieczenia społeczne + zaliczka na PIT, płaca brutto pracownika z perspektywy pracodawcy, tzw. płaca brutto brutto to: płaca brutto, składki na ubezpieczenia społeczne, podatek na Fundusz Pracy, podatek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń pracowniczych). Widzi to pracodawca, jednak my, na swoim pasku z wypłaty już nie. To sprytny kamuflaż pozwalający ukryć faktyczne koszty nakładane przez państwo. Jednocześnie może on przenosić część frustracji pracownika, spowodowanej niskim wynagrodzeniem na szefa. Pamiętam, gdy podczas jednego z odcinków programu Młodzież kontra z udziałem ministra Dariusza Rosatiego, została podjęta dyskusja na temat zbyt wysokich składek ZUS. Uczestnik programu przekonywał, że powodem, dla którego jego znajomy nie zatrudnia nowych ludzi, nie jest brak pracy, tylko obciążenia ZUS. Minister stwierdził wtedy, że koszty na rzecz ZUS u mogłyby być mniejsze, gdyby więcej osób je płaciło. Do tego jednak nie dojdzie z powodu wysokich składek, które skutecznie blokują proces zatrudniania ludzi. I tak koło się zamyka. Niestety, bez dużych reform nie da się nic poradzić na taki stan rzeczy. Nie 15

9 16 warto teraz roztrząsać, na co idą te pieniądze i jak mała ich część do nas wróci, bo to wątek na inny temat. Co sprytniejsi decydują się na działanie w szarej strefie lub umowy o dzieło(zwane umowami śmieciowymi ), które pozwalają na uniknięcie części tych kosztów. Biurokracja Kolejną bolączką naszej polskiej gospodarki jest wszechobecny aparat biurokracji. Każdy przedsiębiorca ma z nim do czynienia już na samym początku, przy zakładaniu swojej firmy. Jeżeli spojrzeć na Ease of Doing Business Index (wskaźnik łatwości prowadzenia interesów), Polska zajmuje 75. miejsce na 175 państw ujętych w rankingu. W tym zestawieniu branych pod uwagę jest wiele czynników (m.in. podatki, procedury itp.). Gdyby jednak rozważyć tylko ilość czasu potrzebną na założenie interesu, Polska plasowałaby się dopiero na 124 miejscu. Uciążliwość tego systemu wynika z dwóch czynników. Jednym z nich jest sama wielkość i organizacja administracji. Niesprawna obsługa petentów, odsyłanie od okienka do okienka, piętrzące się formularze to tylko kilka przykładów problemów, na jakie natrafiają ludzie próbujący chociażby założyć działalność gospodarczą. Drugim powodem jest zawiłość i niska jakość tworzonego prawa, które opracowują organy władzy publicznej, bez udziału samych zainteresowanych. W Polsce brakuje efektywnego systemu konsultacji publicznych, który byłby niezwykle pomocny w opracowywaniu nowych przepisów. Co więcej, prawo jest fragmentarycznie i często zmieniane. Skutkuje to ciągłymi operacjami, których dokonywać muszą biznesmeni, a które nie są związanie z realnym wytwarzanie dóbr i usług. Jak ogromny jest koszt utrzymania rzeszy urzędników, łatwo sobie wyobrazić. Wydatki te musi oczywiście ponosić gospodarka, czyli my. Jednak, gdyby zastanowić się nad tym, że przykładowy przedsiębiorca musi (według Deloitte) poświęcić około 1/3 swojego czasu na wykonywanie obowiązków nałożonych przez administrację oraz do tego ponosić wydatki związane z zatrudnieniem prawników, doradców podatkowych i księgowych, to koszty utrzymania aparatu biurokracji są większe niż początkowo się wydaje. Same regulacje prawne skutkują zmniejszeniem się elastyczności naszej gospodarki. Dobrym przykładem tego, jak prawo pracy wpływa na poziom zatrudnienia może być tzw. okres ochronny przed emeryturą. Wynika z niego, że pracodawca nie ma prawa zwolnić pracownika, jeżeli pozostało mu mniej niż 4 lata do emerytury. W założeniach, ma to chronić prawa pracownika. Jednak, kto zagwarantuje, że nie zostanie on zwolniony przed nastąpieniem okresu ochronnego? Z kolei 61 letnia osoba poszukująca pracy też nie będzie miała możliwości jej znalezienia. Nikt nie jest na tyle nierozsądny, by brać na siebie obowiązek utrzymania pracownika na dobre i na złe, bez możliwości zwolnienia go. Czy aby na pewno zadbano w ten sposób o interes pracownika? Należy wziąć też pod uwagę, że to przedsiębiorca ponosi ogromne ryzyko związane z prowadzeniem działalności. Jemu nikt nie może zagwarantować powodzenia w świecie biznesu. A mając na względzie wspomniane prawo, można w nim wręcz dostrzec brak wrażliwości na jego potrzeby ze strony państwa. Wielu z pracodawców przekonuje, że zatrudnialiby chętniej, gdyby nie mieli problemu z ewentualną redukcją etatów. Płaca minimalna Płace minimalne są dość głośną sprawą w mediach, choć wedle różnych szacunków, za najniższą krajową pracuje tylko około 3-5% zatrudnionych. Wiadomo, że każdy kiedyś zaczynał pracę i, z różnych powodów, w pewnym okresie, nie mógł liczyć na więcej. Wielu chce, by były one jak najwyższe, nie zawsze zastanawiając się nad skutkami takiej polityki. Gdyby ktoś wykonywał daną pracę, dajmy na to, prasowanie odzieży, za mniej niż płaca minimalna, nielegalnym jest zatrudnienie go po tej cenie. W efekcie, osoba zarabiająca w ten sposób, zostaje pozbawiona Jeśli płacicie ludziom za to, że nie pracują, a każecie im płacić podatki, gdy pracują, nie dziwcie się, że macie bezrobocie Milton Friedman, laureat ekonomicznej Nagrody Nobla. niewielkiego zarobku, zaś klienci jej usług, gdyż będą woleli prasować sami niż przepłacać za coś, co i tak w rzeczywistości mogą sami zrobić. Takie właśnie rozwiązania często pchają ludzi do pracy na czarno. Nie jest to jednak najgorsza perspektywa, jeżeli z tytułu rzekomego bezrobocia uda się zdobyć jakieś świadczenia. Na państwowym garnuszku I tutaj dochodzimy do kolejnej myśli, dotyczącej wszelkiego rodzaju pomocy społecznej. Tworzona jest ona jako swego rodzaju deska ratunkowa i tak powinna być traktowana. Jednak nie zawsze się tak dzieje. Nieszczelność w systemie jej udzielania sprawia, że w wielu przypadkach nie trafia ona do potrzebujących, tylko do potrafiących kombinować. Pieniądze na nią wydatkowane nie pochodzą jednak z jakiegoś mistycznego, oderwanego od rzeczywistości miejsca, potocznie zwanego państwem, jak się wielu wydaje, lecz od ludzi pracujących i płacących podatki od przedsiębiorców i pracowników. Żeby dać, trzeba komuś zabrać. Nie ma innego wyjścia. Ciekawa wizja Klasy polityczne często głoszą hasło tzw. walki z biedą, jednak niewiele robią w kwestii rzeczywistej redukcji ubóstwa. Wiele przykładów tych działań tylko zwiększyło poziom bezrobocia, jak na przykład zasiłki dla bezrobotnych czy dotowanie tych urzędów pracy, które mają najwyższe stopy bezrobocia w swoim regionie. Jakie więc mamy alternatywy? Jaką wizję przyszłości roztacza wolnorynkowiec, jeżeli poświęcimy zdobycze socjalizmu i oddamy się we władanie wolnego rynku? Czy będzie lepiej? Kapitalista odpowie w następujący sposób: Likwidacja barier biurokracji doprowadzi do zwiększenia liczby przedsiębiorstw, bo prosty człowiek z odrobiną chęci poradzi sobie z założeniem firmy. Nowopowstałe przedsiębiorstwa będą próbowały konkurować z wielkimi liderami, którzy do tej pory zdobywali silną pozycję dzięki zatrudnianiu armii doradców prawnych i podatkowych. Wzrost konkurencji wśród zakładów pracy to także wzrost pozycji pracownika na rynku zwiększony popyt na pracę przyczyni się do wzrostu wynagrodzeń pracowniczych. Zwykli ludzie, którzy od teraz samodzielnie będą dysponować swoimi pieniędzmi, bez pomocy rządu zrobią to wydajniej i taniej (zniknie potrzeba opłacania pośredników). Polacy zaczną więcej oszczędzać, więc banki będą miały dużo kapitału, który chętniej niż dotychczas pożyczą nowym inwestorom. Konkurencyjne warunki podatkowe oraz duży potencjał siły roboczej stworzą warunki idealne dla zagranicznych inwestycji. Polacy nie będą musieli wyjeżdżać do pracy poza kraj, ona sama zgłosi się do nich. Rozwój gospodarki napędzą byli urzędnicy, którzy teraz wykonując swoja pracę (w produkcji czy usługach), przestaną tworzyć nadmierne zobowiązania formalne dla petentów. Ciekawa wizja? Na pewno w rzeczywistości nie byłaby tak prosta. Trudności związane z zastąpieniem gospodarki socjalnej gospodarką wolnorynkową są ogromne. System ten funkcjonuje w Polsce od pokoleń i jest głęboko zakorzeniony w świadomości obywateli. Co więcej nie sposób przewidzieć, jak faktycznie kształtowałaby się sytuacja po takiej zamianie, gdyż zawsze pojawiają się nieprzewidziane trudności, które grubą kreską oddzielają ideę od realnej rzeczywistości. Mimo wszystko, warto spojrzeć na problem bezrobocia nie tylko w sposób standardowy, ale zbadać też sytuację z drugiej strony. Bowiem jedynie dysponując pełnym obrazem rzeczywistości możemy stwierdzić czy dane działania, które oferuje rząd, rzeczywiście przyczyniają się do pomocy osobom bez pracy czy tylko nieświadomie pogarszają sytuację. Przemysław Kołodziej 17

10 18 Another point of view Hello! First of all, my name is Ibrahim EROL. I am from Turkey and studying Computer Science (now in the University of Rzeszow, thanks to ERASMUS exchange program). I will tell you something about Poland from my point of view. Inny punkt widzenia Cześć! Przede wszystkim, nazywam się Ibrahim EROL. Pochodzę z Turcji i jestem studentem informatyki (aktualnie na Uniwersytecie Rzeszowskim w ramach programu wymiany studenckiej ERASMUS). Opowiem Wam o Polsce z mojego punktu widzenia. Me and my Turkish friends in Poland all have a common thing between us. We all like Polish people. They are friendly, just as in my country, where people are kind and helpful towards the foreigners. It is not like that in the rest of Europe (of course there are some exceptions). For an example, when I was in Germany, I noticed that people were so cold. We came to Poland through Germany, and, when I tried to cross the border, officer asked me where I was going. When I told him, he started making jokes about Poland. It was obvious he didn t like this country. Me and my friends got angry at him because in Germany we missed our flight to Poland because of German people and their Lufthansa airlines. And then, thank God, the Polish LOT Airlines decided to take us to their aircraft and this way we came to Warsaw. That is why we started to counter attacking -by words of courseto the officer for insulting Poland without knowing anything about the country. My friend told me he felt quite like a Polish then. We all wanted to get to Warsaw and then Rzeszów as soon as possible. Ufortunately we didn t know how to arrive from Warsaw airport to the train station. It was sure we were going to get lost in streets of Warsaw. I remember the first time we arrived at Polish capital. It felt great, really. I don t know if it was because of getting rid of troubles in Germany or arriving at place that already felt like home. Actually, I had Polski Bus tickets but thanks to Germans I missed it too. Well that s a one story about Germany I will never miss. We spent a lot of time in there. The first thing I want to say about Rzeszów is the university and its campus. Well, actually there is no such thing as campus over here, which, I think, is not a good thing. I couldn t imagine it would be this way before coming here. Campus keeps all students in one place, re-unites them for fun and make them feel being exclusive - when they look around all of them will see students that have the same spirit like them. Also, in my university all faculties are close to each other. Here, for example, I have a lesson at a.m in one place and then I have another one at 12 a.m and in a completely different place. It s really hard to get from one class to another. That s why I really miss my campus life. I think Polish universities should have one of it too. And with a campus, university can earn good money. They can rent some place for a café, fast food restaurant, shopping center, bowling, playing area and so on and get money. A rent for places like that is always high. Here I move on to the subject of dormitories in Poland. It works in totally different way as in my country. In Turkey, the dorm prepares the breakfast and dinner. At the weekend they also give you the lunch. When I was staying at the dormitory in Turkey I was paying 425 Turkish Liras which is around 720 PLN. Now I pay only 320 PLN but I have to cook my own dinner. But, on the other hand, there is such a freedom in lifestyle in the Polish dorm, comparing to Turkish one. For example, formally it was not allowed to enter the dorm after 12PM in Turkey. But here, there is no such thing. I can come in whenever I want. In the Turkish dorm we had 2 small rooms and 1 big room for 4 people. Here we have one room for two people. If I had to make a choice between Turkish and Polish dorm, I would choose Polish one without a thinking. It s worth being hungry and squeezed. Now let s talk about the prices. It s one of the most important things for a student. Well I have a lot of things to say about it. Starting with alcohol of course. We have a proverb in Turkey which says Sudan Ucuz, which means cheaper than water. We call that word for stuff that has lower price than it s worth. I couldn t imagine this words would come true. In Poland the alcohol is almost cheaper than water. Literally. When I tell my friends in Turkey about alcohol prices, I see the spark in their eyes. And, because of that, they just want to visit me here. I think Poland will gain a few more tourists. But yet, I can t tell that proverb for the food. Cheese, tomato, beans, egg and etc. I actually spent around 2800 PLN (including first big shopping and trips) in first 30 days. Normally I spend around 1700 PLN (1000 TL) monthly in the city where I study in Turkey. It s all because of high prices. At least this is what I tell my family. Let s see how much i will spend in the next months. Ibrahim EROL Ja i moi tureccy koledzy w Polsce mamy pewną wspólną cechę. Wszyscy lubimy Polaków są przyjaźni, tak jak w moim kraju, gdzie ludzie są mili i pomocni dla osób z zagranicy. Niestety sytuacja wygląda inaczej w innych częściach Europy (oczywiście są też wyjątki). Na przykład, gdy byłem w Niemczech, zauważyłem, że ludzie tam są chłodni. Podróżowaliśmy przez Niemcy do Polski i, podczas przekraczania granicy, oficer zapytał dokąd się wybieram. Gdy mu odpowiedziałem, zaczął żartować z Polski. Było oczywiste, że nie lubił tego kraju. Zdenerwowało to mnie i moich kolegów, gdyż to przez Niemców, a dokładniej Lufthansę, spóźniliśmy się na lot. Dlatego też zaczęliśmy kontratak oczywiście słowny tłumacząc, że oficer obraża Polskę, pomimo, iż nic o niej nie wie (poza tym, to właśnie polski LOT zdecydował się, dzięki Bogu, przyjąć nas na pokład i dzięki temu dotarliśmy do Warszawy). Kolega powiedział mi, że czuł się podczas tej konfrontacji jak Polak. Oczywiście wszyscy chcieliśmy dotrzeć do polskiej stolicy, a następnie do Rzeszowa najszybciej, jak to możliwe. Niestety nie wiedzieliśmy, jak dotrzemy z warszawskiego lotniska na dworzec kolejowy. Było pewne, że zgubimy się gdzieś na ulicach Warszawy. Pamiętam pierwszy raz, kiedy przyjechałem do stolicy Polski. To było naprawdę świetne uczucie. Nie wiem czy dlatego, że zostawiłem za sobą kłopoty w Niemczech czy z powodu przyjazdu do miejsca, w którym już czułem się jak w domu. Wracając do tematu Niemiec, miałem też bilety z Polskiego Busa z Warszawy do Rzeszowa, ale właśnie przez opóźnienia w Niemczech znów nie zdążyłem na czas. Właściwie, historii z Waszymi zachodnimi sąsiadami nigdy nie zapomnę. Spędziłem tam bardzo dużo czasu. Pierwszą rzeczą, którą chciałbym powiedzieć o Rzeszowie jest kilka faktów na temat uniwersytetu i kampusu. Właściwie nie ma tu czegoś takiego, jak kampus, co, moim zdaniem, jest sytuacją niekorzystną. Przed wyjazdem nie wyobrażałem sobie, że tak to wygląda. Kampus sprawia, że wszyscy studenci są w jednym miejscu, ułatwia spotkania towarzyskie i sprawia, że wszyscy czują się jako część grupy rozglądając się dokoła, studenci widzą ludzi podobnych sobie, z tym samym zapałem. Na moim uniwersytecie wszystkie wydziały znajdują się blisko siebie. Tutaj, na przykład, mam zajęcia o w jednym miejscu, a następnie, o 12, kompletnie gdzie indziej. Ciężko jest dostać się z jednych zajęć na drugie. Dlatego tęsknie za życiem w kampusie. Myślę, że polskie uniwersytety też powinny pomyśleć o takim rozwiązaniu. Kampus może przynieść uczelni dodatkowe przychody. Można przecież wynająć lokale dla kawiarni, restauracji, sklepów, kręgielni, miejsc rozrywek itd. i zarobić pieniądze. Czynsze za takie miejsca są zawsze wysokie. Kolejną ciekawą sprawą są akademiki w Polsce. Działa to całkiem inaczej niż w moim kraju. W Turcji, akademiki przygotowują śniadania i obiady, w weekendy także lunch. Za akademiki w Turcji płaciłem 425 tureckich lirów (ok. 720 złotych). Teraz płacę tylko 320 złotych, ale muszę sam gotować sobie obiady. Ale, z drugiej strony, w polskich akademikach jest dużo większa swoboda w porównaniu do tureckich odpowiedników. Tam nie mogłem wejść do budynku po godzinie 24, tu nie ma takich zakazów wchodzę i wychodzę, kiedy potrzebuję. Poza tym, w tureckim akademiku były 2 małe pokoje i jeden duży na 4 osoby, zaś tu mamy jeden pokój dla 2 ludzi. Gdybym miał wybierać między akademikiem tureckim a polskim, bez zastanowienia zdecydowałbym się na polski. Warto pogłodować i być ściśniętym. Porozmawiajmy teraz o cenach. To przecież jedna z najważniejszych spraw dla studenta, więc mógłbym dużo pisać na ten temat. Zaczynając, oczywiście, od alkoholu. Mamy w Turcji takie powiedzenie: Sudan Ucuz, co znaczy tańszy niż woda. Mówimy tak o rzeczach, które mają bardzo niską cenę. Nie mogłem sobie wyobrazić, że to powiedzenie stanie się prawdą. W Polsce alkohol jest prawie tak tani jak woda. Dosłownie. Gdy opowiadam moim przyjaciołom w Turcji o cenach alkoholu, widzę iskry w ich oczach. Z tego powodu bardzo chcą przyjechać mnie odwiedzić. Myślę, że Polska może zyskać kilku turystów więcej. Niestety, powiedzenie Sudan Ucuz nie dotyczy jedzenia. Właściwie, w Polsce wydałem w pierwszym miesiącu około 2800 złotych (wliczając pierwsze duże zakupy oraz wycieczki), zaś w mieście, w którym studiuję 19

11 20 Plac Konak w centrum Izmiru, fot. F. Sarikaya. Speaking of the food, I can t understand why there are so much kebap places in Rzeszów. Even in Turkey, you can t find so many of them. And the funny thing is they all say it s Turkish Kebap. Actually it s not even close. In turn, We all like Polish people. They are friendly, just as in my country, where people are kind and helpful towards the foreigners. when I go out to taste Polish traditional dishes I can t find. Only one time I ate something that belongs to the Polish culture. It was in Kraków and I can t remember the name. I can t find it in Rzeszow even though I searched, and searched. Then guess what? I can t find it and go for a kebap. It s not cool. Just imagine the weird looks when I answer to their question: -Hey, what do you eat in Poland? -Kebap :p Poland is agreat place to live, of course if you know Polish. Because there are not many people who speak English from what I have experienced. I would like to learn Polish, but I can t. It s too hard for someone who speaks Turkish and English. On my first day in Warsaw, somehow I managed to get myself from airport to central train station. It took 20 minutes to buy just a train ticket. I pronounced Rzeszów but noone understood me. The English pronunciation and the Turkish one are, more or less, quite similar. But Polish one is not. I tried to pronounce it every possible way. Of course, Widok na Izmir, fot. Tarik Gandur Bir gün Fashion da karşılaşmak dilekleri ile :) when you try to say Rzeszów instead of Jeshuf (eng) noone sells you the ticket. I think my ERASMUS exchange in Rzeszów is going to be a great adventure. I also hope, that I will be able to tell people around here something about Turkey and learn stuff about Poland. Even though I had some bad experiences at the beginning and sometimes I miss Turkey, I am sure that it will all get better and better and, when I finish my exchange, maybe I will be able to say a few sentences in Polish. Article written by Ibrahim EROL w Turcji, średnio tracę w ciągu miesiąca około 1000 tureckich lirów mniej więcej 1700 złotych. Wszystko przez te wysokie ceny (przynajmniej tak mówię mojej rodzinie). Zobaczymy, ile będę wydawał w kolejnych miesiącach. Skoro mowa o jedzeniu nie mogę zrozumieć, dlaczego w Rzeszowie jest tak wiele miejsc, gdzie można kupić kebaba. Nawet w Turcji nie ma iż ach tyle. Śmieszna sprawa wszyscy tu mówią, że sprzedają tureckie kebaby. Właściwie to nie mają one nic wspólnego z oryginałem. Z kolei, gdy chcę zjeść na mieście jakąś tradycyjną polską potrawę, nie mogę nic znaleźć. Jeden raz udało mi się zjeść coś związanego z polską kulturą. Było to w Krakowie, ale nie pamiętam nazwy potrawy. Tu w Rzeszowie nie mogę tego znaleźć, mimo, że szukałem i szukałem. I wiecie co? Jako że nie mogłem znaleźć, poszedłem na kebaba. To nie jest fajne. Wyobraźcie sobie co powiem znajomym, gdy mnie zapytają: Wszyscy lubimy Polaków. Są przyjaźni, tak jak w moim kraju, gdzie ludzie są mili i pomocni dla osób z zagranicy. - Jakie potrawy jesz w Polsce? - Kebaba. :p Polska jest świetnym miejscem do życia, oczywiście, jeśli znasz polski. Z mojego doświadczenia wynika, że nie ma tu zbyt wielu ludzi mówiących po angielsku. Chciałbym nauczyć się polskiego, ale nie mogę. To zbyt trudne dla osoby mówiącej po turecku i angielsku. Pierwszego dnia w Warszawie, próbowałem dostać się z lotniska na dworzec kolejowy. 20 minut zajął mi sam zakup biletu! Próbowałem wymówić Rzeszów, ale nikt mnie nie zrozumiał. Wymowa turecka i angielska są dość podobne, niestety polska już nie. Próbowałem wymówić to na każdy sposób, jednak, gdy mówisz Rzeszów [co w ustach Turka dalekie jest od rzeczywistej nazwy naszego miasta przyp. tłumacza], zamiast Jeshuf [wymowa bliska poprawnej z punktu widzenia obywatela Turcji] nikt nie sprzeda ci biletu. Myślę, że moja wymiana studencka z programu ERASMUS będzie świetną przygodą. Mam też nadzieję, że będę mógł opowiedzieć Polakom coś o Turcji i nauczyć się czegoś o Polsce. Pomimo trudnych początków i faktu, że czasem tęsknię za Turcją, wiem, że z czasem będzie coraz lepiej, a gdy zakończę wymianę, być może będę w stanie powiedzieć kilka zdań po polsku. Artykuł przetłumaczył Mirosław Kazior 21

12 22 Zadbaj o swoje finansowe IQ już dziś! Edukacja finansowa jest bardzo ważnym elementem naszego życia, niestety, zbyt często właśnie tę dziedzinę zaniedbujemy. Nauka w szkole polega jedynie na przedstawianiu suchych faktów i pojęć, bez pokazania, jak można je wykorzystywać w praktyce. Wiedzę na temat inwestowania, oszczędzania i tego, że pieniądze można zdobyć na wiele sposobów, musimy zgłębiać sami, najczęściej ucząc się na własnych błędach. Dzięki poszerzaniu horyzontów i większemu zrozumieniu funkcjonowania mechanizmów finansowych, zaczynamy dostrzegać okazje, które bez nabycia pewnej inteligencji finansowej są po prostu niezauważalne. Każdy z nas jest inny, każdy ma inne poglądy i doświadczenia a, w związku z tym, każdy będzie wykazywał inny najlepszy sposób do tego, by osiągnąć finansową niezależność. Dlatego też tak ważne jest, by nie wierzyć ślepo jednej opinii, tylko w jak największym stopniu pogłębić swoją wiedzę z zakresu finansów i rozważać wszystko przez pryzmat swojej własnej sytuacji. Jak zatem poszerzać swoją finansową inteligencję? Sposobów oczywiście jest wiele: od czytania fachowej literatury, przez uczestnictwo w różnego rodzaju wykładach, seminariach, spotkaniach z ludźmi sukcesu, aż do grania w finansowe gry. I właśnie do tej ostatniej kategorii należy Cashflow. Cele gry CASHFLOW 101: 1. nauka jak panować nad pieniędzmi tak, aby one służyły człowiekowi a nie odwrotnie, 2. ćwiczenia w dostrzeganiu okazji do pomnożenia swego majątku, 3. poszerzenie kontekstu wiedzy finansowej, 4. ukazanie dróg do stania się wolnym finansowo człowiekiem, 5. poznanie różnic między aktywami a pasywami, 6. szkolenie z podstaw rachunkowości, 7. uzyskanie wiedzy jak inwestować, aby optymalnie wykorzystać pieniądze i czas, 8. nauka inwestowania fundamentalnego Cele gry CASHFLOW 202: 1. poznanie strategii inwestycyjnych stosowanych w biznesie i na giełdzie, 2. osiągnięcie wiedzy nt. krótkiej sprzedaży, strategii opcyjnych, 3. nabycie umiejętności reagowania na wzrosty i spadki na giełdzie, 4. poprawienie finansowej wiedzy i fachowego słownictwa, 5. nauka inwestowania technicznego swój finansowy IQ autorstwa Roberta Kiyosaki. Jego celem nie jest proponowanie gotowych rozwiązań, ale inspirowanie do rozwijania swoich umiejętności w taki sposób, aby sprawy finansowe były dla jak najbardziej zrozumiałe. A po grze Gdy już nauczymy się bilansować w grze zyski i straty, to w życiu również powinniśmy zrobić to analogicznie i skupić się na osiągnięciu, w bliższej bądź dalszej przyszłości, niezależności finansowej. CASH- FLOW umożliwia graczom wnikliwy wgląd w ich własne życie. W grze łatwiej dostrzec błędy, które, jak się po dłuższym zastanowieniu okazuje, popełniamy na co dzień. Dzięki temu uczymy się jak je korygować. Jest to ciekawy sposób poznania drogi prowadzącej do zamożności. Za sprawą przyjemnej, interaktywnej rozgrywki poznajemy podstawy sukcesu i bogactwa, co w dłuższym okresie sprawi, że podejmowane przez nas działania w prawdziwym świecie staną się mniej ryzykowne, a ich efektem będą zyski w inwestowaniu i biznesie. Gdzie mogę zagrać? Kluby Cashflow działają na terenie całej Polski. Aby sprawdzić czy takowy działa także w Twojej miejscowości wystarczy wejść na stronę: pl/index.php?sub=531. Program 10 kroków podzielony jest na 3 etapy: I ETAP SZERSZA PERSPEKTYWA (KROK 1-4) a w nim: dlaczego bank nie prosi Ciebie o świadectwo szkolne, dlaczego ciężka praca nie przynosi efektów, czy Twój dom stanowi Twoje aktywa, II ETAP WYJAŚNIENIE (KROK 5-7) a w nim: dlaczego oszczędzający tracą, jaka jest różnica pomiędzy dobrym, a złym długiem, dlaczego nie potrzebujesz pieniędzy, aby zacząć je zarabiać, III ETAP KONCENTRACJA (KROK 8-10) a w nim: dlaczego inwestowanie nie jest ryzykowne, który z dostępnych rodzajów aktywów jest Ci najbliższy. Ciekawą propozycję dla studentów, zainteresowanych pojęciem finansowej niezalężności i szeroko pojętym biznesem, oferuje w chwili obecnej Stowarzyszenie Mercatus działające przy Uniwersytecie Rzeszowskim. Właśnie startuje z cyklem warsztatów przedsiębiorczości w ramach projektu pt. "Finansowe IQ - czyli jak budować swoją stabilną finansowa przyszłość". Projekt skierowany jest przede wszystkim do studentów trzech rzeszowskich uczelni: Uniwersytetu Rzeszowskiego, Politechniki Rzeszowskiej oraz Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania. Zajęcia obejmują warsztaty na bazie wspomnianego programu 10 kroków Roberta Kiyosaki prowadzone przez Lidera Oficjalnego Klubu Cashflow w Rzeszowie Sławomira Gresztę, a także spotkania z ludźmi biznesu. Projekt zakończony będzie międzyuczelnianym drużynowym turniejem Cashflow. Jeżeli pieniądze najpierw nie pojawią się w twojej głowie, to nie zostaną w twoich rękach Robert T. Kiyosaki Więcej informacji na stronie: klub-cashflow. Czym jest Cashflow? Cashflow to gra planszowa stworzona przez Roberta Kiyosaki multimilionera hawajskiego pochodzenia, której celem jest nauczenie graczy koncepcji inwestowania i zarabiania pieniędzy. Swą budową bardzo przypomina legendarne Monopoly czy Eurobiznes, lecz są to tylko pozory. Gra jest doskonałym narzędziem pomagającym kształtować swoją finansową inteligencję, potrzebną do osiągnięcia finansowej niezależności. Uczy inwestowania i rachunkowości w tym samym czasie i, co więcej, sprawia, że nauka staje się przyjemnością. W grze nie musimy czytać, pisać czy wysłuchiwać wykładów. Uczestniczymy natomiast w symulacji realnych zdarzeń, inwestując wirtualne pieniądze. Pozwala to odnieść korzyści w prawdziwym świecie inwestycji. W grze, jak w życiu, jeżeli grasz i inwestujesz sprytnie, kończysz będąc bogatym. Gra Cashflow pomaga wartościować, które decyzje finansowe pozwalają iść szybko do przodu w budowaniu swoich aktywów, a które są hamulcem w drodze do sukcesu. Już po krótkim czasie rozgrywki zaczynamy sobie zdawać sprawę z naszych złych nawyków finansowych i potrafimy je korygować, dzięki czmuemu jesteśmy w stanie uzyskać kontrolę nad osobistymi wydatkami. Kluby Cashflow Kluby CASHFLOW powstają po to, aby pomóc w rozwijaniu finansowego IQ. Mając wyższą inteligencję finansową, człowiek jest w stanie odróżnić dobre inwestycje od złych, rzetelnych doradców od fałszywych oraz zdecydować, które inwestycje są dla niego najkorzystniejsze. W klubie istnieje możliwość przejścia przez Program 10 kroków: Jak rozwinąć To pieniądze mają pracować na nas, a nie my mamy pracować dla pieniędzy Robert T. Kiyosaki 23

13 24 Kształtujemy umiejętności interpersonalne! Studenci, wbrew popularnym stereotypom, nie zajmują się tylko kserowaniem wszystkiego, co im wpadnie w ręce, spaniem na wykładach i imprezowaniem od zmierzchu do świtu. Choć, co trzeba przyznać, i takich nie brakuje, to jednak znaczna część studenckiej braci to ludzie, którzy chcą czas studiowania wykorzystać tak intensywnie jak tylko się da, nie tylko od strony rozrywkowej. Rozwijają przy tym siebie, swoje umiejętności, ale też często przekazują nabytą wiedzę i zainteresowania innym. Formą takiej działalności jest m.in. inicjatywa URtalking konkurs dla wszystkich, którzy mają coś do powiedzenia i chcą podzielić się tym publicznie. Organizatorami tego wydarzenia, odbywającego się cyklicznie, są studenci należący do Koła Naukowego Ekonomistów przy Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego a nianowicie: Agnieszka Furgała, Liliana Gałka, Monika Gaździk, Alicja Jaśkiewicz, Mateusz Kołodziej, Dawid Krent, Małgorzata Pawłowicz, Magda Podczasi, Patrycja Rożek. Opiekunem merytorycznym jest dr Grzegorz Hajduk. Celem konkursu jest wyłonienie i wsparcie wyjątkowych osobowości potrafiących, przy wykorzystaniu własnych umiejętności interpersonalnych, zainteresować innych swoimi pasjami oraz wiedzą. Dzisiejszy rynek pracy wymaga od młodych ludzi coraz więcej w kwestiach relacji międzyludzkich. Któż z nas przeglądając ogłoszenia pracodawców nie napotkał tekstu: Wymagane wysoko rozwinięte umiejętności interpersonalne. URtalking jest wyda- I edycja konkursu, fot. T. Kalinowski rzeniem, które pozwala rozwijać w sobie właśnie te cechy. Daje możliwość przełamania lęku przed publicznymi wypowiedziami oraz jest sposobem na podzielenie się z innymi swymi przemyśleniami. Tematyka wystąpień konkursowych jest dowolna. Ważne jest jedynie, aby prezentacje nie naruszały poglądów religijnych, wyznaniowych, politycznych czy etnicznych. Oceny prezentacji dokonuje 5-osobowa komisja, w skład której wchodzą: nauczyciele akademiccy, zaproszeni goście oraz studenci. Jury konkursu nie ocenia tematyki wystąpień, tylko to jak prezentuje się prelegent oraz czy zainteresuje publiczność ocena dokonywana jest obiektywnie według wskazanych przez regulamin kryteriów. Prelegentów ocenia jednak nie tylko komisja ale także zgromadzeni na sali widzowie, którzy przyznają nagrodę publiczności. W roku akademickim 2011/2012 odbyły się cztery edycje konkursu. W każdym konkursie uczestnicy dostawali, ciekawe upominki i nagrody, jak chociażby karnet do siłowni, książki, słodycze oraz pamiątkowe dyplomy. V Edycja URtalking przypadła na Jest to pierwsza edycja w nowym roku akademickim 2012/2013. Nagrodę główną oraz nagrodę publiczności zdobyła Patrycja Moskal. Dodatkową atrakcją było wystąpienie gościa specjalnego Krzysztofa Janowskiego na temat: Jak wzbudzić w sobie motywację? Nagrodzone wystąpienia: I Edycja - Liliana Gałka Ekonomia a seriale ( I miejsce w Konkursie i uznanie publiczności) II Edycja - Monika Gaździk Marketing w pudle ( I miejsce w Konkursie) Justyna Kubas Studencie, wiesz, co jesz? (Nagroda publiczności) III Edycja - Mateusz Radochoński Sytuacja ekonomiczna Brazylii za kadencji prezydenta Luca da Silvy ( I miejsce w Konkursie) Sławomir Włodyka Gry fabularne.( Nagroda publiczności) IV Edycja - Adam Kaczor Strefa komfortu - mentalna pułapka ( I miejsce i nagroda publiczności) Organizatorzy URtalking zapraszają do wzięcia udziału w kolejnych edycjach konkursu. Zgłoszenia można kierować na adres: konkurs@urtalking.pl. Informacje o konkursie można również śledzić za pomocą FanPage a na facebooku: Dokładny regulamin oraz formularz zgłoszeń dostępny jest na stronie internetowej Agnieszka Furgała 25

14 młodzież i gospodarka