polska w XVIII finale WOŚP! Prawo energetyczne Rynek energii: Kanada Zarządzanie projektami NR 1 (15) styczeń 2010

Transkrypt

1 polska EnerGIA magazyn NR 1 (15) styczeń 2010 grupy tauron ISSN Graliśmy w XVIII finale WOŚP! Prawo energetyczne Rynek energii: Kanada Zarządzanie projektami

2 wywiad wydarzenia spis treści PRAWDY I MITY str. 26 Marcin Lauer Redaktor naczelny W samo południe 6 stycznia w Muzeum Energetyki w Łaziskach Górnych zaświecona została stuletnia tzw. żarówka Edisona Święto Światła i podsumowanie roku W Łaziskach Od pięciu lat raz w roku, zawsze rewolucji przemysłowej. Szlak został zdobywcą Złotego Certyfikatu Polskiej Orga- w święto Trzech Króli, mają okazję obejrzeć ją osoby zwiedzające wystawę muzealną. turystyczny. Do tej pory muzeum odwienizacji Turystycznej na najlepszy produkt W tym roku wydarzeniu został nadany wyjątkowy charakter i nazwa Święto Światła. Także tego dnia w Łaziskach zarząd i przedstawiciele rady nadzorczej spółki Tauron Polska Energia spotkali się z mediami na tradycyjnym spotkaniu noworocznym. 200-watową żarówkę z włókna węglowego wyprodukowano na początku XX wieku w Anglii, potem przez kilkadziesiąt lat używano jej w Rodezji. Żarówka Edisona to tylko jeden z kilku tysięcy eksponatów działającego przy Elektrowni Łaziska największego w Polsce Muzeum Energetyki. Zostało ono założone przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Energetyki. Swoje podwoje otwarło dla zwiedzających 9 grudnia 2003 r. Obiekt jest częścią Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Tworzy go dziło kilkadziesiąt tysięcy osób. Po prezentacji historii światła w muzeum, przyszedł czas na spotkanie z dziennikarzami. Ubiegły rok upłynął pod znakiem solidnej i rzetelnej realizacji przyjętej przez nas strategii Grupy. Wzmocniliśmy struktury handlowe, prowadzimy działania restrukturyzacyjne, przede wszystkim zaś realizujemy ponad 50 kluczowych projektów strategicznych powiedział Dariusz Lubera, prezes zarządu Tauron Polska Energia. Do najistotniejszych wydarzeń 2009 r. prezes Taurona zaliczył także potwierdzenie sposobu prywatyzacji spółki. 11 sierpnia ub.r. Rada Ministrów przyjęła plan prywatyzacji na lata , który zakłada, że w 2010 r. akcje Tauron Polska Energia zadebiutują na Giełdzie Papierów Wartościowych ponad 30 obiektów, które były świadkami w Warszawie. (ml) foto: Dariusz Wójcik 02 Wydarzenia Święto Światła i podsumowanie roku w Łaziskach 04 flesz gospodarczy Inauguracja czeskiej spółki Taurona List intencyjny z Kompanią Węglową Połączenie Asseco Poland z ABG PKE zbuduje blok 50 MW Wzrośnie zużycie energii Nowy prezes Vattenfall Poland 06 Wydarzenia Ruch i Tauron grali w WOŚP 08 Rynek Polskie firmy energetyczne chcą zainwestować 200 mld zł 09 Notowania Komentarz miesiąca 10 PRAWO Zmiany w prawie energetycznym przyjęte 12 W Grupie Wieloletnia umowa na sprzedaż węgla Elvita z Diamentem Świąteczne prezenty od Enionu Energii Nowa instalacja w ZG Sobieski Nowe obiekty w Oleśnicy Enion uczy oszczędzać energię Karkonoski Festiwal Światła Świąteczne spotkanie w ESW 16 HANDEL Giełdy energii elektrycznej Europejska Giełda Energii 18 energia w UE Co się wydarzyło w 2009 roku 20 Raport Rynek energii Kanada 22 StrategiA Zarządzanie i prowadzenie projektów w Tauron Polska Energia 24 Innowacje Tauron w europejskim projekcie badawczym 26 Prawdy i mity Wzrośnie rola metanu w energetyce 28 Energia inaczej Falujący żywioł 30 Felieton Surowce energetyczne nie chcą się wyczerpać Wydawca: Tauron Polska Energia SA, Departament Komunikacji Rynkowej i PR, dyrektor Paweł Gniadek, pawel.gniadek@tauron-pe.pl, tel Redaktor naczelny: Marcin Lauer, marcin.lauer@tauron-pe.pl, tel Redakcja: Polska Energia, ul. Lwowska 23, Katowice, fax , redakcja@tauron-pe.pl Zespół redakcyjny: Magdalena Rusinek, magdalena.rusinek@tauron-pe.pl, tel , Jacek Sakrejda, jacek.sakrejda@tauron-pe.pl, tel , Tomasz Fornalczyk, tomasz.fornalczyk@gigawat.pl, tel Współpraca w Grupie Tauron: Południowy Koncern Węglowy SA: Zofia Mrożek, zmrozek@pkwsa.pl, tel ; Południowy Koncern Energetyczny SA: Dariusz Wójcik, dariusz.wojcik@pke.pl, tel ; Elektrownia Stalowa Wola SA: Jerzy Wieleba, j.wieleba@esw.pl, tel Enion SA: Ewa Groń, ewa.gron@enion.pl, tel ; EnergiaPro SA: Anna Wojcieszczyk, anna.wojcieszczyk@wr.energiapro.pl, tel ; Elektrociepłownia Tychy SA: Aleksandra Gajecka, aleksandra.gajecka@ec-tychy.pl, tel ; Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Katowice SA: Karolina Kmon, kkmon@pec.katowice.pl, tel ; Enion Energia Sp. z o.o.: Elżbieta Bukowiec, elzbieta.bukowiec@enionenergia.pl, tel ; EnergiaPro Gigawat Sp. z o.o.: Marta Głuszek, marta.gluszek@gigawat.pl, tel Realizacja wydawnicza: Direct Publishing Group, ul. Genewska 37, Warszawa Biuro reklamy: Anna Mocior, a.mocior@dp-group.com.pl Wydawca nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów oraz zastrzega sobie prawo ich redagowania i skracania. Zdjęcie na okładce: Norbert Barczyk Numer zamknięto 13 stycznia 2010 r. foto: Corbis Się dzieje Przełom roku przyniósł wiele ważnych wydarzeń w funkcjonowaniu Grupy Tauron. W ostatnich dniach starego roku, 29 grudnia, Południowy Koncern Energetyczny podpisał umowę na budowę bloku ciepłowniczego o mocy 50 MW w ZEC Bielsko-Biała. Następnego dnia główna spółka wytwórcza Grupy zawarła długoterminową umowę dotyczącą dostaw węgla dla swoich elektrowni. Kolejnym istotnym dokumentem był list intencyjny dotyczący wniesienia do Taurona kopalni Bolesław Śmiały i akcji Południowego Koncernu Węglowego należących do Kompanii Węglowej. Działania te wpisują się w strategię Grupy, która przewiduje odbudowę mocy i zabezpieczenie własnego zaplecza surowcowego. Nowy rok także rozpoczęliśmy mocnym uderzeniem. W pierwszych dniach stycznia zainaugurowała działalność pierwsza zagraniczna spółka Grupy Tauron Czech Energy. Innym ważnym wydarzeniem, cieszącym się dużym zainteresowaniem mediów, było Święto Światła w Muzeum Energetyki w Łaziskach oraz towarzyszące mu spotkanie zarządu i rady nadzorczej z dziennikarzami. Tauron wyraźnie zaznaczył także swoją obecność podczas kolejnego finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Gdy zamykamy ten magazyn, rusza wielki projekt narciarski Tauron Pro Ski, o którym szerzej napiszemy w kolejnym numerze. Będzie się działo jak powiedziałby nasz okładkowy bohater, Jurek Owsiak. W pierwszym w 2010 r. numerze Polskiej Energii nie brakuje także tekstów o ważnych wydarzeniach dotyczących naszej branży. Przyjęte zostały zmiany w prawie energetycznym, wiele mówi się o planach inwestycyjnych największych grup. Polecam także materiały poświęcone podsumowaniu najważniejszych wydarzeń roku 2009 z perspektywy regulacji unijnych, zarządzaniu projektami w spółce Tauron Polska Energia oraz programowi Wspólnota Wiedzy i Innowacji Innoenergy, którego Tauron jest partnerem. Zapraszam do lektury! 2 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 3

3 flesz gospodarczy Inauguracja czeskiej spółki Taurona stycznia oficjalnie zainaugurowała swoją działalność spółka Tauron 6 Czech Energy z siedzibą w Ostrawie. To pierwszy podmiot zagraniczny należący do Grupy Tauron. Rozwój działalności na rynkach Europy Środkowo-Wschodniej należy do celów Grupy zapisanych w przyjętej pod koniec 2008 r. strategii korporacyjnej. Nowa spółka została wpisana do rejestru sądowego w październiku ub.r. Będzie zajmowała się przede wszystkim handlem hurtowym energią elektryczną oraz jej sprzedażą do odbiorców końcowych. Będzie prowadziła także działania marketingowe. Nowym podmiotem zarządzają Eugeniusz Sawicki i Jiři Michalik. Siedzibą firmy jest Ostrawa. Dzięki spółce Tauron Czech Energy będziemy mogli rozszerzyć Uroczysty moment podpisania pierwszej umowy Połączenie Asseco Poland z ABG naszą działalność na rynki Europy Środkowo-Wschodniej. Rozpoczynamy od rynku czeskiego, gdyż pod względem geograficznym jest on najbliższy obszarowi naszej działalności powiedział Dariusz Lubera, prezes Tauron Polska Energia. Liczymy, że dzięki obecności w Czechach łatwiej będzie nam monitorować możliwości handlowe i inwestycyjne na tym i innych rynkach powiedział Krzysztof Zamasz, wiceprezes Taurona ds. handlowych. W Czechach chcemy skierować ofertę głównie do dużych klientów. Mamy wiele zapytań o zakup energii ze strony polskich firm prowadzących działalność także w Czechach. Pytają nas, czy będzie możliwy zakup energii dla ich oddziałów w Polsce i w Czechach dodał Krzysztof Zamasz. (ml) stycznia nastąpiła fuzja Asseco 4 Poland, największej spółki informatycznej notowanej na GPW w Warszawie, ze spółką-córką ABG. Asseco należy do największych spółek informatycznych w Europie. Z rozwiązań firmy ABG, które od stycznia znajdują się w ofercie Asseco Poland, korzysta dwie trzecie polskich firm energetycznych. Za pomocą systemów billingowych produkcji Asseco Poland rozliczanych jest ponad 60 proc. rachunków za energię w Polsce. W ubiegłym roku firma dokonała m.in. centralizacji baz odbiorców dla Enionu Energii i wdrożenia scentralizowanego systemu do obsługi wielkiego odbioru w EnergiiPro Gigawat. Spółka wprowadziła także na polski rynek dwa nowe produkty. Pierwszy to Asseco Utility Management Solutions FOTO: Marcin Lauer FOTO: Sebastian Piskuła List intencyjny z Kompanią Węglową Przedstawiciele zarządów spółek Tauron Polska Energia i Kompania Węglowa podpisali w grudniu list intencyjny, którego celem jest opracowanie procedury wniesienia do Grupy Tauron kopalni Bolesław Śmiały oraz wszystkich akcji Południowego Koncernu Węglowego należących do Kompanii Węglowej. Obecnie Kompania Węglowa jest właścicielem ok. 47 proc. akcji Południowego Koncernu Węglowego. Większościowy pakiet (ok. 52 proc.) akcji należy do Południowego Koncernu Energetycznego (Grupa Tauron). Na podstawie listu intencyjnego strony opracują szczegółowe zasady i harmonogram dalszych prac, których rezultatem będzie podpisanie umowy końcowej. (ml) (Asseco UMS) kompleksowe rozwiązanie, które zostało przygotowane do obsługi wielomilionowych baz odbiorców oraz integracji z dowolnym systemem wewnętrznym klienta. Drugim rozwiązaniem jest Asseco Facility & Asset Management Solutions (Asseco FAMS), które zawiera funkcjonalności wspierające zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa. (rp) Uczestników uroczystości podpisania umowy na budowę bloku powitał Jan Kurp, prezes PKE PKE zbuduje blok 50 MW Mocnym akcentem zaznaczył przełom roku Południowy Koncern Energetyczny. 29 grudnia podpisana została umowa pomiędzy PKE a firmą Polimex-Mostostal na budowę nowego bloku ciepłowniczego. Kilka dni później PKE podpisał umowę z PURE Jaworzno III na przygotowanie placu budowy pod nowy blok. Uchwałę o przystąpieniu do budowy podjęło 18 grudnia Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy PKE. Szacowany koszt realizacji inwestycji wyniesie ok. 594 mln zł. Wykonawcę zadania wyłoniono w drodze przetargu. Plac budowy ma być gotowy w maju. Nowa jednostka będzie wyposażona w kocioł fluidalny, turbinę przeciwprężną, dwa kotły szczytowe i akumulator ciepła o mocy 50 MW. Blok o zakładanej sprawności 87 proc. będzie pracował w skojarzeniu w ZEC Bielsko-Biała EC1. W pracach nad wyborem lokalizacji i technologii bloku ciepłowniczego opalanego węglem kamiennym wzięto pod uwagę politykę energetyczną Unii Europejskiej, promującą rozwój skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej (tzw. czerwone certyfikaty) oraz uwarunkowania lokalne. Związane są one z faktem, iż PKE jest jedynym dostawcą ciepła sieciowego na rynku lokalnym Bielska-Białej, postrzeganym jako stabilny i perspektywiczny. W grudniu 2008 r. podpisana została trójstronna umowa pomiędzy gminą Bielsko-Biała, PKE SA i Przedsiębiorstwem Komunalnym Therma o dostawach długoterminowych (do 2027 r.) ciepła dla systemu ciepłowniczego Bielska-Białej. ZEC Bielsko-Biała pokrywa prawie 100 proc. zapotrzebowania miasta i okolic na moc i ciepło ze swoich dwóch źródeł EC1, zlokalizowanej w centrum, oraz EC2, zlokalizowanej na granicy Bielska-Białej i Czechowic Dziedzic. (DW) FOTO: PATRYCJA HANEM Wzrośnie zużycie energii Zgodnie ze wstępną prognozą Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operator krajowe zużycie energii elektrycznej w 2010 r. wzrośnie najwyżej o około 1 proc. w porównaniu do roku Prognoza ta zostanie zweryfikowana w kwietniu 2010 r., kiedy będą znane dane operatywne o produkcji i zużyciu energii elektrycznej w pierwszych trzech miesiącach roku. Według analiz PSE Operator spadek krajowego zużycia energii elektrycznej nie będzie się już pogłębiał w stosunku do 2008 r. Jednakże w 2010 r. nie spodziewamy się istotnego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną ze strony odbiorców przemysłowych. Na ostateczny poziom krajowego zużycia energii elektrycznej w nowym roku będą raczej mieć wpływ czynniki atmosferyczne powiedziała Stefania Kasprzyk, prezes zarządu PSE Operator. PSE Operator prognozował w całym 2009 r. około 5-proc. spadek krajowego zużycia energii elektrycznej w porównaniu do roku Dane zebrane od początku stycznia do połowy grudnia ub.r. wykazały, że w 2009 r. krajowe zużycie energii elektrycznej w stosunku do roku 2008 zmalało o 4,4 proc. ER Nowy prezes Vattenfall Poland Od 1 stycznia nowym prezesem Vattenfall Poland jest Jacek Piekacz, zajmujący dotychczas stanowisko dyrektora ds. współpracy z Unią Europejską. Poprzedni prezes Torbjörn Wahlborg FOTO: Materiały prasowe objął stanowisko wiceprezesa Vattenfall AB i prezesa Vattenfall Nordic zarządzającego szwedzkimi, fińskimi i duńskimi spółkami należącymi do firmy. Jacek Piekacz jest absolwentem Politechniki Warszawskiej, ma wieloletnie doświadczenie w energetyce. W Vattenfall w ostatnich latach odpowiadał za sprawy regulacji europejskich, reprezentował także spółkę w biurze Vattenfall w Brukseli. Wcześniej przez ponad dziesięć lat był członkiem zarządu Vattenfall Heat Poland (wcześniejszych Elektrociepłowni Warszawskich). Jest ekspertem w dziedzinie europejskiego rynku energetycznego. Jacek Piekacz pełni także funkcję przewodniczącego Komitetu Polskiej Platformy Czystych Technologii Węglowych. EM 4 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 5

4 wywiad wydarzenia W niedzielę, 10 stycznia, aura nie sprzyjała Jurkowi Owsiakowi, bo cała Polska była Zasypana śniegiem, a droga prowadząca z Chorzowa do siedziby Telewizji Polskiej w Warszawie przypominała jedno wielkie lodowisko. Pomimo to dojechaliśmy na czas Ruch i Tauron grali w WOŚP Foto: Norbert Barczyk Wstudiu nr 5 kibice chorzowskiego Ruchu w koszulkach sponsora oraz przedstawiciele Taurona najbardziej wyróżniali się wśród ogromnego tłumu! Z Chorzowa wyjechaliśmy o godz. 9.30, a o 14 zameldowaliśmy się na miejscu, czyli w gmachu TVP przy ulicy Woronicza 17. Zaraz po przybyciu kibice pokazali miejscowym, na czym polega prawdziwy, piłkarski doping: Ruch, Ruch HKS! rozległ się gromki śpiew. Przedstawiciele Grupy Tauron sprawili miłą niespodziankę dzieciakom, które z nami pojechały, obdarowując je różnymi gadżetami. Na miejscu mogliśmy obejrzeć nowoczesny budynek telewizji oraz miejsca pracy dziennikarzy. W studiu nr 5, gdzie nas ulokowano, spotkaliśmy wielu wspaniałych gości: Jerzego Buzka (przewodniczącego Parlamentu Europejskiego), Emila Karewicza (Brunner) i Stanisława Mikulskiego (Hans Kloss obaj ze Stawki większej niż życie ), Artura Barcisia ( Plebania, Miodowe lata ), Przemysława Sadowskiego ( Londyńczycy, Magda M. ) i wiele innych gwiazd. Tuż przed godziną 16 spotkaliśmy się z Jurkiem Owsiakiem. Nam chodzi o jedno, żeby stadion był przyjacielski, żeby były tam całe rodziny, żeby świetnie się grało piłkarzom, a Ruch teraz sobie całkiem dobrze radzi mówił dyrygent WOŚP. Katarzyna Sobstyl, prezes Ruchu Chorzów, przekazała Jurkowi symboliczną akcję klubu. Mam nadzieję, że tych akcji będzie coraz więcej i będzie coraz lepiej. Dziękujemy Ci za wsparcie oraz pomoc powiedziała. Pani prezes przekazała organizatorowi Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy także szalik klubowy, natomiast Paweł Gniadek, dyrektor Departamentu Komunikacji Rynkowej i PR w Tauron Polska Energia, podarował Jurkowi koszulkę Taurona oraz wielką maskotkę firmową. Ruch Chorzów i jego sponsor, Tauron Polska Energia, przekazali WOŚP pozytywną energię ze Śląska! Mariusz Gudebski autor jest rzecznikiem prasowym Ruchu Chorzów W sobotę, w przeddzień głównego koncertu WOŚP, odbył się trzeci już hokejowo-piłkarski Mecz Przyjaźni pomiędzy Ruchem Chorzów a Naprzodem Janów. W zespole niebieskich wystąpili piłkarze ekstraklasy, zaproszeni hokeiści, m.in. Wojciech Grzyb i Adrian Parzyszek, a także prezydent Chorzowa Marek Kopel, były hokeista GKS Katowice. Janowianie wystawili swoją drużynę hokejową. Podczas meczu tradycyjnie licytowano koszulki obu klubów, koszulki Taurona i liczne gadżety, a dochód zasilił konto WOŚP. 6 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 7

5 rynek Do końca 2025 r. polskie grupy energetyczne planują przeznaczyć na inwestycje ok. 200 mld zł poinformował Jan Bury, wiceminister Skarbu Państwa Polskie firmy energetyczne chcą zainwestować 200 mld zł Według prognoz przedstawionych przez Jana Burego, największy udział w inwestycjach będzie miała Polska Grupa Energetyczna, która do roku 2025 zamierza wydać ok mld zł, nie wliczając kosztów budowy elektrowni jądrowych. Jak wyliczył minister Bury, PGE zakłada, że do 2025 r. wyda na inwestycje w energetykę konwencjonalną, modernizacje i inwestycje w dystrybucję 85 mld zł, a na inwestycje w energetykę odnawialną 32 mld zł. PGE: Bełchatów Obecnie najważniejszą realizowaną inwestycją PGE jest blok o mocy 858 MW w Elektrowni Bełchatów, który ma zostać oddany do eksploatacji w 2010 r. Już ogłoszono przetarg na zaprojektowanie dwóch nowych bloków na węgiel kamienny o mocy ok MW każdy, które będą pracować w Elektrowni Opole. PGE planuje także budowę nowego bloku na węgiel brunatny o mocy 460 MW w Elektrowni Turów. W zamierzeniach inwestycyjnych PGE jest również budowa Elektrowni Lublin składającej się z dwóch bloków po ok. 800 MW każdy. Spółka PGE Energia Odnawialna planuje wybudowanie morskich oraz lądowych farm wiatrowych o łącznej mocy 2 tys. MW. Ponadto PGE ma wybudować dwie elektrownie jądrowe o łącznej mocy 3 tys. MW, co może kosztować ok. 9 mld euro. Tauron: Jaworzno III Jak podaje Jan Bury, Grupa Tauron do 2020 r. ma zainwestować 45 mld zł w nowe moce konwencjonalne oraz w kogenerację, odtworzenie i infrastrukturę dystrybucyjną. Do 2015 r. spodziewane nakłady Taurona na energetykę odnawialną wiatrową i biogazową mają wynieść 4,5 mld zł. Zgodnie z przyjętą w 2008 r. strategią korporacyjną, przewidywane nakłady inwestycyjne Grupy Tauron do roku 2012 mają sięgnąć 13,5 mld zł, w tym 8,6 mld zł na wydobycie, wytwarzanie oraz odnawialne źródła energii, 4,9 mln zł na majątek sieciowy operatorów systemów operacyjnych. Do największych planowanych inwestycji Grupy Tauron należą blok na węgiel kamienny w Elektrowni Jaworzno III o mocy 910 MW oraz blok gazowy o mocy ok. 400 MW w Elektrowni Stalowa Wola. Trwają także negocjacje z KGHM dotyczące budowy bloku węglowego w Kędzierzynie o mocy ok. 800 MW. Tauron już rozpoczął przygotowania do budowy nowego bloku w EC Bielsko-Biała o mocy 50 MW. W drugiej połowie 2011 r. planowane jest uruchomienie przez Tauron pierwszej farmy wiatrowej o mocy 40 MW. Energa: Ostrołęka Plany grupy Energa zakładają inwestycje do roku 2015 o wartości ponad 22 mld zł, Foto: corbis z czego 15 mld zł pochłoną inwestycje w budowę źródeł wytwarzania, zarówno konwencjonalnych o niskoemisyjnych parametrach, jak i odnawialnych o łącznej mocy ok MW. Najbardziej zaawansowane są programy budowy nowego bloku w elektrowni w Ostrołęce o mocy 1000 MW, źródeł gazowych (elektrociepłownia o mocy ok. 200 MW i elektrownia o mocy ok. 800 MW) oraz farmy wiatrowej o mocy 40 MW, która ma być budowana wspólnie z kopalnią węgla brunatnego Adamów. Według informacji Jana Burego, grupa Energa do roku 2020 wyda ok. 10 mld zł na inwestycje w źródła odnawialne. Ponadto 7 mld zł na budowę 10,5 tys. km nowych linii elektroenergetycznych, przyłączenie do sieci 270 tys. nowych klientów oraz pełne wdrożenie zdalnego odczytu liczników zamierza przeznaczyć Energa Operator, spółka z grupy Energa. ENEA: Kozienice Jak informuje Jan Bury, Enea na inwestycje w konwencjonalne źródła energii do 2015 r. ma przeznaczyć 10 mld zł. Będzie to przede wszystkim budowa nowego bloku w Elektrowni Kozienice o mocy 1 tys. MW. Enea planuje inwestycje także w odnawialne źródła energii, docelowo grupa chce mieć farmy wiatrowe o łącznej mocy ok MW, trwają analizy inwestycji w biogazownie. Inwestycje planują także zagraniczni inwestorzy energetyczni obecni na polskim rynku. Oznacza to, że w ciągu najbliższych lat będziemy świadkami poważnych przeobrażeń technologicznych w polskiej energetyce, nowe inwestycje będą znacznie nowocześniejsze, bardziej sprawne i bardziej przyjazne środowisku niż duża część obecnie pracujących instalacji. Emil Różański Witold Lebek Biuro Analiz Rynku Tauron Polska Energia SA Komentarz miesiąca W grudniu największe znaczenie dla szeroko pojętego rynku energii miał szczyt klimatyczny ONZ w Kopenhadze. Zapowiadana koncepcja zaostrzenia celów na 2020 r. związanych z redukcją emisji CO 2 do 30 proc. poziomu emisji z 1990 r. miała wpływ na wzrost notowań uprawnień do emisji CO 2. Ostatecznie wyniki konferencji nie przyniosły porozumienia, na co rynek zareagował obniżkami cen uprawnień zarówno w transakcjach bieżących, jak i terminowych. Można było spodziewać się także pogorszenia sytuacji producentów węgla, co byłoby wynikiem spadku zapotrzebowania na surowiec oraz jego znacznej przeceny. Przeciwnie do oczekiwań wyniki szczytu klimatycznego pozytywnie wpłynęły na branżę wydobywczą. Brak konsensusu w sprawie przyszłej ścieżki obniżania emisji CO 2 oraz faktyczna rezygnacja z ambitnych celów klimatycznych stawiają w lepszym świetle przyszłość branży górniczej. Wpłynęło to na nieznaczne wzrosty ceny węgla w porównaniu do listopada. Na krajowym rynku energii elektrycznej w grudniu nie zaobserwowano tak dużej fluktuacji cen, jaka miała miejsce w listopadzie. Po spadkach cen w listopadzie, w grudniu 230 można było zaobserwować wzrost cen energii na rynku spot. Średnia cena na TGE (Towarowej Giełdzie Energii) wyniosła ,10 zł/mwh (+1,1 proc MtM) przy wolumenie obrotu wynoszącym około GWh (-4 proc. MtM). Średnia cena na POEE 3,40 (Platformie Obrotu Energią 3,35 Elektryczną) ukształtowała się na poziomie 166,30 3,25 3,30 zł/mwh (+2,9 proc. MtM), 3,20 przy wolumenie obrotu 3,15 około 390 GWh (+3,5 3,10 proc. MtM). Podobnie jak 3,05 w listopadzie, płynność 3,00!ARA Coal Monthly!ARA Coal Monthly!ARA Coal Monthly Futures, Dec. 09 Futures, Jan. 10 Futures, Feb. 10 giełdy zmalała na korzyść POEE, gdzie wolumen obrotu był wyższy od giełdowego o 55 proc. Grudzień 15,0 był również kolejnym miesiącem wzrostu 14,5 zapotrzebowania systemowego na energię elektryczną. W odróżnieniu od listopada był on zauważalny i licząc rok do roku wyniósł 3,1 proc. Średnia cena na rynku spot (TGE i POEE) w analizowanym okresie Cena [zł/mwh] Cena [USD/GJ] EUR/MgCO 2 Średnie ceny i wolumeny energii elektrycznej na TGE i Rynku Bilansującym w grudniu 2009 r TGE CRO TGE CRO Średnie tygodniowe ceny dla notowań węgla ARA dla miesięcznego rynku Futures w grudniu 2009 r. notowania wyniosła 165,83 zł/mwh i była o prawie 2,2 proc. wyższa od średniej z listopada (162,27 zł/mwh). Na rynku niemieckim ceny energii zachowały poziom z listopada (średnia EEX 35,96 /MWh), natomiast rynek czeski charakteryzowały wzrosty cen na OTE do poziomu 37,06 /MWh (+4,7 proc. MtM). Na Rynku Bilansującym (RB) łączny obrót w grudniu skokowo wzrósł do około 407 GWh (+39,4 proc. MtM). Średnia ważona cena rozliczeniowa odchylenia (CRO) spadła do poziomu 163,51 zł/mwh i była niższa od ceny spot o około 1,4 proc. W porównaniu do średniej z listopada, w grudniu średnia CRO zanotowała symboliczny spadek o 0,9 proc. Podobnie jak w listopadzie, w grudniu rynek węgla wykazywał nieznaczną tendencję wzrostową. Najniższe ceny w kontraktach miesięcznych indeksu ARA występowały w 50. tygodniu, osiągając minimum na poziomie 3,02 $/GJ, natomiast najwyższy poziom średnich notowań kontraktów miesięcznych zanotowano w ostatnim tygodniu grudnia (3,20 $/GJ). Dodatkowo na wzrost cen węgla miał wpływ rosnący kurs dolara, którego średni poziom w grudniu wyniósł blisko 2,84 zł/$. Cena węgla importowanego w analizowanych kontraktach miesięcznych wzrosła do poziomu 8,94 zł/gj!ara Coal Monthly Futures, Mar. 10!ARA Coal Monthly Futures, Apr. 10 ARA Coal Monthly Futures, May ,13 3,29 3,3 3,31 3,33 3, ,12 3,23 3,24 3,25 3,28 3,3 51 3,06 3,12 3,13 3,15 3,18 3, ,04 3,02 3,04 3,06 3,1 3, ,07 3,06 3,08 3,1 3,15 3,2 14,0 13,5 13,0 12,5 12,0 11,5 11,0 Ceny i wolumeny EUA w transakcjach spot w grudniu 2009 r Całkowity wolumen spot EEX BlueNext NordPool tys. MgCO Wolumen [MWh] Źródło: Biuro Analiz Rynku Tauron Polska Energia SA (+1,9 proc. MtM). Średnia cena w kontraktach rocznych ARA CAL10 spadła w grudniu do poziomu 82,73 $/t (-1 proc. MtM), natomiast w kontraktach RB CAL10 wyniosła 75,99 $/t (+1,9 proc. MtM). Podobnie jak na rynku węgla wzrost cen zanotowano również na rynku CO 2. Średnia cena uprawnień do emisji CO 2 na rynku spot wyniosła 13,61 /t CO 2 i była wyższa od średniej ceny spot z listopada o ponad 1,3 proc. Najwyższą płynnością charakteryzowała się giełda Bluenext, na której zmieniło właściciela ponad 33 mln t CO 2. W analogicznym okresie łączny obrót na EEX i NordPool ukształtował się na poziomie 2,3 mln t CO 2. 8 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 9

6 wywiad prawo 7 stycznia Sejm przyjął poprawki Senatu do ustawy Prawo energetyczne. Głównymi celami zmian w ustawie jest zwiększenie poziomu konkurencji na rynku energii oraz poprawa bezpieczeństwa dostaw energii Zmiany w Prawie energetycznym przyjęte Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne wprowadza kilka poważnych zmian w funkcjonowaniu rynku energii. Jedną z najważniejszych jest wprowadzenie tzw. obligu giełdowego. Oznacza to, że wszyscy wytwórcy energii korzystający z rekompensat za przedwczesne rozwiązanie tzw. kontraktów długoterminowych (KDT) będą musieli 100 proc. wyprodukowanej energii sprzedać na konkurencyjnym rynku, co określono pojęciem platformy handlowej na rynku regulowanym. Rynek regulowany oznacza, że platforma handlowa musi spełniać wymogi ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Przepis ten prawdopodobnie zostanie wkrótce zmieniony. Według deklaracji senatorów, ich zamierzeniem było przyjęcie zapisu dopuszczającego obowiązkowy handel energią w dwóch miejscach: na internetowych platformach obrotu oraz na rynkach regulowanych. Podobno senaccy prawnicy usunęli przecinek stojący pomiędzy platformami obrotu a rynkami regulowanymi i stąd pojawiło się pojęcie platforma handlowa na rynku regulowanym. Taką wersję zaakceptowali posłowie w styczniowym głosowaniu. Za wersją bez przecinka opowiada się m.in. Ministerstwo Gospodarki, którego przedstawiciele są za nowelizacją tego zapisu. Zmiany w prawie energetycznym przewidują, że wszyscy inni wytwórcy (niekorzystający z rekompensat z tytułu rozwiązania KDT) będą musieli sprzedawać 15 proc. swojej energii na konkurencyjnym rynku, czyli m.in. na giełdach towarowych lub poprzez internetowe platformy handlowe. Przepisy te nie dotyczą energii wyprodukowanej w kogeneracji i w źródłach odnawialnych. Krzysztof Zamasz, Wiceprezes Zarządu, dyrektor ds. Handlowych Każdy krok zwiększający płynność giełd i platform obrotu energią jest pozytywny. Wprowadzenie obowiązku giełdowego powinno być jednak połączone ze zwolnieniem sprzedawców energii z obowiązku przedkładania do zatwierdzania przez Urząd Regulacji Energetyki taryfy G, czyli gospodarstw domowych. Szacujemy, że wytwórcy z Grupy Tauron będą musieli sprzedawać na giełdach ok. 18 TWh energii, łącznie sprzedaż energii w całej Grupie jest na poziomie ok. 30 TWh. Ilość energii, jaką będziemy zobowiązani sprzedawać na giełdzie lub platformach, nie ma dla Grupy Tauron większego znaczenia, ponieważ od dawna jesteśmy aktywnym graczem na hurtowym rynku energii, a w ramach tego segmentu na rynku giełdowym. Prawdopodobnie ceny energii w wyniku wprowadzenia obowiązku giełdowego znacząco się nie zmienią. Handel energią na giełdzie będzie pomocny w stworzeniu wiarygodnego indeksu cenowego dla całej branży, co będzie bardzo korzystne. Zdaniem Ministerstwa Gospodarki, wprowadzenie obowiązku giełdowego doprowadzi do poprawy konkurencyjności cen energii i przejrzystości transakcji, a także wyeliminuje ewentualny problem sprzedaży energii elektrycznej po zaniżonej cenie w ramach jednej, pionowo zintegrowanej grupy rynkowej. Foto: Arch. Przepisy dotyczące obligu giełdowego mają zacząć obowiązywać po sześciu miesiącach od ogłoszenia ustawy. Ograniczyć spekulantów W ocenie resortu gospodarki nowelizacja prawa energetycznego pozwoli także na ograniczenie działań spekulacyjnych przy rezerwowaniu mocy przyłączeniowej farm wiatrowych. Ustawa wprowadza obowiązek wnoszenia zaliczki na poczet opłaty za przyłączenie do sieci oraz udokumentowania możliwości budowy źródła energii. Inwestor ubiegający się o przyłączenie siłowni wiatrowej do sieci elektroenergetycznej o napięciu wyższym niż 1 kv będzie wnosić zaliczkę w wysokości 30 zł za każdy kilowat mocy przyłączeniowej. Rozwiązanie to pomoże wyeliminować przypadki, w których firmy rezerwowały moce nie rozpoczynając realizacji inwestycji, tym samym blokując innym dostęp do sieci. W ustawie znalazł się również zapis określający minimalne kary, jakie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może nałożyć na przedsiębiorstwo energetyczne za zwłokę w wydaniu warunków przyłączenia nowych mocy do sieci oraz za nieprzestrzeganie tych warunków. Minimalna kara miałaby wynieść 3 tys. zł za każdy dzień zwłoki. Ustawa zawiera również zapisy wspierające wytwarzanie biogazu rolniczego. Nowe przepisy umożliwią podłączanie biogazowni do niskociśnieniowych systemów przesyłowych. Pozwoli to na dostarczenie biogazu do odbiorców na terenach wiejskich, zwłaszcza tam, gdzie nie ma możliwości dostarczania gazu ziemnego. Znowelizowane przepisy wprowadzają wyraźny podział kompetencji i odpowiedzialności za zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Nadzór właścicielski nad operatorem elektroenergetycznego systemu przesyłowego PSE Operator będzie sprawować odpowiedzialny za bezpieczeństwo energetyczne kraju minister gospodarki. Nowe regulacje umożliwią również operatorom systemów elektroenergetycznych podejmowanie skutecznych i efektywnych działań w sytuacji wystąpienia niedoborów mocy w systemie. Operatorzy zyskują m.in. prawo do wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. O zasadności takich ograniczeń każdorazowo będzie decydował prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Kolejna nowelizacja toku Ministerstwo Gospodarki przygotowuje już kolejne zmiany w prawie energetycznym. W związku z potrzebą implementacji do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 2003/54/WE oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 2009/55/WE, czyli tzw. III pakietu liberalizacyjnego, w Ministerstwie Gospodarki rozpoczęły się prace nad nowym prawem energetycznym z wydzieloną częścią gazową. W ramach III pakietu liberalizacyjnego dokonuje się m.in. wzmocnienia roli Prezesa URE. Celem nowego prawa energetycznego będzie również usystematyzowanie dotychczasowych rozwiązań z zakresu energetyki, stworzenie nowego, przejrzystego dla użytkowników, systemu regulacji. Ministerstwo Gospodarki współpracuje także z przedstawicielami sektora ciepłowniczego, aby stworzyć nowe metody kształtowania cen, z uwzględnieniem cen referencyjnych oraz bodźców do optymalizacji kosztów zaopatrzenia. Jest to jedno z działań wdrażających cele Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Termin wdrożenia III pakietu liberalizacyjnego upływa w marcu 2011 r. Emil Różański foto: Corbis 10 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

7 w Grupie Wieloletnia umowa na dostawy węgla 30 grudnia w Katowicach podpisana została umowa pomiędzy Południowym Koncernem Energetycznym a Kompanią Węglową w sprawie dostaw węgla dla celów energetycznych Umowa zawarta została na lata Jej roczna wartość wynosi ok. 860 mln zł, a w całym czasie trwania ok. 4,3 mld zł. Dodatkowo strony zawarły umowę roczną do umowy wieloletniej na dostawy węgla energetycznego dla kotłów fluidalnych Elektrowni Siersza. Dotyczy ona dostaw rocznych o wartości ok. 132 mln zł. Kompania Węglowa jest największym dostawcą węgla dla Południowego Koncernu Energetycznego zapewnia ok. 40 proc. zapotrzebowania na ten surowiec. Rocznie Południowy Koncern Energetyczny kupuje od Kompanii Węglowej ok. 4 mln ton węgla energetycznego. (DW) Jan Kurp, prezes Południowego Koncernu Energetycznego (na zdj. z lewej) i Mirosław Kugiel, prezes Kompanii Węglowej, wymieniają podpisane dokumenty Placówki Elvity wyróżniają się nowoczesnym wystrojem Elvita z Diamentem Przedsiębiorstwo Świadczeń Zdrowotnych i Promocji Zdrowia Elvita Jaworzno III znalazło się w prestiżowym gronie Diamentów Forbesa 2010 firm, które w ostatnich trzech latach najbardziej dynamicznie zwiększyły swoją wartość Ranking przygotowany przez miesięcznik Forbes i firmę Dun Breadstreet opracowany został na podstawie szwajcarskiej metody wyceny wartości firm, uwzględniającej wyniki finansowe i wartość majątku. Do wyceny wykorzystano dane uwzględniające poziom sprzedaży, zysk netto, wartość majątku trwałego, zapasów, należności oraz nakłady inwestycyjne. Jak wskazują autorzy rankingu, otrzymanie tytułu Diament Forbesa 2010 jest potwierdzeniem wiarygodności spółki wśród partnerów biznesowych, a także doskonałą promocją przedsiębiorstwa. Sukces jest tym większy, iż swoją podstawową działalność Elvita prowadzi na bardzo trudnym rynku usług medycznych podkreśla Krzysztof Lehnort, prezes zarządu i dyrektor naczelny firmy. (eo) Foto: Arch. Kompania węglowa Foto: artplafo.com Świąteczne prezenty od Enionu Energii Ponad 1500 podopiecznych z 46 domów dziecka z terenu Małopolski i Śląska otrzymało bożonarodzeniowe prezenty od Enionu Energii Spółka nie zapomniała również o osobach starszych i samotnych, dla których przygotowała wieczór wigilijny oraz paczki żywnościowe. Prezenty oraz wizyta św. Mikołaja sprawiły radość nie tylko dzieciom. Również dyrektorzy domów dziecka byli mile zaskoczeni. Trudna sytuacja finansowa, w jakiej znalazło się wiele domów dziecka, sprawia, że nie wszystkie placówki stać na zakup prezentów dla swoich podopiecznych. Enion Energia opiekował się do tej pory wychowankami Domu Dziecka nr 1 w Krakowie. W tym roku postanowiliśmy obdarować również dzieci z innych placówek z terenu Małopolski i Śląska, gdzie mamy najwięcej klientów. Zrealizowaliśmy tę akcję w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu podkreśla Ireneusz Perkowski, prezes zarządu Enionu Energii. W kolacji wigilijnej dla osób starszych i samotnych, którą zorganizowano na krakowskim Kazimierzu, uczestniczyło około 50 osób wskazanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Były tradycyjne potrawy, jasełka przygotowane przez uczniów Gimnazjum nr 3 oraz modlitwa odmówiona przez ks. Piotra Walczaka, proboszcza parafii Bożego Ciała w Krakowie. Były też świąteczne życzenia i deklaracje. Będziemy robić wszystko, żeby takie wigilie odbywały się co roku podkreślił Marek Ciszyński, wiceprezes zarządu Enionu Energii. EB Prezenty od Enionu Energii oraz wizyta świętego Mikołaja sprawiły dzieciom wiele radości W wieczorze wigilijnym zorganizowanym przez Enion Energię uczestniczyło około 50 starszych i samotnych osób Foto: kinga warchoł Foto: kinga warcoł Dzięki nowoczesnej inwestycji w Sobieskim, Południowy Koncern Węglowy ma szansę na większe zyski Nowa instalacja w ZG Sobieski Na początku grudnia ubiegłego roku oddana została do eksploatacji w Zakładzie Przeróbki Mechanicznej Węgla Zakładu Górniczego Sobieski instalacja do produkcji węgla w klasie ziarnowej 6-25 mm, o nazwie handlowej Jaret Nowy produkt pozyskiwany jest ze wzbogacanych miałów węglowych sprzedawanych dotychczas do elektrowni PKE jako miał II A. Zakład Górniczy Sobieski od wielu lat prowadzi działania mające na celu dostosowanie oferowanych produktów (klas ziarnowych, parametrów jakościowych) do potrzeb odbiorców. Jednym z takich działań jest produkowanie paliw do retortowych kotłów ekologicznych wprowadzonych do użytkowania w ostatnich latach. Ich zastosowanie wywołało duże zapotrzebowanie na węgiel o uziarnieniu 6-25 mm. Według obecnych prognoz, nowa instalacja pozwoli na wysiewanie ok t na dobę węgla klasy 6-25 mm o wartości opałowej kj/kg, zawartości popiołu 9 proc. i zawartości siarki ok. 1 proc. Oznacza to możliwości produkcyjne w skali roku na poziomie tys. ton węgla, który według prognoz można sprzedać po cenie wyższej o ok. 100 zł za tonę. Daje to dodatkowy zysk ze sprzedaży węgla na poziomie mln zł rocznie. Nowa instalacja umożliwi również obniżenie zawartości wilgoci w produkowanych dla energetyki miałach węglowych, poprzez skierowanie części z nich na dodatkowy przesiewacz odwadniający. Zbigniew Jagiełło Foto: Zofia Mrożek 12 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

8 w Grupie Nowe obiekty w Oleśnicy 18 grudnia do eksploatacji przekazane zostały nowe obiekty: budynek biurowy Wydziału Eksploatacji Rejonu Dystrybucji Oleśnica (wrocławski oddział EnergiiPro), garaż na samochody specjalne, zadaszony parking, rampa oraz układ dróg i małej architektury Obiekty powstały w imponującym tempie ich budowa rozpoczęła się wiosną 2009 r. Teraz nadszedł czas realizacji drugiego etapu inwestycji. Do końca tego roku mają zostać zmodernizowane pozostałe budynki, układ drogowy, plac magazynowy, rozwiązana zostanie kwestia gospodarki wodno-ściekowej i dostosowanie obiektów rejonu do obowiązujących w EnergiiPro zintegrowanych systemów ISO i SZBI. Zaplanowano również stworzenie nowoczesnej szatni, łaźni oraz jadalni dla brygad wykonawstwa i pogotowia energetycznego, budowę rampy magazynowej i ukończenie ogrodzenia wraz z monitoringiem. Wykonany też zostanie podjazd i winda dla niepełnosprawnych wraz ze specjalnym pomieszczeniem przystosowanym do ich obsługi. Obszar obsługiwany przez Rejon Dystrybucji Oleśnica jest jednym z najbardziej rozwijających się we wrocławskim oddziale Energii- Pro. Najlepiej obrazują to statystyki w ciągu ostatnich pięciu latach przybył tu jeden GPZ, powstało 125 stacji transformatorowych i rozdzielni, 40 km linii kablowych i 14 km linii napowietrznych średniego napięcia, 396 km linii kablowych i 66 km linii napowietrznych niskiego napięcia. W rejonie Oleśnicy intensywnie Enion uczy oszczędzać energię Budowniczowie nowoczesnych obiektów w Oleśnicy odebrali zasłużone nagrody rozwija się budownictwo, zwłaszcza jednorodzinne. Tylko w latach przybyło 3364 odbiorców pobierających energię elektryczną poprzez sieci niskiego napięcia. aw W unijnym projekcie Comenius pt. Oszczędność energii oszczędza naszą przyszłość uczestniczy młodzież gimnazjalna z Malty, Turcji, Niemiec, Węgier i Polski Nastolatki z różnych krajów Unii z zainteresowaniem obserwowały odpowiedzialną pracę dyspozytorów z Enionu Częstochowa Wramach realizowanego projektu młodzież z pięciu krajów zastanawiała się, jak uczniowie mogą ograniczyć zużycie energii, by ochronić środowisko. Podczas trwającego dwa lata programu analizowali dane o zużyciu prądu, gazu i wody w swoich domach, uwzględniając warunki pogodowe panujące w ich krajach. Później przygotowali prezentacje multimedialne na temat klimatu w każdym kraju, ze wskazówkami, jak oszczędzać energię. Uczniowie szkół partnerskich, w tym z Gimnazjum nr 21 im. Orląt Lwowskich w Częstochowie, odwiedzają poszczególne kraje, foto: Jacek Piersiak mieszkają w domach swoich kolegów i uczą się, jak dbać o klimat oszczędzając energię. Ostatnio ponad 30 osób odwiedziło częstochowski oddział Enionu i poznało bliżej jego działalność. Mariusz Jurczyk, kierownik Wydziału Pomiarów, pokazał ponadstuletnią historię energetyki na tym terenie. Mówił o przemianach w energetyce w ostatnich latach, powstaniu Enionu, a następnie Taurona. Przedstawił, na czym polega działalność operatora systemu dystrybucyjnego oraz potencjał i zadania częstochowskiego oddziału spółki. Młodzież zwiedziła Rejonową Dyspozycję Ruchu i dowiedziała się, na czym polegają obowiązki dyspozytora, koordynacja pracy poszczególnych stacji i linii, działania podejmowane w sytuacjach szczególnych, tak, by mimo awarii jak najwięcej odbiorców miało zasilanie. Uczniowie zapoznali się z funkcjonowaniem niektórych specjalistycznych urządzeń, przyczyniających się do oszczędności energii. Goście z Malty byli pod wrażeniem szybkości działania Pogotowia Energetycznego. Młodym Niemcom podobała się kamera i samochód pomiarowy, a Turkom historia firmy i wielka mapa w Dyspozycji, dająca obraz tego, co dzieje się z elektrycznością w okolicy Częstochowy. Węgrzy, którzy jeszcze nigdy nie byli w firmie zajmującej się dystrybucją energii, przyznali natomiast, że jeśli obejrzą taką instytucję na Węgrzech, to będą mieli szansę porównać ją z tym, co widzieli w Częstochowie. Jacek Piersiak foto: Krzysztof Drewniak Pałac w Wojanowie (zdj. boczne) gościł uczestników konferencji na temat OZE. Na środkowym zdjęciu potwór z Loch Ness wyrzeźbiony z lodu Karkonoski Festiwal Światła EnergiaPro Gigawat była, wraz z Philipsem, głównym sponsorem drugiej edycji Karkonoskiego Festiwalu Światła, który trwał od 5 grudnia 2009 do 10 stycznia 2010 r. Z tej okazji rozświetlono świąteczną iluminacją Cieplice i inne dzielnice Jeleniej Góry oraz Karpacz, Kowary, Piechowice, Szklarską Porębę i Wojanów. Festiwal był okazją do wielu wydarzeń kulturalnych, koncertów, wystaw i festynów, a także konferencji naukowych oraz prezentacji programów oszczędzania energii i wytwarzania energii odnawialnej. Zamiarem organizatorów jest stworzenie z Kotliny Jeleniogórskiej Polskiego Salonu Światła, gdzie prezentowane będą najnowsze techniki oświetlenia przestrzeni publicznej, wnętrz pałaców, hoteli oraz mieszkań. Na placu Ratuszowym w Jeleniej Górze studenci i absolwenci wrocławskiej ASP wyrzeźbili z lodu symbol miasta jelonka oraz tajemnicze węże i postać kobiety. Były kucharz z warszawskiego hotelu Marriott, Krzysztof Gac, dziś jeden z najlepszych na świecie specjalistów od rzeźbienia w lodzie, wykonał w cieplickim parku m.in. postać królowej Marysieńki i Ducha Gór Liczyrzepę. W lodzie zostało utrwalone również logo Taurona. Do podświetlenia rzeźb wykorzystano oprawy LED Philips, które nadały dziełom niepowtarzalny blask. Istotnym wydarzeniem stała się zorganizowana w ramach Karkonoskiego Festiwalu Światła konferencja pt. Odnawialne źródła energii dla gospodarki i społeczeństwa Dolnego Śląska (8-9 grudnia). Głównym sponsorem spotkania w pałacu w Wojanowie k. Jeleniej Góry była EnergiaPro Gigawat. Wśród innych ważnych wydarzeń festiwalu warto odnotować koncert Filharmonii Dolnośląskiej w Jeleniej Górze Muzyka Świąteczne spotkanie w ESW Wśród jeleniogórskich lodowych rzeźb pojawiło się m.in. logo Taurona oraz urocza wiewiórka. Oryginalne oświetlenie LED-owe dodało im niezwykłego charakteru światłem malowana, konferencję dla architektów, projektantów, konserwatorów zabytków, która odbyła się w pałacu w Wojanowie, pokazy laserów i ogni sztucznych w Jeleniej Górze-Cieplicach oraz Światło dla Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. MG Tuż przed świętami Bożego Narodzenia odbyło się spotkanie świąteczno-noworoczne kierownictwa Elektrowni Stalowa Wola i organizacji związkowych z pracownikami spółki Foto: Mirosław Malec Prezes zarządu, Janusz Teper, złożył wszystkim życzenia i podziękował za rzetelną pracę w roku Na spotkanie zostali zaproszeni księża ze stalowowolskich parafii. Świąteczny nastrój uświetnił zaprzyjaźniony Zespół Pieśni i Tańca Lasowiacy ze Stalowej Woli, który wykonał tradycyjne polskie kolędy. Lasowiacy powstali w 1956 r. i kultywują tradycje regionu położonego w widłach Wisły i Sanu, stanowiącego część Puszczy Sandomierskiej. Posiadają bogaty dorobek artystyczny występowali na koncertach w Europie, Afryce i Ameryce Północnej. Wśród artystów są obecni i byli pracownicy ESW oraz ich rodziny. (jw) Istniejący od wielu lat zespół Lasowiacy uświetnił spotkanie w Stalowej Woli tradycyjnymi kolędami Foto: Arch. TAURON 14 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

9 wywiad handel O Europejskiej Giełdzie Energii (EEX) mówi się, że jest liderem wśród giełd energii tzw. Europy kontynentalnej. Wolumen zawartych na niej kontraktów daje jej drugie, po Nord Poolu, miejsce wśród europejskich giełd. Oprócz energii elektrycznej można handlować na niej gazem ziemnym, węglem i prawami do emisji CO 2 Giełdy energii elektrycznej Europejska Giełda Energii (European Energy Exchange EEX) Tomasz FORNALCZYK Giełda EEX powstała w 2002 r. w wyniku połączenia dwóch istniejących wcześniej giełd: we Frankfurcie i Lipsku. Rozwija się dynamicznie i jasno określa cele dalszej ekspansji. Szczególnie ważne wydają się mocno akcentowane elastyczność struktury organizacyjnej oraz bezpieczeństwo zawieranych transakcji. Struktura grupy W działaniach giełdy EEX duży nacisk kładziony jest na zagadnienia związane z dużą elastycznością jej funkcjonowania. Jak wynika z oficjalnych dokumentów prezentowanych przez giełdę, elastyczność tę rozumieć należy nie tylko jako reagowanie na zmieniające się potrzeby rynku, ale również jako takie zorganizowanie giełdy, które umożliwia jej sprawne funkcjonowanie w warunkach różnych kryzysowych sytuacji gospodarczych. Działanie w oparciu o tzw. open business model, czyli transparentne struktury i otwartość na współpracę z podmiotami zewnętrznymi, ma zapewnić osiągnięcie tego celu. Pierwszym krokiem realizacji tego modelu było ulokowanie w 2006 r. aktywności związanych z rozliczeniem zawartych poprzez giełdę transakcji (biuro rozliczeniowe) w nowo utworzonej firmie European Commodity Clearing (ECC). W latach następnych podobnie stało się z innymi działalnościami handel na rynku spot oraz obrót tzw. instrumentami pochodnymi przeniesiono do specjalnie w tym celu powołanych do życia firm. W myśl przyjętego modelu, wszystkie nowo utworzone podmioty otwarte są na współpracę z zewnętrznymi 50% 80% >99% Power derivatives Połączenia międzysystemowe Danii i Niemiec NO 12% 19% 20% DK1 DE Powiązania właścicielskie giełdy EEX organizacjami w różnych formach. Przykładem tego mogą być silne powiązania z francuską giełdą Powernext. W wyniku tej kooperacji powstała spółka EPEX Spot SE z siedzibą w Paryżu, której zadaniem jest prowadzenie rynku kontraktów krótkoterminowych energii elektrycznej, tzw. kontraktów spot, dla Niemiec, Francji, Austrii, Szwajcarii. Powernext i EEX mają po 50 proc. udziałów w spółce EPEX Spot. Ponadto EEX jest udziałowcem w spółce Storage Capacity Exchange GmbH (store-x DK2 SE Źródło: Źródło: TWh Struktura funkcjonalna giełdy EEX Joint Venture GmbH), będącej operatorem internetowej platformy handlu przestrzeniami składowania gazu, w spółce Transport Capacity Exchange GmbH (trac-x GmbH) internetowej platformie handlu możliwościami przesyłowymi gazu oraz w spółce European Market Coupling Company GmbH (EMCC GmbH), zarządzającej możliwościami przesyłowymi systemu elektroenergetycznego na granicy Niemiec i Danii. Połączenia EPEX Spot EPEX Spot Market (rynek dnia następnego i rynek dnia bieżącego) energia elektryczna EEX Spot Markets EEX Spot Market (rynek dnia następnego) gaz ziemny prawa do emisji Wolumen sprzedaży na rynku kontraktów SPOT te stanowią ważny punkt styku systemów elektroenergetycznych nordyckiego (NOR- DEL) i europejskiego (UCTE). Zadania związane z handlem instrumentami pochodnymi dla energii elektrycznej w Niemczech i Francji ulokowano w spółce EEX Power Derivatives GmbH z siedzibą w Lipsku. Za handel instrumentami pochodnymi dla gazu, węgla i praw do emisji CO 2 odpowiedzialna jest EEX Derivatives Markets. Giełda EEX w liczbach Ambicje giełdy EEX, by utrzymać status jednego z liderów w Europie, nie są bezpodstawne. Wszystko wskazuje na to, że rozwija się ona dość dynamicznie. Co prawda prezentowane dane dotyczą roku 2008, nie uwzględniają więc okresu związanego ze spowolnieniem gospodarczym w Europie. Mogą jednak imponować. Jedna giełda, kilka rynków Power derivatives EEX Power Derivatives EEX Derivatives Market (instrumenty pochodne) energia elektryczna Na koniec 2008 r. na giełdzie EEX uprawnionych do handlu na wszystkich parkietach było 217 członków z 19 krajów. W stosunku do końca roku 2007 lista uprawnionych do zawierania transakcji powiększyła się o ponad 14 proc. Ten wzrostowy trend był obserwowany przez władze giełdy również w ciągu całego 2009 r. Niestety, oficjalnych danych na ten temat za rok 2009 jeszcze nie podano EEX Derivatives Markets EEX Derivatives Market (instrumenty pochodne) gaz ziemny prawa do emisji węgiel Duże wzrosty w stosunku do roku 2007 zaobserwowano również w wolumenie energii elektrycznej, która przeszła przez giełdę EEX. Znaczne przyrosty zaobserwowano zarówno na parkiecie kontraktów spot, jak i parkiecie instrumentów pochodnych. Wolumen energii elektrycznej sprzedanej-kupionej w ramach kontraktów spot osiągnął poziom 154 TWh (rok TWh), z czego 148 TWh dotyczyło regionu handlu obejmującego Niemcy i Austrię. Ten poziom wolumenu stanowił 24 proc. ilości energii elektrycznej skonsumowanej w tym regionie. Pozostała część energii (6 TWh), którą handlowano na rynku spot na giełdzie EEX, dotyczyła regionu handlu obejmującego Szwajcarię. Na rynku instrumentów pochodnych energii elektrycznej wzrost wolumenu nie był tak znaczny. W 2008 r. wyniósł on 1165 TWh (rok TWh). Jednocześnie zanotowano niewielką redukcję Wolumen sprzedaży na rynku instrumentów pochodnych TWh 0 przychodów związanych z tym rynkiem. Na koniec 2008 r. duże wzrosty wolumenów, w stosunku do roku 2007, zanotowały także parkiety handlujące uprawnieniami do emisji CO 2 oraz gazem ziemnym Źródło: Prawne aspekty działania giełdy EEX EEX działa w oparciu o przepisy zawarte w niemieckim systemie prawnym. Co dziwne, jest instytucją publiczną. Działa w oparciu o licencję wydaną przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy Saksonii. Ministerstwo jest też organem nadzorującym pracę giełdy oraz jej organów zarządczych i co gorsza ma prawo wpływać na politykę giełdy. Inną instytucją mającą duży wpływ na pracę giełdy jest Biuro Nadzoru Rynku niezależny organ, działający w oparciu o stosowne przepisy. Biuro prowadzi przede wszystkim działania związane z tzw. monitoringiem zawieranych transakcji oraz rozliczeń finansowych. W sytuacjach budzących wątpliwości, rozpoczyna procedury wyjaśniające. Tego typu działania mogą również zostać podjęte na zlecenie organów giełdy. W tym miejscu należy wspomnieć również o akcjonariuszach giełdy EEX, tym bardziej, że jest ich aż 44 (stan na 5 sierpnia 2009 r.). Największym akcjonariuszem (35,23 proc.) jest Eurex Zurich AG jedna z największych na świecie giełd zajmująca się handlem instrumentami pochodnymi i rozliczeniem tych transakcji. Drugim co do wielkości akcjonariuszem jest Landesbank Baden-Wurttemberg (22,69 proc.). Reszta udziałów jest dość mocno rozproszona między pozostałymi akcjonariuszami. Źródło: 16 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

10 energia w UE W ubiegłym roku byliśmy świadkami wielu wydarzeń ważnych dla sektora elektroenergetycznego. Warto je przypomnieć i prześledzić kierunki wytyczanej w Unii Europejskiej polityki energetycznej Co się wydarzyło w 2009 roku Stanisław Tokarski Jerzy Janikowski Początek 2009: emocje związane z Pakietem Klimatycznym Po zakończeniu negocjacji pakietu klimatycznego Polsce udało się uzyskać sporo ustępstw, które powinny ułatwić modernizację naszego sektora elektroenergetycznego. Początek roku przyniósł zatem ogromne nadzieje związane z możliwością uzyskania bezpłatnych przydziałów uprawnień do emisji CO 2 przyznawanych dla nowych inwestycji. Niestety, nie udało się sporządzić rządowego dokumentu z imienną listą tych instalacji, która mogłaby w postaci załącznika zostać dołączona do ostatecznego tekstu nowej dyrektywy o handlu emisjami. W ten sposób można byłoby jednoznacznie zdefiniować jednostki mogące skorzystać z wynegocjowanych zapisów. Ponieważ tak się jednak nie stało, wydaje się, że ta potencjalna możliwość zostanie w znacznym stopniu ograniczona do małej grupy bloków będących na końcowym etapie budowy. Ryzyko to jeszcze wzrosło po przesłaniu przez komisarza Stavrosa Dimasa listu do wicepremiera Waldemara Pawlaka, w którym przedstawia on interpretację zapisów dyrektywy ETS, wykluczającą przyznanie darmowych uprawnień polskim jednostkom wytwórczym, jeśli nie uzyskają zezwoleń na uczestnictwo w systemie handlu emisjami przed 30 czerwca 2011 r. Podsumowując działania unijnych polityków na arenie międzynarodowej, należy także zastanowić się, w jaki sposób prowadzona przez nich polityka uwzględnia specyfikę naszego kraju. Czy to, co oficjalnie jest Tekst wszystkich dyrektyw wchodzących w skład pakietu klimatycznego został ostatecznie opublikowany 5 czerwca w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Teraz czeka nas przeniesienie tych zapisów do prawodawstwa krajowego. Niezmiernie ważne jest takie wdrożenie wspomnianych regulacji, aby umożliwić podejmowanie nowych inwestycji i wyeliminować wiele niejednoznacznych treści, które podnosiłyby poziom ryzyka inwestycyjnego, uniemożliwiając tym samym zbudowanie mechanizmów finansowania inwestycji. Dotyczy to w szczególności zapisów, mówiących o konieczności przeprowadzania analiz możliwości technicznego i ekonomicznego szeroko promowane, jest w rzeczywistości jednakowo korzystne dla wszystkich krajów i czy proponowane są mechanizmy wsparcia uwzględniające zasady spójności oraz europejskiej solidarności. dobudowania instalacji CCS do nowo budowanych bloków. Wyraźnie trzeba tutaj podkreślić, że instalacje CCS nie są obowiązkowe. Trwają także międzynarodowe dyskusje nad sposobem wyznaczenia benchmarków dla bezpłatnego przydziału uprawnień do emisji dla małych instalacji ciepłowniczych. Od sposobu wyznaczania tego wskaźnika zależeć będzie, czy lepszą pozycję konkurencyjną uzyska 10 proc. najlepszych technicznie instalacji, czy będzie to wyłącznie sposób na dodatkową promocję wybranego paliwa biomasy i gazu i tylko takie jednostki będą mogły skorzystać z przyjętych zapisów. FOTO: Corbis Kompromis w sprawie dyrektywy IED W pierwszej połowie 2009 roku trwały także intensywne ustalenia zapisów nowej dyrektywy IED (w sprawie emisji przemysłowych), która nowelizuje zapisy obowiązującej obecnie dyrektywy IPPC (w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli) oraz zastępuje kilka innych dyrektyw, w tym niezwykle ważną dla sektora elektroenergetycznego dyrektywę LCP (w sprawie emisji zanieczyszczeń z dużych obiektów energetycznego spalania). Pomimo że nowe przepisy są często pokazywane jako upraszczanie obowiązującego prawodawstwa i ograniczanie biurokracji, w praktyce mają one znacznie zaostrzyć wymagania w zakresie limitów emisyjnych oraz wyeliminować wszelkie elastyczne mechanizmy służące dostosowaniu wymogów wobec instalacji energetycznych do warunków lokalnych. Dyskusje nad nowymi zapisami budziły duże emocje i po ich głębszej analizie grono państw nastawionych sceptycznie do przedstawionych propozycji zaczęło się powiększać. Ostateczny kompromis udało się osiągnąć w czerwcu, pod sam koniec sprawowania przez Czechy przewodnictwa Unii Europejskiej. Uwzględnia on łagodniejsze traktowanie źródeł o kończącej się żywotności, jednostek pracujących tylko w szczycie, czy małych źródeł ciepła. Daje też szanse państwom członkowskim na wdrożenie przejściowych krajowych planów redukcji emisji. Proponowana dyrektywa IED czeka obecnie na drugie czytanie w Parlamencie Europejskim i jest niezmiernie ważne, aby utrzymać wynegocjowany kompromis i uniemożliwić taką interpretację niejednoznacznych zapisów, która wykluczałaby praktyczną możliwość wykorzystania uzgodnionych derogacji. Byliśmy już niejednokrotnie świadkami takich sytuacji i należy zrobić wszystko, żeby się one nie powtórzyły. Pozytywna dla Polski Decyzja Sądu Pierwszej Instancji Dobrym dla Polski wydarzeniem była wrześniowa decyzja sądu pierwszej instancji przyznająca naszemu państwu rację w sporze z Komisją Europejską, dotyczącym limitu przyznanych uprawnień do emisji CO 2. Dla przypomnienia Komisja Europejska dla wymuszenia wzrostu cen uprawnień do emisji znacząco ograniczyła (o ponad 26 proc.) limity przedstawione przez nasz rząd. Polska wniosła sprawę do sądu pierwszej instancji, który wydał orzeczenie o przekroczeniu kompetencji przez Komisję Europejską kwestionującą dane polskiego rządu. Oznacza to konieczność przygotowania przez Komisję Europejską nowej decyzji w sprawie limitów emisji. Wiele nowych krajów członkowskich także zaskarżyło decyzje Komisji i czeka na orzeczenie sądu pierwszej instancji. Komisja nie chce się z tym jednak zgodzić i w grudniu złożyła apelację. FOTO: Corbis FOTO: Corbis Wizja dekarbonizacji i szczyt w Kopenhadze Wiele wysiłku włożono w przygotowania do szczytu klimatycznego, który odbywał się w grudniu w Kopenhadze. Po stronie instytucji unijnych zaobserwować można było silną presję na przyjęcie kolejnych dodatkowych ograniczeń emisji gazów cieplarnianych w dłuższej perspektywie. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom polityków, część europejskich firm energetycznych zadeklarowała gotowość do znacznych redukcji emisji dwutlenku węgla w perspektywie roku Eurelectric (Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Energetycznego) przygotowało następnie własny raport szacujący możliwości obniżenia emisji CO 2 w takim horyzoncie czasowym o 75 proc. Dokument ten jednak nie pokazywał wyzwań i kosztów, jakim musiałyby stawić czoło poszczególne kraje unijne. Wspominał tylko, że mogą się one w poszczególnych państwach znacznie różnić. Nie sugerował także wprowadzenia mechanizmów, które wyrównywałyby niezbędne do poniesienia obciążenia pomiędzy poszczególnych członków Unii Europejskiej. W Polsce sektor energetyczny zlecił więc wykonanie podobnego opracowania, ale tylko w skali naszego kraju. Wyniki nie pozostawiały wątpliwości, że tego typu propozycje są dla nas niezwykle kosztowne. Dokument został przekazany polskiemu rządowi, by jeszcze przed kopenhaskim szczytem można było oszacować koszty klimatycznych propozycji, które musiałaby pokryć polska gospodarka i polscy odbiorcy energii elektrycznej. Grudniowy szczyt nie przyniósł jednak żadnych nowych zobowiązań w zakresie dalszego ograniczania emisji. Pokazuje to wyraźnie, że dalsze kroki w tym kierunku podejmowane wyłącznie przez Unię Europejską mogą skończyć się dla niej utratą konkurencyjności i marginalizacją. Co ciekawe, zaczęło pojawiać się coraz więcej doniesień o wybiórczym przedstawianiu danych klimatycznych. Być może wszystkie te wydarzenia staną się impulsem do zrewidowania unijnej polityki energetycznej. Wydaje się, że musi ona być znacznie bardziej osadzona w rzeczywistości gospodarczej poszczególnych krajów członkowskich i uwolniona od wpływu fanatyków ekologicznych. Przyjmowanie jakichkolwiek dalszych ograniczeń winno być poprzedzone wnikliwymi analizami skutków takich działań, jak również wypracowaniem skutecznych mechanizmów równego podziału wynikających z nich obciążeń pomiędzy poszczególnych członków Unii proporcjonalnie do wypracowywanego PKB. 18 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

11 raport Kanada produkuje ogromne ilości energii elektrycznej, stosunkowo taniej dzięki dużemu udziałowi energetyki wodnej. O kształcie rynku decydują rządy kanadyjskich prowincji, wskutek czego normą jest sąsiedztwo rynków regulowanych i zliberalizowanych Rynek energii Kanada Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl Kanada leży na obszarze prawie 10 mln km kw., a zamieszkuje ją prawie 34 mln obywateli. Moc zainstalowana w sektorze elektroenergetycznym to ok. 125 GW, a roczna produkcja energii elektrycznej wynosi mniej więcej 600 TWh. Ponad 30 TWh trafia (różnica między eksportem a importem) do Stanów Zjednoczonych, resztę konsumują Kanadyjczycy (per capita ponad cztery razy więcej niż Polacy). Sektor elektroenergetyczny zatrudnia 75 tys. osób. Siła wody W 2008 r. produkcja elektryczności na poziomie 601 TWh oznaczała spadek o 6 TWh w stosunku do roku poprzedniego. Wynikało to głównie z rosnących cen surowców, a później fali kryzysu gospodarczego. Wytwarzanie minimalnie zwiększyły elektrownie wodne, znacznie ze 150 do 139 TWh spadła produkcja w elektrowniach cieplnych, a poziom produkcji elektrowni jądrowych pozostawał stabilny. Wzrósł udział energetyki wiatrowej, ale produkcja 3,6 TWh przy zainstalowanej mocy farm wiatrowych wynoszącej w 2008 r. ok. 2,5 tys. MW, to w kanadyjskim bilansie prawie nic. W całym systemie największą rolę odgrywa energetyka wodna to ok. 75 GW wszystkich mocy. Elektrownie cieplne (zasilane węglem, gazem ziemnym lub ropą naftową) to ok. 36 GW, a jądrowych ponad 13 GW. Ceny elektryczności są w Kanadzie mocno zróżnicowane. Wynika to z faktu, że dziesięć prowincji samodzielnie kształtuje swoje rynki energii elektrycznej oraz a nawet przede wszystkim z silnego zróżnicowania rodzajów źródeł wytwarzania. W Quebecu, Manitobie i Kolumbii Brytyjskiej prowincjach z dominującym udziałem hydroenergetyki, ceny są nawet o połowę niższe niż np. w Albercie czy Ontario, gdzie dominują elektrownie na węgiel i jądrowe. W Nowej Szkocji, Nowym Brunszwiku i na Wyspie Księcia Edwarda jest jeszcze drożej, ze względu na istotny udział gazu ziemnego w wytwarzaniu elektryczności. Historia kanadyjskiej elektroenergetyki sięga czasów Tomasza Edisona. Parlament w Ottawie został oświetlony lampami elektrycznymi już w 1883 r. Rok później powstała pierwsza spółka energetyczna działająca do dzisiaj Pembroke Electric Lighting Company. W 1890 r. pojawił się pierwszy samochód elektryczny, a w 1891 r. powstało Canadian Electrical Association reprezentujące branżę energetyczną. Sześć lat później zbudowano w Kanadzie pierwszą linię energetyczną o napięciu 11 kv i długości 27 km. Rząd ograniczony W Kanadzie nie istnieją jednolite regulacje rynku energii dla całego kraju. O kształcie elektroenergetyki decydują rządy poszczególnych prowincji zgodnie ze swoim Produkcja energii elektrycznej (TWh) Elektrownie wodne Elektrownie jądrowe Elektrownie cieplne Elektrownie wiatrowe i pływowe prawodawstwem. Rząd federalny, zgodnie z konstytucją, nadzoruje handel międzynarodowy, w tym eksport elektryczności i operacje transgraniczne. Odpowiedzialność ponosi minister zasobów naturalnych oraz National Energy Board (NEB) trybunał regulacyjny. NEB, oprócz międzynarodowych, reguluje też aspekty wymiany energii elektrycznej pomiędzy prowincjami. Z kolei energetykę jądrową reguluje Federal Nuclear Safety Commission. Nad prawidłowym funkcjonowaniem transgranicznych sieci przesyłowych i bezpieczeństwem dostaw między Kanadą a USA czuwa North American Electric Reliability Corporation (NERC). Amerykańscy gracze muszą się do nich stosować, natomiast w Kanadzie decyzje, jak przyjmować te standardy lub jak wprowadzić podobne, podejmują samodzielnie prowincje (np. obowiązują w Ontario i Nowym Brunszwiku, ale już w Quebecu reguły ustalała spółka Trans- Énergie, operator sieci przesyłowych, a aprobował je Régie de l énergie, lokalny regulator energetyki) ,7 358,4 349,5 365,8 369,3 85,2 86,8 92,4 88,2 88,6 154,6 157,3 147,7 149,6 139,1 1,0 1,6 2,5 2,9 3,6 Całkowita 577,5 604,2 592,0 606,5 600,6 Udział źródeł wytwarzania w produkcji energii elektrycznej w 2008 r. (proc.) 0,6 61,5 23,15 14,75 elektrownie wodne elektrownie jądrowe elektrownie cieplne elektrownie wiatrowe i pływowe Źródło: Canadian Energy Overview 2008; National Energy Board Źródło: obliczenia własne na podstawie National Energy Board Regionalny nadzór nad elektroenergetyką powoduje, że w Kanadzie równolegle działają rynki zliberalizowane, jak i poddane pełnej regulacji. Alberta i Ontario deregulacja Alberta jest jedyną prowincją o całkowicie uwolnionym rynku energii. Regulacją wytwarzania i transmisji zajmuje się Alberta Utilities Commission (AUC). Dzięki ustawie lokalnego rządu powstał Power Pool of Alberta, działający w czasie rzeczywistym spotowy rynek elektryczności. Każdy podmiot, który spełnia wymagania prawne, może być uczestnikiem giełdy. Oferować energię na giełdzie mogą tzw. marketerzy spółki handlujące elektrycznością w Albercie i zarejestrowane w Alberta Electric System Operator (AESO), czyli u operatora zarządzającego dostępem do sieci transmisyjnych, importerzy oraz niezależni wytwórcy. Kupować mogą sprzedawcy detaliczni (m.in. lokalni dystrybutorzy sprzedający energię odbiorcom końcowym), bezpośredni odbiorcy oraz eksporterzy. Mali odbiorcy gospodarstwa domowe i podmioty zużywające rocznie poniżej 250 tys. kwh mogą skorzystać z Regulated Rate Option (RRO), czyli rodzaju taryf z cenami podawanymi co miesiąc lub wybrać sprzedawcę i plan taryfowy gwarantujący niezmienne ceny przez dłuższy czas. Ceny w RRO ustala AUC. W Ontario do 1998 r. dominowała państwowa firma Ontario Hydro pionowo zintegrowana struktura obejmująca wszystkie elementy systemu energetycznego od wytwarzania, przez przesył i dystrybucję, do sprzedaży. Spółka wpadła w kłopoty finansowe, została zdemonopolizowana i podzielona na pięć podmiotów, w tym: Ontario Power Generation zajmujący się wytwarzaniem, Hydro One przesyłem i dystrybucją, Independent Electricity System Operator (IESO), który administruje siecią przesyłową i rynkiem energii elektrycznej. Poza tym powstała firma Ontario Electricity Financial Corporation, która przejęła aktywa i zobowiązania Ontario Hydro, oraz Electrical Safety Authority, która tworzy regulacje odnoszące się do różnych aspektów elektroenergetyki. Uwolniony rynek nadzorowany przez Ontario Energy Board ruszył w 2002 r. W prowincji powstała jeszcze jedna agencja Ontario Power Authority, zajmująca się m.in. długoterminowym planowaniem, zarządzająca zapotrzebowaniem na energię i zmianami na rynku energii. Poza tym w Ontario wprowadzono system wsparcia inwestycji w odnawialne źródła energii wzorowany na europejskim systemie feed-in tariff, czyli specjalnych taryfach dla zielonej energii (akurat niestosowanym w Polsce). Regulacje mniejsze i większe W pozostałych prowincjach Kanady na ogół działają podmioty zintegrowane Zużycie energii elektrycznej według odbiorców w 2007 r. (proc.) 2 22,35 8,2 39 1,55 26,9 przemysł i wydobycie rolnictwo gospodarstwa domowe biznes i odbiorcy instytucjonalni administracja publiczna inne Rachunki miesięczne za energię elektryczną stan na 1 IV 2009 r. Wybrane miasta Kanady (z uwzględnieniem podatków, ceny w przeliczeniu na PLN) Odbiorca domowy Odbiorca średni (1000 kwh) (1 MW mocy, 400 MWh) Montreal (Quebec) Calgary (Alberta) Halifax Duży odbiorca (50 MW, 30,6 GWh) (Nowa Szkocja) Toronto (Ontario) Vancouver (Kolumbia Brytyjska) Źródło: obliczenia własne wg Statistics Canada Źródło: obliczenia własne wg Comparison of Electricity Prices in Major North American Cities, 2009, Hydro-Québec pionowo i należące do władz prowincji. Prowincje w różnym stopniu wprowadzają elementy rynku konkurencyjnego, np. w Nowym Brunszwiku dokonano unbundlingu na poziomie korporacyjnym, wydzielając osobne spółki zajmujące się wytwarzaniem, przesyłem i dystrybucją. W Kolumbii Brytyjskiej wytwarzanie i dystrybucja mogą pozostawać w jednych rękach. W Saskatchewan i większości pozostałych prowincji dominuje model rynku regulowanego, gdzie zintegrowane pionowo spółki zajmują się regulacją i zarządzaniem wytwarzaniem, przesyłem i dystrybucją. Tak jest np. w Quebecu, gdzie dominuje firma Hydro-Quebec (HQ), dostarczająca większość energii elektrycznej i zawiadująca poprzez Trans- Énergie (oddział HQ) jednym z największych w Ameryce Północnej systemów przesyłowych. W Quebecu wprowadzono mechanizm otwartego dostępu do sieci przesyłowej an open access transmission tariff (OATT) mający w przejrzysty sposób umożliwić dostęp do sieci innym podmiotom. W Kolumbii Brytyjskiej lokalny rząd jest właścicielem BC Hydro, firmy pełniącej podobną rolę, co HQ w Quebecu. Różnica polega na zarządzaniu siecią przesyłową. Tym zajmuje się odrębna spółka BC Transmission Corporation. Handlem, importem i eksportem elektryczności zajmuje się Powerex, marketingowy oddział BC Hydro. W Saskatchewan głównym graczem jest SaskPower (w rękach rządu prowincji). Z sieci przesyłowej mogą skorzystać za opłatą niezależni wytwórcy, którzy sprzedają energię na rynku hurtowym lub wysyłają ją poza prowincję. W Manitobie praktycznie nie istnieje konkurencja, a zintegrowana pionowo spółka Manitoba Hydro należy do najważniejszych eksporterów elektryczności do USA. W Nowym Brunszwiku lokalna firma NB Power poprzez spółki zależne tworzy konkurencyjne środowisko dla uprawnionych spółek (handel hurtowy, odbiorcy przemysłowi). Emera, spółka w Nowej Szkocji, to praktycznie monopolista. Obok niej sześć spółek miejskich zawiaduje częścią dystrybucji i uczestniczy w ograniczonym rynku handlu hurtowego. Podobna sytuacja (jeden dominujący podmiot zajmujący się wytwarzaniem, transmisją i dystrybucją) występuje w pozostałych prowincjach: Nowej Funlandii i Labradorze oraz na Wyspie Księcia Edwarda. 20 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

12 wywiad strategia Miarą sprawności organizacji jest jej skuteczność w realizowaniu zarówno głównych procesów, jak też specyficznych przedsięwzięć o charakterze tymczasowym. W warunkach istotnych ograniczeń spowodowanych konkurencją, kryzysem oraz działaniami regulatora zdolność i umiejętność firmy do szybkiego reagowania na zmiany staje się szczególnie ważna Zarządzanie i prowadzenie projektów w Tauron Polska Energia Roman BRATEK wiceprezes Centrum Rozwiązań Menedżerskich SA Dariusz Stolarczyk wiceprezes zarządu, dyrektor ds. zarządzania i komunikacji Jak w każdym obszarze wdrażane rozwiązania powinny być weryfikowane i zmieniane wraz z procesem uczenia się organizacji i wyłapywania elementów, które nie mają wartości dodanej, czy też uniemożliwiają sprawne funkcjonowanie. Dlatego zakładamy aktualizowanie wdrożonych rozwiązań, a także zachęcamy do dalszego pogłębiania wiedzy w zakresie zarządzania projektami. Te procesy zajmą trochę czasu, bo uczą się wszyscy. Nie będą łatwe, bowiem wszyscy muszą zmienić nieco nawyki, włożyć trochę wysiłku. Mam nadzieję, że włożona w to praca pozwoli na łatwiejsze i skuteczniejsze dążenie do osiągnięcia wyznaczonych celów. zację zadania został Dariusz Stolarczyk wiceprezes zarządu, dyrektor ds. zarządzania i komunikacji, kierownikiem projektu był Paweł Starżyk dyrektor Departamentu Nadzoru Korporacyjnego, a całość prac realizowano przy udziale doradców z firm B2B Consulting oraz Centrum Rozwiązań Menedżerskich. W pierwszym etapie, w wyniku przeprowadzenia akredytowanych szkoleń, Foto: Arch. Oczekuje się, że szczególnie w tych warunkach zespoły odpowiedzialne za poszczególne projekty będą działały sprawnie i skutecznie. Sprawnie oznacza, że będą wykorzystywały przydzielone im zasoby mądrze i bez marnotrawstwa, natomiast skutecznie, że będą osiągały wyznaczone cele. Istotą powoływania i funkcjonowania zespołów projektowych jest realizowanie zadań interdyscyplinarnych i łączenie zasobów firmy z różnych jednostek merytorycznych. Dzięki temu przedsiębiorstwo jest w stanie sprawnie i skutecznie realizować zadania, które wykraczają poza działalność operacyjną poszczególnych komórek organizacyjnych lub mieszczą się pomiędzy kompetencjami merytorycznymi różnych obszarów. Jednym z elementów realizacji przyjętej Strategii Korporacyjnej dla Grupy Tauron na lata z perspektywą do roku 2020 była decyzja zarządu Tauron Polska Energia SA o wdrożeniu metodyki PRIN- CE2 do prowadzenia projektów. PRINCE2 jest powszechnie rozpoznawanym i zalecanym standardem zarządczym w krajach Unii Europejskiej, jest również wdrażany w strukturach dowodzenia NATO. W efekcie tej decyzji, dążąc do stałego poprawiania sprawności i skuteczności organizacji, w marcu 2009 r. uruchomiony został projekt mający na celu standaryzację i dostosowanie do metodyki PRINCE2 procedur oraz przeszkolenie pracowników Tauron Polska Energia SA w zakresie tej metodyki. Osobą odpowiedzialną za realizbudowaliśmy wspólną podstawę wiedzy i komunikacji dla zespołów projektowych. Obecnie sukcesywnie szkoleni są pracownicy spółek Grupy, m.in. Enionu, EnergiiPro, Południowego Koncernu Energetycznego, EnergiiPro Gigawat, Enionu Energii, Jeleniogórskich Elektrowni Wodnych, ZEW Rożnów i Południowego Koncernu Węglowego. Pozwoli to wypracować spójny standard zarządczy projektów w skali całej organizacji mówi Paweł Starżyk. Szkolenia także dla zarządu W szkoleniach dla spółki Tauron Polska Energia uczestniczył zarząd, kadra zarządzająca oraz pracownicy różnych departamentów łącznie ponad 120 osób. Zajęcia kończyły się obowiązkowym dla wszystkich międzynarodowym egzaminem certyfikacyjnym. Prowadzący zajęcia trenerzy podkreślali aktywność i zaangażowanie szkolonych osób, ich otwartość na nową wiedzę, a także generalnie wysokie wyniki uzyskiwane na egzaminów i niemal 100-proc. skuteczność zdających. Drugim etapem wdrażania metodyki PRINCE2 było zdiagnozowanie obecnego stanu w zakresie prowadzenia projektów w Tauron Polska Energia SA, a następnie wypracowanie spójnej procedury zarządzania projektami dostosowanej do organizacji, a zarazem zgodnej z metodyką. Uporządkowanie środowiska projektowego ma podnieść skuteczność realizowania strategicznych przedsięwzięć wykorzystujących zasoby spółek Grupy, poprawić planowanie, podnieść efektywność ekonomiczną projektów oraz lepiej wykorzystywać zasoby i zespoły rys: corbis projektowe. PRINCE2 jako narzędzie zarządcze wspomaga te cele, gdyż: q jest zbudowany wokół modelu procesów decyzyjnych, które występują w projekcie i znacząco wpływają na skuteczność jego realizacji, q skupia się na ciągłej ocenie zasadności kontynuowania projektu mierzonej poprzez możliwość osiągnięcia zakładanych wskaźników biznesowych, q jednoznacznie określa role w zarządzaniu projektem, zakresy obowiązków i przypisane im odpowiedzialności, nie dopuszczając do ich mieszania (np. nie zezwalając na to, aby kierownik projektu sprawował nadzór nad projektem), q rozdziela bieżące zarządzanie projektem, za które odpowiada kierownik projektu, od decyzji strategicznych, za które odpowiada powoływany do tego celu komitet sterujący, q wymaga, by każdy projekt był zainicjowany, realizowany i zamykany w uporządkowany sposób, q wymaga regularnego identyfikowania i analizy ryzyka zagrażającego projektowi zarówno w wymiarze realizacji, jak i biznesowym, q kładzie nacisk na planowanie oparte na produktach, które mają powstać w projekcie, zaś działania są tylko sposobem ich wytworzenia lub uzyskania, q określa procedury postępowania w sytuacjach awaryjnych i wynikających z nich koniecznych zmian, dzięki czemu są one wprowadzane w sposób w pełni kontrolowany, q określa wzorce dokumentów i minimalne wymagania dotyczące informacji, które powinny być w nich zawarte. Z perspektywy zarządczej, kluczowa jest wciąż aktualna odpowiedź na nadrzędne pytanie: dlaczego w ogóle to coś robimy?, a więc zapewnienie ciągłej świadomości uzasadnienia biznesowego dla powoływanych projektów. Oczekujemy, że zarządzanie projektem zgodnie z metodyką PRINCE2 przede wszystkim odciąży naczelną kadrę kierowniczą organizacji od bieżącego zarządzania projektem. Ponadto zapewni skuteczny nadzór nad całością przedsięwzięcia oraz zwiększy szanse doprowadzenia projektu do zaplanowanego końca, terminowo, w ramach uzgodnionego budżetu, w pełnym zakresie i przy spełnieniu określonych wymagań jakościowych. Mamy także nadzieję, że ułatwi spójne zarządzanie zasobami, alokację Paweł Starżyk dyrektor Departamentu Nadzoru Korporacyjnego Szkolenia dały wszystkim uczestnikom podstawową wiedzę o metodyce PRINCE2, uporządkowały również zgromadzone doświadczenia wynikające z realizacji projektów składających się na Program Wdrożenia Strategii Korporacyjnej. Teraz organizacja i zespoły projektowe są gotowe do podjęcia kolejnych wyzwań, wynikających z pytań: jak w praktyce mam użyć zdobytą wiedzę?, Zarząd oczekuje, że projekt będzie realizowany metodycznie od czego mamy zacząć?, ile dokumentów trzeba»wyprodukować«, aby być w zgodzie z metodyką?. To bardzo konkretne i niekiedy kłopotliwe kwestie, pokazujące, że rozpoczął się proces przechodzenia od gromadzenia wiedzy do budowy konkretnych umiejętności i zbierania kolejnych doświadczeń. ludzi, realizację projektów w złożonym środowisku organizacyjnym, takim jak grupa kapitałowa, czyli struktury holdingowe wyjaśnia Dariusz Stolarczyk. Enterprise Portfolio Management Realizacja tych celów wymaga zastosowania narzędzi wspomagających obecnie wdrażany jest system informatyczny, który będzie wspomagał zarządzanie programami i projektami. Jest to Enterprise Portfolio Management (EPM) firmy Microsoft, wdrażany w Tauron Polska Energia przez firmę LeadProject. Również wewnętrzny portal korporacyjny będzie odgrywał istotną rolę w stworzeniu sprawnego środowiska narzędziowego do zarządzania projektami. Projekty składające się na Program Wdrożenia Strategii Korporacyjnej są unikalne i każdy z nich ma swoją specyfikę, ale jeśli potraktować metodykę PRINCE2 jako skrzynkę narzędziową to zauważymy, że nie każdy projekt będzie wymagał wykorzystania wszystkich narzędzi. Takie formalne podejście ( przecież cała metodyka musi być w projekcie zastosowana ) to prosta Foto: Arch. droga do zbiurokratyzowania i sparaliżowania projektu. Istotą PRINCE2 nie jest wytwarzanie dokumentów i zwoływanie kolejnych spotkań, ale dostarczanie wiarygodnej informacji oraz pomoc w podejmowaniu decyzji. Ta cecha PRINCE2 zawiera się w pojęciu skalowania metodyki, a więc jej użycia do specyficznych uwarunkowań projektu jego znaczenia biznesowego, poziomu ryzyka, doświadczeń zespołu, umiejętności kierownika projektu, stopnia złożoności produktów lub użytych technologii. Instrukcja zarządzania projektami Warto jest zbudować rodzaj minimum zarządczego, które wyznaczy w organizacji standard zarządzania projektami. Takim właśnie wewnętrznym standardem jest instrukcja zarządzania projektami w Tauron Polska Energia przyjęta przez zarząd w listopadzie Jest ona uproszczonym przewodnikiem metodycznym dla zarządzających projektami, skierowanym do przewodniczących komitetów sterujących i kierowników projektów. Ma im pomóc w stopniowym przebudowaniu środowiska projektowego i ułatwić zastosowanie metodyki PRINCE2 w bieżących projektach. Instrukcja mówi, jak projekt ma być zarządzany, co ma być kluczową informacją zarządczą, kto przejmuje w projekcie odpowiedzialność decyzyjną i gdzie będą przechowywane doświadczenia z projektu. Identyfikuje spójny z PRINCE2, ale zawężony zbiór informacji zarządczych, które każdy projekt powinien posiadać. Najbliższa przyszłość przyniesie ustanowienie mechanizmów wspierających tę instrukcję, a więc wytyczne do budżetowania projektów inwestycyjnych, narzędzia wspomagające zarządzanie ryzykiem, planowanie, rozliczanie projektów. Również wdrożenie narzędzi informatycznych w postaci EPM wprowadzi konkretne zmiany w sposobie dokumentowania projektów oraz raportowania. EPM da również wszystkim przedsięwzięciom spójną platformę do integracji informacji zarządczych. 22 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

13 wywiad innowacje Grupa Tauron jest jednym z partnerów międzynarodowego programu badawczego Wspólnota Wiedzy i Innowacji InnoEnergy, którego celem jest rozwój nowoczesnych technologii energetycznych Tauron w europejskim projekcie badawczym 16 grudnia 2009 r. Europejska Rada Zarządzająca Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) w Budapeszcie ogłosiła start trzech Wspólnot Wiedzy i Innowacji (Knowledge and Innovation Communities KIC) w dziedzinach: zrównoważona energia, zmiany klimatyczne i technologie informatyczne. Tauron, jako członek zwycięskiego konsorcjum naukowo-przemysłowego, zadeklarował swój udział w powstającej Wspólnocie Wiedzy i Innowacji KIC-InnoEnergy, działającej w obszarze zrównoważonej energii. Program Wspólnot Wiedzy i Innowacji zakłada partnerstwo świata biznesu i nauki, dążenie do innowacji technologicznych i szybkiego wdrażania najpożyteczniejszych dla europejskiej społeczności projektów, które przyczynią się do rozwoju obszaru, podniesienia poziomu życia. Nacisk położony jest na technologie i badania skierowane na ekologiczne i wydajne pozyskiwanie energii. Obszarem zainteresowań polskiego konsorcjum będą czyste technologie węglowe, co wynika ze zorientowania polskiej energetyki na węgiel. Podstawowe cele projektu są zgrupowane w tzw. Trójkącie Innowacji (Badania naukowe, Edukacja, Innowacja). Badania naukowe winny być prowadzone na najwyższym światowym poziomie, a wyniki wdrażane i komercjalizowane we współpracy z przedsiębiorstwami. Założeniem programu jest, że będzie silne powiązanie edukacji z praktyką i kształceniem. W ramach Wspólnoty powstaje sześć węzłów (Colocation Centre CC). Jednym z nich jest węzeł nazwany PolandPlus, Sześć węzłów w ramach Wspólnoty Wiedzy i Innowacji Polska czyste technologie węglowe, Niemcy energia z paliw chemicznych, Doliny Alpejskie (Grenoble, Francja) zrównoważona energia jądrowa, Beneluks (Eindhoven, Leuven) inteligentne i efektywne energetycznie budynki i miasta, Hiszpania odnawialne źródła energii: wiatr, energia słoneczna, energia z pływów i fal morskich, Szwecja inteligentne sieci, magazynowanie energii. którego zadaniem jest przede wszystkim prowadzenie badań i koordynacja działań w obszarze tzw. czystych technologii węglowych. Koordynatorem polskiego węzła jest Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Oprócz AGH oraz Tauron Polska Energia, członkami węzła są m.in.: Politechnika Śląska, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla (IChPW), Główny Instytut Górnictwa (GIG), Zakłady Azotowe Kędzierzyn, Polska Grupa Energetyczna, Lotos i Rafako. Wspólny charakter badań we wszystkich ośrodkach zakłada dostęp do wyników badań i technologii opracowanych w którymkolwiek z nich. Zdaniem uczestników programu możliwość korzystania z wypracowanych w ramach konsorcjum dóbr intelektualnych jest równie ważna, jak otrzymane na badania pieniądze i wsparcie europejskiego biznesu. Prace rozpoczęte Pierwsze prace w ramach węzłów już w Polsce ruszyły. IChPW razem z GIG rozpoczęły budowę trzech laboratoriów: w Katowicach, Zabrzu i Mikołowie. Obie jednostki powołały Centrum Czystych Technologii Węglowych (CCTW), którego celem jest stworzenie ośrodka badawczego oraz rozwoju know-how dla komercjalizacji innowacyjnych czystych technologii węglowych. Na centrum składać się będą m.in. instalacje demonstracyjne, pozwalające na wykonywanie foto: Corbis badań podstawowych, realizację prac badawczo-rozwojowych i demonstracyjnych, dotyczących perspektywicznych technologii wykorzystania węgla. W ramach prac węzła Uniwersytet Jagielloński zamierza skoncentrować się na uzyskiwaniu energii z biomasy i łączeniu energetyki jądrowej i energetyki opartej na węglu, z kolei AGH chce zająć się pracami nad zgazowaniem węgla na powierzchni ziemi i w złożu oraz nad jak najbardziej wydajnym pozyskiwaniem z niego energii. Do najważniejszych zadań realizowanych w ramach KIC-InnoEnergy należeć będą prace nad budową przez Południowy Koncern Energetyczny oraz Zakłady Azotowe Kędzierzyn Zeroemisyjnego Kompleksu Energo-Chemicznego, umożliwiającego jednoczesną produkcję czystej energii elektrycznej, ciepła i gazu syntezowego oraz magazynowanie powstałego w procesie wytwórczym dwutlenku węgla. Wspólnie z kilkunastoma innymi obiektami w Unii Europejskiej projekt zademonstruje i przetestuje najnowsze technologie wychwytywania i składowania CO 2 (CCS) przydatne dla polskiej gospodarki energetycznej. Kompleks w Kędzierzynie-Koźlu ma składać się z dwóch modułów: elektrociepłowni i instalacji produkującej gaz syntetyczny na potrzeby zakładów azotowych. Pozwoli to na efektywne wykorzystywanie wychwytywanego CO 2 do produkcji nowoczesnych nawozów i tworzyw sztucznych oraz surowców chemicznych, takich jak: metanol, mocznik, wodór, a w przyszłości również syntetycznych paliw. Zastosowanie technologii zgazowania węgla umożliwi również zwiększenie produkcji gazu w Polsce, a w przyszłości silny rozwój karbochemii. Wsparcie UE Projekt ma charakter długoterminowy (7-15 lat) i budżet rzędu 120 mln euro na rok. Działalność węzłów w poszczególnych krajach ma być finansowana przede wszystkim ze środków Unii Europejskiej, ale też z budżetów państw i partnerów przemysłowych. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zadeklarowało wsparcie finansowe dla zwycięskiej wspólnoty w wysokości 3 mln euro rocznie w okresie Wysokość wsparcia finansowego ze strony partnerów przemysłowych, zgodnie z zapisami listu intencyjnego podpisanego przez Tauron Polska Energia, ma być uzależniona od wyboru formy uczestnictwa: członkostwo formalne, członkostwo stowarzyszone lub członkostwo sieciowe. Pierwsi uczestnicy już zadeklarowali swój wkład finansowy od 300 tys. do 1 mln euro. Wpływ na przyszłość energetyki Koncentracja polskich firm energetycznych oraz instytucji naukowych na problematyce zrównoważonej energii oraz nowoczesnych technologiach energetycznych jest niejako oczywista. Blisko 95 proc. energii elektrycznej w Polsce produkowanej jest z węgla kamiennego i brunatnego. Co prawda w najbliższych latach udział węgla w produkcji energii będzie w Polsce malał kosztem zwiększania udziału energii produkowanej w źródłach odnawialnych (przede wszystkim w elektrowniach wiatrowych, wodnych, biogazowniach i w wyniku współspalania biomasy) oraz z gazu ziemnego, ale nadal pozostanie głównym nośnikiem energii. Jednak aby węgiel nadal mógł być wykorzystywany w energetyce, musi się zmienić także sposób jego wykorzystania. Szacuje się, że w Polsce ponad 60 proc. mocy wytwórczych ma ponad 30 lat, a ich średnia sprawność waha się w granicach proc. Obecnie budowane i uruchamiane jednostki, jak np. nowy blok w Elektrowni Łagisza, posiadają sprawność ok proc. Najnowsze jednostki, np. w Łagiszy, spełniają wszystkie normy środowiskowe, jakie obecnie obowiązują w Unii Europejskiej i jakie wkrótce mogą zostać wprowadzone. W niedalekiej przyszłości można spodziewać się jednak wprowadzenia bardziej restrykcyjnych norm dotyczących emisji np. CO 2. Polska energetyka musi się do tych wyzwań przygotować. Unia Europejska, przyjmując w grudniu 2008 r. pakiet energetyczno-klimatyczny, pokazała, w jakim kierunku powinna rozwijać się unijna, a więc i polska, energetyka. Możliwe będzie stosowanie różnych paliw, ale pod warunkiem, że będzie to robione w sposób czysty i przyjazny dla środowiska. Prace naukowe w ramach Wspólnoty Wiedzy i Innowacji KIC-InnoEnergy powinny nas do nowych wyzwań przygotować. Emil Różański 24 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

14 prawdy i mity Metan, jako główny składnik gazu ziemnego, jest na świecie jednym z ważnych dla energetyki paliw. W Polsce produkcja energii elektrycznej z tego surowca nie przekracza 3 proc., trudno więc mówić o energetycznych zastosowaniach metanu Wzrośnie rola metanu w energetyce Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl To może się jednak zmienić wraz ze zmianami w krajowej elektroenergetyce. Przez lata gaz ziemny traktowany był w kraju po macoszemu i do dzisiaj służy przede wszystkim przemysłowi chemicznemu oraz gospodarstwom domowym (do podgrzewania wody, gotowania i rzadziej ogrzewania). Trudno się temu dziwić, skoro pokaźne zasoby węgla zaspokajały potrzeby energetyczne. W efekcie zużywamy mało gazu ziemnego, a elektryczność produkują z niego instalacje o mocy nieco wyższej niż 850 MW. Są to przede wszystkim elektrociepłownie czerpiące paliwo z izolowanych bąbli gazowych. Zmiana polityki środowiskowej, związana z wejściem do Unii Europejskiej, może doprowadzić do wzrostu znaczenia nie tylko samego gazu ziemnego, ale i metanu. Tym bardziej, że metan można pozyskiwać na wiele sposobów. Elektrownie gazowe Zapotrzebowanie na gaz ziemny będzie rosło z dwóch powodów. Przede wszystkim wymusza je rozwój odnawialnych źródeł energii, głównie farm wiatrowych. Energetyka wiatrowa rośnie ostatnio jak na drożdżach, jest to jednak nie tylko drogie, ale i niestabilne źródło elektryczności. Wymaga wsparcia ze strony innych źródeł energii uruchamianych w zależności od poziomu produkcji prądu przez wiatraki. Elektrownie gazowe nadają się do tego doskonale można je szybko uruchomić lub wyłączyć. Elektrownie gazowe są stosunkowo tanie, powstają szybciej niż inne rodzaje elektrowni ich budowa mogłaby zapobiec potencjalnym niedoborom energii elektrycznej po powrocie Polski na ścieżkę szybkiego rozwoju. Dodatkowo, metan jest paliwem ekologicznym siłownie gazowe emitują o 45 proc. dwutlenku węgla mniej, niż te zasilane węglem. Wadą jest cena surowca i jego udział w kosztach wytwarzania energii sięgający 70 proc. Powstająca elektryczność jest więc wrażliwa na zmiany cen gazu ziemnego. Metan z biogazu zgazowania Do celów energetycznych można też wykorzystać metan wchodzący w skład gazu wysypiskowego, uwalniany z pokładów węgla w kopalniach, czy powstający w biogazowniach w procesie fermentacji. W dwóch pierwszych przypadkach produkcja energii elektrycznej nie jest zbyt wielka, a w przypadku kopalń zastosowania są ograniczone terytorialnie, jednak liczy się tu nie tylko produkcja energii. Rosnące stosy śmieci na wysypiskach stają się poważnym problemem (rocznie powstaje ok. 130 mln ton różnych odpadów), a ulatniający się z nich metan wpływa niekorzystnie na środowisko. Co prawda instalacje są kosztowne, a inwestycje wymagają starannego przygotowania, jednak rekompensatą jest utylizacja odpadów i ograniczenie szkodliwych emisji. W przypadku górnictwa, poza korzyściami energetycznymi i uniknięciem emisji metanu do atmosfery, obniża się też zagrożenie eksplozją. W takiej sytuacji nawet drogie rozwiązania należy promować. Na razie promuje się budowę biogazowni rolniczych w ramach budowy rozproszonego systemu zasilania. Biomasy rolniczej i ziemi na jej uprawę mamy w Polsce pod dostatkiem, jednak inwestycje są bardzo drogie instalacja o mocy elektrycznej 1 MW wymaga nakładów rzędu 3,5-4 mln euro. I chociaż pozostałości pofermentacyjne można wykorzystać jako nawóz, elektryczność z rolniczych biogazowni jest nawet czterokrotnie droższa, niż z elektrowni konwencjonalnych. Tu nie wystarczy wsparcie zielonymi certyfikatami. Biogazownie mają jednak silne grono zwolenników. Uniwersalną metodą pozyskiwania metanu do celów energetycznych, czy produkcji paliw, jest zgazowanie. Zgazować można praktycznie wszystko: odpady, biomasę, drewno, węgiel. Orędownicy zgazowania biomasy wskazują, że jest to metoda bezemisyjna (zakłada się, że wyemitowany CO 2 bilansuje się z pochłoniętym w trakcie wzrostu roślin), w przeciwieństwie do zgazowania węgla. Tą metodą można otrzymać gaz bogaty w metan, a sam metan stosować jako paliwo do produkcji energii, czy produkt do dalszej przeróbki na np. metanol lub wodór. I właśnie metan ma być etapem przejściowym do gospodarki wodorowej, która ma zapewnić bardziej racjonalną gospodarkę surowcami. Struktura produkcji energii elektrycznej w 2008 r. w Polsce (proc.) 0,86 5,01 1,60 53,80 1,75 34,09 2,89 węgiel kamienny węgiel brunatny gaz ziemny współspalanie biomasy wodne elektrownie przemysłowe pozostałe źródła wytwarzania Źródło: ARE W trakcie eksploatacji złóż w kopalniach metan zaabsorbowany przez węgiel zostaje uwolniony i miesza się z powietrzem wentylacyjnym Wten sposób do atmosfery wydostaje się rocznie ok. 600 mln m sześc. metanu. Pewna część tego gazu, pochodząca z pokładów węgla, jest ujmowana do rurociągów odmetanowania to ok. 200 mln m sześc. rocznie. Ten gaz można zagospodarować. Pochodzący z odmetanowania gaz jest niskoenergetyczną mieszaniną składającą się z ok. 50 proc. metanu i 50 proc. powietrza. Jego parametry uniemożliwiają wtłoczenie go do sieci gazowniczej (nie odpowiadają parametrom gazu ziemnego), ale nadaje się do wykorzystania w kotłach gazowych, gazowo-węglowych. W Polsce często stosuje się go w silnikach gazowych, mógłby być wykorzystany w turbinach gazowych. Przydatny metan W największym stopniu metan z pokładów węgla jest wykorzystywany w Jastrzębskiej Spółce Węglowej. Pierwszy silnik gazowy napędzający generator o mocy elektrycznej 3,3 MW JSW uruchomiła już w 1997 r. w kopalni Krupiński. Moc cieplna instalacji to także ok. 3,3 MW. System się sprawdził i spółka rozwinęła utylizację metanu. W najbardziej metanowej w Polsce kopalni Pniówek działa instalacja trójstopniowej kogeneracji: metan służy do produkcji energii elektrycznej (6,4 MW). Ciepło odpadowe wykorzystuje się przez cały rok w urządzeniach chłodniczych absorpcyjnych (moc chłodnicza 5 MW) centralnej klimatyzacji, poprawiającej warunki pracy górników. Dziś w górnictwie działa kilkanaście silników gazowych. Wciąż jednak ok. 40 proc. metanu pochodzącego z procesu odmetanowania trafia do atmosfery tę część także powinno się zagospodarować. Wykorzystajmy metan kopalniany Metan w powietrzu wentylacyjnym Większym problemem jest utylizacja ok. 600 mln m sześc. metanu znajdującego się w powietrzu wentylacyjnym kopalni. Właśnie ten metan jest zagrożeniem. Zgodnie z przepisami zawartość metanu w powietrzu nie może przekraczać 2 proc., a w szybach wentylacyjnych 0,85 proc. A to już paliwo o bardzo niskiej wartości opałowej i jego utylizacja nie jest łatwa. Ale na świecie pracuje się nad odpowiednimi rozwiązaniami, np. utlenieniem metanu z powietrza wentylacyjnego w obecności katalizatora. Tego rodzaju instalacja działa już w australijskiej kopalni West Cliff, oczyszczając powietrze kopalniane i dostarczając energię elektryczną. W Polsce w ramach konsorcjum AGH, Politechniki Wrocławskiej i UMCS realizujemy jako pierwsi w Europie projekt proekologicznej utylizacji metanu z kopalń. To rozwiązanie mające umożliwić spalanie gazu z zawartością metanu na poziomie 0,3-0,5 proc., czyli gazu znajdującego się w szybach wentylacyjnych. W ciągu półtora roku planujemy uruchomienie pierwszego urządzenia w skali półtechnicznej. Utylizacja metanu w kopalniach ma znaczenie nie tylko ekonomiczne i ekologiczne (metan jest silnym gazem cieplarnianym), ale także podnosi poziom bezpieczeństwa pracy górników. Metanowość bezwzględna kopalń i utylizacja metanu w 2008 r. Metanowość bezwzględna (mln m3 CH4/rok) Ujęcie (mln m 3 CH4/rok) Straty (mln m 3 CH4/rok) Wykorzystanie (mln m 3 CH4/rok) Efektywność wykorzystania (proc.) 880,90 274,2 117,7 156,5 57,1 Źródło: Stanisław Nawrat, Kazimierz Gatnar Wykorzystanie metanu z pokładów węgla w Polsce stan i perspektywy Wsparcie dla metanu kopalnianego Perspektywy rozwoju różnego typu instalacji wykorzystujących metan z pokładów węgla są dobre. Trzeba jednak budować zainteresowanie wokół takich przedsięwzięć i stworzyć sprzyjające otoczenie prawne. Przede wszystkim energetyczne zastosowania metanu kopalnianego należy traktować tak samo jak odnawialne źródła energii. To będzie odpowiednia zachęta dla inwestorów, którzy na razie nie mieli żadnego wsparcia. Takie rozwiązania prawne stosują Niemcy w Polsce te postulaty ujmuje znowelizowane prawo energetyczne. Trzeba jednak pamiętać, że przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem metanu z kopalń nie są duże i nie rozwiążą krajowych problemów energetycznych. Rocznie zużywa się ok. 14 mld m sześc. gazu ziemnego, a maksymalny potencjał kopalni to ok. 800 mln m sześc. metanu. Warto za to lansować tezę, że małe jest piękne kopalniany metan można wykorzystywać nawet po zakończeniu eksploatacji kopalni. Na razie jednak niewiele się w tym kierunku robi: wciąż pozostają problemy związane z koncesjami czy kwestiami właścicielstwa, brakuje instrumentów ułatwiających inwestycje. Brakuje też zainteresowania, a przy każdej próbie podjęcia działań ujawnia się grupa przeciwników. W efekcie nawet firmy, które mają koncesję na poszukiwanie metanu w pokładach węgla, często nie prowadzą wierceń. A metan się ulatnia bezproduktywnie, choć mógłby służyć do produkcji energii. dr hab. inż. Stanisław Nawrat, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej 26 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

15 wywiad energia inaczej Groźne fale tsunami to specjalność Pacyfiku, ale zdarzają się też znacznie bliżej nas na Morzu Śródziemnym. Nieraz już zabijały tu ludzi i burzyły miasteczka. Ich niszczycielskiej energii nie da się ujarzmić. Co innego ze zwykłymi falami Falujący żywioł Andrzej Hołdys publicysta Wiedzy i Życia Największe jak dotąd tsunami zanotowano 9 lipca 1958 r. na Alasce. Najpierw ziemia zatrzęsła się z siłą ponad 8 stopni w skali Richtera. Parę sekund później do morza zwaliły się strome zbocza fiordu Lituya Bay oddalonego o 20 km od epicentrum wstrząsu. Po kilku kolejnych sekundach ściana wody uderzyła w pozostałe brzegi zatoki. Miała maksymalnie 510 m wysokości. Okolice Lituya Bay są dzikie i odludne. Żywioł zniszczył głównie miliony drzew. Jedynymi ofiarami byli dwaj rybacy, którzy feralnej nocy wyprawili się na połowy. Na szczęście fala nie wydostała się z fiordu. Inaczej mogłaby podstępnie runąć na gęsto zamieszkane wybrzeża położone tysiące kilometrów od Alaski. Tak zdarzyło się w grudniu 2004 r. na Oceanie Indyjskim po trzęsieniu w pobliżu Sumatry. Pamiętne tsunami zabiły ponad 200 tys. ludzi, m.in. w Indonezji, Tajlandii, Indiach i na Sri Lance, a nawet we wschodniej Afryce. Śmiertelne żniwo było tak wysokie również dlatego, że fale tsunami dość rzadko pojawiają się na Oceanie Indyjskim. Były więc jak grom z jasnego nieba dla zamieszkujących jego brzegi ludzi. Matecznikiem tych fal jest rozległy i niespokojny sejsmicznie Pacyfik. Niewielkie, osiągające metr wysokości, notowane są tam niemal co roku. Te rzadko czynią szkody. Jednak co 5-10 lat pojawiają się tsunami o wysokości co najmniej kilku metrów, które są już bardzo groźne. We wrześniu zeszłego roku uderzyły w archipelagi Samoa i Tonga. Zginęły setki osób. Dwa lata wcześniej uśmierciły kilkudziesięciu mieszkańców Wysp Solomona, a w 1998 r. ściana wody o wysokości 12 m zabiła ponad dwa tysiące ludzi w Papui Nowej Gwinei. Epicentrum trzęsienia, które ją wzbudziło, znajdowało się tylko 24 km od brzegu fale pokonały ten dystans w 11 minut. Wszystkie te katastrofy wydarzyły się daleko od nas. Z tsunami możemy się jednak zetknąć (oby nie) znacznie bliżej na Morzu Śródziemnym. Nie każdy wie, że co dziesiąta fala na świecie występuje właśnie na tym akwenie. Tsunami stanowią zatem potencjalne zagrożenie dla każdego, kto wyleguje się na plaży w Grecji, Turcji czy Włoszech. Niektóre uderzenia żywiołu na Morzu Śródziemnym były naprawdę przerażające. Pod koniec grudnia 1908 r. wielkie trzęsienie Firma Verdant zniszczyło włoskie testuje na dnie East River miasta Messynę w Nowym i Reggio di Calabria. Zginęło po- podwodne Jorku turbiny nad 60 tys. ludzi, przy czym połowa od uderzenia fal o wysokości pięciu pięter. Jeszcze większe katastrofy zdarzały się w bardziej odległej przeszłości. Przed 8,5 tys. lat do morza ześlizgnęło się raptownie całe wschodnie zbocze wulkanu Etna. Narodziła się fala, która rozmiarami przewyższała tę, jaka pięć lat temu zdewastowała południową Azję. Mknęła z prędkością 700 km na godzinę! Po kwadransie dotarła do brzegów Półwyspu Apenińskiego (tam miała 40 m), po godzinie była już w Grecji, Libii i Tunezji, a po dwóch pustoszyła wybrzeża dzisiejszej Turcji, Egiptu, Syrii i Izraela. katastrofa na Santorini Kolejne potężne tsunami przetoczyły się przez wschodnią część Morza Śródziemnego przed 3,6 tys. lat. Przyszły w ślad za erupcją wulkaniczną, podczas której w powietrze wyleciała większość wyspy Santorini na Morzu Egejskim. Fala prawdopodobnie zniszczyła porty minojskie na Krecie. Ten sam region został nawiedzony przez tsunami w roku 365 naszej ery. Kilkunastometrowa ściana wody runęła na Peloponez, Kretę i mniejsze wyspy greckie, potem dotarła do Dalmacji, Sycylii, Azji Mniejszej i Egiptu, niszcząc setki portów. Wielkich strat doznała Aleksandria. Historyk Ammian Marcellinus pisał: Woda miała olbrzymią moc. Porywała okręty i rzucała nimi w głąb lądu. Zginęły tysiące ludzi. Dopiero kilka lat temu ustalono, że zawiniło silne trzęsienie ziemi w pobliżu Krety. To bardzo aktywny sejsmicznie rejon. Wstrząsy zdolne burzyć domy i zabijać setki ludzi notowane są tu średnio co 20 lat. Od jednego z nich dawno temu legła starożytna Sparta, inny powalił wcześniej pałace w Knossos. Dziś taka fala spowodowałaby dużo większe straty. Wybrzeża Morza Śródziemnego są gęsto zamieszkane, a na dodatek na wakacje zjeżdżają tu miliony turystów. Jednak tak rozległe tsunami rzadko zdarzają się na Morzu Śródziemnym. Jego specjalnością są fale o zasięgu maksymalnie kilkudziesięciu kilometrów. Szturmują one najbliższe lądy i zwykle już po kwadransie jest po wszystkim. Greccy badacze naliczyli u siebie 41 takich epizodów w czasach historycznych. Na przykład w 1866 r. ośmiometrowa fala zniszczyła miasteczka na wyspie Kythira obok Peloponezu. W lipcu 1956 r. tsunami o wysokości 20 m runęły na wyspę Amorgos w archipelagu Cykladów zginęły 53 osoby. Fale niszczą też regularnie wybrzeża Włoch. Naliczono tam około 70 ataków żywiołu w ciągu ostatnich dwóch tysięcy lat. O najgorszym z tych kataklizmów, z roku 1908, już wspominaliśmy. Podczas innego, który wydarzył się w 1783 r. w Cieśninie Messyńskiej, fala zabiła 1500 osób. Najnowszy atak miał miejsce 30 grudnia 2002 r. na wyspie Szkocka firma Pelamis planuje budowę supernowoczesnej elektrowni falowej na Szetlandach. Energia będzie pochodzić z unoszących się na wodzie konwerterów, a jej moc ma wynieść 20 MW Stromboli, kiedy to fragment wulkanu zsunął się do morza w reakcji zniszczyło ono wiele domów i raniło kilka osób. Okiełznać zwykłe fale Fale morskie są, jak widać, gigantycznym źródłem energii, dla nas wciąż głównie niszczycielskiej. Ale aż kusi, aby po nią FOTO: Arch. autora sięgnąć. Akurat tsunami słabo nadają się do tego celu są zbyt nieprzewidywalne i zbyt potężne. Łatwiejsze do okiełznania wydają się zwykłe fale, zrodzone nie z trzęsień ziemi, ale po prostu z wiatru. No i są jeszcze pływy wywołane przyciąganiem Księżyca i w mniejszym stopniu Słońca. Pierwsi byli francuzi Nad ujarzmieniem energii fal i pływów zastanawiano się już dwa wieki temu. Wtedy zrodziły się pierwsze pomysły na urządzenia, które miałyby zaprząc wodę morską do pracy. Jednak pierwsze próby z prawdziwego zdarzenia podjęto w połowie XX w. Sporo prototypów zbudowali Japończycy, a Francuzi w latach 60. zbudowali dużą elektrownię pływową w St. Malo w kanale La Manche. Podobne obiekty postawiono potem w paru innych krajach, nie było ich jednak wiele. Także energia fal morskich pozyskiwana jest w paru miejscach na świecie (m.in. w Portugalii, Wielkiej Brytanii, Australii, USA i Kanadzie). Ostatnio podpisano trochę nowych umów, np. w połowie grudnia szwedzka firma Vattenfall i szkocka Pelamis ogłosiły plan zbudowania na Szetlandach elektrowni falowej o mocy 20 MW. Wszystkie te inicjatywy nie są nawet kroplą w morzu potrzeb. Teoretycznie zasoby energii kinetycznej niesionej przez fale są olbrzymie mogłyby pokryć znaczną część światowego zapotrzebowania na prąd. Uprzywilejowane regiony to te, gdzie najsilniej dmucha: atlantyckie wybrzeże Europy, pacyficzne wybrzeża Ameryk, południowa Australia, Nowa Zelandia oraz południowy skraj Afryki. Brytyjczycy oszacowali na przykład, że z mórz mogliby produkować proc. swojej energii elektrycznej. Problem w tym, że są to bardzo drogie inwestycje, wielokrotnie droższe od wiatraków. Mimo to wizjonerów nie brakuje, przybywa też małych pionierskich firm testujących nowe technologie. Szkoci, którzy do połowy XXI w. chcą produkować 50 proc. energii ze źródeł odnawialnych, ogłosili nawet konkurs na najlepsze takie rozwiązanie, z zamiarem jego dofinansowania. Jednak o wielkim biznesie na razie nie ma mowy. Jako źródło energii morze pozostaje nadal nieujarzmione. 28 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010 polska EnerGIA nr 1 (15)/

16 felieton wywiad Apokaliptyczny dwutlenek węgla przydusił inne sympatyczne wizje globalnej katastrofy. Chwilowo zniknął z horyzontu tzw. Peak Oil groźba zagłady spowodowanej brakiem paliw. Szkoda, ale nie ma się co martwić temat wróci wraz z koniunkturą Surowce energetyczne nie chcą się wyczerpać MECENAS NARCIARSTWA ALPEJSKIEGO W POLSCE Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl Stosunkowo niedawno minął Nowy Rok, a to jak wiadomo świetny czas na przewidywanie przyszłości. Dlatego i ja pozwalam sobie na skromną wróżbę: otóż jeśli nie w tym roku, to niedługo później powrócą prorocy wieszczący rychłe zniknięcie z naszej planety takich surowców, jak ropa naftowa czy gaz ziemny. Gdy tylko ceny ropy ruszą do góry, natychmiast do łask wróci nieco przykurzony termin Peak Oil. Wróci i uderzy tym mocniej, im bardziej rozrzedzą się opary gazów cieplarnianych. To drugie jest co prawda mało prawdopodobne, ale nie niemożliwe, skoro już w tym roku pojawiła się nowa koncepcja, że czeka nas lat ochłodzenia. Nie wiadomo jeszcze, czy w związku z tym dalej będzie trzeba zmniejszać emisję CO 2 żeby się jeszcze schłodzić? ale tęgie głowy na pewno coś wymyślą. W zanadrzu mają choćby wspomniany Peak Oil. Szalejące przed kryzysem ceny ropy naftowej uradowały zielonych panikarzy, którzy widzieli w tym nadchodzącą piękną katastrofę. Do najzabawniejszych należał pan z czegoś, co zwie się Zieloni 2004, który na blogu tłumaczył, że oczywistą przyczyną wzrostu cen surowców jest ich niedobór. Czyli: wkrótce się wyczerpią i dostaniemy za swoje. Nie wiadomo co prawda, jaka miała być recepta na ten stan rzeczy, ale prawdopodobnie chodziło o to, żebyśmy przesiedli się na rowery, a w najgorszym razie jeździli tylko komunikacją zbiorową i nie za daleko. Oczywiście, praktycznie wszystkie organizacje starające się uratować naszą planetę przed człowiekiem również radośnie śpiewały tę piosnkę. Tu pojawia się ciekawa prawidłowość: piewcy potencjalnej Na rodzimym podwórku niedobory surowców zapewnimy sobie sami. Od ponad 20 lat nie wiemy, jak zorganizować dostawy gazu ziemnego. Rosja jest zła, nawet jeśli te dostawy zwiększa, ropę kupujemy też od wschodniego sąsiada, więc z pewnością któregoś dnia zakręcą nam kurek. Nawet węgiel już importujemy zagłady zawsze tłumaczą rosnące ceny surowców zmniejszaniem się zasobów. Nigdy natomiast nie widziałem, żeby spadki cen uznali za spowodowane powiększaniem się owych zasobów. A takie tłumaczenie wydaje się naturalne. Chyba że coś jest nie tak z teorią. No właśnie. Praktycznie nie ma roku, w którym nie ogłoszono by odkrycia nowych pól naftowych czy zasobów gazu ziemnego (o węglu nie wspominając, bo jakoś nie chce go brakować). A to Brazylia odkrywa gigantyczne ilości ropy pod dnem oceanu, a to Amerykanie szykują się do eksploatacji nowych złóż w Zatoce Meksykańskiej. A gaz ziemny? To samo, tym bardziej że opłacalne stają się nowe metody, np. pozyskiwania gazu z łupków gazonośnych. Amerykanie już szykują eksploatację najbogatszych złóż odkrytych w Luizjanie. A wielkie firmy paliwowe, jak ConocoPhilips, prowadzą poszukiwania m.in. w Polsce według całkiem poważnych oszacowań może tego być ok. 1,5 bln metrów sześc. Nie wiem, czy to prawda, ale jeśli tak, to w Moskwie mocno by się zdziwili. W każdym razie surowców nie brakuje. A przecież już ich być nie powinno. W latach 60. ubiegłego wieku zakładano, że ropy braknie w latach 80., najpóźniej 90. W kolejnej dekadzie przesunięto prognozy o lat. Jeszcze niedawno szczyt produkcji ropy (po którym będzie jej już tylko ubywać) miał nastąpić w 2005 r. Są tacy, którzy wciąż się trzymają tego terminu (ciekawe, co tankują do baku). Nowe terminy to , ale są wredne instytucje, które uważają, że trzeba dorzucić jeszcze ze dwadzieścia lat. Zabawa świetna, tym bardziej że mowa o zasobach, które rzeczywiście kiedyś się wyczerpią. Tyle że nie wiadomo kiedy i katastrofa nie chce nadejść. Coś jak z kolejnymi przepowiedniami końca świata niewykluczone, że któraś będzie trafiona. Najbliższa przewiduje chyba rok I coś w tym jest: jeśli Polska z Ukrainą przygotują Euro 2012 na czas, to będzie absolutny koniec świata. Na rodzimym podwórku nie musimy się tym przejmować: niedobory surowców zapewnimy sobie sami. Od ponad 20 lat nie wiemy, jak zorganizować dostawy gazu ziemnego. Rosja jest zła, nawet jeśli te dostawy zwiększa co niedawno uczyniła; ropę kupujemy też od wschodniego sąsiada, więc z pewnością któregoś dnia zakręcą nam kurek (w końcu o niczym innym nie marzą). Nawet węgiel już importujemy. Określenie czarne złoto dziś nawiązuje chyba do notowań szlachetnego kruszcu skoro bardziej opłaca się kupić węgiel rosyjski czy amerykański, to chyba warto wreszcie zrezygnować z opowiadań o strategicznym surowcu? Robimy wszystko, żeby gazu, ropy i węgla zabrakło nam jak najwcześniej. FAMILY CUP zawody dla amatorów zawodnicy klasyfikowani przez PZN - kategorie: junior, m³odzik AND FUN zawody dla branýy energetycznej 30 polska EnerGIA nr 1 (15)/2010

17 Wspieramy GOPR