Węgiel, ropa, gaz ziemny analiza cen w latach
|
|
- Feliks Sowa
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 306 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2011 UKD: : : : (100): Węgiel, ropa, gaz ziemny analiza cen w latach dr inż. Zbigniew Grudziński* ) dr inż. Adam Szurlej* ) Treść: W artykule przedstawiono analizę zmian cen węgla energetycznego, ropy naftowej i gazu ziemnego na rynkach międzynarodowych. Dwa główne rynki zbytu węgla to rejon Pacyfiku i rejon Atlantyku. Zdecydowana większość obrotów koncentruje się na rynku Pacyfiku. Obecne ceny węgla są około 40 % niższe od maksymalnych w 2008 r. Aktualnie przy imporcie węgla kamiennego do Polski około 10 mln t w skali roku wpływ cen międzynarodowych staje się istotnym czynnikiem wpływającym na zmiany cen na rynku krajowym. Ceny ropy naftowej do połowy 2008 r. rosły prawie w sposób wykładniczy. Po gwałtownym spadku cen w drugiej połowie 2008 r. i utrzymywanie się cen na relatywnie niskim poziomie w 2009 r., od drugiej połowy 2010 r. obserwuje się jej wzrost, a obecny poziom cen jest tylko niższy o około 20 % od rekordu z 2008 r., a ceny znajdują się w trendzie wzrostowym. Podobna sytuacje obserwujemy na rynku gazu ziemnego. Obserwowana jest w ostatnim okresie regionalizacja cen surowców energetyczny. Poziomy cen na poszczególnych rynkach odbiorców zaczynają się kształtować odmiennie przy zbliżonych tendencjach zmian. Dotyczy to zwłaszcza takich surowców jak: ropa, węgiel i gaz ziemny. Słowa kluczowe: ceny węgla, ceny ropy naftowej, ceny gazu ziemnego, indeksy cen 1. Wprowadzenie Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na wybór technologii energetycznej są uwarunkowania ekonomiczne. Obecnie w świecie nie ma dominującej technologii energetycznej. Wielkość nakładów inwestycyjnych oraz koszty eksploatacyjne mają fundamentalne znaczenie przy dokonywaniu wyboru danej technologii energetycznej. Obecnie także, zwłaszcza w krajach UE, przywiązuje się duże znaczenie do oddziaływania danej technologii energetycznej na środowisko przyrodnicze (rodzaje i wielkości poszczególnych emisji). Także dla realizacji inwestycji w sektorze energetycznym ważna jest akceptacja społeczna. Głównym celem artykułu jest ukazanie tendencji zmian głównych nośników energii to jest węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego. Artykuł przynosi odpowiedź na pytanie jaki wpływ na zmiany cen poszczególnych nośników energii miał kryzys gospodarczy, który rozpoczął się w 2008 r. * ) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, ** ) AGH w Krakowie Wydział Energetyki i Paliw AGH. Artykuł opiniował prof. dr hab. inż. Andrzej Lisowski; rekomendował prof. dr hab. inż. Wiesław Blaschke. 2. Ceny węgla energetycznego Według wstępnych danych za 2010 rok, produkcja węgla osiągnęła poziom 6,5 mld t i w stosunku do roku 2000 wzrosła o 80 %. W tym czasie produkcja węgla energetycznego wzrosła o 83 % i osiągnęła poziom 5,7 mld t w 2010 roku [25,31]. W skali świata węgiel pokrywa około 26 % całkowitego zapotrzebowania na energię pierwotną, a wytwarza się z niego 41 % energii elektrycznej. Dla Unii Europejskiej udziały kształtują się na poziomach odpowiednio: 17,5 % i 28 %. Dwa główne rynki zbytu węgla to rejon Pacyfiku i rejon Atlantyku. W międzynarodowym handlu węglem dominują przewozy droga morską. Transport węgla droga lądową w handlu międzynarodowym stanowi około 6 7 % całości obrotów. W tablicy 1 przedstawiono handel węglem drogą morską na rynkach międzynarodowych w rozbiciu na węgiel energetyczny i na węgiel kamienny (energetyczny + koksowy) [25]. W ciągu ostatnich 5 lat obroty na rynku Atlantyku wzrosły o 41 % osiągając poziom 543 mln t w roku 2010, gdy w tym czasie na rynku atlantyckim obroty spadły do poziomu 183 mln t, tj. o 12 %.
2 Nr 7-8 PRZEGLĄD GÓRNICZY 307 Tablica 1. Handel węglem droga morską na rynkach międzynarodowych w mln t/rok Węgiel * Węgiel energetyczny w tym rejon Atlantyku rejon Pacyfiku Węgiel kamienny * dane wstępne Źródło: opracowanie własne na podstawie [25,31] Rynek Atlantyku po stronie podażowej obejmuje głównie takie kraje jak: RPA, Rosja, Kolumbia, Indonezja, Australia i Polska, a po stronie popytowej głównie takie kraje jak: Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Francja i Polska. Popyt na rynku Pacyfiku kreowany jest głównie przez kraje azjatyckie, takie jak: Japonia, Korea Płd., Indie a także w ostatnim czasie przez Chiny. Zapotrzebowanie to jest zaspokajane głównie dostawami węgla z takich krajów, jak: Australia, Indonezja, Chiny, RPA i Rosja [16,19]. Trzeba zauważyć, że takie kraje jak Chiny, Rosja i Polska są zarówno znaczącymi eksporterami, jak i importerami węgla. Natomiast RPA wysyła duże ilości węgla zarówno w rejon Atlantyku, jak i Pacyfiku. W międzynarodowym handlu węglem dostawy węgla od producentów do użytkowników realizowane są na podstawie kontraktów terminowych, ofert przetargowych i zakupów spot. Przed 2000 rokiem zdecydowana większość importu węgla była realizowana w kontraktach wieloletnich do 10 lat. W Europie w 1990 roku kontrakty powyżej 1 roku obejmowały 67 % importu węgla, podczas gdy w 2000 roku było to tylko 25 %. Obecnie kontrakty wieloletnie w zdecydowanej ilości ograniczają się tylko do rynków krajowych. Tak więc w ciągu ostatnich lat zmieniła się filozofia zakupów zarówno na rynku europejskim, jak i azjatyckim. Obecnie przeważają na obu rynkach transakcje spot i przetargi (ang. tender) [10,13,14]. Transakcje spot są zwierane jednorazowo z podaniem ceny węgla, ilości dla stosunkowo krótkiego okresu czasu. Mimo że przez transakcje spot rozumie się tzw. transakcje natychmiastowe, to ze względów organizacyjnych i logistycznych przyjmuje się, że taka dostawa realizowana jest w terminie 90-dniowym. W zależności od przyjętych uzgodnień między importerem węgla a dostawcą bazowa cena w kontrakcie może być ceną FOB na statku w określonym porcie załadowania albo ceną CIF (FOB + fracht + ubezpieczenie) w określonym porcie dostarczenia ładunku, albo inną. W handlu międzynarodowym stosuje pewien zestaw reguł formuł handlowych, które pomagają w prawidłowym i bezpiecznym zawieraniu kontraktów. Zbiór tych zasad został opracowany przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu i jest znany pod nazwą Incoterms. Takie formuły jak FOB, CIF, DES DAF, DDP, FCA szczegółowo zostały opisane w takich pracach jak m.in.: [17, 18, 19, 21, 33]. Na rysunku 1 przestawiono zmiany cen węgla energetycznego importowanego na rynki europejskie. Dla rynku europejskiego największe znaczenie mają ceny określane na bazie CIF ARA (średnia cen z różnych kierunków dostarczana do portów ARA: Amsterdam Rotterdam Antwerpia). W tle cen minimalnych i maksymalnych węgla importowanego na rynki europejskie pokazano średnie ceny indeksu CIF ARA (pole szare) i CIF Azja (linia czerwona). Dwa najważniejsze punkty odbioru węgla w świecie to porty Europy Zachodniej (ARA) i Azji (Japonia Korea Płd.) [8,13,14,15]. Pokazane ceny wskaźnikowe CIF ARA są średnimi z takich indeksów, jak: Platts, Argus, McCloskey, oraz globalcoal. Indeksy te opracowane są przez ekspertów pracujących dla grup medialnych. Przykładem innych indeksów zaliczanych do indeksów pochodnych jest wskaźnik API. Jest to jeden z najbardziej znanych indeksów stworzony na bazie indeksów autorskich Argus i McCloskey. W większości indeksy te są chronione prawami autorskimi i ich publikacja jest zabroniona. Wskaźnik cen CIF Azja został obliczony jako średnia z dwóch indeksów Japonia i Korea przeliczony na parametry 6000 kj/kg na podstawie informacji z dwóch źródeł Paltts oraz Argus. Zmiany cen węgla w okresie ostatnich 5 lat były bardzo gwałtowne i można je podzielić na trzy okresy. Do lipca 2008 roku mamy do czynienia z wzrostem cen, który trwał 32 miesiące (najdłużej w historii odkąd są notowane indeksy cenowe). Ceny osiągnęły swoje historyczne maksimum Rys. 1. Poziom cen (minimalny i maksymalny) importowanego węgla energetycznego na rynku europejskim w okresie , na tle cen spot CIF ARA i CIF Azja Źródło: opracowanie własne na podstawie [22,24,26,27,34]
3 308 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2011 w granicach USD/t. Średnie notowania indeksu CIF ARA to poziom 220 USD/t. Załamanie cen nastąpiła w wyniki światowego kryzysu gospodarczego i zbiegło się ze spadkiem cen także innych nośników energii. Trzeba zaznaczyć, że pierwsze sygnały o możliwym odwróceniu koniunktury obserwowane były także na innych rynkach (np. S&P 500, Down Jones, WIG 20) już ponad pół roku wcześniej [9,10]. Spadek cen jaki po tych wzrostach nastąpił był bardzo gwałtowny i trwał przez 8 miesięcy. Ceny średnie osiągnęły poziom około 60 USD/t czyli cały poprzedni wzrost cen został zredukowany praktycznie do zera. Obecnie ceny weszły w trend wzrostowy, który trwa już ponad dwa lata. Jak można zauważyć na rysunku 1 od początku 2009 roku ceny węgla na rynku azjatyckim są zdecydowanie wyższe od cen na rynku europejskim. Różnica (spread) tych cen w ostatnim okresie waha się w granicach USD/t. W tablicy 2 przedstawiono porównanie cen rocznych minimalnych i maksymalnych węgla energetycznego na rynku europejskim z średnim indeksem cen CIF ARA. Od ceny minimalnej (minimalne ceny zakupu węgla na warunkach CIF) średnie ceny węgla w 2011 roku są wyższe o 32 %, i niższe od cen maksymalnych o 16 %. Ceny węgla w długim horyzoncie czasowym kształtowane są przez takie czynnik jak: poziom zapotrzebowania i tendencje jego zmian, koszty pozyskania węgla, wielkość zasobów i ich rozmieszczenie geograficzne, Tablica 2, Porównanie cen minimalnych i maksymalnych cen węgla energetycznego na rynku europejskim z średnim indeksem cen CIF ARA w USD/t (węgiel 6000 kcal/kg 25,12 MJ/kg, w stanie roboczym) Rok Ceny węgla w dostawach do Europy max. min. różnica Cena Indeks cen CIF ARA % ceny maks % ceny min ,5 57,0 18,5 64,2-15 % 13 % ,4 73,7 40,7 88,5-23 % 20 % ,4 132,7 39,7 147,0-15 % 11 % ,8 63,7 29,1 70,4-24 % 10 % ,5 86,8 34,6 92,0-24 % 6 % ,6 93,3 53,3 123,1-16 % 32 % koszty transportu oraz infrastruktura transportowa, konkurencyjność kosztowo-cenowa innych surowców (nośników) energii, uwarunkowania ekologiczne (regulacje zarówno po stronie wydobycia, jak i użytkowania węgla). Doraźny wpływ na rynkowe ceny spot węgla energetycznego wywierają również: warunki pogodowe (temperatura wpływ na zapotrzebowanie na energię do ogrzewania/chłodzenia u końcowych użytkowników; opady wpływ na stan wód i poziom wytwarzania energii elektrycznej w hydroenergetyce i energetyce jądrowej) oddziaływanie na rynek węgla poprzez sektor wytwarzania energii, zdarzenia określane mianem siły wyższej (klęski żywiołowe, katastrofy, ale też np. długotrwałe strajki w dużych kopalniach eksportujących węgiel) [10,19]. Zmiany cen spot na rynkach międzynarodowych obecnie jeszcze w małym stopniu wpływają na ceny węgla na rynku polskim. Obecnie przy imporcie węgla w skali roku około 10 mln t wpływ cen międzynarodowych staje się istotnym czynnikiem wpływającym na zmiany cen na rynku krajowym. Dla polskich producentów istotnym jest, aby ceny węgla nie były wyższe niż ceny wynikające z parytetu importowego. Sposoby określania parytetu importowego rozumianego jako cena węgla energetycznego sprowadzanego z zagranicy przez konkretnego użytkownika była omawiana w szeregu pracach [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 17, 18, 19]. Na rysunku 2 przedstawiono porównanie ofert spot producentów krajowych węgla energetycznego (KW S.A., KHW S.A., JSW SA, LWB Bogdanka S.A., PKW S.A.) ze zmiennością cen spot CIF ARA. Szare pole prezentuje średnie miesięczne ceny CIF ARA od stycznia 2007 r. do marca 2011r. Linie oferty max i oferty min wyznaczono na podstawie minimalnych i maksymalnych ofert (w cennikach internetowych) wszystkich producentów krajowych w tym okresie. Ceny węgli odnoszą się do węgla o kaloryczności 22 MJ/kg. Linię zieloną realizacja szacunek wyznaczono w następujący sposób: obliczono średnie wartości z ofert wszystkich producentów (nie jest to średnia z minimum i maksimum), a następnie tak wyznaczone wartości obniżono o 12 %. Tę wartość oszacowano arbitralnie, na podstawie doraźnych konsultacji z producentami (kontakty personalne) przeciętnie na takim poziomie szacowali oni różnicę Rys. 2. Oferta krajowych producentów miałów energetycznych na tle zmian cen spot CIF ARA Źródło: opracowanie własne
4 Nr 7-8 PRZEGLĄD GÓRNICZY 309 w poziomie oferty internetowej wobec sprzedaży dla dużych odbiorców. Choć jest to linia wyznaczona sztucznie to jednak dosyć dobrze koreluje z przeciętnym poziomem cen węgla, wykazywanym w statystykach energetyki. W inny sposób (rys. 3) ceny na rynku polskim, a tylko w dostawach dla energetyki zawodowej, skonfrontowano z cenami na rynku międzynarodowym. W tym porównaniu rynek międzynarodowy to ceny CIF ARA oraz ceny FOB Rosja na Bałtyku (ceny FOB Rosja można także traktować jako ceny na granicy lądowej Polski na takich przejściach kolejowych, jak: np. Braniewo, Kuźnica, Terespol, Hrubieszów). Rosja drogą morska eksportuje ponad 83 % swojego węgla [20,21]. W 2010 roku ceny dostawy do energetyki były na takim samym poziomie jak ceny średnie CIF ARA (średnia z kilku indeksów). Jednak pomimo wyraźnego wzrostu cen węgla w dostawach do energetyki są one wyraźnie niższe (w przeważającym okresie czasu) od cen węgla importowanego. Krajowi użytkownicy węgla powinni się liczyć z faktem, że import węgla będzie się odbywał na rynkowych zasadach i po rynkowych cenach. Dopóki krajowi producenci (kopalnie w Polsce) będą oferować węgiel po konkurencyjnych wobec importu cenach, dopóty energetyka będzie kupować ten węgiel, a nie importowany. Miarą tej konkurencyjności będzie cena węgla (krajowego lub importowanego) u odbiorcy, a więc istotną rolę odgrywać będą koszty transportu kolejowego, związane z odległością odbiorcy od kopalni i od granicy (lądowej czy morskiej). W związku z rosnącą rolą importu, w przyszłości ceny węgla energetycznego na rynku krajowym będą się prawdopodobnie kształtować podobnie jak ceny na rynkach międzynarodowych, z zachowaniem stosownych relacji cen do jakości węgla (z uwzględnieniem zwłaszcza wartości opałowej). 3. Ceny ropy naftowej i gazu ziemnego na rynkach międzynarodowych Ceny ropy naftowej rosły nieprzerwanie od 2002 roku do połowy 2008 roku. W tym czasie ceny roczne rosły prawie w sposób wykładniczy i wzrosły prawie czterokrotnie z poziomu 25 USD/bbl do poziomu 97 USD/bbl. Ten wzrost był nie tylko wynikiem niedoszacowania ryzyka, że tak dynamiczny wzrost cen ropy nie mógł trwać dłużej, ale także faktem utrzymywania się zbyt dużej płynności w obrocie tego surowca na giełdzie. Kryzys światowej gospodarki spowodował spadek popytu na ten surowiec i ceny zaczęły gwałtownie spadać. Fakt ten był obserwowany także na rynkach innych surowców takich jak węgiel czy gaz [9,10]. Trzeba przypomnieć, że jeszcze w lipcu 2008 wielu analityków zakładało dalsze wzrosty cen surowców energetycznych i indeksów giełdowych. Do końca roku 2008 ceny spadły do poziomu 40 USD/ bbl, czyli do poziomu cen zbliżonych do 2002 roku. Natomiast od początku roku 2009 rozpoczął się silny trend wzrostowy. Oczywiście trzeba pamiętać, że uśrednione ceny do wartości miesięcznych nie pokazują tak dużej zmienności, jakie na wszystkich giełdach doświadcza ten surowiec. Najważniejsze czynniki wpływające na ceny ropy to: stan zapasów, kurs dolara wobec innych walut, limity produkcji państw OPEC (kraje te odpowiadają za 40 % eksportu tego surowca) oraz zapotrzebowanie z takich krajów jak Chiny i Indie. W ostatnich miesiącach 2011 r. także wydarzenia geopolityczne w krajach Afryki Północnej (głównie Libii 1 ) także wpływają na ceny ropy naftowej na giełdach światowych. Na rysunku 4 przedstawiono zmiany cen miesięcznych ropy Brent, Dubai i WTI w okresie Ropa WTI jest ropą lekką (gęstość około 40API) o niskiej zawartości siarki, jest generalnie najdroższą ropą. Ceny ropy Brent (około 38API) zazwyczaj plasują się na poziomie pośrednim pomiędzy WTI a ropą Dubaj (około 32API). Ropa WTI jest wskaźnikową ropą dla rynku amerykańskiego, Brent dla rynku europejskiego, a Dubaj dla rynku azjatyckiego [9]. W ostatnim okresie ropa Brent (ze względu na uwarunkowania europejskie) jest najdroższą a i spread z cenami WTI osiągnął poziom USD/bbl. Tak duża różnica na korzyść ropy Brent nie była wcześniej obserwowana i potwierdza fakt, że następuje regionalizacja cen surowców energetycznych. Poziomy cen na poszczególnych rynkach odbiorców zaczynają się kształtować odmiennie przy zbliżonych tendencjach zmian. Dotyczy to zwłaszcza takich surowców jak: ropa, wę- 1 Libia, członek Organizacji Państw Eksportujących Ropę Naftową, produkuje ok. 1,58 milionów baryłek dziennie (ok. 2 % globalnej produkcji ropy naftowej), zgodnie z danymi MAE za styczeń 2011 r. Większa część surowca (ok. 1,49 miliona baryłek dziennie) jest przeznaczane na eksport na Europę przypada ok. 85 % eksportu libijskiego surowca Rys. 3. Porównanie średnich rocznych cen węgla dla energetyki zawodowej w Polsce z cenami spot CIF ARA i FOB Rosja (porty bałtyckie) Źródło: opracowanie własne
5 310 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2011 Rys. 4. Zmiany cen miesięcznych ropy Brent, Dubai i WTI w okresie Źródło: opracowanie własne na podstawie [23] giel, gaz. W przypadku ropy naftowej różnice cen pomiędzy poszczególnymi gatunkami ropy WTI, Brent i Dubai, które są wskaźnikowe (dla rynku amerykańskiego, europejskiego i azjatyckiego) dla danego rejonu geograficznego do roku 2010 nie przekraczały 3 USD/bbl, obecnie dochodzą do już do poziomu ok. 15 USD/bbl. Podobne gwałtowne zmiany cen można zaobserwować na rynku gazu. W skali światowej nie ma jednolitego rynku gazu ziemnego, tak więc poziom cen paliwa gazowego na głównych rynkach lokalnych i w ramach różnych kontraktów jest zróżnicowany. Na rysunku 5 przedstawiono porównanie cen gazu na rynku europejskim, amerykańskim oraz w dostawach gazu LNG do Japonii. W Europie dominują kontrakty długoterminowe. Taki sposób handlu gazem w dużej części wymuszał na odbiorcach europejskich Gazprom. Ceny te są związane z cenami ropy naftowej i jej produktów, ale podążają za zmianami cen ropy z pewnym opóźnieniem (od 1 do 3 kwartałów). Obecnie ceny gazu ziemnego są ponad 100 % wyższe niż na rynku amerykańskim. W USA przeważają kontrakty spotowe, tak więc bieżące zmiany cen na rynku spot są od razu dyskontowane na rynku gazu. Ceny spot w USA kształtowane są głównie na giełdzie NYMEX. Są to ceny określane w Henry Hub w Luizjanie nad Zatoka Meksykańską. Jest to najważniejsze miejsce handlu gazem w USA, które zapewnia połączenia z 14 gazociągami międzystanowymi i lokalnymi. Dodatkowo w USA nastąpił w ostatnich latach dynamiczny wzrost wydobycia gazu ze złóż niekonwencjonalnych, głównie gazu łupkowego, którego koszty pozyskania, dzięki postępowi technologicznemu są coraz niższe i przez to ceny gazu w USA są znacząco niższe. Rok 2010 był drugim rokiem z rzędu, w którym USA zostały największym producentem gazu ziemnego. Dzięki wzrostowi wydobycia gazu w ostatnich latach (mld m3): 2006 r. 518,1; 2008 r. 564,5; 2010 r. 604,2 w USA stopniowo maleje udział importu tego surowca w bilansie gazu. Prognozy zakładają dalsze utrzymanie się trendów w zakresie wzrostu wydobycia gazu ze złóż niekonwencjonalnych oraz zmniejszenie udziału importu tego surowca [29]. Najwyższe ceny w tym zestawieniu maja ceny gazu LNG w dostawach do Japonii. Japonia jest największym odbiorcą gazu LNG i sprowadza go ponad 90 mld m3 rocznie (rys. 5). Wydaje się, że w niedalekiej przyszłości rosnąca podaż gazu LNG wpłynie znacząco nie tylko na ceny gazu, ale także na formy zawierania kontraktu. Trzeba jednak wspomnieć, że nie zawsze na rynkach spot można kupić taniej. Na rysunku 6 przedstawiono porównanie notowań cen spot (na giełdach) ropy Brent, węgla CIF ARA oraz gazu ziemnego (Hub Zeebrugge) w okresie od stycznia 2010 roku do końca marca 2011 roku Hub Zeebruggen (Belgia) jest jednym z największych węzłów handlu tego surowa w Europie. Huby gazowe odgrywają coraz większa role na konkurencyjnym rynku gazu ziemnego. Najważniejsze huby w Europie to: NBP (Wielka Brytania), Zeebrugge, Eden (Niemcy) oraz TTF (Holandia). W tablicy 3 zaprezentowano porównanie cen rocznych ropy naftowej (Brent), gazu ziemnego (USA, UE) z cenami węgla na poziomie CIF ARA dające możliwość porównanie poziomów oraz zmienności cen najważniejszych surowców energetycznych. W jednostkach porównywalnych (USD/GJ) przez cały okres ceny ropy są ponad 3-krotnie wyższe od cen węgla, w przypadku gazu UE widać spadek tej relacji z poziomu 314 % w 2006 roku do poziomu 183 % w I kwartale Tablica 3. Porównanie cen rocznych ropy naftowej (Brent), gazu ziemnego (USA, UE) z cenami węgla na poziomie CIF ARA Okres Ropa Brent Gaz UE Gaz USA Węgiel CIF ARA Ceny nośników energii w USD/GJ * Porównanie do cen ropy (Brent = 100) % 314% 249% % 230% 188% % 217% 143% % 295% 134% % 215% 114% * 321% 183% 81% 100 * rok 2011 obejmuje I kwartał Źródło: obliczenia własne na podstawie danych [22,23,24,26]
6 Nr 7-8 PRZEGLĄD GÓRNICZY 311 Rys. 5. Porównanie cen gazu na rynku europejskim, amerykańskim oraz w dostawach gazu LNG do Japonii Źródło: opracowanie własne na podstawie danych [23] Rys. 6. Porównanie notowań dziennych cen spot ropy Brent, wegla CIF ARA i gazu ziemnego (Hub Zeebrugge) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych [22,23,26,27,32] 2011 roku. Zwraca uwagę fakt, że w przypadku gazu ziemnego w przeliczeniu na GJ ceny gazu są w USA niższe niż ceny węgla na rynku europejskim. Odniesiony sukces w zakresie zagospodarowania złóż gazu łupkowego w USA ma pewien wpływ na globalny rynek gazu, a także jest istotny z punktu widzenia Polski. Ostatni raport opracowany na zlecenie U.S. Information Energy Administration, opublikowany w kwietniu 2011 roku ukazuje duży potencjał wydobywanych zasobów gazu łupkowego w Polsce (tabl. 4). Jak można zauważyć z tablicy 4, wg szacunków IEA Polska ma największe zasoby gazu łupkowego ze wszystkich państw europejskich. Jednakże niezbędna jest kontynuacja prac poszukiwawczych dla potwierdzenia wielkości zasobów gazu łupkowego. Obecność czołowych koncernów branży naftowej i gazowej (m.in.: ExxonMobil, Chevron, Marathon Oil), mających doświadczenia w zagospodarowaniu złóż gazu łupkowego, zwiększa prawdopodobieństwa sukcesu realizacji projektu poszukiwania niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego. 4. Podsumowanie Zmiany cen surowców energetycznych w analizowanym okresie (I kwartał) można podzielić na trzy okresy. W pierwszym okresie wzrost cen trwał kilka lat na wszystkich rynkach surowców energetycznych po którym w połowie 2008 roku nastąpiło gwałtownie załamanie cen w wyniku kryzysu gospodarczego, którego symbolem był upadek banku Lehman Brothers. W wyniku zaistniałej sytuacji ceny w bardzo krótkim czasie około 9 miesięcy spadły do poziomów redukujących cały poprzedni wzrost cen. Reakcja rynków ropy, węgla i gazu w USA była prawie jednoczesna. Natomiast spadek średnich cen gazu ziemnego w UE i gazu LNG nastąpił z opóźnieniem 3 do 4 miesięcy. Obecnie ceny wszystkich surowców są w trendzie wzrostowym trwającym już ponad dwa lata. Ten trend wzrostowy uległ wzmocnieniu w wyniku obecnej sytuacji politycznej w krajach Północnej Afryki i niektórych państwa organizacji (OPEC). Jak duże od 2006 od 2010 roku były wahania cen (średniomiesięcznych) świadczy zestawienie w tablicy 5.
7 312 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2011 Tablica 4. Państwa o największych zasobach gazu łupkowego Kraj bln m 3 Chiny 36,1 USA 24,4 Argentyna 21,9 Meksyk 19,3 RPA 13,7 Australia 11,2 Kanada 11,0 Libia 8,2 Algieria 6,5 Brazylia 6,4 Polska 5,29 Francja 5,09 Norwegia 2,35 Ukraina 1,19 Szwecja 1,16 Ogółem 173,78 Źródło: opracowano na podstawie [30] Tablica 5. wahania cen średniomiesięcznych Cena Węgiel CIF ARA USD/tonę Ropa średnia USD/bbl Gaz Europa Gaz USA USD/1000 m 3 Gaz LNG minimalna maksymalna różnica W przypadku węgla różnica cen między ceną maksymalna, a minimalna wyniosła 155 USD/t, w przypadku ropy (średnia z trzech gatunków WTI, Brent i Dubaj) 91 %. Jeszcze większe zmiany cen obserwujemy na rynku gazu na którym ta wartość wyniosła aż 272 USD/1000 m 3 dotyczyło to rynku amerykańskiego. Dane świadczą, że gospodarka światowa będzie się musiała przyzwyczaić do gwałtowanych zmian cen surowców energetycznych mogących przebiegać w stosunkowo krótkim czasie. Oprócz czynników związanych z podażą i popytem na surowce energetycznym coraz większe znaczenie mają czynniki polityczno-społeczne (związane z sytuacją na Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej), skutki katastrof naturalnych (skutki trzęsienia ziemi w Japonii i jej wpływ na gospodarkę światową), czynniki ekonomiczne (kryzys zadłużeniowy w Europie i jego wpływ na strefę euro), czynniki ekologiczne. Wiele czynników oddziaływuje na siebie wzajemnie co jeszcze bardziej utrudnia przewidywanie przyszłej sytuacji. Obecne trendy na rynkach surowców energetycznych rozwijają się w sposób dynamiczny i nieprzewidywalny. Zwłaszcza w przypadku ropy naftowej o cenie ropy decyduje nie realny popyt na ten surowiec ale transakcje na rynku finansowym. W 2008 roku w okresie najwyższych cen obroty na rynkach finansowych (gdzie handluje się papierem a nie rzeczywistym surowcem) sięgały miliarda baryłek dziennie. Obecnie te obroty sięgają około 400 mln bbl/dn (mln baryłek dziennie). Można wspomnieć, że dzienne zapotrzebowanie gospodarki światowej na ropę to około mln bbl. Rynki surowców energetycznych jak wynika to z przedstawionych porównań są ze sobą silnie powiązane i występujące tendencje zmian mają stosunkowo zgodne przebiegi. Zakładając optymistyczny scenariusz realizacji projektu poszukiwań gazu w złożach niekonwencjonalnych w Polsce (potwierdzenie wysokich szacunków wielkości zasobów, niskie koszty jego eksploatacji), należy przypuszczać, że spowoduje zmiany w bilansie energetycznym kraju polegające na zwiększeniu udziału paliw gazowych. Niskie jednostkowe zużycie zarówno gazu ziemnego (377 m 3 /osobę), jak i energii elektrycznej (3,09 MWh/osobę) wskazują na znaczny potencjał rozwoju zarówno rynku gazu ziemnego, jak i energii elektrycznej w Polsce. Liberalizacja rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego wpłynie pozytywnie na dynamikę ich rozwoju [11]. Należy przypuszczać, że zwiększone wykorzystanie gazu ziemnego w sektorze wytwarzania energii elektrycznej, będzie pomocne dla wypełnienia europejskich uregulowań w zakresie oddziaływania sektora wytwarzania energii elektrycznej na środowisko. Literatura 1. Blaschke W.: Ceny węgla kamiennego rynek polski i międzynarodowy. Mat. Szkoły Eksploatacji Podziemnej. Sympozja i konferencje nr 41. Wyd. Instytut GSMiE PAN. Kraków ss Blaschke W., Grudziński Z.: Węgiel kamienny energetyczny. Cz. I. Ceny światowe - wartość węgla. Wiadomości Górnicze. 1996, nr 9, s Blaschke W, Grudziński Z.: Węgiel kamienny energetyczny. Cz. II. Ceny światowe parytet importowy. Wiadomości Górnicze. 1996, nr 9, s Blaschke W., Grudziński Z.: Parytet importowy węgla w świetle doświadczeń cenotwórstwa w Polsce i w Unii Europejskiej. Czasopismo Techniczne KTT. Kraków, nr ss Blaschke W, Lorenz U.: Koncepcja parytetu importowego węgla energetycznego. XI Konferencja z cyklu: Zagadnienia surowców energetycznych w gospodarce krajowej: Koszty i ceny pierwotnych nośników energii a koszty i ceny energii finalnej z nich wytworzonej. Zakopane, 5-8 października KGSM PAN - Centrum PPGSMiE PAN. Sympozja i konferencje. Wyd. Centrum PPGSMiE PAN. Kraków. 1997, z. 28, ss Blaschke W., Mokrzycki E., Blaschke S. A., Grudziński Z.: Ceny węgla kamiennego w handlu międzynarodowym. Przegląd Górniczy. 1991, nr 2, s Blaschke W., Mokrzycki E.: Problem określenia poziomu cen węgla kamiennego energetycznego na podstawie wartości węgla w świetle cen importowych. Mat. III Konf. Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi. Zakopane. Sympozja i Konferencje. Wyd. Centrum PPGSMiE PAN. Kraków. 1993, nr 9, s Grudziński Z.: Wskaźniki cen węgla energetycznego na rynkach międzynarodowych. Polityka Energetyczna tom 8, z. specjalny. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, 2005 Kraków, s Grudziński Z.: Relacje cen surowców energetycznych na rynkach światowych. Przegląd Górniczy Nr 11-12, s Wyd. ZG SITG Katowice, Grudziński Z.: Analiza cen węgla energetycznego na rynkach międzynarodowych z wykorzystaniem elementów analizy technicznej. Przegląd Górniczy, 2011, Nr 1-2, s Wyd. ZG SITG Katowice. 11. Kaliski M., Frączek P., Szurlej A.: Liberalizacja rynku gazu ziemnego a rozwój podziemnych magazynów gazu w Polsce, Polityka Energetyczna, 2010, Tom 13, Zeszyt 2, s Lorenz U.: Ceny węgla energetycznego w imporcie do krajów Unii Europejskiej oraz w hipotetycznym imporcie do Polski porównanie parytetów importowych. Przegląd Górniczy Nr. 1. ss Lorenz U.: Rola wskaźników cen w międzynarodowym handlu węglem energetycznym. Polityka Energetyczna, 2006, tom 9, z. specjalny. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków, s Lorenz U.: Wzrosty i spadki cen węgla energetycznego na świecie w 2008 roku. Przegląd Górniczy, 2009, Nr 3-4 ( ), Wyd. ZG SITG Katowice, s. 1 8
8 Nr 7-8 PRZEGLĄD GÓRNICZY Lorenz U., Grudziński Z.: Krótkoterminowa prognoza cen węgla energetycznego. Polityka Energetyczna, 2006, tom 9, z.1. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków, s Lorenz U., Grudziński Z.: Perspektywy dla międzynarodowych rynków węgla energetycznego. Polityka Energetyczna, 2007, tom 10, z. specjalny 2. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków, s Lorenz U.: Parytet importowy węgla kamiennego energetycznego. Studia, Rozprawy, Monografie nr 82. Wyd. Instytutu GSMiE PAN. Kraków s Lorenz U.: Parytet importowy węgla energetycznego. Czasopismo Techniczne KTT. Kraków, nr s Lorenz. U., Grudziński Z.: Międzynarodowe rynki węgla kamiennego energetycznego. Studia Rozprawy Monografie Nr , Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków, s Marzec R., Wrześniewski J.: Relacje cen na rynku kontraktów długoi krótkoterminowych węgla energetycznego importowanego do UE oraz cen eksportowych polskiego węgla energetycznego w latach Materiały XXIV Konferencji z cyklu: Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej. Surowce Energia Klimat. Zakopane, października 2010 r. Zeszyty Naukowe Nr Stala-Szlugaj K.: Import węgla koleją zza wschodniej granicy uwarunkowania logistyczne. Przegląd Górniczy 2010, Nr 3-4, s Wyd. ZG SITG Katowice. 22. Argus Coal Daily International. Wyd Argus Media Ltd 23. Bank Światowy Global Commodity Markets 24. CTI Coal Trader International. Wyd. Platts 25. Euracoal Market Report ICR International Coal Report. Wyd. Platts The McGraw Hill Companies, England 27. ICR Coal Statistics Monthly (sierpień 2009). Wyd. Platts McGraw Hill Companies, England 28. Regions Outside the United States. April U.S. Information Energy Administration 2011 a U.S. Information Energy Administration 2011 b World Shale Gas Resources: An Initial Assessment of 14 Regions Outside the United States, 5 April. 31. VDKI Verein der Kohlenimpoteure Annual Report Facts and Trends wydania z lat
Debata: www.kgo.agh.edu.pl. Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Aktualna sytuacja na międzynarodowych rynkach węgla kamiennego
Kraków, 11 czerwca 212 Debata: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Aktualna sytuacja na międzynarodowych rynkach węgla kamiennego Prof. dr hab. inż. Wiesław Blaschke dr inż. Zbigniew Grudziński
Bardziej szczegółowoRelacje cen surowców energetycznych na rynkach światowych
Nr 11-12 PRZEGLĄD GÓRNICZY 9 UKD: 622.323: 553.98: 662.6/.7: 620.91-032.31: 338.5(100): 339.166(100): 338.1(100): Relacje cen surowców energetycznych na rynkach światowych Dr inż. Zbigniew Grudziński*
Bardziej szczegółowoZbigniew Grudziński. Ceny węgla energetycznego w imporcie do Europy SZANSA DLA POLSKI
marzec kwiecień 4. Wyd. GIPH, Katowice, s. 6 7. Biuletyn Górniczy nr 3 4 (15 16) marzec kwiecień 4. Wyd. GIPH, Katowice, s. 6 7. Zbigniew Grudziński Ceny węgla energetycznego w imporcie do Europy SZANSA
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE 2015. Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY.
Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE 2015 Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY Wprowadzenie Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa Produkcja
Bardziej szczegółowoRynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego.
Rynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego. dr Tomasz Heryszek Uniwersytet Śląski w Katowicach Wiceprezes Zarządu ds. Handlowych WĘGLOKOKS S.A. Unia Europejska (EU-28)
Bardziej szczegółowoRynek węgla energetycznego w Polsce w latach
Materiały XXIX Konferencji z cyklu Zagadnienie surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, 11 14.1.215 r. ISBN 978-83-62922-51-2 Waldemar Beuch*, Robert Marzec* Rynek węgla energetycznego
Bardziej szczegółowoMetody oceny konkurencyjności paliw do wytwarzania energii elektrycznej. Wprowadzenie
Z. Grudziński dr inż., Instytut GSMiE PAN Kraków, zg@min-pan.krakow.pl Streszczenie Metody oceny konkurencyjności paliw do wytwarzania energii elektrycznej W artykule przedstawiono metodykę określania
Bardziej szczegółowoGaz ziemny w Polsce i Unii Europejskiej
Gaz ziemny w Polsce i Unii Europejskiej Gliwice, 25 września 2012 r. prof. dr hab. inż. Maciej KALISKI dr hab. inż. Stanisław NAGY, prof. AGH prof. zw. dr hab. inż. Jakub SIEMEK dr inż. Andrzej SIKORA
Bardziej szczegółowoSiedziba: Wiedeń Organ naczelny: Konferencja OPEC Organ wykonawczy: Rada Gubernatorów i Komisja Ekonomiczna oraz Sekretariat
Kartel umowa państw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej branży, mająca na celu kontrolę nad rynkiem i jego regulację (ceny, podaży, popytu). Nie jest to oddzielna instytucja. OPEC (Organization
Bardziej szczegółowoKonsumpcja ropy naftowej per capita w 2015 r. [tony]
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej per capita w [tony] 0 0,75 0,75 1,5 1,5 2,25 2,25 3,0 > 3,0 66 ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową
Bardziej szczegółowoJak gaz łupkowy wpłynie na ceny gazu dla odbiorców? - Józef Dopke
Jak gaz łupkowy wpłynie na ceny gazu dla odbiorców? - Józef Dopke WYDOBYCIE GAZU ZIEMNEGO W USA Wydobycie gazu brutto w USA [1] wynosiło 666,4 mld m 3 w 2006 roku, 698,3 mld m 3 w 2007 roku, 725,9 mld
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo energetyczne Europy w perspektywie globalnej
Akademia Finansów Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim Bezpieczeństwo energetyczne Europy w perspektywie globalnej dr Konrad Prandecki kprand@interia.pl Plan wystąpienia Znaczenie energii we
Bardziej szczegółowoZapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r.
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Zapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r. Ogólnopolska Konferencja
Bardziej szczegółowoKażde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Podstawowym używanym w Polsce pierwotnym nośnikiem energii jest: a) ropa naftowa
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce Paweł Pikus Wydział Gazu Ziemnego, Departament Ropy i Gazu VII Forum Obrotu 2014 09-11.06.2014 r., Stare
Bardziej szczegółowoWęgiel przekierowany do Azji
- Obecnie ceny węgla na świecie zarówno energetycznego jak i koksowego przeżywają trzeci w okresie 12 miesięcy okres wzrostu. We wszystkich terminalach światowych: europejskich portach ARA, RPA Richards
Bardziej szczegółowoKrajowe górnictwo węgla kamiennego w 2015 r. wybrane aspekty
Materiały XXIX Konferencji z cyklu Zagadnienie surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, 11 14.10.2015 r. ISBN 978-83-62922-51-2 Henryk Paszcza* Krajowe górnictwo węgla kamiennego
Bardziej szczegółowoPROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ
PROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ Kraje dynamicznie rozwijające produkcję kraje Azji Południowo-wschodniej : Chiny, Indonezja, Indie, Wietnam,. Kraje o niewielkim wzroście i o stabilnej produkcji USA, RPA,
Bardziej szczegółowoKonsumpcja ropy naftowej per capita w 2016 r. [tony]
Ropa: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej per capita w [tony] 0 0,75 0,75 1,5 1,5 2,25 2,25 3,0 > 3,0 76 Ropa: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową
Bardziej szczegółowoEnergetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na
Bardziej szczegółowoCeny podstawowych surowców energetycznych na rynkach międzynarodowych w 2001 roku
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 5 Zeszyt 1 2002 PL ISSN 1429 6675 Zbigniew GRUDZIŃSKI * Ceny podstawowych surowców energetycznych na rynkach międzynarodowych w 2001 roku Słowa kluczowe: wskaźniki cen, ceny,
Bardziej szczegółowoWskaŸniki cen wêgla energetycznego na rynkach miêdzynarodowych
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 8 Zeszyt specjalny 2005 PL ISSN 1429-6675 Zbigniew GRUDZIÑSKI* WskaŸniki cen wêgla energetycznego na rynkach miêdzynarodowych STRESZCZENIE. Ceny wêgla na rynkach miêdzynarodowych
Bardziej szczegółowoKonsumpcja ropy naftowej na świecie w mln ton
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej na świecie w mln ton Kraj 1965 1971 1981 1991 2001 2010 zmiana wobec 2010 udział w całości konsumpcji Stany Zjednoczone 552,1 730,6 735,3
Bardziej szczegółowoKohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarkiniskoemisyjnej
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu Wydział Energetyki i Paliw MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Ropy i Gazu Kohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarkiniskoemisyjnej
Bardziej szczegółowoRozwój energetyki gazowej w Polsce - szansa czy zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego?
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Rozwój energetyki gazowej w Polsce - szansa czy zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego? Adam Szurlej Jacek Kamiński Tomasz
Bardziej szczegółowoKIERUNKI 2014 SEKTOR ENERGETYCZNY
KIERUNKI 2014 SEKTOR ENERGETYCZNY Rola i wpływ energetyki na gospodarkę Wraz z efektem mnożnikowym energetyka tworzy 7,9% wartości dodanej; 612 tys. miejsc pracy bezpośrednio i w sektorach powiązanych;
Bardziej szczegółowoKoksownictwo Aktualna sytuacja na światowym rynku węgla koksowego i koksu. Ustroń, 6-8 października 2016
Koksownictwo 2016 Aktualna sytuacja na światowym rynku węgla koksowego i koksu Ustroń, 6-8 października 2016 Krzysztof Mysiak - Zastępca Prezesa Zarządu ds. Handlu Marta Jarno - Kierownik Zespołu Analiz
Bardziej szczegółowoUwarunkowania importu węgla koksowego do Polski
Nr 3-4 PRZEGLĄD GÓRNICZY 15 UKD: 339.562(438): 662.664: 622.333(438): 338.5 Uwarunkowania importu węgla koksowego do Polski Dr inż. Urszula Ozga-Blaschke*) Treść: Do niedawna problem importu węgla koksowego
Bardziej szczegółowoAnaliza cen węgla energetycznego na rynkach międzynarodowych z wykorzystaniem elementów analizy technicznej
51 UKD: 338.53(100)-044.96:338.516.22-084.2:622.333:662.66:339.172-084.2(100) Analiza cen węgla energetycznego na rynkach międzynarodowych z wykorzystaniem elementów analizy technicznej Dr inż. Zbigniew
Bardziej szczegółowoKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH Dr inż. LEON KURCZABINSKI Katowice, czerwiec, 2013 POZYCJA WĘGLA NA KRAJOWYM RYNKU ENERGII WĘGIEL = NIEZALEŻNO NOŚC ENERGETYCZNA ZALEŻNO
Bardziej szczegółowoUPADŁOŚCI FIRM W POLSCE
FIRM W POLSCE KLUCZOWE FAKTY W maju upadłość ogłosiły 44 firmy choć jest to wartość wyższa o,7 proc. w porównaniu z kwietniem, to jednocześnie jest to drugi najlepszy wynik od września 28 r. gdy upadły
Bardziej szczegółowoGłówne kierunki handlu ropą naftową w 2008 r. [mln ton]
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową w [mln ton] 318.5 43.4 22.4 24.4 23.8 121.7 127.6 49.5 196.9 90.9 101.3 32.6 64.7 92.0 119.7 25.4 53.1 21.4 107.6 119.4 44.5
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Instytut Ekonomiczny Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Warszawa / listopada Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego na podstawie modelu
Bardziej szczegółowoRYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH
mln ton RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH SKUP MLEKA W UE i W POLSCE Polska jest jednym z największych dostawców mleka w UE po Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii i Włoszech. W 2017 r. skup mleka w
Bardziej szczegółowoRynek drobiu: prognozy cen, spożycia i eksportu
.pl https://www..pl Rynek drobiu: prognozy cen, spożycia i eksportu Autor: Elżbieta Sulima Data: 27 września 2016 Produkcja drobiu w Unii Europejskiej stale rośnie, konsumenci wciąż bowiem chętnie spożywają
Bardziej szczegółowoRaport na temat działalności eksportowej europejskich przedsiębiorstw z sektora MSP
Raport na temat działalności Raport na temat działalności eksportowej europejskich przedsiębiorstw z sektora MSP Kierunki eksportu i importu oraz zachowania MSP w Europie Lipiec 2015 European SME Export
Bardziej szczegółowoSkutki makroekonomiczne przyjętych scenariuszy rozwoju sektora wytwórczego
Skutki makroekonomiczne przyjętych scenariuszy rozwoju sektora wytwórczego Maciej Bukowski WiseEuropa Warszawa 12/4/17.wise-europa.eu Zakres analizy Całkowite koszty produkcji energii Koszty zewnętrzne
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowy rynek węgla energetycznego
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk rok 2017, nr 98, s. 51 64 Zbigniew Grudziński* Międzynarodowy rynek węgla energetycznego Streszczenie: W artykule
Bardziej szczegółowoWyroby długie - kluczowy segment stalowego rynku. Bieżąca sytuacja i perspektywy rozwoju.
Wyroby długie - kluczowy segment stalowego rynku. Bieżąca sytuacja i perspektywy rozwoju. Jerzy Bernhard, Prezes Zarządu Stalprofil S.A. 7 listopad 2012 1 sty 02 maj 02 wrz 02 sty 03 maj 03 wrz 03 sty
Bardziej szczegółowoTrendy i perspektywy rozwoju głównych gospodarek światowych
Trendy i perspektywy rozwoju głównych gospodarek światowych Grzegorz Sielewicz Główny Ekonomista Coface w Europie Centralnej Konferencja Pomorski Broker Eksportowy Gdynia, 12 października 2016 Gospodarka
Bardziej szczegółowoMetody oceny konkurencyjności paliw do wytwarzania energii elektrycznej
Nr 5 PRZEGLĄD GÓRNICZY 9 UKD 622.333: 338.516.22: 622.339.13 Metody oceny konkurencyjności paliw do wytwarzania energii elektrycznej Methods of assessment of competitiveness of fuels for the production
Bardziej szczegółowoWyciąg z raportu. Problematyka formuł cenowych
Wyciąg z raportu Uwarunkowania gospodarcze i geopolityczne Polski sprawiają, że konieczne jest zaproponowanie modelu rynku gazu, który odpowiadał będzie na wyzwania stojące przed tym rynkiem w aspekcie
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W2 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska W2. Zasoby i zużycie gazu ziemnego w świecie i Polsce
Bardziej szczegółowoZnaczenie gazu łupkowego dla Polski i Lubelszczyzny Aspekty ekonomiczne i społeczne. Dr Stanisław Cios Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Znaczenie gazu łupkowego dla Polski i Lubelszczyzny Aspekty ekonomiczne i społeczne Dr Stanisław Cios Ministerstwo Spraw Zagranicznych Nieco historii Instalacje naftowe w Polsce, początek XX w. Nieco historii
Bardziej szczegółowoCzy spadki powrócą? Rys. 1 Zapasy ropy w USA Źródło: DOE, Bloomberg
Data publikacji: 16 lutego 2015 Czy spadki powrócą? Ubiegły tydzień był już trzecim z rzędu wzrostowym dla notowań ropy. Od dołka z końca stycznia zwyżki wynoszą już około 20 proc. Obecnie ropa WTI znajduje
Bardziej szczegółowoGÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO. W POLSCE wyniki za okres I-IX. 2015r. 03.11. 2015r
GÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE wyniki za okres I-IX. 2015r. 03.11. 2015r Zasoby bilansowe w polach zagospodarowanych 20,3 mld ton Zasoby przemysłowe 6,02 mld ton Zasoby operatywne w złożach zakładów
Bardziej szczegółowoWpływ zmian cen surowców na rynkach światowych na ceny w handlu zagranicznym Polski oraz ich efekty makroekonomiczne
Wpływ zmian cen surowców na rynkach światowych na ceny w handlu zagranicznym Polski oraz ich efekty makroekonomiczne Janusz Chojna Konferencja Ceny w handlu zagranicznym Polski na tle nowych tendencji
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa,.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami Projekcja marcowa na tle listopadowej
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe PGNiG SA III kwartał 2008 roku. 13 listopada 2008 roku
Wyniki finansowe PGNiG SA III kwartał 28 roku 13 listopada 28 roku Podstawowe wyniki finansowe GK PGNiG (mln PLN) 27 28 zmiana Przychody ze sprzedaży 3 135 3 654 17% EBIT 385 193 (5%) EBITDA 76 529 (3%)
Bardziej szczegółowoFig. 1 Szacunkowa wielkość konsumpcji paliw ciekłych w kraju po 3 kwartałach 2018 roku w porównaniu do 3 kwartałów 2017 roku.
Konsumpcja paliw ciekłych po 3 kwartałach 2018 roku Wyniki konsumpcji paliw płynnych w Polsce w roku 2018, pomimo znacznego wzrostu cen tych paliw, są korzystne dla sektora naftowego w Polsce. Dobre wyniki
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż Od początku 2018 r. na rynku krajowym ceny pszenicy konsumpcyjnej są względnie stabilne. W dniach 8 14.01.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem
Bardziej szczegółowoZałącznik 1: Wybrane założenia liczbowe do obliczeń modelowych
RAPORT 2030 Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości
Bardziej szczegółowoZwiązek między kursem dolara a ceną ropy naftowej
Małgorzata Styrczewska Związek między kursem dolara a ceną ropy naftowej Ceny ropy i dolara są ze sobą historycznie powiązane. Dolar należy do najważniejszych walut na świecie, czyli jest walutą rezerwową,
Bardziej szczegółowoRopa, gaz, węgiel tendencje zmian cen
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk rok, nr 95, s. 215 226 Zbigniew Grudziński*, Agnieszka Kowalczyk** Ropa, gaz, węgiel tendencje zmian cen Streszczenie:
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa,.7. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Projekcja PKB lipiec % 9 8 9% % % proj.centralna 9 8 7 7-8q 9q q q
Bardziej szczegółowoWymiana gospodarcza województwa podlaskiego z zagranicą - stan, perspektywy, zagrożenia
Wymiana gospodarcza województwa podlaskiego z zagranicą - stan, perspektywy, zagrożenia dr.inż. Wojciech Winogrodzki Prezes Zarządu Członek Konfederacji Lewiatan Przygotowując moje wystąpienie wykorzystałem:
Bardziej szczegółowoRynek surowców korekta czy załamanie?
Rynek surowców korekta czy załamanie? Paweł Kordala, X-Trade Brokers Dom Maklerski S.A. 1 Agenda I. Rynek ropy II. Rynek miedzi III. Rynek złota IV. Rynek srebra V. Rynki rolne (kukurydza, pszenica, soja)
Bardziej szczegółowoŚWIAT ENERGETYCZNE WEKTORY ROZWOJU
ŚWIAT ENERGETYCZNE WEKTORY ROZWOJU Autor: Mirosław Gorczyca ( Rynek Energii nr 3/2012) Słowa kluczowe: produkcja i zużycie energii, nośniki energii, regionalne aspekty zużycia energii Streszczenie. Przedstawiono
Bardziej szczegółowoGÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO. W POLSCE wyniki I półrocza 2015r r
GÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE wyniki I półrocza 2015r. 04.08. 2015r 1. W okresie styczeń-czerwiec 2015r. wydobycie węgla kamiennego ogółem wyniosło 34,3 mln ton i było niższe niż w tym samym okresie
Bardziej szczegółowoII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Bezpieczeństwo energetyczne filary i perspektywy rozwoju
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa Bezpieczeństwo energetyczne filary i perspektywy rozwoju Temat prezentacji: Rynek LNG jako jeden z filarów bezpieczeństwa energetyczne Rzeszów, 25 kwietnia 2017 Cel
Bardziej szczegółowoPrzemiany w przemyśle i usługach
Przemiany w przemyśle i usługach Grupa A Ropa naftowa jest powszechnie wykorzystywanym surowcem mineralnym, szczególnie w energetyce i transporcie. Zapisz trzy inne przykłady zastosowania ropy naftowej.
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
27.12.217 Polska energetyka 25 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Cel analizy Ekonomiczne, społeczne i środowiskowe skutki realizacji 4 różnych scenariuszy rozwoju polskiej energetyki. Wpływ na bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoWarszawa, 17 czerwca 2005 r. Taryfa PGNiG SA
Warszawa, 17 czerwca 2005 r. Taryfa PGNiG SA W dniu 16 czerwca 2005 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki podjął decyzję w sprawie wydłużenia terminu obowiązywania taryfy PGNiG SA do dnia 30 września 2005
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W Polsce ceny zbóż podstawowych, po spadku w okresie zbiorów, od września 2017 r., pomimo tygodniowych wahań, wykazują tendencję wzrostową. Na rynku unijnym
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Paweł Bućko Konferencja Rynek Gazu 2015, Nałęczów, 22-24 czerwca 2015 r. Plan prezentacji KATEDRA ELEKTROENERGETYKI Stan
Bardziej szczegółowoUnijny rynek gazu model a rzeczywistość. Zmiany na europejskich rynkach gazu i strategie największych eksporterów Lidia Puka PISM, 21.06.2012 r.
Unijny rynek gazu model a rzeczywistość Zmiany na europejskich rynkach gazu i strategie największych eksporterów Lidia Puka PISM, 21.06.2012 r. Analiza trendów Wydobycie gazu w UE w 2010 r. Holandia Wielka
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9
GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 I PLANETA ZIEMIA. ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA 1. Pierwotne wyobrażenia o kształcie Ziemi i ich ewolucja 11 2. Wszechświat. Układ Słoneczny 12 3. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa, 8.7. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Zmiana
Bardziej szczegółowoGospodarki krajów wschodzących po kryzysie. 14/03/2011 Jakub Janus
Gospodarki krajów wschodzących po kryzysie 14/03/2011 Jakub Janus 1 Plan prezentacji 1. Wzrost gospodarczy po kryzysie w perspektywie globalnej 2. Sytuacja w głównych gospodarkach 1. Chiny 2. Indie 3.
Bardziej szczegółowoKOREKTA GEOGRAFIA, KOMPENDIUM W ZARYSIE I ZADANIACH, pod redakcją Kazimierza Kucińskiego
s. 47 KOREKTA GEOGRAFIA, KOMPENDIUM W ZARYSIE I ZADANIACH, pod redakcją Kazimierza Kucińskiego tytuł podrozdziału: Zjawisko El Niño zamiast: Zjawisko El Nińo 2 Akapit 1 wiersz El Niño zamiast: El Nińo
Bardziej szczegółowoPRODUKCJA DREWNA W POLITYCE LEŚNEJ PAŃSTWA. Janusz Zaleski, Zofia Chrempińska Ministerstwo Środowiska Sękocin Stary, 20 marca 2012
PRODUKCJA DREWNA W POLITYCE LEŚNEJ PAŃSTWA Janusz Zaleski, Zofia Chrempińska Ministerstwo Środowiska Sękocin Stary, 20 marca 2012 2 Co dalej z lasami? Powierzchnia lasów, zgodnie z teorią przemian leśnictwa,
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Andrzej Patrycy* WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH 1. Węgiel
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowe rynki węgla energetycznego podaż, popyt, ceny
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk rok 2019, nr 108, s. 5 20 DOI: 10.24425/znigsme.2019.128675 Zbigniew Grudziński 1 Międzynarodowe rynki węgla
Bardziej szczegółowoRosną ceny paliw i ceny nośników energii!
.pl https://www..pl Rosną ceny paliw i ceny nośników energii! Autor: Ewa Ploplis Data: 4 czerwca 2018 Ceny paliw wzrosły o 11% w ostatnim czasie. Niepokoi to kierowców, producentów rolnych i konsumentów.
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY GAZU ŁUPKOWEGO W POLSCE
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energia PAN PERSPEKTYWY GAZU ŁUPKOWEGO W POLSCE Eugeniusz Mokrzycki Posiedzenie Plenarne Komitetu Problemów Energetyki Warszawa, 14 grudnia 2011 r. Perspektywy
Bardziej szczegółowoPolska gospodarka na tle Europy i świata gonimy czy uciekamy rynkom globalnym? Grzegorz Sielewicz Główny Ekonomista Coface w Europie Centralnej
Polska gospodarka na tle Europy i świata gonimy czy uciekamy rynkom globalnym? Grzegorz Sielewicz Główny Ekonomista Coface w Europie Centralnej VI Spotkanie Branży Paliwowej Wrocław, 6 października 2016
Bardziej szczegółowoRYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH
Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 23/2018 RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH TENDENCJE CENOWE Ceny zbytu artykułów mleczarskich Notowany w 2018 r. globalny popyt na masło, (szczególnie
Bardziej szczegółowoKIG IX MEETING 17 PAŹDZIERNIKA 2019
KIG ETING 17 PAŹDZIERNIKA w 2040 roku będzie 9,1 mld ludzi na świecie więcej o 1,7 mld niż w 2017 * WG RAPORTU WEO 2018 zużycie energii* globalnie w 2040 r będzie większe o ¼ w relacji do 2017 roku * PIERWOTNEJ
Bardziej szczegółowoKOMENTARZ TYGODNIOWY
Dane makroekonomiczne z Polski Prognozy gospodarcze dla Polski Komisja Europejska Prognozy gospodarcze dla Polski 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 4,4% 3,6% 1,0% 2,1% 2,7% 0,0% 2019 2020 Zmiana PKB, r/r Inflacja konsumentów
Bardziej szczegółowoSytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego Dr inż. Piotr SZAJNER IERiGZ-PIB ul. Świętokrzyska 20 PL 00-002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz.waw.pl Plan prezentacji Wyniki finansowe przemysłu cukrowniczego;
Bardziej szczegółowoRYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH
RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH TENDENCJE CENOWE Ceny zbytu artykułów mleczarskich W ślad za wzrostem cen masła na rynkach zagranicznych również w Polsce ceny tego tłuszczu wykazują tendencję wzrostową. Według
Bardziej szczegółowoA wydawałoby się, że podstawą są wiatraki... Niemcy idą "w słońce"
A wydawałoby się, że podstawą są wiatraki... Niemcy idą "w słońce" Autor: Jacek Balcewicz ("Energia Gigawat" - nr 10-11/2014) Niemcy są uważane za trzecią gospodarkę świata i pierwszą gospodarkę Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoSprawozdanie Zarządu z działalności Stalprofil S.A. i jego Grupy Kapitałowej w 2012 roku. 12 czerwiec
Sprawozdanie Zarządu z działalności Stalprofil S.A. i jego Grupy Kapitałowej w 2012 roku 12 czerwiec 2013 1 Struktura akcjonariatu Stalprofil SA na dzień 31.12.2012r. Akcjonariusz Ilość akcji razem Udział
Bardziej szczegółowoKomitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.:
Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Wpływ polityki Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe Grupy PGNiG za 2015 rok. 4 marca 2016 r.
Wyniki finansowe Grupy PGNiG za 2015 rok 4 marca 2016 r. Spadek cen ropy naftowej i gazu ziemnego obniżył EBITDA Grupy o 4% 6% 36 464 34 304 9% 4% 14% 24% 5,1 mld PLN - eliminacje pro forma przychodu i
Bardziej szczegółowoPotencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro
Kwiecień 2013 Katarzyna Bednarz Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro Jedną z najważniejszych cech polskiego sektora energetycznego jest struktura produkcji
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa,.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami Projekcja listopadowa na tle
Bardziej szczegółowoCo kupić, a co sprzedać :25:37
Co kupić, a co sprzedać 2015-06-10 16:25:37 2 Francja od lat jest największym europejskim eksporterem kosmetyków; wartość francuskiego eksportu szacuje się na prawie 4,5 mld euro. W III kw. 2013 r. nastąpiło
Bardziej szczegółowoRYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH
tys. ton RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH TENDENCJE CENOWE Ceny zbytu artykułów mleczarskich Na rynku krajowym od lutego 2018 r. utrzymuje się wzrostowa tendencja cen zbytu masła. Zakłady monitorowane w ramach
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKIE PRIORYTETY W ZAKRESIE ENERGII
EUROPEJSKIE PRIORYTETY W ZAKRESIE ENERGII Prezentacja J.M. Barroso, przewodniczącego Komisji Europejskiej, na szczyt Rady Europejskiej w dniu 4 lutego 2011 r. Spis treści 1 I. Dlaczego polityka energetyczna
Bardziej szczegółowodr Piotr SZAJNER IERiGŻ-PIB ul. Świętokrzyska Warszawa Rynek serów i twarogów w Polsce i UE
dr Piotr SZAJNER IERiGŻ-PIB ul. Świętokrzyska 20 00-002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz.waw.pl Rynek serów i twarogów w Polsce i UE Produkcja serów w Polsce [1.] tys. ton 800 600 400 200 0 2000 2004 2008
Bardziej szczegółowoKonsumpcja paliw ciekłych po 3 kwartałach 2016 roku
Konsumpcja paliw ciekłych po 3 kwartałach 2016 roku Po 3 kwartałach 2016 roku wyniki rynkowe sektora paliwowego w Polsce były jeszcze lepsze, niż po I półroczu br. Przyczyniła się do tego znaczna poprawa
Bardziej szczegółowoRYNEK PRODUKTÓW MLECZARSKICH
RYNEK PRODUKTÓW MLECZARSKICH TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny artykułów mleczarskich W pierwszym tygodniu czerwca 2015 r. na rynku krajowym podrożało masło, pełne mleko w proszku, a także większość serów
Bardziej szczegółowoHandel zbożem na świecie - jakich cen można się spodziewać?
.pl Handel zbożem na świecie - jakich cen można się spodziewać? Autor: Ewa Ploplis Data: 28 listopada 2017 Jak przedstawia się handel zbożem na świecie? Jaka jest światowa podaż zbóż w tym sezonie? Gdzie
Bardziej szczegółowoZASOBY SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH POLSKI a
ZASOBY SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH POLSKI a BEZPIECZEŃSTWO ENRGETYCZNE W HORYZONCIE 2050 ROKU Dr Michał Wilczyński Zdefiniujmy bezpieczeństwo energetyczne bezpieczeństwo dostaw tj. zapewnienie ciągłości i
Bardziej szczegółowoPolski węgiel dla potrzeb gospodarki w Polsce
Polski węgiel dla potrzeb gospodarki w Polsce Zmiany w miksie energetycznym Unii Europejskiej Unia Europejska 1990 stałe paliwa 2017 paliwo jądrowe 26% 20% paliwo jądrowe 31% stałe paliwa 39% Unia Europejska
Bardziej szczegółowoStrategia PGNiG wobec zagranicznych rynków gazu GAZTERM 2019
Strategia PGNiG wobec zagranicznych rynków gazu GAZTERM 2019 PGNiG na zagranicznych rynkach gazu Norwegia 24 koncesje, LNG Wlk. Brytania, Londyn Polska 198 koncesji wydobywczych 47 poszukiwawczych i poszukiwawczo-rozpoznawczych
Bardziej szczegółowoCeny węgla kamiennego energetycznego w kraju i na rynkach międzynarodowych
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 6 Zeszyt specjalny 2003 Wyd. Instytut GSMiE PAN Kraków s. 285 296 PL ISSN 1429 6675 Urszula LORENZ *, Zbigniew GRUDZIŃSKI * Ceny węgla kamiennego energetycznego w kraju i na rynkach
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Bardziej szczegółowoCeny nawozów mineralnych - czy w 2017 roku będą stabilne?
.pl https://www..pl Ceny nawozów mineralnych - czy w 2017 roku będą stabilne? Autor: Ewa Ploplis Data: 24 czerwca 2017 Zwiększa się zapotrzebowanie na nawozy mineralne na krajowym rynku. Jednocześnie występuje
Bardziej szczegółowo