Spis treści. I. Pieniądze rosną na drzewach. Wstęp 6. II. Dlaczego twarde aktywa? Ewolucja w kierunku tradycyjnej klasy aktywów 23

Transkrypt

1 Opracowanie

2 Spis treści I. Pieniądze rosną na drzewach Wstęp 6 II. Dlaczego twarde aktywa? Ewolucja w kierunku tradycyjnej klasy aktywów Atrakcyjna oferta inwestycyjna Szeroki wachlarz możliwości inwestycyjnych 26 III. Dlaczego lasy? Perspektywa globalna 30 a) Duży potencjał rynku 31 b) Wartości miękkie inwestycji 33 c) Dlaczego świat inwestuje w ziemię? 34 d) Zasoby leśne w Europie miliony indywidualnych inwestorów 38 e) Podsumowanie rynku inwestycji w lasy Perspektywa polska 42 a) Dlaczego warto inwestować w lasy? 43 b) Bezpieczeństwo zwrotu kapitału główne założenia 43 Zasoby leśne w Polsce 44 Zmiany cen drewna 46 System sprzedaży drewna w Polsce 49 Krajowy Program Zwiększania Lesistości 51 Dopłaty bezpośrednie 54 c) Płynność inwestycji 55 d) Bezpieczeństwo nadzoru 55 e) Bezpieczeństwo operacyjne 55 f) Czynniki ryzyka wpływające na stan zdrowia lasów w Polsce 57 IV. WI Lasy Polskie Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Polityka inwestycyjna funduszu Planowany udział funguszu na rynku surowca drzewnego Filozofia funduszu Realizacja projektu Nasi eksperci 67 V. Parametry Funduszu 68 Nota Prawna 69 3

3 Pieniądze rosną na drzewach

4 Czy pieniądze rosną na drzewach? W literaturze dziecięcej często używa się takiego określenia, aby wytłumaczyć młodemu czytelnikowi, że zachowanie rozsądku w wydawaniu pieniędzy jest cechą bezcenną. Tę pierwszą lekcję ekonomii, jaką dostaje się od świata, rozumie nawet przedszkolak. Wszak wraz z nadejściem wiosny, co można sprawdzić namacalnie, drzewa zaczynają pokrywać się zielonymi liśćmi, ale pieniędzy próżno na nich szukać. Jednak pogląd, że pieniądze nie rosną na drzewach nie jest domeną zarezerwowaną wyłącznie dla najmłodszych czytelników. Stwierdzenie to jest tak silnie zakorzenione w naszym kręgu kulturowym, że bywa równie często używane w poważnej literaturze skierowanej do pełnoletniego czytelnika. W świecie dorosłych zastrzeżenie, że pieniądze nie rosną na drzewach jest wykorzystywane dokładnie dla tych samych celów, dla których nasi najmłodsi czytelnicy dowiadywali się od rodziców, że pieniądze należy szanować. Również fachowe poradniki dla inwestorów podejmujące kwestie zarządzania własnymi pieniędzmi nie stronią od tego powiedzenia. Bardzo często już same tytuły takich pozycji krzyczą z okładki: Pieniądze nie rosną na drzewach. Dowiedz się, jak możesz zarabiać więcej. My jednak tak nie uważamy, ponieważ nawet w tak realnym świecie jak rynek kapitałowy lasy są doskonałym miejscem, gdzie pieniądze nie tylko rosną, ale też mogą przynosić inwestorom atrakcyjne stopy zwrotu. Większe niż tradycyjne klasy aktywów. Niezależnie od funkcji ekonomicznych, zanim jeszcze las stał się produktem inwestycyjnym od zawsze był i jest cudem natury, a jego zalety dla człowieka i naszej planety są nie do przecenienia. Las to fabryka tlenu jedna dorosła sosna produkuje tlen niezbędny do życia trzech osób. Lasy na całej Ziemi zaspokajają połowę zapotrzebowania na tlen wszystkich organizmów żywych, produkując go rocznie około 26 mld ton. Lasy także absorbują dwutlenek węgla jeden hektar wchłania rocznie ton CO 2. Las chroni nas przed szkodliwym wpływem przemysłu, osłania wodę i glebę, jest ulubionym miejscem wypoczynku, ostoją dla tysięcy gatunków roślin i zwierząt. Cieszy nasze oczy i koi duszę. Za sprawą kryzysu w latach inwestorzy z wieloletnią praktyką zaczęli odchodzić od lokowania kapitału w tradycyjne klasy aktywów. Zaczęli poszukiwać innych sposobów na pomnażanie nadwyżek finansowych. Ich zainteresowanie zwróciło się ku aktywom o niższej zmienności, które są niezależne od perturbacji na rynkach finansowych i pozwalają wygenerować solidne stopy zwrotu. Stąd rosnąca popularność inwestycji alternatywnych, a wśród nich obok nieruchomości i gruntów rolnych znajdują się również lasy. Stały się one bezpieczniejszym miejscem na lokatę kapitału niż akcje czy obligacje. Niskie stopy procentowe na całym świecie postawiły pod znakiem zapytania opłacalność inwestycji w klasyczne depozyty bankowe czy dłużne papiery wartościowe. Zwrot na poziomie nie większym niż 2% rocznie od zainwestowanego kapitału to nie jest wystarczający zysk dla wymagających inwestorów. A co z innymi, bardziej ryzykownymi instrumentami jak akcje czy obligacje korporacyjne? Wstęp Niestety, nie jest lepiej. W tym przypadku zasadniczym problemem jest to, że obok potencjalnie wyższego zwrotu z zaangażowanego kapitału istnieje całkiem duże ryzyko straty znacznej części lub całości zainwestowanych środków. Jeżeli przyjrzymy się najbardziej prestiżowemu indeksowi warszawskiej giełdy WIG20, który jako jedyny na rodzimym rynku zapewnia płynność walorów i możliwość wyjścia z inwestycji, zobaczymy, że w latach obsunięcia kapitału dochodziły do 40% zainwestowanego kapitału, a w do 30%. Inwestując w akcje trzeba być zawsze gotowym na poniesienie wysokich strat. Lokowanie kapitału w obligacje korporacyjne, oferujące ok. 6-10% odsetek brutto też nie jest najlepszą rekomendacją, tym bardziej, że walory te nie posiadają zwykle żadnych ratingów, a propo- 7

5 nowane zabezpieczenia emisji okazywały się często niewystarczające i trudno egzekwowalne. Tylko w pierwszym półroczu 2014 roku obligacji nie wykupiło 12 z 51 emitentów w Polsce, co stanowi aż 24 %. Przy tak dużym odsetku niewypłacalności emitentów, proponowane oprocentowanie nie jest adekwatne do ponoszonego ryzyka. Obecne uwarunkowania rynkowe tworzą istotne wyzwania. Sprawiają, że inwestorzy na całym świecie poszukują nowych rozwiązań inwestycyjnych mających potencjał zwiększenia dochodów oraz zmniejszenia zmienności i ryzyka. Ich uwagę przyciągają aktywa oparte na procesach gospodarczych, które nie są skorelowane z rynkami finansowymi. Gwarancja stabilnego biologicznego wzrostu wartości surowca Zabezpieczenie wartości majątku Ochrona przed inflacją To właśnie realne, twarde aktywa, będące rdzeniem gospodarki, takie jak grunty rolne, nieruchomości, czy zasoby leśne zapewniają inwestorom znacznie większy komfort inwestycyjny, bezpieczeństwo zainwestowanych środków i stabilność przychodów. Co jest niezwykle istotne, aktywa te są nieskomplikowane i stanowią ochronę przed rosnącą inflacją i spadkami na giełdzie. Stabilność cen surowca w czasie AKTYWA LEŚNE Bezpieczeństwo operacyjne Brak korelacji z rynkami finansowymi, niższe ryzyko utraty zainwestowanych środków oraz zdecydowanie większy potencjał dochodowy niż ten, który zapewniają dzisiejsze rynki finansowe powoduje, że inwestorzy na całym świecie coraz chętniej przeznaczają swoje środki na prawdziwe, namacalne aktywa. Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego Gwarancja atrakcyjnego zwrotu w długim okresie Dobrym przykładem są światowi giganci inwestycyjni największe fundusze emerytalne, które już od 1995 roku zaczęły zmniejszać swoją ekspozycję na lokaty bankowe oraz instrumenty o stałym dochodzie - przede wszystkim obligacje skarbowe, na rzecz inwestycji w aktywa alternatywne. Alokacja kapitału w ten segment rynku wzrosła w tym czasie z 5 do 18%. Obserwując sytuację na rynkach finansowych jesteśmy przekonani, że twarde aktywa stają się pełnoprawną kategorią inwestycji i nikt, kto będzie chciał zdywersyfikować swój portfel inwestycyjny nie będzie mógł ich ignorować. Pieniądze rosną na drzewach Wśród wielu istniejących aktywów funkcjonujących na rynku kapitałowym, lasy oraz drewno wyróżniają się w sposób szczególny. Dlatego korzystając z doświadczenia Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Skandynawii, postanowiliśmy zaoferować polskim inwestorom możliwość osiągania zysków z aktywów leśnych. Dane z tych krajów jednoznacznie wskazują, iż uprawy leśne stanowią inwestycje o niskim poziomie ryzyka, skorelowane w bardzo niewielkim stopniu z innymi kategoriami aktywów na rynkach finansowych takimi jak akcje lub obligacje. W odróżnieniu od wielu innych podstawowych produktów obecnych na rynkach finansowych, wartość inwestycji leśnych będzie wzrastać drzewa w lasach rosną niezależnie od koniunktury rynkowej. Zalety inwestycji w zasoby leśne w połączeniu z naszym doświadczeniem w inwestowaniu oraz zarządzaniu funduszami alternatywnymi to mocne argumenty, które skłoniły nas do wzbogacenia naszej oferty o nowy fundusz WI Lasy Polskie FIZ AN. Badając i analizując rynek inwestycji leśnych na świecie uwierzyliśmy, że pieniądze rosną na drzewach i nie trzeba wiele wysiłku, żeby je zebrać. W niniejszym Opracowaniu mamy zamiar udowodnić, że się nie mylimy. Bezpieczeństwo operacyjne Fundusz będzie nabywał najtańsze grunty w celu zakładania upraw leśnych. Weryfikacja gruntów pod względem przydatności do zalesienia przeprowadzana będzie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Po dopełnieniu wszystkich formalności związanych z zakupem gruntów Fundusz otrzyma od miejscowego nadleśnictwa Plan Zalesienia. Po lustracji gruntów zostanie ustalony m.in. skład gatunkowy, wykonanie prac przygotowawczych i zalesieniowych. Uprawy będą zakładane oraz utrzymywane zgodnie z wymaganiami Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (dalej: Lasy Państwowe), podmiotem zarządzającym prawie 8 mln ha lasów przy całkowitej powierzchni lasów w Polsce przekraczającym nieznacznie 9 mln ha. Ta największa w Unii Europejskiej organizacja zarządzająca lasami należącymi do Skarbu Państwa jest także jedynym liczącym się dostawcą surowca drzewnego w naszym kraju. O optymalny rozwój upraw leśnych będą dbali pracownicy Zakładów Usług Leśnych (ZUL). ZUL zatrudniają w większości byłych pracowników Lasów Państwowych, którzy posiadają wiedzę oraz doświadczenie zawodowe w zakresie zalesienia, utrzymania uprawy oraz pozyskiwania drewna. Głównym odbiorcą usług ZUL są Lasy Państwowe, co obniża ryzyko operacyjne, związane z korzystaniem z usług ZUL przez Fundusz WI Lasy Polskie FIZ AN. Prowadzenie upraw leśnych podlega corocznym kontrolom sprawowanym przez leśnictwo, a także Agencję Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa w zakresie przyznawanych dopłat na zalesienie. Tak duży instytucjonalny mechanizm nie pozwala inwestorowi na odstępstwo od zasad sztuki prowadzenia inwestycji. 8 Dom Maklerski W Investments S.A. 9

6 Według planu operacje związane z zalesieniem przeprowadzane będą najpóźniej w 3-4 roku od założenia uprawy. Przekształcenie w las przewidywane jest po 5 latach od założenia uprawy. Wsparcie natury, dzięki której las rośnie sam będzie dodatkowym samoistnym czynnikiem, gwarantującym bezpieczeństwo projektu. Gwarancja atrakcyjnego zwrotu w długim okresie Jak pokazano na poniższym wykresie w ciągu ostatniej dekady twarde aktywa zapewniały przekonujący bezwzględny i uwzględniający inflację zwrot z inwestycji, uzyskując lepsze wyniki od zarówno ogólnoświatowych rynków akcji jak i ogólnoświatowych rynków obligacji. Lepsze wyniki uzyskiwane przez twarde aktywa w porównaniu z obligacjami i akcjami stają się jeszcze bardziej widoczne, gdy przedstawi się je z perspektywy ponoszonego ryzyka. Poniższy wykres pokazuje w jaki sposób twarde aktywa przynoszą lepszy zwrot inwestorom w porównaniu do akcji oraz obligacji. Zabezpieczenie wartości majątku Od najdawniejszych czasów posiadanie lasów stanowiło o bogactwie ich właścicieli, którzy czerpali z nich korzyści finansowe. W największym uproszczeniu lasy to ziemia i drewno, które się na niej znajduje. Odpowiednio ubezpieczone od ryzyka kradzieży czy pożarów, zapewniają swoim inwestorom spokój i pewność, które dziś trudno znaleźć gdziekolwiek indziej. Las, w przeciwieństwie do nieuprawianej ziemi rolnej, cały czas rośnie i maksymalizuje majątek swojego właściciela. Podstawowy produkt drewno zawsze znajduje odbiorców, a jego podaż na rynku nie zaspokaja całości zgłaszanego popytu. Na rynku polskim, gdzie, jak już wspominaliśmy, występuje w zasadzie jeden dostawca surowca, Lasy Państwowe, popyt na surowiec co roku przewyższa podaż i to pomimo dwukrotnego wzrostu pozyskania drewna w Polsce w okresie od 1990 roku do dziś. Duży w tym udział należy przypisać dynamicznie rozwijającemu się przemysłowi drzewnemu w Polsce, który będąc odbiorcą drewna jest jednocześnie znaczącym eksporterem produktów drewnianych na rynki zagraniczne. Polska znajduje się w pierwszej piątce największych światowych producentów drewna, jest potęgą nie tylko w produkcji, ale i eksporcie mebli. Wykres 1. Roczne zwroty aktywów twardych w porównaniu z tradycyjnymi klasami aktywów Roczne zwroty w % Ochrona przed inflacją Powszechnie przyjmuje się, że inflacja może wywierać istotny wpływ na zwrot z aktywów. Wprawdzie wielu inwestorów instytucjonalnych dokonało dywersyfikacji portfeli odchodząc od prostego modelu alokacji w akcje i obligacje na poziomie 60/40, jednak wciąż pozostają oni w dużym stopniu uzależnieni od obu tych klas aktywów. Warto przypomnieć, że w przeszłości obligacje oraz akcje nie radziły sobie zbyt dobrze jako zabezpieczenie przed inflacją. Wykres 2. Korelacja różnych klas aktywów z inflacją 1 rok 3 lata 5 lat 10 lat Rynek akcji MSCI Indeks obligacji Barclays NCREIF Nieruchomości NCREIF Sektor leśny NCREIF Rolnictwo Źródło: Bloomberg, NCREIF, dane z 30 września 2014 r. Inwestycje leśne przeznaczone są dla inwestorów o średnio i długoterminowym horyzoncie inwestycyjnym, pragnących osiągnąć ponadprzeciętny zwrot z zainwestowanego kapitału. Na wartość inwestycji nie ma bezpośredniego wpływu sytuacja na rynku kapitałowym. Głównym czynnikiem wzrostu wartości aktywa jest biologiczny wzrost drzewostanu, który może odpowiadać za 70% całego zwrotu z inwestycji w lasy. Stanowi to o wysokiej stabilności tego aktywa. Jednocześnie korzyści wynikające z biologicznego wzrostu drzew są podwojone: drzewa nie tylko rosną w objętości, ale wraz z rosnącym wiekiem ich drewno staje się coraz cenniejsze. Rynek surowca drzewnego jest w niewielkim stopniu podatny na cykle ekonomiczne, ponieważ drzewa rosną niezależnie od sytuacji panującej na rynkach finansowych. Źródło: Bloomberg Ceny drewna będącego niezbędnym elementem w tysiącach produktów codziennego użytku są bardzo dobrze skorelowane z poziomem cen w gospodarce im bardziej rosną ceny produktów tym bardziej wpływają na wzrost cen surowca. 10 Dom Maklerski W Investments S.A. 11

7 W Polsce występuje klasyczna nierównowaga popytowo-podażowa na rynku surowca. Jednak pomimo tego stanu rzeczy mechanizm korelacji cen drewna do inflacji zachowuje się stabilnie. Wystarczy wspomnieć, że w ostatniej dekadzie wzrost średnich cen drewna (według Głównego Urzędu Statystycznego) wyniósł ponad 70% przy inflacji na poziomie 40%. Las posiada też niezwykle naturalny potencjał do zabezpieczania przed krótkoterminowymi wahaniami cen na rynku. Jeżeli znajdują się one na poziomie niższym niż oczekiwania inwestora, można nie ścinać drzew, lecz przeczekać okres dekoniunktury. Jest to zasadnicza różnica choćby wobec upraw rolnych, gdzie co roku trzeba zbierać plony, niezależnie od sytuacji panującej na rynku. Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego Dywersyfikacja jest pojęciem szczególnie atrakcyjnym dla inwestorów instytucjonalnych, ponieważ tradycyjne klasy aktywów wykazywały w ostatnich latach wzmożoną korelację wobec siebie. Inwestycje w zasoby leśne oferują silną dywersyfikację przy niskiej korelacji z tradycyjnymi klasami aktywów, takimi jak akcje czy obligacje. Gwarancja stabilnego biologicznego wzrostu wartości surowca Na rynku finansowym niewiele jest takich aktywów, które mogą zaoferować inwestorom stały i przewidywalny biologiczny wzrost aktywa, a co za tym idzie wartości jego majątku. Zapewnienie warunków dla tego wzrostu oraz przewidywalność jego tempa w czasie to kwestie, które są znane inwestorowi przed rozpoczęciem inwestycji. To istotnie różni się od innych produktów inwestycyjnych, w których końcowy rezultat jest niepewny. Inwestycje w zasoby leśne oferują stały i przewidywalny co do wolumenu biologiczny wzrost aktywa, który może odpowiadać za 70% całego zwrotu z inwestycji w lasy. To czyni je stabilną kategorią aktywów. Ponadto zmiany cen drewna oraz gruntów w czasie, pozytywnie skorelowane z poziomem inflacji, mają dodatkowy wpływ na poziom zwrotu z inwestycji. Tabela 1. Wyniki dywersyfikacji: skala 5-letniej korelacji Żródło: Bloomberg, dane od 30 września 2009 r. do 30 września 2014 r. Zalety lasów jako cennego elementu dywersyfikującego portfel inwestycyjny zostały dostrzeżone na początku lat 80-tych XX wieku przez dużych inwestorów instytucjonalnych w Stanach Zjednoczonych, które aktualnie są największym światowym graczem na rynku produkcji oraz przetwarzania surowca drzewnego. Szacuje się, że do dziś inwestorzy instytucjonalni zainwestowali około 40 mld USD w aktywa leśne w USA. Na całym świecie, łącznie ze Stanami Zjednoczonymi, instytucje posiadają uprawy leśne o wartości około 60 mld USD. Głównymi beneficjentami tych inwestycji są fundusze emerytalne, powiernicze, fundacje zarządzające majątkiem największych amerykańskich uczelni i inne instytucje finansowe, których priorytetowym celem jest zapewnienie długookresowego wzrost wartości oraz bezpieczeństwo inwestycji. Poza inwestorami instytucjonalnymi w zasoby leśne inwestują również zamożni inwestorzy indywidualni. Rozwój rynku surowca drewna na świecie spowodował też naturalny rozwój rynku od strony instytucjonalnej. Dzięki temu wzrosła ilość podmiotów inwestycyjnych nabywających lasy na całym świecie oraz powstał cały szereg instrumentów i produktów dla inwestorów dywersyfikujących możliwości ekspozycji na rynku drewna, takich jak instrumenty pochodne czy certyfikaty funduszy inwestycyjnych z ekspozycją na rynek drzewny na świecie. Stabilność cen surowca w czasie Surowiec drzewny sprzedawany jest przez Lasy Państwowe w ramach trzech procedur internetowych. Pierwsza z nich to sprzedaż ofertowa w Portalu Leśno-Drzewnym (PLD) dla klientów z tzw. historią zakupów (tych, którzy nabywali już surowiec od LP) z uwzględnieniem wielkości zakupu drewna. Druga to sprzedaż ofertowa w PLD dla firm, które realizują nowe inwestycje. Trzecia forma przybiera natomiast postać aukcji internetowych i odbywa się w aplikacji e-drewno. Od początku transformacji gospodarczej w Polsce pozyskanie surowca drzewnego przez Lasy Państwowe wzrosło przeszło dwukrotnie z 18,7 mln m 3 w 1990 roku do 38 mln m 3 drewna w 2014 roku. Pomimo dynamicznego wzrostu sprzedaży drewna na rynku Lasy Państwowe nadal nie zaspo- 12 Dom Maklerski W Investments S.A. 13

8 kajają w pełni popytu wśród odbiorców i część surowca jest importowana z innych krajów. Biorąc pod uwagę występującą znaczną przewagę popytu na surowiec nad podażą skutkującą rosnącym popytem na plantacje w fazie zalesień, Zarządzający funduszu przewidują, że popyt na surowce oraz jego ceny będą nadal rosły. Zasoby leśne historycznie zapewniały atrakcyjny zwrot z inwestycji, uwzględniając dochodowość oraz jej wahania w porównaniu do wielu aktywów z rynków kapitałowych, takich jak akcje czy obligacje skarbowe. Atrakcyjność inwestycji w prywatne lasy w okresie ostatnich 20 lat jest wyraźnie widoczna na tle innych klas aktywów na indeksie NCREIF Timberland, publikującego kwartalne wyniki inwestycyjne obejmujące inwestycje w prywatne zasoby leśne w Stanach Zjednoczonych (indeks obejmował na koniec 2014 roku ponad 7 tysięcy upraw leśnych o łącznej wartości rynkowej przekraczającej 400 mld USD). Tabela 2. Zwrot z inwestycji w różne klasy aktywów w latach Kategoria aktywów Prywatne lasy w Stanach Zjednoczonych Duże spółki publiczne Indeks NCREIF Timberland Index Standard & Poor s 500 Uśredniony roczny zwrot ( ) Odchylenie standardowe ( ) Wskaźnik Sharpe a* 8,5% 5,5% 1,02 8,7% 16,9% 0,34 nych zmieniających stopy procentowe mające wpływ na zwrot z lokat bankowych czy rentowność obligacji skarbowych. Las rośnie niezależnie od koniunktury gospodarczej i jej wpływu na zmiany relacji popytowo-podażowych na rynku nieruchomości komercyjnych (co wpływa na rentowność wynajmu dla właścicieli biur). Las wreszcie rośnie niezależnie od analizy fundamentalnej spółek publicznych, czy też zmian ustawy o Otwartych Funduszach Emerytalnych mających wpływ na zwrot z inwestycji giełdowych. Inwestycje w lasy oferują szerokie spektrum możliwości, zarówno z punktu widzenia klasy aktywów jak i czynników naturalnych. To doskonały sposób na skuteczną dywersyfikację portfela, która może również obniżyć ogólną zmienność jego wartości oraz poprawić profil relacji ryzyko-zwrot. Może także zapewnić dodatkową ochronę przed trendami ekonomicznymi i cyklami rynkowymi. Wymienione powyżej kluczowe argumenty przekonały nas o tym, że warto wyjść poza schemat i dostrzec nowe możliwości inwestowania. W dalszej części Opracowania przedstawiamy szczegółową analizę każdego z kluczowych atutów inwestycji w zasoby leśne. Rozpoczniemy od przybliżenia rynku aktywów twardych, który charakteryzuje się wysoką dynamiką i przynosi inwestorom ponadprzeciętne stopy zwrotu. Nie zabraknie też szczegółowych informacji na temat specyfiki inwestycji w lasy oraz opisu strategii i modelu inwestycyjnego Funduszu WI Lasy Polskie FIZ AN. Jego filozofia opiera się na umiejętnym zarządzaniu zgromadzonymi gruntami leśnymi, a jej wynikiem jest dostarczanie naszym Inwestorom stabilnego zysku. Celem Zarządzających jest pomnażanie majątku klientów i satysfakcja z osiąganych wyników finansowych. Żywimy nadzieję, że nasze doświadczenie w zarządzaniu pozostałymi funduszami alternatywnymi będą wystarczającą rekomendacją, aby nam zaufać i osiągać sukcesy razem z Funduszem WI Lasy Polskie FIZ AN. Spółki publiczne w krajach rozwiniętych MSCI World 6,8% 17,4% 0,23 Dom Maklerski W Investments S.A. jest obecnie zarządzającym w czterech funduszach, które inwestują środki m.in. w ziemię rolną, Private Equity, ekskluzywne domy seniora i zasoby leśne, co czyni z niego największego dostawcę na rynku tzw. produktów alternatywnych w kraju. Złoto 6,7% 13,1% 0,29 Tabela 3. Produkty alternatywne będące odpowiedzią na bieżące problemy ekonomiczne Nieruchomości w Stanach Zjednoczonych NCREIF Property Index 9,5% 4,6% 1,43 Wzrost liczby ludności Zmiany demograficzne Zmiany klimatu Wzrost zamożności na rynkach rosnących Brak zasobów Surowce S&P GSCI 7,4% 23,6% 0,19 * Wskaźnik Sharpe a pozwala ocenić wysokość premii uzyskiwanej z danego portfela inwestycyjnego przez inwestora w stosunku do poniesionego ryzyka. Wskaźnik Sharpe a powyżej został skalkulowany Rolnictwo Przemysł drzewny Infrastruktura medyczna Nieruchomości przy użyciu stopy wolnej od ryzyka 2,85%, która stanowi uśredniony zwrot z amerykańskich obligacji skarbowych w okresie Żródło: opracowanie własne Wzrost popytu na produkty rolnicze Kurczenie się areału uprawnego Głównym czynnikiem wzrostu wartości jest wzrost biologiczny Rosnący popyt na drewno Niedobór ziemi Wzrost zamożności ludności Starzenie się społeczeństwa Wzrost integracji pomiędzy krajami atrakcyjny dla sektora logistycznego Hotele w pogrążonej kryzysem Europie przynoszą wysoki zwrot, z uwzględnieniem ryzyka WI Inwestycje Rolne WI Lasy Polskie WI Vivante WI Inwestycje Selektywne Pieniądze urosną na drzewach! Żródło: opracowanie własne Mówi się, że las rośnie sam. Ma to pierwszorzędne znaczenie dla inwestorów, gdyż bogactwo, które tkwi w drzewach i jego surowcu nie zależy od czynników, które w przypadku innych inwestycji często decydują o być lub nie być dla inwestora. Las rośnie niezależnie od decyzji banków central- 14 Dom Maklerski W Investments S.A. 15

9 Dlaczego twarde aktywa? 16 Dom Maklerski W Investments S.A. 17

10 Zmiany, które nastąpiły na świecie w polityce, w społeczeństwie czy w gospodarce w ostatnich 25 latach nie pozostawiają złudzeń zmienia się wokół nas wszystko niestety wiele tych zmian oznacza zdecydowanie trudniejsze wybory dla inwestora niż miało to miejsce w pierwszych dwóch dekadach przemian po 1989 roku. Nie wróci już czas lat 90-tych zeszłego wieku oraz pierwszej dekady XXI wieku kiedy proste i szybkie sposoby na inwestowanie kapitału przynosiły duże zyski. Dziś znacznie trudniej jest znaleźć efektywne i dochodowe inwestycje. Minione czasy pozwalały polskim inwestorom stosunkowo bezpiecznie zarabiać uzyskując dwucyfrowe wyniki na inwestycjach czy to na obligacjach skarbowych czy to poprzez zakup akcji na giełdzie na rosnących sektorach czy nawet na lokatach bankowych. Oczywiście poziomy oficjalnej inflacji w przywołanym okresie również były znacząco wyższe niż dziś, co trzeba uwzględnić przy ocenie rentowności instrumentów. Jednak możliwości zarabiania powyżej inflacji przedstawiały się zdecydowanie korzystniej w ubiegłej dwudziestolatce. Wykres 3. Oprocentowanie przeciętnych lokat bankowych w latach (uwzględnia podatek 14% po 2003 roku) 12% 10% I lokuje się. W obligacje skarbowe, korporacyjne, czy na rynkach akcji. W tym momencie obserwujemy tworzenie się mega-bańki na rynkach finansowych, w wyniku której wyceny aktywów stają się oderwane od rzeczywistości oraz fundamentów gospodarczych a to oznacza olbrzymie ryzyko utraty tej wartości i strat dla inwestorów w momencie, kiedy bańka pęknie. Mamy obecnie do czynienia z zanegowaniem wszystkiego, co działało jeszcze jakiś czas temu. Aktywa, które kiedyś pozwalały zarobić i jednocześnie stanowiły odniesienie jako aktywa pozbawione ryzyka (risk-free assets) obecnie ani nie pozwalają zarobić a jednocześnie niosą duże ryzyko strat dla inwestora. Obligacje skarbowe Przy dzisiejszym, rekordowo wysokim poziomie wycen tych walorów każdy inwestor, który chce bezpiecznie zainwestować w nie swój kapitał, powinien zastanowić się dwa razy, czy warto podjąć to ryzyko. Przyszły wzrost stóp i rentowności tych instrumentów finansowych doprowadzić może do strat na obligacjach dotyczy to nie tylko rynków europejskich, ale i Polski, gdzie dzisiejsze historycznie niskie stopy procentowe każą sobie zadać pytanie jak długo będzie trwał niekorzystny klimat na inwestycje w ten rodzaj aktywów. Wykres 4. Indeks Dow Jones w latach wraz ze wskaźnikiem C/Z Shillera 8% 6% 4% Tendencja długoterminowa 2% 0% % Źródło: NBP Oprocentowanie lokat skorygowane o inflację Oprocentowanie nominalne Cena Kryzys finansowy, który nastąpił w 2008 roku oraz skutki prowadzonej od tego czasu polityki monetarnej przez najważniejsze banki centralne na świecie stworzyły niekorzystną atmosferę, która nie ułatwia życia przedsiębiorcom szukającym bezpiecznych sposobów na zainwestowanie swoich nadwyżek finansowych. Źródło: Bloomberg, Aquila Capital Investment GmbH Lokaty bankowe Utrzymujące się rekordowo niskie stopy procentowe oraz jednocześnie historycznie wysokie wyceny rynków akcji czy obligacji tworzą dziś bardzo trudne otoczenie inwestycyjne, które będzie nam towarzyszyć przez najbliższych kilka lat. Tradycyjne klasy aktywów perspektywy inwestycyjne Masowy dodruk pieniądza przez banki centralne na świecie nadmuchuje bańkę na rynkach finansowych, przede wszystkim na rynkach obligacji oraz akcji. Na skutek działań banków centralnych rynki od kilku lat są zalewane olbrzymimi ilościami gotówki, którą gdzieś trzeba ulokować. Oprocentowanie lokat w Polsce jest dziś na rekordowo niskim poziomie a zjawiska, które jeszcze wczoraj wydawały się nierealne ujemne stopy procentowe od środków zgromadzonych w bankach okazują się dziś nową rzeczywistością. Można sobie w takim razie zadać pytanie, czy niskie oprocentowanie kompensowane jest niskim ryzykiem? W zasadzie tak, ale nikt jeszcze nie zapomniał sytuacji, kiedy Cypr zaledwie w 2013 roku, będąc krajem strefy euro, był zmuszony do przejęcia do 10% depozytów bankowych klientów banków, wypełniając część wynegocjowanego planu ratowania cypryjskiego sektora bankowego obciążonego obligacjami greckimi. Czy Polska, której sytuacja budżetowa nie jest najlepsza, skorzysta z takich lekcji? 18 Dom Maklerski W Investments S.A. 19

11 Z całą pewnością wszystkie rządy krajów europejskich z wielką uwagą obserwowały nowatorski sposób Cypru na radzenie sobie z kłopotami budżetu państwa poprzez przejęcie części prywatnych depozytów bankowych w 2013 roku i wyciągnęły z tego wnioski. Decyzja o przejęciu depozytów w sobotę z natychmiastowym skutkiem w najbliższy poniedziałek z pewnością nie mogła umknąć uwadze decydentów. Akcje Obligacje korporacyjne Obligacje korporacyjne mają wyższe nominalne oprocentowanie, ale jednocześnie wyższe ryzyko w porównaniu do obligacji skarbowych. Ich profil ryzyka zależy też bezpośrednio od warunków rynkowych, w których operują przedsiębiorstwa (ryzyko systemowe), jednak w największej ilości przypadków od indywidualnych czynników, takich jak kompetencje zarządów, które mają wpływ na ryzyko niewypłacalności emitentów obligacji. Ryzyko niewypłacalności jest szczególnie istotne do uwzględnienia dla mniejszych podmiotów z reguły oferujących wyższe stopy oprocentowania walorów. Możemy popatrzeć na rynki akcji. Warszawski parkiet poza WIG20 wykazuje płynność na różnym poziomie, a w przypadku zdecydowanej większości spółek notowanych na warszawskim parkiecie możliwość wyjścia z inwestycji jest dyskusyjna. Kolejny problem wahania kursów. Płytki rynek, niska transparentność, działania podejmowane przez wytrawnych graczy giełdowych wszystko to sprawia, że inwestowanie na giełdzie przypomina rosyjską ruletkę. I wreszcie najważniejsza kwestia sam poziom wyceny rynków kapitałowych na świecie, który jest na historycznych wyżynach. Inwestor, który będzie chciał ulokować nadwyżki finansowe w walory giełdowe musi sobie zadać pytanie czy inwestowanie na historycznie długiej, 76-miesięcznej hossie jest aby na pewno najlepszym pomysłem. Akcje w dłuższym terminie przyniosły inwestorowi indywidualnemu zwrot w wysokości 9%. Wykres 5. Wskaźnik C/Z Shillera a średnie zwroty z akcji) w ciągu najbliższych 10 lat Zwroty w % w poszczególnych latach Wykres 6. Historyczne i przyszłe zwroty z akcji i obligacji Akcje Obligacje Aktualny wskaźnik C/Z Shillera Źródło: Bloomberg Na polskim rynku obligacji tylko w pierwszym półroczu 2014 roku papierów tych nie wykupiło 12 z 51 emitentów, co stanowi 24% całej liczby emitentów. Bardzo często proponowane zabezpieczenia tych emisji okazywały się nie wystarczające i trudno egzekwowalne. Źródło: Aquila Capital Investment GmbH Spodziewane zwroty roczne Aktywa te choć są bardziej ryzykowne potencjalnie mogą przynieść większe zyski. Jednak w tym przypadku mamy kilka problemów: problem z płynnością oraz możliwość utraty całości zainwestowanego kapitału w przypadku bankructwa spółki emitującej akcje. Wskaźnik C/Z Shillera jest obliczany przez podzielenie aktualnej ceny jednej akcji przez średni zysk z 10 lat (średnia krocząca), przy jednoczesnym uwzględnieniu inflacji. Używa się go do oceny prawdopodobnych przyszłych zwrotów z akcji w perspektywie od lat, przy czym wartości CAPE (okresowo korygowany wskaźnik C/Z) powyżej średniej oznaczają mniej niż przeciętne długoterminowe, roczne średnie zwroty. Podczas, gdy obecne otoczenie rynkowe stanowi i tak już poważne wyzwanie dla inwestorów skupionych na instrumentach dłużnych o stałej lub zmiennej stopie procentowej, prognozy dla obligacji skarbowych, stanowiących rdzeń instytucjonalnych portfeli inwestycyjnych na nich opartych, są jeszcze mniej optymistyczne. Zakładają, że przyszłe zwroty z obligacji skarbowych ocenianych w grupie AAA będą prawdopodobnie znacznie niższe niż w przeszłości. Ilustruje to poniższy wykres, pokazujący potencjalne zwroty z 10-letnich niemieckich obligacji skarbowych w ciągu kolejnej dekady, obliczone jako funkcja możliwych przyszłych poziomów stóp procentowych. Gdyby, na przykład, niemieckie stopy procentowe miały się utrzymać na poziomie 4% w roku 2024, całkowite zwroty uzyskane ze stałych 10-letnich wypłat miałyby wartość -0,99% rocznie (nawet przed uwzględnieniem inflacji). 20 Dom Maklerski W Investments S.A. 21

12 Wykres 7. Potencjał przyszłych zwrotów z inwestycji w 10-letnie obligacje skarbowe Wykres 8. Stłumiony wzrost gospodarczy świata jest tendencją długoterminową 10-letnie stopy procentowe w Niemczech Dochody w latach : 7,5% rocznie (z czego ok. 3% rocznie to zyski kapitałowe) Stopy procentowe w % Wzrost światowego PKB w % Wzrost światowego PKB i średnia z 20 lat Źródło: Bloomberg, Aquila Capital Investment GmbH Nie tylko rynek instrumentów o stałym dochodzie jest obecnie wyzwaniem dla inwestorów - rynki akcji ponownie znalazły się na bardzo wysokich poziomach. Aby oszacować potencjał przyszłych zwrotów z inwestycji w akcje spółek można wykorzystać znany wskaźnik ceny akcji do zysku (C/Z) Shillera. Biorąc pod uwagę, na przykład, indeks giełdowy Dow Jones, którego obecny wskaźnik C/Z Shillera na poziomie 27 sytuuje go znacznie powyżej historycznej średniej wynoszącej 16, niskie perspektywy zwrotów dla tej klasy aktywów wydają się oczywiste. Występuje istotna zbieżność pomiędzy aktualnymi wycenami a przyszłymi zwrotami z rynków akcji, co ilustruje Wykres 4, przedstawiający średnie wyniki indeksu Dow Jones w ciągu następnych 10 lat dla różnych wskaźników C/Z Shillera. Na podstawie obecnej wartości wskaźnika C/Z oraz jego 114-letniej historii, można powiedzieć, że spodziewane wzrosty indeksu Dow Jones w ciągu najbliższej dekady wyniosą jedynie ok. 1,5% rocznie. Biorąc pod uwagę obecny dochód z dywidendy na poziomie ok. 2,5%, całkowity przewidywany zwrot, obliczony na podstawie danych historycznych, wyniesie jedynie 4% rocznie, przy istotnej zmienności notowań. Obecny krajobraz inwestycyjny, nie mający precedensu w historii, stawia poważne wyzwania przed defensywnie nastawionymi inwestorami, którzy nie są w stanie znaleźć ani na rynku obligacji ani na rynku akcji produktów inwestycyjnych przynoszących ponadprzeciętny zysk. Stopy procentowe już od 2010 r. utrzymują się na bardzo niskim poziomie i coraz bardziej zbliżamy się do punktu, w którym polityka monetarna musi zacząć się normalizować. Źródło: Bloomberg Wielu inwestorów instytucjonalnych rozumie, że perspektywa niskich dochodów z obligacji w ciągu najbliższych lat (nawet, jeśli założyć wyższe niż dzisiejsze ultra niskie stopy) stanowi wyzwanie, do którego muszą się przygotować. Systemy emerytalne stają się coraz bardziej kosztowne w związku z wzrastającą liczbą beneficjentów pobierających emeryturę oraz kurczącą się liczbą aktywnych zawodowo płatników. W wyniku wyżej wymienionych tendencji rosną deficyty i powiększają się niedobory w miarę zmniejszania się zwrotów inwestycyjnych i zwiększania się zobowiązań. Połączenie rosnącego popytu na świadczenia emerytalne i obniżenia tempa wzrostu aktywów emerytalnych stanowi poważne obciążenie finansów publicznych na całym świecie. Ignorowanie tego problemu może doprowadzić do sytuacji, w której utrzymanie wysokich wskaźników wypłacalności będzie coraz trudniejsze, a jednocześnie podniesienie ekspozycji funduszy na aktywa bardziej ryzykowne może narazić inwestorów na stratę. Przy tak wysokim poziomie niepewności, co do przyszłych scenariuszy rynkowych, uważamy, że inwestorzy będą prawdopodobnie musieli rozważyć zaangażowanie się w mniej tradycyjne rodzaje inwestycji, aby wygenerować atrakcyjne zwroty. Inwestycje w twarde aktywa oferują rozwiązanie tego problemu. 1. Ewolucja w kierunku tradycyjnej klasy aktywów To, jak dynamicznie będą rosły stopy procentowe i jak szybko inflacja powróci do gospodarki światowej jest przedmiotem gorącej debaty, w której zdania są podzielone. Jednocześnie, choć od wybuchu kryzysu finansowego zaczęły już pojawiać się różne enklawy wzrostu gospodarczego, ogólnoświatowy wzrost gospodarczy nadal pozostaje stłumiony. Pamiętajmy jednak, że według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, który ostatnio obniżył swoje prognozy wzrostu na rok 2015, gospodarka światowa może już nigdy nie powrócić do tempa rozwoju, jakie obserwowaliśmy przed wybuchem kryzysu finansowego w 2007 roku 1. Niedawny raport agencji Moody s 2 ostrzega, że chronicznie niski wzrost w strefie euro może prowadzić do silnego zakorzenienia się niskiej inflacji, a redukcja zadłużenia może stać się zarówno z ekonomicznego, jak i politycznego punktu widzenia, bardzo bolesna. W obecnej, trudnej sytuacji inwestycyjnej coraz większa liczba inwestorów instytucjonalnych, dokonuje rewizji alokacji swych aktywów. Inwestorzy nauczeni doświadczeniem kryzysu finansowego z lat oraz skłonieni do tego przez zmieniające się przepisy zmuszające ich do zmiany struktury ich portfeli inwestycyjnych na mniej ryzykowne, coraz chętniej spoglądają w stronę twardych aktywów. Wzmożone zainteresowanie tego rodzaju aktywami ilustruje niedawna ankieta finansowa, której wyniki pokazują coraz silniejszą chęć inwestowania w twarde aktywa. Widać wyraźnie, że szukając efektywnych sposobów zainwestowania kapitału Zarządzający decydują się zwiększyć alokację w twarde aktywa. 1) World Economic Outlook, MFW 2) Summer lull: Subdued, but less risky global growth likely, Moody s Investor Services, 11 sierpnia 2014 r. 22 Dom Maklerski W Investments S.A. 23

13 Wykres 9. Rosnąca alokacja w twarde aktywa Decyzje inwestycyjne w ostatnich 6 miesiącach (w %) Według różnicy pomiędzy wzrostem i spadkiem alokacji aktywów (procent netto całkowitej liczby respondentów) Źródło: (data dostępu: r.) Takie wnioski potwierdza ostatnie badanie przeprowadzone wśród europejskich inwestorów instytucjonalnych, z którego wynika, że większość z nich (60%) spodziewa się, że ekspozycja podmiotów instytucjonalnych na twarde aktywa wzrośnie w ciągu najbliższych trzech lat. W tej grupie, jeden na pięciu inwestorów uważa, że wzrost ten będzie znaczący, podczas gdy jedynie 7% inwestorów uważa, iż inwestorzy instytucjonalni zmniejszą swą ekspozycję. W badaniu porównano także aktualną strukturę aktywów inwestorów z ich poglądami długookresowymi. 90% inwestorów potwierdziło swoje zaangażowanie w aktywa twarde, a 44% zadeklarowało, że ich ekspozycja wynosi więcej niż 10%. Odnosząc się do przyszłości, ponad cztery razy więcej inwestorów wyrażało się pozytywnie co do prognozy inwestycyjnej dla tej klasy aktywów (41%) aniżeli tych, którzy mieli prognozy negatywne (10%). Na polskim rynku mamy do czynienia z odmienną sytuacją. Towarzystwa ubezpieczeniowe czy fundusze emerytalne praktycznie nie inwestują w nic innego jak w tradycyjne klasy aktywów, tj. akcje, obligacje czy depozyty bankowe. 2. Atrakcyjna oferta inwestycyjna Pojęcie twardych aktywów odnosi się do szerokiej gamy potencjalnych inwestycji w aktywa posiadające wartość użyteczną w procesach gospodarczych. Twarde aktywa stanowią fundament niezbędny do dostarczania towarów i usług wspomagających gospodarkę światową i obejmują szereg klas aktywów, w tym aktywa infrastrukturalne, rolnictwo, przemysł drzewny oraz nieruchomości. Są one wspomagane przez długoterminowe trendy makroekonomiczne i mogą przynosić wysoki zwrot, zabezpieczony przed inflacją, cechujący się wysoką ochroną inwestycyjną i możliwym do kontrolowania ryzykiem, a także ograniczoną korelacją z tradycyjnymi klasami aktywów inwestycyjnych w postaci akcji czy instrumentów dłużnych. 24 Dom Maklerski W Investments S.A. 25

14 Co ważne, twarde aktywa mogą zapewnić stabilność i wzrost w różnych warunkach rynkowych. W czasie recesji mogą one zapewnić bezcenną ochronę portfela inwestycyjnego dzięki stabilnej naturze strumieni przepływów gotówkowych. Z drugiej strony, w okresach kiedy koniunktura rośnie, aktywa te bardzo dobrze uczestniczą we wzrostach rynkowych. Stąd też uważamy, że twarde aktywa pozwalają inwestorowi na zajęcie unikalnej pozycji w celu tworzenia wartości oraz wzmocnienia możliwości generowania zwrotów, z uwzględnieniem ryzyka, w różnych warunkach rynkowych. Mocne połączenie niezależnej od rynku stabilności i wzrostu, wraz z wieloma dodatkowymi korzyściami wymienionymi poniżej, czynią z nich atrakcyjny rdzeń portfela inwestorów instytucjonalnych. Twarde aktywa przedstawiają realną wartość oraz generują stosunkowo stałe przepływy gotówkowe z operacji gospodarczych. Natura tych przepływów wydaje się być stabilna i podlega niższej zmienności aniżeli w przypadku innych tradycyjnych klas aktywów. Ponieważ twarde aktywa stanowią zasoby fizyczne, w większości nie podlegające możliwości ich zastąpienia, popyt na nie cechuje niewielka elastyczność w odniesieniu do zmieniających się warunków ekonomicznych czy inflacji. Ten naturalny popyt stanowi dodatkowy czynnik tworzący wartość twardych aktywów, która wyróżnia je spośród innych produktów rynku finansowego. Ponadto, pomimo tego, iż trendy makroekonomiczne mogą wpływać na operacje gospodarcze, w których zastosowanie mają twarde aktywa, wpływ ten jest zwykle niewielki ze względu na długookresowy oraz zabezpieczony w umowach charakter przepływów gotówkowych tych operacji. Twarde aktywa zapewniają inwestorom możliwość uzyskania spójności pomiędzy ich celami inwestycyjnymi a ich strategią, zwłaszcza jeżeli ich horyzont inwestycyjny mierzony jest nie w latach lecz w dziesięcioleciach. Opcje zaangażowania się w inwestycje ze świata twardych aktywów są bardzo liczne, przy czym klasy aktywów o już utrwalonej pozycji oferują większe możliwości inwestycyjne. Niedawno przeprowadzone badanie zlecone przez Aquila Capital wykazało, że ponad połowa (57%) europejskich inwestorów instytucjonalnych uważa, że najlepszym sposobem wykorzystania inwestycyjnych możliwości oferowanych przez twarde aktywa jest po prostu nabycie aktywa (kupno gruntów, nieruchomości). Mimo to, takie podejście stosuje obecnie jedynie 43% respondentów. 38% respondentów stwierdziło, że korzysta z usług specjalistycznych funduszy inwestycyjnych, 32% z funduszy zamkniętych, zaś 16% inwestorów instytucjonalnych korzysta z formuły konsorcjum lub wspólnej inwestycji i zarządzanych rachunków. Wyraźnie widoczny jest wzrost uznania dla korzyści płynących z bezpośredniego posiadania twardych aktywów, a zatem w najbliższych latach można się spodziewać, że różnica pomiędzy pożądanym a faktycznym poziomem tego podejścia będzie się zmniejszać. Kontrola nad aktywami Wymagany poziom wiedzy fachowej Płynność Minimalna wartośći nwestycji Inwestycja bezpośrednia WI Lasy Polskie FIZ AN Fundusz Akcyjny Tabela 4. Zakres narzędzi inwestycyjnych Fundusz obligacji skarbowych Fundusz obligacji korporacyjnych ETF Dywersyfikacja w ramach inwestycji Zmienność Stopień ryzyka Wysoki Niski Źródło: Aquila Capital Investment GmbH Wielokrotnie już aktywa te dowiodły, iż mogą być pozytywnie skorelowane z inflacją, ponieważ stanowią inwestycję w zasoby fizyczne, które reprezentują wartość towarów i usług, która to z kolei jest silnie związana z inflacją. Uważamy, że atrakcyjność twardych aktywów w postaci czynnika chroniącego przed inflacją czyni z nich istotny składnik portfela inwestycyjnego funduszy emerytalnych, dla których konieczność wywiązywania się z zobowiązań jest kluczowa. 3. Szeroki wachlarz możliwości inwestycyjnych Powyższa tabela przedstawia porównanie różnych instrumentów finansowych dostępnych na polskim rynku kapitałowym. Wynika z niej, że instrumentem o największym ryzyku są jednostki uczestnictwa funduszy akcyjnych oraz ETF, które charakteryzują się wysoką płynnością oraz dywersyfikacją w ramach inwestycji, natomiast inwestor nie posiada kontroli i wpływu na podejmowane decyzje. Instrumentem o niskiej zmienności oraz wysokim wpływie na dane aktywo jest inwestycja bezpośrednia. Niestety barierą może być wysoka, w stosunku do innych instrumentów finansowych, wartość minimalna inwestycji oraz niska płynność. Produktem łączącym w sobie niską zmienność przy zachowaniu stosunkowo wysokiej płynności oraz dywersyfikacji w ramach inwestycji są certyfikaty inwestycyjne funduszu WI Lasy Polskie FIZ AN. Instrument ten przeznaczony jest dla inwestorów szukających równocześnie stabilnej, powtarzalnej stopy zwrotu, jak również wysokiej płynności. Dodatkową zaletą jest niewielka wartość początkowa inwestycji. Inwestorzy mają do wyboru szereg opcji przy angażowaniu się w inwestycje w twarde aktywa, a wybór najlepszego rozwiązania zależy w znacznej mierze od przyjętych przez inwestora kryteriów inwestycyjnych oraz ograniczeń wynikających z horyzontu czasowego, płynności, zasobów własnych oraz wiedzy fachowej. 26 Dom Maklerski W Investments S.A. 27

15 Dlaczego lasy? 28 Dom Maklerski W Investments S.A. 29

16 1. Perspektywa globalna a) Duży potencjał rynku Historia podstawowych kategorii aktywów istniejących dziś na rynkach finansowych sięga kilku stuleci wstecz. Pierwsze rządowe obligacje były wyemitowane w Anglii w 1693 roku w celu sfinansowania działań wojennych toczonych z Francją. Najważniejsze parkiety giełdowe świata zaczęły powstawać ponad trzysta lat temu. Giełda londyńska powstała na początku XIX wieku zaczynając od handlu surowcami oraz akcjami spółek. Na tym tle historia upraw leśnych jako aktywa istniejącego na rynkach dopiero się rodzi. Lasy jako atrakcyjna opcja inwestycyjna została po raz pierwszy dostrzeżona przez inwestorów instytucjonalnych w Stanach Zjednoczonych z początkiem lat 80. XX wieku. W Polsce o lasach jako o inwestycji dla inwestorów instytucjonalnych zaczynamy mówić dopiero dziś. Stany Zjednoczone są największym światowym graczem na rynku produkcji oraz przetwarzania surowca drzewnego są też największym światowym rynkiem transakcyjnym dla zasobów leśnych. Okres ostatnich 20 lat to czas, w którym lasy stały się pełnoprawną kategorią aktywów dla inwestorów instytucjonalnych na całym świecie. W samych Stanach Zjednoczonych do dziś prawie 100 dużych inwestorów instytucjonalnych, takich jak fundusze emerytalne, fundacje dużych organizacji, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe czy korporacje zainwestowały w zasoby leśne. Szacuje się, że do dziś inwestorzy instytucjonalni zainwestowali około 40 mld USD w aktywa leśne w Stanach Zjednoczonych a na całym świecie, łącznie ze Stanami Zjednoczonymi, instytucje posiadają uprawy leśne o wartości około 60 mld USD. Poza inwestorami instytucjonalnymi w zasoby leśne w Stanach Zjednoczonych inwestują również zamożni inwestorzy indywidualni. Największym argumentem przemawiającym za inwestowaniem w areały leśne na całym świecie jest rosnące zapotrzebowanie na drewno. Globalny popyt na surowiec drewna na świecie jest zależny przede wszystkim od czynników makroekonomicznych, takich jak liczebność populacji oraz wzrost gospodarczy, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Obecna populacja na świecie wynosząca około 6,7 mld ludzi, z prognozami wzrostu do ok. 9 mld do 2040 roku, w będzie miała zasadniczy wpływ na globalny wzrost popytu na drewno. Przyrost populacji na świecie będzie miał bezpośredni wpływ na wzrost zużycia produktów z drewna i papieru. Natomiast wzrost dochodów w krajach odnotowujących szybki wzrost gospodarczy, w Azji, Europie Centralnej czy Ameryce Łacińskiej będzie miał dodatkowy wpływ na wzrost popytu per capita wynikający ze zwiększonego zużycia produktów wykorzystujących drewno Szacunki i projekcje całkowitego zużycia drewna okrągłego na świecie (mln m3) Tabela 5. Szacunki i projekcje całkowitego zużycia drewna okrągłego na świecie (mln m 3 ) r r r. Afryka Azja i Pacyfik Europa Ameryka Łacińska i Karaiby Ameryka Północna Źródło: UN FAO State of the World s Forests 2009, Food and Agriculture Organization Organizacji Narodów Zjednoczonych. Pozostałe czynniki oddziałujące na rynek drewna na świecie to pojawiające się zmiany mające wpływ na wzrost zużycia surowca, takie jak nowe polityki dotyczące produkcji energii ze zrównoważonych źródeł odnawialnych, gdzie istotną rolę odgrywa biomasa drzewna. Do roku 2020, aż 20% energii w UE będzie musiało pochodzić ze źródeł odnawialnych, w tym z biomasy. Pomimo tego, że Unia Europejska jest światowym liderem w wielu obszarach produkcji energii z odnawialnych źródeł takich jak panele słoneczne (ponad trzy czwarte światowej mocy elektrowni fotowoltaicznych jest zainstalowana w Europie) czy wiatraki (Niemcy potroiły łączną moc elektrowni wiatrowych w ostatniej dekadzie), największym zasobem na starym kontynencie używanym jako odnawialne źródło energii jest drewno. Drewno w różnych postaciach, od drobnych gałęzi do peletu, zaspokaja połowę zapotrzebowania na energię z odnawialnych źródeł w Europie. W krajach takich jak Polska czy Finlandia udział ten przekracza 80%, ale nawet w Niemczech, które prowadzą politykę znacznego dotowania inwestycji w odnawialne źródła energii takie jak fotowoltaika czy farmy wiatrowe, 38% energii odnawialnej pochodzi z drewna. Idea, że drewno stanowi źródło energii emitującej niski poziom dwutlenku węgla może wydawać się w pierwszej chwili niekonwencjonalna. Jednak stoją za nią bardzo poważne argumenty. Przede wszystkim warto pamiętać, że jeśli drewno spalane w elektrow- 30 Dom Maklerski W Investments S.A. 31

17 niach pochodzi z odpowiednio zarządzanych upraw leśnych, dwutlenek węgla powstający podczas spalania może być neutralizowany poprzez nowo powstające uprawy leśne. Sektor energetyczny w Europie odnosi bardzo wiele korzyści z użycia drewna jako odnawialnego źródła do produkcji energii. Skala wymaganych inwestycji przy budowaniu nowych farm wiatrowych jest nieporównywalnie większa niż przy dostosowaniu już istniejących elektrowni do produkcji energii przy użyciu 90% węgla i 10% drewna. Elektrownie te są już podłączone do sieci energetycznych, jak też mogą produkować energię w sposób ciągły, co również odróżnia je od nowopowstających farm drewna obowiązujące na terenie Unii Europejskiej mają i będą mieć wpływ na zmniejszanie podaży drewna z nielegalnych źródeł. W celu zamknięcia wspólnotowego rynku na nielegalnie pozyskane drewno oraz produkty z niego pochodzące Parlament Europejski w 2010 r. wydał Rozporządzenie ustanawiające obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i jego produkty. Prawo unijne zobowiązuje państwa członkowskie m.in. do ustalenia rodzaju kar za naruszenie prawa. Dzieli też uczestników handlu drewnem i produktami z drewna na dwie kategorie podmioty i podmioty handlowe. Większość odpowiedzialności spoczywa na podmiotach, które po raz pierwszy wprowadzają produkty z drewna do obrotu na rynku UE, natomiast podmioty handlowe nabywające lub zbywające drewno lub produkty z drewna obecne już w obrocie muszą jedynie ewidencjonować swoich dostawców i klientów. Polska przyjęła rozwiązania unijne na początku 2015 roku w marcu br. polski Sejm znowelizował ustawę o lasach w celu zamknięcia rynku wspólnotowego przed obrotem nielegalnie pozyskanym drewnem pochodzącym z innych rejonów świata. b) Wartości miękkie inwestycji wiatrowych czy instalacji fotowoltaicznych. Powstałe, w różnych krajach europejskich, systemy publicznego wsparcia produkcji energii ze źródeł odnawialnych, skutkują w rosnącym zainteresowaniu produkcją energii z użyciem biomasy drzewnej przez europejskie elektrownie. Jedna z największych europejskich elektrowni węglowych w Wielkiej Brytanii Drax, poinformowała, że połowa jej mocy produkcyjnej zostanie zamieniona na jednostki spalające biomasę drzewną. Ogłoszono też, że elektrownia będzie produkować 12,5 terawatów energii elektrycznej rocznie, a zakończenie inwestycji planowane jest na 2016 r. Przy tego rodzaju publicznych zachętach europejscy producenci energii przetrząsają całą Europę poszukując źródeł drewna. Według danych International Wood Markets Group, Europa zużyła w 2012 roku ok. 13 mln ton peletu z drewna. PELET to przetworzone trociny sprasowane pod wysokim ciśnieniem, dzięki czemu energia zostaje silnie zagęszczona. Proces ten zachodzi bez udziału dodatkowych lepiszczy. Pelet posiada wysokie własności energetyczne, niską zawartość wilgoci, z 1 tony peletu powstaje po spaleniu ok. 4 kg ekologicznego popiołu, który może być wykorzystany jako naturalny nawóz ogrodniczy. Co istotne, jest przyjazny dla środowiska- produkcja peletu nie powoduje dodatkowej wycinki drzew w lesie. Lasy, poza wszystkimi wartościami ekonomicznymi, są miejscem rekreacji i wypoczynku, a także elementem krajobrazu. Pełnią bardzo ważne funkcje ekologiczne i społeczne. Las to źródło czystego powietrza. Drzewa w drodze fotosyntezy wytwarzają z wody i zawartego w powietrzu dwutlenku węgla substancje organiczne oraz tlen. Dwutlenek węgla naturalnie występuje w atmosferze, jednak w wyniku spalania ogromnych ilości surowców energetycznych jego zawartość w powietrzu stale rośnie. Las jest także doskonałym filtrem, który wyłapuje z powietrza i zatrzymuje na liściach oraz w glebie pyły i inne zanieczyszczenia przemysłowe. Są one spłukiwane z powierzchni liści czy igieł do gleby, gdzie ulegają przetworzeniu i unieszkodliwieniu. Poza tym powietrze w lesie przesycone jest fitoncydami, czyli substancjami lotnymi wytwarzanymi przez rośliny a działającymi zabójczo na mikroorganizmy unoszące się w powietrzu. Ich obecność sprawia, że w leśnym powietrzu jest od 45 do 70 razy mniej chorobotwórczych drobnoustrojów niż w powietrzu miejskim. Ekosystemy leśne stabilizują także obieg wody w przyrodzie. Regulują odpływ wód opadowych i stopniowe topnienie śniegu na wiosnę, przez co zapobiegają powstawaniu powodzi. W naszych warunkach klimatycznych powodzie spowodowane są głównie z winy człowieka, który masowo wycina lasy nie zważając na konsekwencje. Stabilizacja obiegu wody przez las polega przede wszystkim na przechwytywaniu wody z atmosfery i oddawaniu jej w postaci pary z powrotem oraz na przetrzymywaniu nadmiaru wody w ściółce. Spływająca po powierzchni woda może powodować erozję gleb, czyli ich wymywanie. Na obszarach zalesionych zagrożenie erozją w zasadzie nie występuje, nawet przy dużych spadkach terenu. Dopiero wycinanie lasów powoduje to zagrożenie. Gleba, która jest wymywana z pól nie ma warunków do odnawiania się, natomiast w lasach procesy glebotwórcze trwają nieustannie. Ekosystemy leśne są także bardzo ważne w procesie kształtowania klimatu zarówno lokalnego jak i globalnego. Lasy kształtują klimat poprzez wzrost ilości opadów, wpływ na wielkość parowania, prędkość wiatru, grubość i czas zalegania pokrywy śnieżnej oraz dobowe i sezonowe wahania temperatury. Dzięki temu w lasach mamy specyficzny mikroklimat, gdzie amplitudy temperatur nie są duże. Specyficzny mikroklimat wpływa także korzystnie na klimat obszarów rolniczych. Kolejnym czynnikiem wpływającym na globalny rynek drewna są ogólnoświatowe zmiany w podejściu do nielegalnego pozyskiwania drewna z lasów na świecie. Prowadzone od lat kampanie społeczne, zmiany przepisów prawnych czy wprowadzane wymogi certyfikacji dla źródeł pochodzenia Wymienione wyżej zalety lasów mogą mieć wpływ na decyzje inwestorów, mogą ich przekonać do zaangażowania swojego kapitału w aktywo przyjazne dla środowiska. Jednak niezależnie od osobistej percepcji inwestora na aspekty środowiskowe, zmiany zachodzące w świecie kładą coraz większy nacisk na odnawialny charakter lasów. Odbiorcy w większym stopniu wymagają od 32 Dom Maklerski W Investments S.A. 33

18 dostawców surowca spełniania standardów oraz kryteriów, które zapewniają, że surowiec jest pozyskiwany w sposób zrównoważony i gwarantujący utrzymanie i rozwój zasobów leśnych. Dodatkowo rosnąca presja społeczna oraz legislacyjna na świecie wpływa na ograniczenie możliwości pozyskania surowca z nielegalnych wycinek lasów bez żadnego poszanowania kryteriów zrównoważonej gospodarki leśnej. W efekcie podaż drewna na rynek z nielegalnych źródeł będzie maleć a rosnąca liczba odbiorców surowca, pod naciskiem opinii publicznej oraz regulacji, będzie korzystać z surowca pochodzącego ze zrównoważonych upraw leśnych. Godny podkreślenia jest również fakt, że inwestycja w lasy ma charakter czysty sektor leśny nie znajduje się na żadnych znanych listach restrykcyjnych. Może je nabywać każdy. c) Dlaczego świat inwestuje w ziemię? Ziemia jest ograniczonym zasobem, którego nie można wyprodukować, ale jej użyteczność dla człowieka jest nieograniczona w czasie. Istotnymi czynnikami wpływający na cenę ziemi są rosnący popyt oraz cena surowca pochodzącego z lasów. Najkrócej rzecz ujmując, zasoby leśne generują stabilne zwroty w długim okresie i są niezależne od koniunktury na rynkach finansowych. Co istotne dla globalnego kapitału, ziemia pod uprawy leśne oraz zasoby ludzkie w krajach Europy Wschodniej są zdecydowanie tańsze niż w krajach Europy Zachodniej. Jednocześnie przychody ze sprzedaży surowca w Polsce czy krajach nadbałtyckich są na tym samym poziomie jak ceny drewna w Szwecji czy Wielkiej Brytanii. Oznacza to, że ta sama powierzchnia uprawy leśnej w Polsce czy krajach nadbałtyckich będzie generować zdecydowanie wyższe stopy zwrotu, czasem wielokrotnie, w porównaniu do zwrotu z tej samej powierzchni lasów w krajach Europy Zachodniej. Dodatkowo specyfika rynku polskiego, gdzie mamy do czynienia z monopolem lasów państwowych na rynku, wpływa pozytywnie na gwarancję utrzymywania się wysokich cen i nierównowagi popytowej. To dodatkowy argument, który sprzyja powodzeniu inwestycji w zasoby leśne. Wielkie instytucje, takie jak fundacje największych amerykańskich uczelni od dawna alokują dużą część swojego portfela w tzw. twarde, realne aktywa. Fundacja Yale posiada około 29 % swojego portfela w twardych aktywach, takich jak pola wydobywcze surowców oraz zasoby leśne na całym świecie. Strategia inwestycyjna Fundacji Uniwersytetu Yale: Przez ostatnie 25 lat Fundacja fundamentalnie zredukowała zależność od publicznych papierów wartościowych przesuwając aktywa do nietradycyjnych kategorii. W 1990 roku ponad 70 % aktywów Fundacji było alokowanych w amerykańskich rynkach akcji, obligacji oraz rynków pieniężnych. W 2014 roku krajowe publiczne papiery wartościowe stanowiły jedynie 10 % portfela, podczas gdy zagraniczne papiery wartościowe, zagraniczne inwestycje w private equity oraz twarde aktywa 90 %. aktywów Funduszu. Fundacje amerykańskich uczelni są właścicielami wielu tysięcy hektarów lasów w Europie Wschodniej, co generuje im stabilne dochody. Yale szacuje, że realne aktywa dają zwrot na poziomie 6%, a po uwzględnieniu inflacji z ryzykiem (odchyleniem standardowym) na poziomie 13,6%. Fundacja Yale uzyskała średnioroczny zwrot z inwestycji na poziomie 15,6% w okresie ostatnich 20 lat, a w 2008 roku, kiedy upadł bank Lehman Brothers, Fundacja uzyskała zwrot na poziomie 4,5%. Twarde aktywa w portfelu inwestycyjnym są istotnym elementem sukcesów inwestycyjnych Fundacji Yale. Inwestycje w zasoby leśne są atrakcyjne dla inwestorów instytucjonalnych z powodu konkretnych parametrów finansowych, takich jak: możliwość skutecznej dywersyfikacji portfela (niewielkie wahania i bardzo niska korelacja do innych podstawowych klas aktywów), atrakcyjna relacja ryzyka do zwrotu z inwestycji, skuteczne zabezpieczenie przed inflacją potencjał na stabilne przepływy pieniężne, w długich okresach. Sam odnawialny charakter aktywa oraz jego pozytywny wpływ na obniżanie poziomu dwutlenku węgla na świecie mogą mieć znaczenie dla inwestorów, dla których odpowiedzialność społeczna w tym zmniejszanie zatrucia środowiska, są ważne w ich strategii inwestycyjnej. Tak zdecydowane przesunięcie portfela do nietradycyjnych kategorii aktywów wynika z ich potencjału do generowania stabilnych zwrotów oraz dywersyfikacji aktywów. Czego przykładem może być zmiana strategii inwestycyjnej dużego szwedzkiego funduszu AP2 zarządzającego aktywami o wartości ponad 30 mld euro. Fundusz od 2012 roku zmniejsza swoje zaangażowanie na rynku akcji na rzecz aktywów alternatywnych, w tym gruntów rolnych i zasobów leśnych. Na rynku europejskim w ostatnich latach notuje się wzrost zainteresowania inwestorów alternatywnymi aktywami, które mogą oferować atrakcyjniejszy zwrot z inwestycji w stosunku do klasycznych aktywów dostępnych na rynkach finansowych. Potwierdzają to dotychczasowe wyniki osiągane przez ten sektor w Europie oraz rosnąca liczba funduszy i pozyskiwanych środków na inwestycje oraz wzrost liczby transakcji na rynku. Jeden z kluczowych fińskich funduszy, Nordic Forest Fund, nabył w ha lasów od UPM Finland. Włączywszy w to ostatnią transakcję Nordic Forest Fund nabył od UPM Finland łącznie ha lasów położonych na terenie Finlandii. Aquila Capital, jeden z wiodących funduszy w Europie zarządzających aktywami alternatywnymi, będący częścią Aquila Group z aktywami przekraczającymi 7,6 mld euro, w dniu r. nabył ha lasów w Finlandii dla jednego ze swoich funduszy inwestujących w zasoby leśne. Jak mówi Roman Rossienbroich, CEO Aquila Capital: To idealna akwizycja dla funduszu, która dostarczy inwestorom niezawodne oraz długoterminowe źródło dochodów. To kolejna taka transakcja funduszu w zasoby leśne w Australii, w której uczestniczyli również inni inwestorzy. Wyniki osiągane przez fundusze europejskie pokazują, że inwestycje w lasy potrafią przynieść inwestorom lepszy zwrot niż w akcje, obligacje oraz nieruchomości komercyjne. Przykład rynku w Wielkiej Brytanii, pokazany na podstawie indeksu IPD Annual Forestry, udowadnia, że inwestycje w prywatne zasoby leśne są bardzo konkurencyjne wobec inwestycji w podstawowe, klasy aktywów, również w długich okresach wartości aktywów są realne do osiągnięcia. 34 Dom Maklerski W Investments S.A. 35

19 Tabela 6. Inwestycje w zasoby leśne kontra inwestycje w podstawowe klasy aktywów Grudzień 1992=100 Średnioroczny zwrot % lata 5 lat 10 lat Całkowity zwrot 15,8 22,2 19,7 17,9 Zmiana ceny drewna (2,3) 4,5 4,7 9,8 Tabela 7. Inwestycje w podstawowe klasy aktywów kontra inwestycje w nieruchomości komercyjne Dane porównawcze lata 5 lat 10 lat Akcje 18,5 8,6 12,9 8,0 Obligacje (5,2) 4,8 4,5 5,8 Nieruchomości komercyjne 10,7 7,3 8,0 6,3 Źródło dla powyższych tabel: Forestry Commission indeks nominalnych cen sprzedaży drewna iglastego (dla Wielkiej Brytanii), FTSE-All Share Index, FTSE UK Gilts Index, IPD UK Annual Forestry Index Przy porównywaniu historycznych zwrotów z inwestycji w zasoby leśne w Wielkiej Brytanii z prognozami zwrotów z inwestycji w Polsce, należy uwzględnić występujące różnice pomiędzy poziomami cen zarówno zasobów produkcyjnych (ziemia w Wielkiej Brytanii jest znacząco droższa niż w Polsce) jak i kosztów usług pomiędzy Polską a Wielką Brytanią przy jednocześnie zbliżonych cenach sprzedaży drewna w obu krajach. Indeks IPD Annual Forestry jest wyliczany na podstawie próbki prywatnych upraw leśnych zawierających przede wszystkim gatunki iglaste rosnące w Wielkiej Brytanii. Na koniec 2013 indeks obejmował 143 obszary leśne z łączną wartością 237 mln GBP. Wartość indeksu jest kalkulowana na podstawie corocznej wyceny aktywów oraz przepływów pieniężnych, jednak w celu pokazania długoterminowego charakteru aktywów leśnych, wartość indeksu jest również przedstawiana na bazie uśrednionej z ostatnich 3 lat. W opinii autorów indeksu analiza wyników na bazie uśrednionej za okresy trzyletnie przedstawia w sposób bardziej czytelny długoterminowy zwrot z inwestycji. Investment Property Databank rozpoczął publikację indeksu IPD Annual Forestry w 1992 roku i od tego czasu stanowi on podstawowy indeks odniesienia dla oceny sektora prywatnych zasobów leśnych w Wielkiej Brytanii. 36 Dom Maklerski W Investments S.A. 37

20 d) Zasoby leśne w Europie miliony indywidualnych inwestorów Indywidualna własność prywatna zasobów leśnych nie jest niczym nowym w Europie, choć występują tu znaczne różnice pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią kontynentu. Jest tu dziś 16 milionów prywatnych właścicieli lasów, co czyni z nich jedną z największych grup indywidualnych inwestorów w Europie, większą niż liczba rolników szacowanych na 13 milionów osób. W samej Francji jest ok 3,5 mln prywatnych właścicieli upraw leśnych. W przeciwieństwie do rolników prywatni właściciele lasów w Europie stanowią jednak grupę zdecydowanie mniej zorganizowaną i nieposiadającą tak wyraźnej reprezentacji na forum publicznym, jaką cieszą się farmerzy. W krajach, w których tradycyjnie leśnictwo stanowi istotną gałąź gospodarki i gdzie powierzchnia lasów oraz produkcja surowca jest duża, liczba prywatnych właścicieli jest szczególnie wysoka. W Finlandii, w której powierzchnia lasów jest jedną z największych w Europie (23 mln ha) występuje 900 tysięcy indywidualnych właścicieli lasów, co oznacza, że jeden na pięciu Finów jest właścicielem lasu. Źródło: Lasy Państwowe, opracowanie własne Infografika 1. Udział prywatnych właścicieli w całkowitej powierzchni polskich lasów 15% Realfond Skog Management, pierwszy w Europie fundusz inwestujący w europejskie lasy, prognozuje, że na wzrost wartości aktywów funduszu będzie miało wpływ: Wyrównywanie się cen ziemi w krajach starej i nowej Europy wynika to ze wspólnego rynku na surowiec drzewny, choć istnieją duże różnice w cenie ziemi. Taka sytuacja jednak, w perspektywie kilku lat, może ulec zmianie. Rola lasu w dostarczaniu biopaliw - wiele krajów Unii Europejskiej doświadcza znaczącego deficytu w wymaganym udziale zielonej energii w bilansie energetycznym. Do 2020 roku, aż 20 %. energii w EU musi pochodzić ze źródeł odnawialnych, w tym z biomasy. Lasy z ich wielką zawartością energetyczną oferują najszybszy sposób na zwiększenie dostaw bioenergii, na przykład poprzez wzrost udziału biomasy wykorzystywanej przez zakłady energetyczne. W Szwecji, posiadającej największe zasoby leśne w Europie (26 mln ha) jest ponad 350 tysięcy prywatnych indywidualnych właścicieli lasów, nie wliczając w to prywatnych spółek leśnych. Kraje skandynawskie traktują lasy jako zielone złoto wiele zamożnych rodzin uczyniło z nich podstawową lokatę swojego kapitału. Kolejną istotną grupą prywatnych właścicieli lasów w Skandynawii są duże spółki, z których znaczna część posiada banki lasów o powierzchni przekraczającej 1 mln ha każda. Spółki skandynawskie są szczególnie zainteresowane nabywaniem aktywów w krajach, gdzie ziemia jest tańsza niż w Szwecji, dotyczy to w dużym stopniu krajów Europy Wschodniej. Obserwacja dzisiejszych inwestycji dużych skandynawskich podmiotów w zagraniczne uprawy leśne oraz wypowiedzi przedstawicieli funduszy inwestujących w zasoby leśne wskazują, że Polska jest obszarem zainteresowania ze strony skandynawskich podmiotów. Wiele krajów dawnego bloku wschodniego, w tym Polska, charakteryzuje się tym, że posiada jeden dominujący podmiot na rynku oraz niewielką, lecz rosnącą, grupę prywatnych właścicieli obszarów leśnych, którzy dziś odgrywają jeszcze bardzo niewielką rolę na rynku surowca drzewnego. Udział prywatnych właścicieli lasów w jego całkowitej powierzchni jest w Polsce jednym z najniższych w Europie na poziomie kilkunastu procent, co wynika z dominującej dziś pozycji Lasów Państwowych. W krajach starej Unii udział prywatnej własności jest znacznie wyższy, wahając się pomiędzy 50-85%. e) Podsumowanie rynku inwestycji w lasy na świecie O skali rozwoju światowego rynku instrumentów z ekspozycją na rynek leśny świadczy szerokie spektrum dostępnych możliwości inwestycyjnych na świecie: zakup akcji, indeksów, jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych czy też instrumentów pochodnych. Globalny rynek pozwala dziś inwestorom na ekspozycję na rynek leśny oraz drzewny poprzez: uczestnictwo w krajowych funduszach emerytalnych największe fundusze emerytalne, z Ameryki Północnej oraz z Europy alokują części aktywów w zasoby leśne na świecie, zakup jednostek uczestnictwa w prywatnych funduszach inwestycyjnych podobnie jak fundusze emerytalne, cały szereg funduszy inwestycyjnych na świecie realizuje inwestycje w uprawy leśne na świecie, zakup indeksów ETF - indeksy takie jak Guggenhiem Timber Index ETF czy ishares S&P Global Timber & Forestry Index Fund pozwalają inwestorom na szeroką ekspozycję akcji spółek z sektora leśnego oraz drzewnego z różnych regionów świata, bezpośredni zakup akcji spółek sektora leśnego notowanych na globalnych rynkach kapitałowych, zakup jednostek w Real Estate Investment Trusts nabywających aktywa leśne, notowane na światowych rynkach kapitałowych, zakup instrumentów pochodnych. Rynek produktów inwestycyjnych w Polsce z ekspozycją na aktywa leśne nie jest jeszcze rozwinięty. W chwili obecnej jedynie certyfikaty inwestycyjne WI Lasy Polskie FIZ AN pozwalają na ekspozycję na sektor leśny w Polsce i polskiej walucie. 38 Dom Maklerski W Investments S.A. 39