Z funduszem Private Equity czy bez?

Transkrypt

1 lipiec 2013 Bartosz Kondaszewski, Carlos Rubal Z funduszem Private Equity czy bez? Uprzedzenia małych i średnich firm w kontekście rozpatrywania powiązań kapitałowych z inwestorami finansowymi

2 Wiele można powiedzieć o sytuacji gospodarki oraz rynków finansowych w ostatnich latach w Polsce. Jedno jest pewne nie można uznać ich ani za stabilne, ani za przewidywalne. Ze względu na swoje solidne podstawy i konserwatywny system bankowy Polska wykazuje się mimo wszystko dodatnią dynamiką PKB. Ma to swoje odbicie również w aktywności sektora Private Equity (PE). W ciągu minionych 5 6 lat inwestycje funduszy Private Equity w Polsce stanowiły średnio ok. 0,15% PKB, co jest najwyższym wynikiem wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Mimo że ten udział nie rośnie z roku na rok, to porównując Polskę do innych krajów, można pokusić się o stwierdzenie, iż jest to mocna pozycja. Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii inwestycje PE w latach stanowiły prawie 1,2% PKB i w 2012 roku zmniejszyły się do wartości 0,8%. W Szwecji z kolei w tych samych okresach spadły z 0,8% do 0,48%. Analizując rynek i przyglądając się kilku kolejnym wskaźnikom, można wywnioskować, że polskie przedsiębiorstwa są bacznie obserwowane przez międzynarodowych inwestorów. Świadczyć może o tym m.in. wartość funduszy zebranych w latach w kwocie 900 mln Euro, wartość zainwestowanych środków w wysokości 1,24 bln Euro, z czego 90% z przeznaczeniem na transakcje wzrostu lub wykupu. Jednak przeprowadzanie transakcji PE w Polsce nie jest proste, a wynika to z tego, iż inwestorzy muszą zmierzyć się z szeregiem uprzedzeń przedsiębiorców, które związane są z potencjalnym mariażem z funduszem. W tym artykule omówimy pięć często spotykanych wątpliwości polskich przedsiębiorców, które utrudniają rozpoczęcie procesu transakcyjnego. Poniższa lista jest wynikiem dyskusji ekspertów, która odbyła się podczas konferencji Private Equity Forum & Awards Gala zorganizowanej w 2013 roku w Warszawie przez Executive Club. Od dawna działamy w tym biznesie i dobrze wiemy, jakie kroki najlepiej podjąć w celu rozwoju naszej firmy Przedsiębiorcy z bogatym doświadczeniem biznesowym oraz posiadający dogłębną znajomość swojej branży często nie dostrzegają korzyści płynących z włączenia inwestora Private Equity do grupy właścicieli. Odnosi się to szczególnie do osób, które od długiego czasu są zaangażowane w zarządzanie własną firmą, często nawet przez okres dłuższy niż 20 lat. Z drugiej strony, większość funduszy stworzonych po to, by inwestować w Polsce, jest dedykowana inwestycjom w dojrzałe przedsiębiorstwa. Przed inwestorami z sektora Private Equity oraz doradcami w zakresie fuzji i przejęć pojawia się zatem wyzwanie, jak przekonać właścicieli o korzyściach płynących z potencjalnej transakcji. Wydaje się, że kluczowym argumentem, jaki należałoby podnieść w tej sytuacji, jest omówienie roli inwestora, która nie polega na narzuceniu od pierwszego dnia współpracy zupełnie nowego sposobu prowadzenia firmy, ale skupia się na udzieleniu wsparcia w zakresie analityki i zwiększenia efektywności operacyjnej. Inwestor może wnieść do biznesu swoją wiedzę z zakresu monitorowania i kontrolowania biznesu, wskazać najlepsze praktyki analizy oraz formaty czy struktury raportowania. Może także pomóc w analityce oraz optymalizacji procesów (m.in. identyfikacja nieefektywności, automatyzacja, wsparcie wprowadzania zmian). W ogromnej większości przypadków, szczególnie dotyczących dojrzałych i mających dobrą pozycję rynkową firm, działalność podstawowa i jej rozwój nie podlegają fundamentalnym modyfikacjom. Na podstawie transakcji przeprowadzonych w wielu różnych branżach i krajach wielokrotnie udowodniono, że mierzalne, pozytywne efekty może przynieść już samo wdrożenie sprawdzonych rozwiązań w dziedzinie analityki, finansów i modelowania biznesowego. 2

3 Dopóki nie mamy problemów finansowych, nie potrzebujemy inwestora Nic bardziej mylnego. By to zobrazować, zacznijmy od przytoczenia kilku liczb: w okresie tylko ok. 0,5% wartości wszystkich transakcji Private Equity oraz 1,5% przejętych w ramach tych transakcji firm miało profil związany z restrukturyzacją lub wsparciem przed upadłością. Można z tego wywnioskować, że niewielu jest inwestorów, którzy dopuszczają zaangażowanie się w projekty z firmami borykającymi się z problemami finansowymi. Ponadto w takich sytuacjach zazwyczaj czas ma ogromne znaczenie dla właściciela, a inwestor ma tego świadomość. W ekstremalnej sytuacji konsekwencją może być sprzedanie podmiotu za symboliczną złotówkę po to, by firma była w stanie dalej funkcjonować. Warto wspomnieć w tym kontekście, że choć nie sposób przewidzieć, co może doprowadzić do trudnej sytuacji finansowej, to szczególnie w przypadku szybko rozwijających się przedsiębiorstw trzeba uważnie obserwować takie parametry jak poziom wydatków inwestycyjnych czy sytuację kapitału obrotowego. Często zdarza się bowiem, że podczas intensywnego rozwoju firmy tracą płynność, stając się podmiotami rentownymi, ale niepłynnymi, a zatem niezdolnymi do dalszego funkcjonowania. Jednocześnie, jeśli uda się taki problem zidentyfikować na odpowiednio wczesnym etapie, firma może się okazać bardzo atrakcyjną dla funduszu Private Equity. Czy będziemy mogli pracować na rzecz firmy po jej sprzedaży? Istnienie tego dylematu zależy od etapu rozwoju przedsiębiorstwa i ma miejsce tylko wtedy, gdy właściciel jest jednocześnie zarządzającym. W wypadku firm z dużą dynamiką wzrostu jednym z powodów zainteresowania transakcją po stronie funduszy Private Equity jest wizjonerskie przywództwo połączone z rozumieniem rynku i biznesu, a także konkretnymi pomysłami na jego rozwój ze strony obecnych właścicieli. Są to mocne podstawy do dalszego wzrostu wartości firmy. Dlatego też, decydując się na transakcję z funduszem PE, kadra menedżerska jest często zobligowana umową do pełnienia swoich funkcji przez kolejne 2 3 lata. W wypadku transakcji wykupu, a więc zazwyczaj transakcji dotyczącej firm dojrzałych o ugruntowanej pozycji rynkowej, sytuacja wygląda identycznie, jak opisana wyżej, z jednym zastrzeżeniem. Przepływy pieniężne w transakcjach mających na celu dalszy rozwój firmy obejmują przede wszystkim zasilenie jej w środki niezbędne do utrzymania lub przyspieszenia jej wzrostu, przy niewielkiej z reguły części wypłacanej właścicielom w formie nabycia udziałów. Natomiast w transakcjach wykupu dojrzałych przedsiębiorstw większość środków jest przeznaczana dla właścicieli. Mimo tej różnicy, w obu typach transakcji zazwyczaj to inwestorom bardziej zależy na tym, by właściciele z zaangażowaniem kontynuowali swoją pracę, niż właścicielom na pozostaniu aktywnymi menedżerami. A zatem szczególnie w transakcjach wykupu wyzwanie leży zdecydowanie po stronie inwestora i polega na tym, aby obecni właściciele stanowiący zarząd pozostali dynamicznym i zmotywowanym zespołem zarządzającym. 3

4 Kryzys gospodarczy to nie jest najlepszy czas na sprzedaż firmy U podstaw takiej opinii leży przekonanie, że w czasie kryzysu inwestorzy uważniej analizują przedsiębiorstwa i ostrożniej podejmują decyzje o przeznaczeniu swoich środków na nowe projekty, a to wpływa na mnożniki stosowane w transakcjach. Częściowo tak, ale warto zwrócić uwagę, iż każdy zebrany fundusz ma swój określony horyzont czasowy i w interesie zarządzających jest dostarczenie oczekiwanych zwrotów w danym okresie czasu. W związku z tym, niezależnie od aktualnej sytuacji rynkowej, po stronie inwestorów istnieje motywacja do poszukiwania podmiotów do przejęcia. W okresie wzmożonej konkurencji, ograniczonych możliwości finansowania oraz ogólnie mniejszego popytu, tudzież konsumpcji, słabe firmy bez solidnych podstaw działania i zaplecza finansowego walczą o utrzymanie się na rynku. Z kolei mocne organizacje zyskują nową przestrzeń do rozwoju. Obie sytuacje mogą być potencjalnie interesującą możliwością dla inwestora finansowego w zależności od konkretnego profilu inwestycyjnego funduszu. Inwestorzy szukają tanich przedsiębiorstw To stwierdzenie przywołuje temat rosnącej konkurencji na rynku Private Equity oraz zwiększającej się luki między podażą kapitału a popytem na firmy będące dobrymi potencjalnymi podmiotami transakcji. Na rynku transakcji, tak jak na każdym innym rynku, działają rynkowe siły popytowo-podażowe. Okazje istniały we wczesnych latach 90., gdy polska gospodarka borykała się z pokłosiem ustroju regulowanego, inwestorzy zagraniczni nie mieli wystarczającej wiedzy o sytuacji rynkowej, a rynek sam w sobie nie był transparentny i istniały silne nieefektywności rynkowe. Po przeszło 20 latach od tamtego okresu sytuacja uległa ogromnej zmianie: są jasne zasady działania rynku, a przedsiębiorcy są świadomi stojących przed nimi możliwości. Dziś nie jest łatwo znaleźć podmiot tani, a jednocześnie mający dobrą pozycję na rynku i wykazujący duży potencjał rozwoju. Podsumowanie Z powyższych rozważań można wyciągnąć wiele wniosków. Kluczowy jednak jest prostą wskazówką, żeby ze sobą otwarcie rozmawiać, zadawać pytania, a odpowiedzi uzyskane od firm PE zestawiać z innymi źródłami informacji (np. doradcami transakcyjnymi). Przecież dyskusja niewiele kosztuje i nie zmusza do podjęcia decyzji, za to może pomóc zdobyć szerszą wiedzę i wskazać różne możliwości dalszego działania. Źródło danych wykorzystanych w artykule: raport European Private Equity and Venture Capital Association (EVCA) z roku 2013.

5 PMR ul. Dekerta Kraków Polska tel faks PMR to firma badawczo-konsultingowa działająca w ponad 25 krajach Europy Środkowo- Wschodniej. Od 1995 roku pomogliśmy już ponad 500 globalnym korporacjom, a także wielu lokalnym firmom. Rocznie wykonujemy około 200 projektów na indywidualne zamówienie naszych klientów, pomagając im zwiększać ich udziały rynkowe, z sukcesem wchodzić na nowe rynki oraz optymalizować koszty działalności. Naszym klientom oferujemy unikatowe połączenie regionalnej specjalizacji z międzynarodowymi standardami jakości. Wartość naszej oferty opiera się na synergii posiadanych danych rynkowych, analiz, prognoz oraz dużego doświadczenia w badaniach rynku i doradztwie biznesowym. Wykorzystując efekt synergii, przekształcamy wiedzę o rynku w biznesowe rekomendacje prowadzące do zwiększenia rentowności oraz przyspieszenia rozwoju firm. Zatrudniamy 100 profesjonalistów płynnie posługujących się w sumie ponad 15 językami. Specjalizujemy się w sektorach: budowlanym, handlu detalicznego, farmaceutycznym, ochrony zdrowia, IT i telekomunikacji, ale nasze doświadczenie obejmuje również wiele innych branż. Usługi badawcze i konsultingowe realizowane na indywidualne zamówienie uzupełniamy pakietem prawie 100 gotowych raportów rynkowych i serwisów informacyjnych rocznie.