WIEŚCI POLONIJNE 3(13) LIPIEC SIERPIEŃ, WRZESIEŃ 2008 STACHANOW ПОЛОНИЙНЫЕ ВЕСТИ

Transkrypt

1 WIEŚCI POLONIJNE 3(13) LIPIEC SIERPIEŃ, WRZESIEŃ 2008 STACHANOW ПОЛОНИЙНЫЕ ВЕСТИ 3(13) ИЮЛЬ АВГУСТ, СЕНТЯБРЬ 2008 СТАХАНОВ PISMО CENTRUM OŚWIATY KULTURY I EKONOMICZNYCH KONTAKTÓW KRAKOWIANKA ИЗДАНИЕ ЦЕНТРА ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА, КУЛЬТУРЫ И ЭКОНОМИЧЕСКИХ СВЯЗЕЙ «КРАКОВЯНКА» Moja piosenka Cyprian Norwid Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba... Tęskno mi, Panie... Do kraju tego, gdzie wina jest duża Popsować gniazdo na gruszy bocianie, Bo wszystkim służą... Tęskno mi, Panie... Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony Są - jak odwieczne Chrystusa wyznanie: "Bądź pochwalony!" Tęskno mi, Panie... Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej, Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie, Równie niewinnej... Tęskno mi, Panie... Do beztęsknoty i do bezmyślenia, Do tych co mają tak za tak - a nie za nie - Bez światłocienia... Tęskno mi, Panie... Tęskno mi ówdzie, gdzie któż o mnie stoi? I tak być musi, choć się tak nie stanie Przyjaźni mojej!... Tęskno mi, Panie... 1

2

3 BOLESŁAW CHROBRY Julian Ursyn Niemcewicz Śpiew historyczny Ten, co najpierwszy ujrzał światło wiary, Niosąc zbawienie ludowi i sobie, Syt lat i chwały, już Mieczysław Stary Legł w Piastów grobie. 2 Wychowan w dzielnych wojowników gronie, Straszny sąsiadom, dla poddanych dobry, Koroną przodków okrył młode skronie Bolesław Chrobry. 3 Ledwie jął rządzić, alić Czech zdradliwy Puszcza swe hordy po Lecha krainie, Zamienia grody i obfite niwy W głuche pustynie. 4 Jak lew zraniony, skrwawioną źrenicę Tocząc, rzuca się na zwierzę zuchwałe, Tak Chrobry walczy, bierze Czech stolicę I państwo całe. 5 W dzielnym zawodzie chciwy dalszej sławy, Kiedy ukarał tego, co przewinił, Miśnię, Luzatów i żyzne Morawy Swymi uczynił 6 Wtenczas Jarosław Ruś żyzną wydziera, Już gnębi Kijów okrutna przewaga, Wygnan Światopełk u nóg bohatera Pomocy błaga. 7 Bolesław, równie mężny jak wspaniały, Zbiera rycerstwo i w szyki sprawuje, Już się nad wojskiem wznosząc. Orzeł biały Drogę wskazuje. 8 Pędzi, pytając, gdzie nieprzyjaciele? Widzi za Bugiem hufce ich skupione, Rzuca się z koniem na rycerstwa czele W nurty spienione. 9 Szabla Polaków, tylekroć doznana, Na hardych karkach przeważnie ciążyła, Poległy krocie, rzeka krwią wezbrana. Brzegi zbroczyła. 10 Już obiegł Kijów, już baszty szerokie Tłucze taranem, z kusz opoki ciska, Padły świątynie i gmachy wysokie W smutne zwaliska. 11 Wchodzi Bohatyr w rozstąpione mury, Wśród radosnego wokoło żołnierza, A miecz zwycięski podnosząc do góry, W bramę uderza. 12 Na pamięć, gdzie się Polacy zagnali, Jakie z Czech, Niemiec odnosili łupy, Bije na Dnieprze i Ossie i w Sali Żelazne słupy. 13 Spoczął, a sławny dziely tak świetnymi, Przyjmując w Gnieźnie Ottona cesarza, Dziwi przepychem i skarby drogimi Hojnie obdarza. 14 Był to król dobry, w boju tylko srogi, Był sprawiedliwy i karał swawolę, Pod nim bezpiecznie i kmiotek ubogi Orał swe pole. 15 Nie dziw, że kiedy poległ w ojców grobie, Zdziaławszy tyle dla szczęścia i chwały, Nieutulony i w ciężkiej żałobie, Płakał lud cały. 3

4 НАПИТКИ LEKCJA JĘZYKA POLSKIEGO 13 Herbata (хэрбата) ż - чай herbata z cytryną (хэрбата з цытрыном) чай с лимоном kawa (кава) ż -кофе kawa ze śmietanką (кава зэ шьметанком) кофе со сливками koniak m. (коняк) - коньяк piwo n (пиво)- пиво sok m (сок)- сок szampan m (шампан) шампанское wino wytrawne/ słodkie (вино вытравнэ, слодке) сухое/ сладкое вино woda mineralna ż (вода минэральна) минеральная вода wódka ż (вудка) водка ПРОФЕССИИ aktor m. (актор) - актер aktorka ż (акторка)- актриса architekt m, ż (архитэкт)- архитектор asystent m. (асыстэнт)- ассистент asystentka ż (асыстэнтка)- ассистентка dentysta m, dentystka ż (дэнтыста, дэнтыстка)- стоматолог dziennikarz m (дженникаж) - журналист dziennikarka ż (дженникарка) - журналистка ekonomista m, ekonomistka ż(экономиста, экономистка) - экономист kelner m.(кэльнэр) - официант kelnerka ż (кэльнэрка) - официантка księgowy m, księgowa ż (кшенговы, кшенгова)- бухгалтер lekarz m, lekarka ż(лекаж, лекарка) - врач nauczyciel m (научычель) - учитель nauczycielka ż (научычелька) - учительница policjant m, policjantka ż(полициант, полициантка) - милиционер prawnik m, prawniczka ż (правник, правничка) -юрист informatyk m, ż (информатык)- программист GRAMATYKA Глаголы STUDIOWAĆ, PRACOWAĆ настоящее время Глаголы studiować учиться и pracować работать принадлежат к образцу 1 спряжения, характерной чертой которого является флексия ę (1 лицо ед. ч.) и -esz (2 лицо ед. ч.) studiować Liczba pojedyncza ( ед. ч.) Liczba mnoga ( мн. ч.) Ja studiuję (студюеу) Ty studiujesz (студюеш) On, ona, ono studiuje (студюе) pracować Ja pracuję (працуеу) Ty pracujesz (працуеш) My studiujemy (студюемы) Wy studiujecie (студюече) Oni, one studiują (студюём) My pracujemy (працуемы) Wy pracujecie (працуече) On, ona, ono pracuje (працуе) Oni,one pracują (працуем) Глаголы, заканчивающиеся в инфинитиве на -ować, спрягаются по образцу 1 спряжения. Обратите внимание на факт, что в спрягаемых формах группа -owa чередуется с -uj, напр.: 4

5 (благодарить) (поздравлять) (информировать) (инвестировать) (производить) dziękować ja dziękuję, ty dziękujesz gratulować ja gratuluję, ty gratulujesz informować ja informuję, ty informujesz inwestować ja inwestuję, ty inwestujesz produkować ja produkuję, ty produkujesz JESTEM INFORMATYKIEM творительный падеж имен существительных (2) Jestem Polakiem, jestem aktorem Я поляк, я актер. Jestem Polką, jestem aktorką Я полька, я актриса Когда называем свою профессию либо род занятии, пользуемся конструкцией, глагол być в ед./мн. ч. наст. вр. + имя существительное в творительном падеже, напр.: Jestem informatykiem. Jestem kelnerką. Когда называем чью-либо профессию, пользуемся конструкцией: имя собственное + личное местоимение + глагол być в ед. /мн. ч. наст. вр. + имя существительное в творительном падеже, напр: Adam jest dyrektorem. Katarzyna jest asystentką. Oni są dyrektorami. One są asystentkami. Вопрос Kim on/ona jest/oni są z zawodu? (кто он/она/oни по профессии?) зададим следующим образом: Kim Monika jest z zawodu? Czy Monika jest lekarzem? Моника врач? Czy oni są dziennikarzami? Они журналисты? AKTOR, Aktorka название профессий Имена существительные, называющее профессии женщин, происходят от названии профессии мужчин. Формы эти образуются при помощи суффикса -ka, напр.: aktor aktorka; policjant policjantka; nauczyciel nauczycielka; lekarz lekarka. (чередование rz:r) В польском языке, как и в русском, существуют профессии, в названиях которых не проявляется род. Исконно они относились к функциям, выполняемым только мужчинами. Факт этот нашел отражение в языке, напр.: inżynier, architekt, profesor, minister, premier, prezydent. Как о мужчине, так и о женщине скажем: on/ona jest architektem, doktorem, dyrygentem. Beata jest inżynierem. Moja żona jest architektem. Pani Kubiak jest ministrem. Беата инженер. Моя жена архитектор. Госпожа Кубяк министр. TO (JEST) DOBRY MUZYK Это хороший музыкант Прочтите примеры. Сравните выделенные слова. Запомните. Mianownik (именительный) Zbigniew Zapasiewicz to dobry aktor. Wisława Szymborska to wspaniała poetka. «Toyota» to drogi samochód «Agar» to polska firma. Narzędnik (творительный) Zbigniew Zapasiewicz jest dobrym aktorem. Wisława Szymborska jest wspaniałą poetką. «Toyota» jest drogim samochodem. «Agar» jest polską firmą. 5

6 UCHWAŁA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z OKAZJI 250 ROCZNICY URODZIN JULIANA URSYNA NIEMCEWICZA Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 250. rocznicę urodzin Juliana Ursyna Niemcewicz oddaje hołd dokonaniom tego wybitnego poety, satyryka, dramaturga, pamiętnikarza, działacza politycznego i kulturalnego. Ten syn Ziemi Brzeskiej, urodzony w Skokach, w polskiej rodzinie szlacheckiej osiadłej na Litwie, był w latach studentem Szkoły Rycerskiej w Warszawie. Po jej ukończeniu został adiutantem Adama Czartoryskiego. Dzięki niemu odbył podróże do Włoch, Francji i Anglii. Korzystając z doświadczeń tych krajów, aktywnie jako poseł inflancki uczestniczył w pracach Sejmu Wielkiego, wspomagał redagowanej przez siebie Gazety Narodowej i Obcej i m/. in. W dramatach: Powrót posła i Kazimierz Wielki. Po Targowicy piętnował jej zwolenników za zdradę i prorosyjski serwilizm swymi utworami literackimi, pisanymi w Wiedniu, Lipsku i Florencji. Wrócił do kraju na wieść o wybuchu Powstania Kościuszkowskiego. Był osobistym sekretarzem i adiutantem Naczelnika, autorem wielu jego rozkazów. Wraz z nim przeżył klęskę bitwy pod Maciejowicami i carską niewolą w twierdzy Pietropawłowskiej. Po uwolnieniu przez Pawła I w grudniu 1796 r. wyjechał wraz z Tadeuszem Kościuszką do Nowego Jorku. W 1800 r. ożenił się z Susan Kean wdowa po pierwszym wiceprezydencie Stanów Zjednoczonych i gospodarował na farmie w New Jersey. Poznał wówczas prezydentów USA, dzięki czemu napisał pierwszą na świecie biografię George'a Washingtona. Po powrocie do kraju w 1807 r. aktywnie włączył się do życia kulturalnego i politycznego. Był m.in. Sekretarzem Senatu, prezesem Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego i członkiem Dyrekcji Edukacyjnej. Wcześniej, w 1802 r., został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, którego był prezesem od 1827 r. W ramach prac Towarzystwa wydał cykl utworów pt. «Śpiewy historyczne» i «Dzieje panowania Zygmunta III». Oprócz tego pisał dramaty historyczne jako libretta do oper Karola Kurpińskiego, z tak uznanymi jak : «Jadwiga, królowa polska» i «Jan Kochanowski w Czarnym Lesie». Mimo, iż przez Rosjan izolowany był od polityki, przez Polaków uznany został za autorytet w dziedzinie literatury i wzajemnych stosunków z zaborcą. Miał wpływ na młodzieńczą twórczość Adama Mickiewicz i Juliusza Słowackiego, który odwiedzał go w podwarszawskim folwarczku, na terenie dzisiejszego Ursynowa. Choć był przeciwnikiem walki konspiracyjnej, po wybuchu Powstania Listopadowego przyjął stanowisko w rządzie powstańczym. Redagował akt detronizacji cara Mikołaja I. Wysłany do Londynu dbał o interesy kraju, zgodnie z instrukcjami rządu powstańczego. Od 1833 r. do śmierci był wielkim autorytetem dla popowstaniowej emigracji. Odnowił wówczas związki z Czartoryskimi, działając aktywnie w Towarzystwie Historyczno Literackim w Paryżu. Opracował m.in. Pamiętniki czasów moich i nie wydane do dzisiaj w kraju Podróże po ziemiach polskich od 1811 do 1828 roku. Senat Rzeczypospolitej Polskiej uważa za celowe, aby środowiska uniwersyteckie i twórcy związani z literaturą i teatrem, spopularyzowały najcenniejsze dzieła Juliana Ursyna Niemcewicza. Część z nich pozostająca w rękopisach ciągle czeka na wydanie. Senat zwraca się do Polaków poza krajem o zainteresowanie pozostawionym przez Niego dziedzictwem. Senat Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, ze Julian Ursyn Niemcewicz chlubnie zapisał się na kartach historii Polski. Pamięć o Nim i Jego dorobek literacki przetrwały wieki i to czyni Go człowiekiem godnym naszego uznania i czci. Strona Senatu RP 6

7 Julian Ursyn NIEMCEWICZ Był najstarszym z szesnaściorga dzieci Marcelego Niemcewicza - podczaszego mielnickiego. Wychowany w domu swego dziadka w duchu rycerskim, w 1770 wstąpił do Korpusu Kadetów w Warszawie. Tu zyskał nowoczesne wykształcenie i zetknął się z głównymi ideami Oświecenia. Od 1777 został adiutantem księcia - generała A. K. Czartoryskiego. Z tego okresu pochodzą jego pierwsze przekłady ( Henriada Voltaire'a i inne). Wkrótce odbył ( ) podróż edukacyjną przez Europę poznając jej teraźniejszość i przeszłość. Odtąd podróże europejskie staną się stałym elementem jego biografii. Związany z Czartoryskimi przebywał w Puławach. Wkrótce, jako poseł na Sejm Czteroletni stał się politykiem myślącym ogólnonarodową kategorią. Zdobywał stronników mowami sejmowymi. Jego bajki polityczne obiegały anonimowo stolicę, a napisana w ciągu kilku tygodni komedia Powrót posła (wyst. 1791) była pierwszą polską komedią polityczną. Wyłożył tu program umiarkowanych reform, przypomniał o dziedziczności tronu, nobilitował piękne cnoty staropolskie. W okresie przygotowań Konstytucji 3 Maja wydawał "Gazetę Narodową i Obcą" - gazetę polityczną. Aktywny obrońca Konstytucji po jej upadku i wkroczeniu wojsk rosyjskich, udaje się do Wiednia. Tu powstają pamflety polityczne - np. Fragment Biblie targowickiej atakujące zdrajców targowickich. Wkrótce wraz z Tadeuszem Kościuszką dotarł do Florencji. W powstaniu kościuszkowskim (1794), został sekretarzem Naczelnika. Po klęsce przez 2 lata więziony wraz z Kościuszką w Petersburgu. W twierdzy przetłumaczył m.in. Racine a Atalię, Pope a Pukiel włosów ucięty. Car Paweł I uwolnił obu więźniów po złożeniu przysięgi wierności; obdarzył ich na drogę sobolowymi futrami. Lata więzienne opisał Niemcewicz w swym francuskim pamiętniku Notes sur ma capitivité a Saint Petersbourg. Niemcewicz wraz z Kościuszką odpłynął przez Sztokholm i Londyn do Stanów Zjednoczonych. Tu w Filadelfii poznali prezydenta Adamsa, wiceprezydenta Th. Jeffersona, a także przeszłego króla Francji Ludwika Filipa. Kościuszko rychło powraca do Europy - do Francji, Niemcewicz zaś poślubia Zuzannę Livingston - przy ślubie zrzeka się majątku żony. Podróżuje, jest gościem G. Washingtona, jego pierwszym biografem; wstępuje do Towarzystwa Filozoficznego w Filadelfii. Z Ameryki wyjeżdżał dwukrotnie, ostatecznie w 1807 roku na wiadomość o wkroczeniu wojsk Napoleona na tereny polskie. W Warszawie pełni wiele funkcji publicznych, kulturalnych, naukowych. Przygotowywał dla Napoleona poufny raport o sytuacji społeczno - gospodarczej utworzonego Księstwa Warszawskiego. W tych latach powstał cykl pieśni historyczno - patriotycznych Śpiewy historyczne, w których utrwalał dawną wielkość Polski. Po klęsce Napoleona i po utworzeniu Królestwa Polskiego pozostawał w umiarkowanej opozycji. Wśród patriotów uznawany za autorytet moralny. Kontynuował prace literackie, wśród nich nad pierwszą polską powieścią historyczną Jan z Tęczyna. Powstanie Listopadowe powitał powściągliwie. Wraz z hr. Aleksandrem Walewskim - synem Napoleona zabiegał w Londynie o pomoc militarną. Od końca 1833 dzielił losy emigracji powstańczej w Paryżu. Pełnił tu głównie funkcje honorowe. W 1839 inaugurował otwarcie Biblioteki Polskiej przy Quai d Orléany na Wyspie św. Ludwika. Nadal skrupulatnie prowadził dziennik wydarzeń (wydał kilkanaście dzienników i relacji z ważnych wydarzeń i podróży). Cały zbiór dzienników rejestruje procesy historyczne ówczesnej Polski, Europy i Ameryki. Nad jego trumną w Montmorency powiedziano o nim "Człowiek - Polska". Szanowany przez romantyków wpłynął na ich poczucie patriotyzmu. W dramacie Juliusza Słowackiego Kordian został sportretowany jako Prezes. Figuruje w Zmierzchu wodzów Wacława Berenta. Materiały z internetu opracowała Ewa Holodkowa 7

8 ЮЛЬЯНУРСЫННЕМЦЕВИЧ На юге Варшавы, рядом с международным аэропортом Окенче и знаменитым городским ипподромом, расположился современный микрорайон Урсынов. Как это ни странно, но мало кто даже из старожилов польской столицы может объяснить происхождение названия этой части города. В лучшем случае вам объяснят, что так называлась небольшая деревушка, поглощённая быстро растущим городом в послевоенное время. Но тот факт, что имение Урсынов когда-то принадлежало известному польскому писателю и политическому деятелю Юлиану Урсыну Немцевичу знают, к сожалению, в основном лишь искусствоведы да историки. Нельзя, конечно, говорить, что имя Ю. Немцевича забыто. В Варшаве, недалеко от центра города, есть улица, названная в его честь. Увлекательная биография и произведения писателя изучаются в польских средних и высших учебных заведениях. Время от времени переиздаются его сочинения. Правда, памятных мест, связанных с жизнью Ю. Немцевича, в Польше практически не сохранилось или же они, как варшавский Урсынов, полностью изменили свой внешний облик. В Белоруссии всего в девяти километрах на север от Бреста, в деревне Скоки сохранилась родовая резиденция Немцевичей. Сами Скоки известны с конца XVI века как собственность некоего землянина Чижевского. Однако уже через несколько десятилетий они перешли во владение хоть и не очень богатого, но от того не менее известного шляхетского рода Немцевичей, которым в округе принадлежали также деревушки Клейники, Непли и Адамково. Выгодное месторасположение поблизости от одного из самых экономически развитых городов Великого княжества Литовского, а также удалённость от постоянно опустошаемых русскими и шведскими войсками регионов Белоруссии делало Скокское имение довольно спокойным и уютным местом, которое обеспечивало Немцевичей пусть и скромным, но зато регулярным доходом. Вероятно, именно этот фактор стал решающим и для Марцелия Немцевича, который после своего удачного брака с дочкой местного помещика Ядвигой Суходольской, стоял перед выбором места возведения новой усадьбы для своей постоянно увеличивающейся семьи (всего у счастливой четы Немцевичей родилось шестнадцать детей). Согласно проекту, к 1770-м годам в центре деревни был возведён большой двухэтажный усадебный дом, накрытый типичной для барокко французской ломаной черепичной крышей. В плане это было прямоугольное здание с небольшими боковыми «алькежами» с фигурными куполами. Внешнее оформление дворца по тогдашним меркам было довольно скромным. Лишь центральную часть северного парадного и 8

9 южного паркового фасадов выделили парами сдвоенных «пилястров», которые частично нарушали плоскость побеленных стен. Кроме того, размещённые с двух сторон усадебного дома, входы в здание были также акцентированы широкими балконами с красивой ажурной оградой и массивными четырёхгранными колоннами в основании. Основным же проявлением набирающего в те времена силу классицизма в Скоковской усадьбе стали большие прямоугольные оконные проёмы, первоначально обрамлённые фигурными «сандриками». Внутренняя планировка имела традиционную схему. Центральным помещением первого этажа был просторный вестибюль, от которого в стороны уходили анфилады кабинетов и жилых комнат, а на второй этаж вела широкая трёхмаршевая лестница. Относительно небольшие размеры здания заставили архитектора разместить в центре второго этажа главный бальный зал с антресолями для музыкантов. Это прекрасно оформленное помещение имело выход на оба балкона, откуда открывался живописный вид на парк и окрестности. Из главного зала также можно было попасть в прочие парадные покои резиденции, занимавшие большую часть этого этажа. Что же касается интерьеров усадьбы Немцевичей, то в соответствии с модой XVIII века здесь были камины с оригинальными изразцами, настенная живопись, а также лепнина. Для иллюзорного увеличения пространства парадных помещений в стены были встроены большие зеркала в роскошных рамах. Важным элементом обстановки была и мебель с утончённым резным орнаментом. Обилие позолоты и коллекции разных диковинок были также обязательным атрибутом тогдашних шляхетских резиденций. По бокам от дворца Немцевичей располагались два небольших одноэтажных флигеля, в одном из которых офицыне жила прислуга, а во втором разместилась конюшня. Они вместе с главным корпусом создавали некое подобие так полюбившегося нашей аристократии курданёра - полураскрытого парадного двора с красивым круглым зелёным партером посередине. За флигелями находились густые посадки деревьев. Кроме эстетической функции они выполняли и практическую задачу - прятали от глаз хозяев и их гостей небольшой хозяйственный двор с колодцем, находившийся к востоку от «курданёра». Через дорогу от парадного въезда начиналась достаточно короткая аллея, ведущая к небольшому деревянному костёлу, возведённому в 1776 году в стиле народного зодчества с элементами барокко. Здесь М. Немцевич собирался устроить родовую усыпальницу. Парк во французском стиле начал формироваться в усадьбе ещё в середине XVIII века и имел регулярно пейзажную композицию. Его довольно скромные размеры в пять гектаров вызваны размещением парка в строгих границах между дворцом и берегом реки Лесная. Террасы и клумбу с двух сторон огибали полого спускающиеся от дворца дорожки, которые смыкаясь ниже, образовывали главную парковую аллею. Основной же прогулочный маршрут был кольцевого типа и огибал парк по периметру. Имелась тут и искусственная водная система - от реки вдоль главной оси парка был вырыт канал, к которому под прямым углом примыкал ещё один, делящий парк на две примерно равные части. Основное пространство парка делилось на уютные полянки, окружённые со всех сторон посадками клёна, граба, боярышника, сирени. В центре паркового ансамбля имелись насаждения плодовых деревьев, среди которых также росли самшит, шалфей, ирисы и пр. Среди малых архитектурных форм, украшавших парк в те давние времена, можно выделить три резные деревянные беседки, лёгкие арочные мостики через каналы, а также лодочную пристань и летние купальни. В стороне от прогулочных аллей, за каналом, был расположен огромный плодовый сад, размерами не уступающий самому парку. С другой же 9

10 стороны, вплотную к парку примыкал ипподром, обсаженный берёзами и можжевельником. Находившийся при ипподроме конный завод до начала ХЖ века имел широкую известность в округе. В целом же Скоковская усадьба, как видно из выше сказанного, была обычной резиденцией шляхетского рода среднего достатка второй половины XVIII века. Однако по своему мемориальному значению она опережает многие из аналогичных отечественных дворцово-усадебных ансамблей. Ведь именно здесь 16 февраля 1757 года родился Юльян Урсын Немцевич. Жизнь этого человека была полна неожиданных поворотов и насыщена событиями до такой степени, что, кажется, их хватило бы на несколько человек. Получив прекрасное образование в Брестском иезуитском коллегиуме и Варшавской рыцарской школе, молодой Юльян был назначен адъютантом князя Адама Чарторысского, кроме прочих своих многочисленных обязанностей возглавлявшего вооруженные силы Речи Посполитой на Украине. В 1788 году его избирают послом на знаменитый Великий сейм, где 3 мая 1791 года была принята Конституция. Здесь Ю. Немцевич находится среди сторонников кардинальных реформ и даже выступает за уничтожение крепостного права. В это же время он активно занимается публицистикой. Его политические памфлеты (известно более 100) высмеивали консерватизм шляхты, которая держалась за старые золотые вольности не понимая, что они ведут к гибели всё государство. Кроме этого, в 1790 году публикуется его самое известное произведение - комедия Возвращение посла, где в сатирической манере высмеивались основные политические деятели того времени. При этом в пьесе были сохранены настоящие фамилии персонажей. Примерно в это же время Ю. Немцевич сблизился с набиравшим популярность в обществе Тадеушем Костюшкой. Вскоре они становятся близкими друзьями и Т. Костюшко даже время от времени гостил в Скоках, где собственноручно посадил несколько деревьев на ближней от дворца террасе парка. Естественно, что во время восстания 1794 года Ю. Немцевич поддержал своего друга и единомышленника, став его адъютантом и секретарём. Даже в русский плен они попали одновременно - при злополучной битве при Матиовицах, где адъютант главнокомандующего был серьёзно ранен. Отсидев два года в Петропавловской крепости, Т. Костюшко и Ю. Немцевич были выпущены новым российским императором Павлом I и вместе уехали в Америку. В США среди знакомых Ю. Немцевича оказались и Томас Джеферсон, и Джорж Вашингтон и тогдашний президент Джон Адамс. Казалось, что тут политический эмигрант обрёл новую Родину. Тем более, что в 1800 году Ю. Немцевич женился на вдове американского генерала Сюзанне Кин. Но ностальгия по Родине всё же оказалась сильнее. Уже в 1802 году Ю. Немцевич возвращается в родные Скоки, где провёл следующие два года, решая накопившиеся проблемы с наследством после смерти отца. Этот период был очень плодотворным в жизни писателя. Из-под его пера за это время вышли семь книг. В том числе и биография первого президента США Джоржа Вашингтона. В 1804 году Ю. Немцевич всё же вернулся ненадолго в Америку, но всего через три года он окончательно возвращается на Родину. В 1807 году Наполеон частично восстановил независимость Польши и наш главный герой поселился в 10

11 предместье Варшавы, купив тут небольшое имение, которое он вскоре переименовал в уже упоминаемый нами Урсынов, что объяснялось не только вторым именем Ю. Немцевича, но и наличием в его родовом гербе изображения медведя, который на латыни звучит ursus. В ново-созданном Княжестве Варшавском Ю. Немцевич занимал как государственные (секретарь Сената), так и культурно-просветительские должности (департамент образования, столичный Драматический театр). Живя в Польше, Ю. Немцевич часто вспоминал Скоки, неоднократно приезжал сюда к друзьям и родным (его двоюродный брат Станислав в годах был гродненским губернатором), а также с целью исследования национальных памятников Гродно, Слонима, Новогрудка, Пинска. Мечтал он и о материально-духовном возрождении родного края. Так, в одном из своих произведений писатель предсказывал Бресту в будущем экономический расцвет: Плодами Европы и Азии наполнятся берега Буга и Муховца. Новый поворот в жизни Ю. Немцевича произошёл в 1830 году. В это время в Польше и Белоруссии вспыхнуло новое антиимперское восстание и семидесяти трёхлетнего патриота попросили отправиться в Англию в поисках политической и финансовой поддержки. По приезде в Лондон он развил активную деятельность и даже выступил в британском парламенте. Но домой Ю. Немцевич уже так и не вернулся. После поражения восстания он перебрался в Париж, где среди его знакомых были Адам Мицкевич и Фридерик Шопен. Умер же Ю. Немцевич 21 мая WIEŚCI POLONIJNE года и был похоронен в Париже на кладбище Монморанси. Скоки в это время уже не принадлежали роду Немцевичей. В дальнейшем они, как и большинство наших деревень и местечек, довольно часто меняли хозяев, из которых след в истории оставил всего один - некто Болеслав Мазевский в 1850 году добился у властей разрешения снести старую деревянную часовню-усыпальницу и на ее месте возвести новый каменный костёл. После подавления восстания К. Калиновского в 1864 году этот храм передали православным. В бурные годы первой половины ХХ века Скоковская усадьба сильно претерпела от боевых действий - пострадал парк, сгорели флигели и храм Б. Мазевского. В конце 1940-х годов территория усадьбы перешла в ведомство местной восьмилетней школы-интерната, что привело к частичной перепланировке дворца Немцевичей. Ипподром был переделан в стадион. А в парке появились новые посадки деревьев и кустарников. Сейчас же этот интересный туристический объект пребывает в состоянии аналогичном Залеской усадьбе М. Огинского. В 1990 году школа была выселена из здания, в котором власти Брестской области собирались устроить музей и галерею знаменитых земляков. Однако средств хватило лишь на то, чтобы забить досками окна дворца, который без присмотра продолжает медленно разрушаться. Усугубила положение буря, которая пронеслась над Скоками 27 февраля 2002 года. Наибольший ущерб был нанесён центральной аллее парка, где с корнем вырвало около сорока деревьев. В целом же, резиденция Немцевичей в Скоках, вместе с другими уникальными памятниками Брестчины (королевская усыпальница в Волчине, Каменецкая башня-донжон, дворец Потоцких в Высоком), ждут реальных мероприятий по своему возрождению. Материалы с интернета обработала Ева Холодкова

12 ПРИКОСНОВЕНИЕ К ГОТИКЕ В 1997 году Торунь внесли в списки мирового культурного наследия ЮНЕСКО, а в он претендует на звание европейской столицы культуры. И, надо признать, весьма заслуженно. Ведь в этом красивейшем городе, расположенном в Польше на берегу Вислы, величайшее множество культурных и исторических памятников. От их многообразия разбегаются глаза, а их значение как для истории соседнего государства, так и всей Европы - бесценно. Торунь очаровал меня сразу - с первых шагов по чистым, аккуратно мощенным мостовым; с первого взгляда на здешних пешеходов, неторопливо переходящих улицы; с первого удивления поведением водителей, безропотно пропускающих этих пешеходов. Чем ближе знакомилась с городом, очарование все возрастало, переходя во влюбленность. По Торуню нужно гулять, глазеть на фасады зданий, листать путеводители, пить кофе в уличных кафе и покупать цветы. Ну и фотографировать, конечно. Достопримечательности искать не нужно, знай верти головой. К слову, в Старом Городе можно не опасаться, что тебя собьет какой-нибудь лихач на шикарном авто, это - пешеходная зона, место любопытных туристов со всего мира. Прогулка особо запомнится, если взять грамотного и бывалого экскурсовода, который, в том числе и на русском языке, поведает о многовековой истории Торуня, проведет вас узкими улочками, покажет наиболее значимые места, которыми гордится каждый житель этого чудо-города. СОВМЕСТНЫМИ УСИЛИЯМИ - это девиз Торуня, а открытость, толерантность, космополитизм - сущность. История становления города - настоящий калейдоскоп смены властей и взаимовлияния культур. Город Коперника своими корнями уходит в эпоху бронзы, когда здесь существовала большая крепость. В 11-м веке на этом месте вырос славянский город, окруженный стеной, а в 13-м - крестоносцы, облюбовав холм, воздвигли на нем замок. Благодаря непосредственной близости к реке, жизнь в Торуне кипела всегда, впрочем, как и торговля. Из-за определенных разногласий, о которых потомки могут только догадываться, в 1274 г. рядом с уже существовавшим городом стал строиться новый со своими рынком, ратушей, костелами и оборонительной крепостью. В конце средневековья оба населенных пункта насчитывали около жителей, а их годовой бюджет превышал доход краковян и др. Торунь после 12 Уже в 15-м веке стали появляться «каменицы» (красивые, большие каменные дома) с крутыми красными черепичными крышами. В одной из таких «камениц» по ул. Св. Анны 19 февраля 1473 г. родился известный астроном Николай Коперник. После признания его теории о небесных телах Коперник стал символом города: в его честь названы улица, университет, воздвигнут памятник. Гданьска был вторым крупнейшим портом, через который переправлялись товары в Европу из Польши, Чехии и России.

13 Во второй половине 15-го века в Торуне произошло восстание, которое поддержали соседние города, был разрушен замок крестоносцев и Торунь вышел из-под власти немцев. И в 1454 г. на центральном рынке польский король принял присягу у новых подданных. Город получил исключительное право чеканить монеты. Вторая половина 17-го века для Торуня прошла под знаком военных сражений. Это негативно сказывалось на жизни горожан и уровне их благосостояния. В 19-м веке город пережил несколько строительных "бумов": возведено здание почты в неоготическом стиле, одно из прекраснейших строений этого типа в Польше. Уничтожены средневековые башни и стены, построены отель "Полония" и театр. С каждым десятилетием город и его окрестности расстра ивались, приобретали новый облик. Но при этом не забывали жители и о сохранении старинных зданий, «камениц», замков. Для поляков - это предметы особой гордости. Сегодня в Торуне проживает свыше человек. Он является центром культуры и науки. Здесь находится один из крупнейших польских университетов - Николая Коперника, на 14 отделениях которого учатся студенты из разных стран, получая классическое европейское образование. COLLEGIUM MAIUS Здорово, когда удается совместить приятное с полезным, отдых с курсами культуры и польского языка. Вот уже 20 лет подряд в этот славный гостеприимный город съезжаются желающие выучить язык славян соседей, ближе познать историю предков. А возможно это благодаря поддержке сенатора Р П, члена сенатской комиссии по делам эмиграции и связи с поляками за границей, ректора университета Н. Коперника и президента города Торуня, а также организаторам: Куявско-Поморскому отделу общества "Вспульнота Польская" и университету. В этом году слушателями юбилейной летней школы стали 50 человек из 9 стран (Украина, Белоруссия, Румыния, Молдова, Армения, Хорватия, Россия и др.). Не остались в стороне члены стахановского центра польского языка, культуры и экономических связей «Краковянка". Благодаря инициативным, неугомонным, авторитетным председателю и заместителю общества Еве и Анатолию Холодковым, двое членов «Краковянки» получили приглашение на курсы и смогли воочию увидеть всю прелесть средневекового Торуня, города неистовых крестоносцев и искусных архитекторов; величественный изгиб Вислы; посетить множество музеев и костелов и, что немаловажно, расширить знания о культуре Польши, ее традициях, овладеть (пусть и не полностью) 13

14 языком. Надо сказать, что здание, Collegium Maius, в котором проходили занятия, настраивало на нужный лад. Ведь как можно оставаться равнодушным в стенах, где все пропитано наукой. Высококвалифицированные, опытные педагоги с радостью делились знаниями с иностранцами. Нет, вы не подумайте, что это были сухие и скучные лекции, на которых слушатели боролись со сном. Совсем наоборот. Каждое занятие было построено по-особому, несло в себе максимум информации. Да и формы проведения были разные - просмотр фильмов, прогулки по городу и, конечно же, общение без границ. Особенно запомнились слушателям школы великолепные экскурсии. Они смогли окунуться в эпоху крестоносцев, побывав на инсценировке Грюнвальдской битвы (1410 г.), совершили незабываемое путешествие дорогой польских монархов, проследили становление государства: посетили г. Гнезно - первую столицу WIEŚCI POLONIJNE Польши, Крушвицу, Бискупин - древнейшее поселение на территории ПР. Надо отдать должное организаторам, которые ответственно отнеслись к досугу своих гостей, окружили их своим вниманием и заботой. Скучать было просто некогда: планетарий, музеи, костелы, прогулки. САКРАЛЬНО-МУЗЕЙНЫЙ МИКС Костелов в Торуне довольно много и они не похожи между собой: каждый - самый - самый. Пронзает небо острым шпилем готический костел Марии Панны, удивляют и впечатляют своим величием - Св. Якуба и Святых Янов и многие другие. Эти святыни хорошо видны даже за городом, на их убранство прихожане не жалеют средств. Что касается музеев и галерей, то они разных направлений и эпох. Один из примечательных и необычных - музей пряника. 14 Ведь это лакомство - торуньский пряник - известно еще со средневековья далеко за пределами города и страны. Им угощались короли и их свиты. Поэтому быть в Торуне и не посетить музей - не просто упущение, а непростительная ошибка. У дверей вас встретит экскурсовод в средневековом наряде, даст попробовать "катаржинку" и поведет в святую святых - мастерскую по изготовлению знаменитых вкусностей. Вам подробно расскажут из каких ингредиентов состоит тесто и даже дадут собственными руками сделать пряник. Но не наш, обычный, а в виде кареты, сердца или герба города. И уж тут вы прочувствуете: сколько сил, умений и навыков нужно было мастеру пряничных дел, чтобы получился настоящий шедевр - вкусный резной пряник, который в средние века был на вес золота. Также не забудьте окунуться в эпоху 19-го века в этнографиче-

15 ском музее. Здесь собраны жилища региона, предметы быта, одежда и костюмы прошлых веков, есть даже водная и ветряная мельницы. Прогуливаясь таким городком, понимаешь: как далеко шагнул прогресс и с трудом представляешь себя на месте древних жителей. Очень интересные и познавательные экспонаты представлены в краеведческом и музее путешественников. Не пройдите мимо планетария. Ведь нельзя быть в городе Коперника и не посетить данное заведение, не понять, какой прорыв в астрономии сделал этот великий ученый. КРАСИВ, ПОТОМУ ЧТО ЛЮБИМ Составлять для Торуня экскурсионный маршрут - дело неблагодарное. Позвольте городу «вести» вас. Хорошо гуляется по утрам: чистые безлюдные улочки, цветы на клумбах умыты росой и сияют ярчайшими касками. Можно спокойно посидеть на лавочках, представить, как много веков назад вот также ранним утром ходили горожане. Бродя по Торуню, не забудьте WIEŚCI POLONIJNE взять корм для голубей. Их здесь очень много и чувствуют они себя весьма комфортно. А вечером обязательно постойте у цветного поющего фонтана. Он просто завораживает своей красотой. Не толь ко туристы, но и местные жители приходят любоваться шедевром архитектурного искусства. Поднимитесь на старую ратушу и созерцайте прелесть ночного Торуня. В этом городе царит особая аура, рожденная любовью, заботой и бережным отношением. И каждый, попадая сюда, стремится не разрушить ее. Побывав здесь однажды, вновь хочется вернуться, встретиться с людьми, с которыми сдружили курсы, вместе пройтись полюбившимися улицами, снова окунуться в учебу, ведь непознанным осталось еще очень многое. Опять по приглашению маршалека (губернатора) посетить зал заседаний, где принимаются важные решения для воеводства и, конечно же, вновь и вновь наслаждаться национальными блюдами, песнями, колоритом. В следующем году Торунь отпразднует свое летие. Гостей ожидается великое множество, надеемся кому-то и из наших земляков посчастливится побывать на грандиозном торжестве. Татьяна Немыкина 15

16 Jednym z argumentów, które zdecydowały o tym, że toruńska starówka została 4 grudnia 1997 r. wpisana na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO, był autentyzm średniowiecznego i gotyckiego profilu Torunia. W sporządzonym przez zespół toruńskich naukowców opracowaniu, które stanowiło główną część wniosku o zaliczenie Torunia do grona miejsc dziedzictwa światowego, zaznaczono niezwykłą wagę zachowanej, średniowiecznej i gotyckiej spuścizny: w Toruniu powstało i przetrwało do dziś wiele średniowiecznych budowli. Wszystkie reprezentują najlepsze osiągnięcia gotyckiej architektury ceglanej w Europie; zachowane w Toruniu domy mieszkalne stanowią największy i najlepiej zachowany zespół gotyckiej architektury mieszkalnej w Europie Północnej; zachowany w stanie zbliżonym do pierwotnego unikalny układ przestrzenny, to cenne źródło materialne do dziejów rozwoju miast w średniowiecznej Europie; Toruń - gotyk na dotyk Toruniu znajduje się największa - po Krakowie - liczba autentycznych zabytków sztuki i architektury gotyckiej w Polsce. Gotyk jest znakiem rozpoznawczym Torunia. Dlatego oficjalnym hasłem promocyjnym miasta są słowa: "Toruń - gotyk na dotyk". Toruń założono w czasach średniowiecza (akt lokacji w 1233 r.). Miasto uniknęło w swojej burzliwej historii zniszczeń o totalnym zasięgu, choć wiele średniowiecznych budowli (m.in. Kościół św. Mikołaja i zamek krzyżacki) zostało zniszczonych. Wiele zachowanych średniowiecznych zabytków wykonano zgodnie z kanonem gotyckim. Ratusz Staromiejski łączy, w sposób nigdzie indziej niespotykany, funkcje sądowe, administracyjne i handlowe; toruński zespół staromiejski łączy w sobie cechy nadrzecznego miasta portowego, miasta podwójnego (Stare i Nowe Miasto) z cechami miasta sprzężonego z zamkiem; w Toruniu, niezależnie od wysokiego stopnia samodzielności, widoczne są wpływy przodujących ośrodków sztuki europejskiej z Brugią, Gandawą i Lubeką na czele. Fakt ten uznaje się za świadectwo istnienia europejskiej wspólnoty kulturowej miast hanzeatyckich; Toruń był w średniowieczu związany z wieloma wydarzeniami o ogromnej wadze i znaczeniu historycznym. Odegrał ważną rolę w chrystianizacji i kolonizacji Prus, był głównym pośrednikiem w hanzeatyckim handlu z Europą wschodnią, był też w tej części Europy najważniejszym ośrodkiem kształtowania się poczucia tożsamości stanowej mieszczaństwa oraz miejscem podpisania Traktatu Toruńskiego w 1466 r. Potwierdzeniem niezwykłej klasy toruńskiej starówki jest również raport sporządzony przez litewskiego prof. Jonasa Glemzę, który złożył wizytę ekspercką w Toruniu w październiku 1996 r. Wyrażone w nim opinie o materiale nominacyjnym i uwagi o stanie miasta stały się podstawą pozytywnej decyzji Komitetu UNESCO w Neapolu z 4 grudnia 1997 r. Zawarte w raporcie prof. Jonasa Glemzy wnioski są spisem powodów, dla których Toruń stał się własnością kulturową całego świata. Oto niektóre spostrze- 16

17 żenia raportu prof. Jonasa Glemzy: Toruń jest wspaniałym przykładem średniowiecznego miasta - portu rzecznego w swej historii łączącego Polskę, Niemcy, Prusy, Skandynawię i Litwę. W obszarze Starego i Nowego Miasta przetrwały liczne, autentyczne, wartościowe budowle gotyckie, renesansowe i barokowe. Toruń posiada także cenny, dwupierścieniowy system fortyfikacji miejskich wzniesiony przez Prusaków zabytek XIX-wiecznej architektury obronnej. Toruń to unikalne wśród miast Związku Hanzeatyckiego miejsce urodzin Mikołaja Kopernika Cenna zabudowa historycznego miasta średniowieczne kościoły, ratusz reprezentuje sobą arcydzieła ludzkiego geniuszu twórczego. Spełniają one wymagania średniowiecznego systemu obronnego (mury, bramy, ruiny zamku, położenie Starego i Nowego Miasta). W Toruniu znajduje się sześć zabytków klasy 0, 50 zabytków klasy pierwszej i 270 klasy drugiej. Toruń został wpisany na listę siedmiu centrów historycznych Polski. W skład nominacji wchodzą Stare i Nowe Miasto (wyraźne przykłady średniowiecznego rozplanowania miasta) oraz ruiny Zamku Krzyżackiego. Wrażenia z pobytu w Toruniu W tym pięknym mieście, położonym nad Wisłą, znajduje się mnóstwo historycznych zabytków, a ich znaczenie dla Polski, jak i całej Europy jest ogromne. Toruń urzekł mnie od razu - od pierwszych kroków po schludnych, starannie wybrukowanych ulicach; z pierwszego wejrzenia na tutejszych przechodniów, powoli przechodzących przez ulice; z pierwszego zdziwienia zachowaniem się kierowców, pokornie przepuszczających tych przechodniów. Czym bliżej poznawałam miasto, tym bardziej wzrastało moje zauroczenie, przekształcające się w miłość. Żeby bliżej poznać to miasto, trzeba przechadzać się po jego uliczkach, gapić się na fasady budynków, kartkować przewodniki, pić kawę w ulicznych kawiarenkach, kupować kwiaty i oczywiście robić zdjęcia. Osobliwości szukać nie trzeba, wystarczy tylko dobrze się porozglądać. Nawiasem mówiąc, na Starym Mieście można nie obawiać się, że eleganckim autem potrąci przechodnia drogowy pirat, ponieważ jest to strefa dla pieszych, miejsce ciekawskich turystów z całego świata. Do kryteriów nominacyjnych zaliczają się: historia średniowiecznego miasta, szczególnie jego idee naukowe i znaczenie miasta dla regionu. Spacer szczególnie pozostanie w pamięci, jeżeli oprowadza nas doświadczony i bywały przewodnik, który zna dobrze rosyjski i chętnie opowie o wielowiekowej historii Torunia, poprowadzi wąskimi uliczkami, pokaże najciekawsze miejsca, którymi szczyci się każdy mieszkaniec tego cudownego miasta «WSPÓLNYM WYSIŁKIEM» 17

18 - to hasło Torunia, a otwartość, tolerancja, kosmopolityzm - istota. Historia rozwoju miasta to prawdziwy kalejdoskop zmiany władz i wpływów kultur. pod znakiem wojennych starć. To negatywnie odbiło się na życiu mieszkańców miasta i poziomie ich dobrobytu. W XIX wieku miasto przeżyło kilka budowlanych "bumów": wzniesiono budynek poczty w neogotyckim stylu, który jest jednym z najpiękniejszych budynków tego typu w Polsce. Wyburzono część średniowiecznych wież i murów, zbudowano hotel "Polonia" i teatr. Z każdym dziesięcioleciem miasto i jego okolice zmieniały się, nabywały nowego wyglądu. Jednocześnie jego mieszkańcy nie zapominali o zachowaniu zabytkowych budynków, kamienic, zamków. Dla Polaków są to pamiątki, napawające ich szczególną dumą. Dzięki temu, że miasto leży nad Wisłą, życie tu kipiało zawsze, podobnie jak i handel. Wskutek pewnych sprzeczności, których potomni mogą tylko się domyślać, w 1274 roku, obok już istniejącego miasta powstało nowe, z rynkiem, ratuszem, kościołami i obronnymi murami. Pod koniec średniowiecza oba miasta liczyły koło mieszkańców, a ich roczny budżet przekraczał dochód Krakowa i innych miast. Toruń, był jednym z największych portów, (drugi po Gdańsku) przez który przeprawiano towary do Europy z Polski, Czech i Rosji. Już w XV wieku zaczęły pojawiać się kamienice ze stromymi czerwonymi dachami. W jednej z takich kamienic przy ul. Św. Anny, 19 lutego 1473 roku urodził się Mikołaj Kopernik - najsłynniejszy i najwybitniejszy mieszkaniec Torunia. Dzisiaj jest to ulica Kopernika 17, a w budynku mieści się jego muzeum. Dzisiaj w Toruniu zamieszkuje ponad osób. Miasto jest centrum kultury i nauki. Tu Kopernik został symbolem miasta: na jego cześć nazwano ulicę, uniwersytet, wzniesiono pomnik. W drugiej połowie XV wieku w Toruniu wybuchło powstanie, które podtrzymały sąsiednie miasta, zniszczono zamek Krzyżaków, a Toruń wyszedł spod władzy Niemców. W 1454 r. na centralnym rynku, król polski przyjął przysięgę od nowych poddanych. Miasto otrzymało wyłączne prawo tłoczenia monet. Druga połowa XVII wieku dla Torunia upłynęła znajduje się jeden z największych polskich uniwersytetów im. Mikołaja Kopernika, na którego 14 oddziałach uczą się studenci z różnych krajów, otrzymując klasyczne europejskie wykształcenie. 18

19 COLLEGIUM MAIUS Dobrze, kiedy udaje się pogodzić przyjemne z pożytecznym, odpoczynek z kursami kultury i języka polskiego. Oto już w ciągu 20 lat do tego sławnego gościnnego miasta zjeżdżają się pragnący poznać język polski, bliżej poznać historię przodków. A możliwe to jest dzięki wsparciu senatora R P, członka senackiej komisji do spraw emigracji i związku z Polakami za granicą, rektora uniwersytetu M. Kopernika i prezydenta miasta Torunia, a także organizatorom: Kujawsko-Pomorskiego Oddziału Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" oraz uniwersytetowi. W tym roku słuchaczami jubileuszowej letniej szkoły było 50 osób z 9 krajów (Ukraina, Białoruś, Rumunia, Mołdawia, Armenia, Chorwacja, Rosja i in.). Nie zostali w tyle i członkowie stachanowskiego Centrum języka polskiego, kultury i ekonomicznych kontaktów "Krakowianka", dwoje mieszkańców Stachanowa otrzymali zaproszenie na kurs i mogli na własne oczy ujrzeć cały wdzięk średniowiecznego Torunia, miasta nieposkromionych Krzyżaków i umiejętnych architektów; majestatycznie wpisanego w zakole Wisły. Mogli oni zwiedzić mnóstwo muzeów i kościołów i, co bardzo ważne, pogłębić wiedzę o kulturze Polski, jej tradycjach, ćwiczyć i nabierać umiejętności w poprawnym posługiwaniu się językiem polskim. Trzeba powiedzieć, że sam budynek, Collegium Maius, w którym odbywały się zajęcia, nastrajał w szczególny sposób. Bo przecież jak można być obojętnym przebywając w murach, gdzie wszystko przesiąknięte jest nauką, gdzie uczył się sam Kopernik. Wysoko wykwalifikowani, doświadczeni pedagodzy z radością dzielili się wiadomościami z polonusami. Proszę nie myśleć, że były to suche i nieciekawe wykłady, na których słuchacze walczyli ze snem. Zupełnie na odwrót. Wszystkie zajęcia były prowadzane w osobliwy sposób i stanowiły źródło wielu cennych informacji. Formy zajęć były też różne - przeglądy filmów, spacery po mieście i oczywiście obcowanie bez granic. Zwłaszcza pozostały w pamięci słuchaczom szkoły wspaniałe wycieczki. One pomogły zanurzyć się w epokę Krzyżaków w czasie inscenizacji Grunwaldzkiej bitwy (1410 r.), dokonaliśmy niezapomnianej podróży drogą polskich monarchów, prześledziliśmy kształtowanie się państwa polskiego: zwiedziliśmy Gniezno - pierwszą stolicę Polski, Kruszwicę, Biskupin (bardzo dawna osada na terenie Polski). Trzeba oddać należne organizatorom, którzy odpowiedzialnie odnieśli się do wolnego czasu swoich gości. Nudzić się nie było czasu: planetarium, muzeum, kościoły, spacery. SAKRALNO-MUZEALNY MIKS Kościołów w Toruniu znajduje się wiele i nie są są one do siebie podobne, każdy zaś szczególny. Przeszywa niebo, ostrą iglicą wieży, gotycki kościół Marii Panny, zadziwiają i wywierają wrażenie swoją wielkością kościoły Św. Jakuba, Świętego Jana i wiele innych. Te świątynie dobrze są widoczne nawet za miastem, na ich wystrój parafianie nie żałują środków. Co dotyczy muzeów i galerii, to one są związane różnymi kierunkami i epokami. Jedno szczególnie godne uwagi i nadzwyczajne - Muzeum Piernika. Przecież taki przysmak jak toruński piernik - znano jeszcze w średniowieczu, daleko poza granicami miasta i kraju. Piernikami częstowali się królowie i ich świta. Dlatego być w Toruniu i nie zwiedzić Muzeum Piernika to nie wielkie zaniedbanie, a niewybaczalny błąd. Przy wejściu spotka Was przewodnik w średniowiecznym stroju, poczęstuje "katarzynką" i poprowadzi do warsztatu produkcji słynnych smakowitości. Tam szczegółowo Wam opowiedzą z jakich ingrediencji składa się ciasto i pozwolą zrobić piernik własnymi rękoma. Lecz nie taki, zwykły, a w kształcie karocy, serca lub herbu miasta. I tylko tu zrozumiecie: ile siły, umiejętności i nawyków powinien mieć mistrz wypiekający pierniki, by wyszło prawdziwe arcydzieło - smakowity rzeźbiony piernik, który w średniowieczu był na wagę złota. 19

20 Nie zapomnijcie również zanurzyć się w epokę XIX wieku w Muzeum Etnograficznym. Tu zebrano budowle regionu, przedmioty codziennego użytku, odzież i ubrania minionych wieków, jest nawet wiatrak i wodny młyn. Spacerując takim miasteczkiem, rozumiesz: jak dalece posunął się rozwój życia i z trudem wyobrażasz sobie siebie na miejscu dawnych mieszkańców. Bardzo ciekawe i poznawcze eksponaty są przedstawione w muzeach krajoznawczym i podróżników. Nie sposób być w mieście Kopernika i nie zwiedzić planetarium, nie zrozumieć, jakiego ważnego odkrycia w astronomii dokonał ten wielki uczony. SPACEREM PO TORUNIU Planować dla Torunia ciekawą trasę wycieczki - sprawa niewdzięczna. Trzeba pozwolić miastu «prowadzić» się. Dobrze spaceruje się wczesnym rankiem schludnymi, bezludnymi uliczkami, oglądając kwiaty na klombach, umyte przez rosę i lśniące jak klejnoty.. Można spokojnie posiedzieć na ławeczce, wyobrazić sobie, jak dawno temu, takim samym wczesnym rankiem przechadzali się tu mieszkańcy miasta. Spacerując po Toruniu, nie zapomnijcie wziąć karmy dla gołębi. Jest ich tu bardzo dużo i bardzo dobrze się tutaj czują. A wieczorem obowiązkowo trzeba zatrzymać się przy kolorowej, śpiewającej fontannie. Ona po prostu czaruje swoim pięknem. Nie tylko turyści, ale i również miejscowi mieszkańcy przychodzą zachwycać się arcydziełem architektonicznej sztuki. Jeżeli wejść na stary ratusz to można obserwować wdzięk nocnego Torunia. W tym mieście panuje szczególna aura, zrodzona przez miłość. Będąc w Toruniu chociaż raz, chce się tu wrócić, spotkać się z ludźmi, z którymi zaprzyjaźniliśmy się na kursie, razem pospacerować ładnymi ulicami, znów zanurzyć się w naukę. Ponownie, na zaproszeniu marszałka, zwiedzić salę obrad, w której przyjmowane są ważne decyzje dla województwa i, oczywiście znów i znów rozkoszować się narodowymi potrawami, piosenkami, kolorytem. W następnym roku Toruń uczci swoje lecie. Gości spodziewa się wielkie mnóstwo, mamy nadzieję, że także komuś i z naszych rodaków powiedzie się uczestniczyć we wspaniałej uroczystości. Tatiana Niemykina, tłumaczyła i opracowała Ewa Hołodkowa 20