CZAS NA TWÓJ BIZNES! Raport z realizacji projektów w powiatach siedleckim i płockim. Warszawa, 31 lipca 2012 r.

Transkrypt

1 Projekt współfi nansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa ul. Gombrowicza Warszawa tel.: fax: CZAS NA TWÓJ BIZNES! Raport z realizacji projektów w powiatach siedleckim i płockim Warszawa, 31 lipca 2012 r. ISBN

2 Raport z realizacji projektów Czas na Twój biznes! nr umowy UDA POKL /09 Czas na Twój biznes wsparcie dla osób przedsiębiorczych z terenu powiatu siedleckiego nr umowy UDA POKL /09 ISBN

3 Spis treści 1. Wprowadzenie 2 2. Założenia i efekty realizacji projektów Założenia projektów Czas na Twój biznes oraz Czas na Twój biznes wsparcie dla osób przedsiębiorczych z terenu powiatu siedleckiego Działania zrealizowane w ramach projektów Rekrutacja Diagnoza potrzeb szkoleniowo-doradczych oraz blok szkoleniowo-doradczy Wsparcie finansowe Charakterystyka beneficjentów dotacji Wybrane przedsięwzięcia uruchomione przez uczestników projektu Wnioski z realizacji projektów na podstawie obserwacji FDPA, opinii Uczestników projektów i ewaluatora Ocena zrealizowanych działań i najważniejsze napotkane problemy Proces rekrutacji Blok szkoleniowo-doradczy Dotacja i wsparcie pomostowe Dotacja czy Instrument zwrotny 24 Podsumowanie 27 1

4 1. Wprowadzenie Sektor MSP odgrywa kluczową rolę w rozwoju gospodarczym Unii Europejskiej. Z tego względu polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw od dawna zajmuje szczególne miejsce wśród priorytetów Unii Europejskiej. Rozwój sektora MSP należy uznać za jedno z priorytetowych wyzwań dla polskiej polityki gospodarczej realizowanej na wszystkich szczeblach decyzyjnych, a więc polityki centralnej i samorządowej. W związku z tym, że sektor MSP jest głównym pracodawcą nie tylko w Polsce, ale w całej Europie, wszystkie państwa członkowskie podejmują działania na rzecz rozwoju przedsiębiorczości. Mają one na celu nie tylko promowanie idei przedsiębiorczości już na etapie wczesnej edukacji i pokazywanie samozatrudnienia jako jednej z możliwych ścieżek kariery zawodowej, ale również ograniczanie barier w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej. Badania sektora dowodzą, że najważniejszymi barierami dla osób, które rozpoczynają własną działalność są m.in.: bariery administracyjne, brak dostępu do kapitału, Efektem projektów jest utworzenie i utrzymanie przez przynajmniej 12 miesięcy działalności gospodarczej przez 67 osoby (w tym 30 kobiet) z gmin wiejskich, miejsko-wiejskich oraz miast do 25 tysięcy mieszkańców z terenu powiatu siedleckiego i płockiego. Jesteśmy przekonani, że powodzenie tych projektów było uzależnione w głównej mierze od znajomości potrzeb naszych beneficjentów, wynikającej z długoletnich doświadczeń i współpracy z sektorem MSP. Opracowanie zawiera podsumowanie działań zrealizowanych projektów, wyniki badań przeprowadzonych w formie ankiet wśród jego uczestników, zarówno przez realizatora jak i niezależnego ewaluatora projektów. Oceniają one nie tylko przydatność zastosowanych instrumentów wsparcia, ale również wskazują na bariery, jakie napotkali w procesie ubiegania się o wsparcie oraz przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej. Prezentujemy także kilka osób, które w wyniku uczestnictwa w projekcie stały się przedsiębiorcami i stanowią dowód na to, że projekty zakończyły się sukcesem. Dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym w realizację projektów oraz instytucjom, które wspierały nasze działania. Naszym beneficjentom życzymy sukcesów i szybkiego rozwoju ich firm. ograniczony dostęp do wiedzy na temat tego jak założyć i prowadzić firmę. Uznanie przedsiębiorczości za jeden z głównych priorytetów realizowanych w ostatnich latach programów, ze środków Unii Europejskiej, miało w zasadniczy sposób zmienić otoczenie, w jakim działa sektor MSP. O ile zauważalny jest postęp zarówno w dostępności kapitału dla MSP, jak również w bogactwie ofert szkoleniowych, o tyle zmiany w środowisku administracyjnym, prawnym i podatkowym następują znacznie wolniej. Jednym z Programów Operacyjnych przewidzianych na lata , którego działania obejmują m.in. szerokie wsparcie dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą, jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Działanie 6.2 POKL Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Działanie to w sposób kompleksowy zapewnia pomoc nie tylko przy rozpoczęciu działalności, ale również w pierwszych miesiącach jej prowadzenia. Zastosowanie w programie tzw. elementów miękkich, takich jak szkolenia i doradztwo oraz wsparcia finansowego, zarówno na inwestycje, jak i finansowanie bieżących kosztów działalności w pierwszych miesiącach po jej uruchomieniu, w znaczący sposób obniża ryzyko upadłości tych nowych firm. Przystępując do realizacji dwóch projektów, finansowanych ze środków POKL, Czas na Twój biznes! oraz Czas na Twój biznes wsparcie dla osób przedsiębiorczych z terenu powiatu siedleckiego, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa miała na celu wypełnienie swej misji, jaką jest wspieranie przedsiębiorczości na obszarach wiejskich i małych miast. 2 3

5 2. Założenia i efekty realizacji projektów 2.1 Założenia projektów Czas na Twój biznes oraz Czas na Twój biznes wsparcie dla osób przedsiębiorczych z terenu powiatu siedleckiego Celem projektów było rozpoczęcie i utrzymanie przez przynajmniej 12 msc. działalności gospodarczej przez co najmniej 67 osób z gmin wiejskich, miejsko-wiejskich oraz miast do 25 tys. mieszkańców z terenu powiatu siedleckiego oraz płockiego. Projekty były skierowane do osób bezrobotnych, w tym długotrwale oraz pracujących, kobiet oraz osób 45+, zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, w tym spółdzielni lub spółdzielni socjalnej, z wyłączeniem osób, które posiadały zarejestrowaną działalność gospodarczą w okresie 12 msc. przed przystąpieniem do projektu. Uczestnikami projektu mogły zostać także osoby ubezpieczone w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) pod warunkiem, że podjęły działalność gospodarczą w sektorze pozarolniczym i niezwiązaną z produkcją roślinną oraz zwierzęcą. Założeniem projektów było udzielenie kompleksowego wsparcia szkoleniowo-doradczego oraz finansowego w formie dotacji inwestycyjnych i tzw. wsparcia pomostowego. Maksymalna kwota dotacji przyznawana w ramach projektów realizowanych przez FDPA wynosiła 30 tys. złotych Działania zrealizowane w ramach projektów 1. Rekrutacja, 2. Diagnoza potrzeb szkoleniowo-doradczych Uczestników projektu prowadzona przez doradcę zawodowego, 3. Doradztwo indywidualne oraz grupowe przed i po rozpoczęciu działalności gospodarczej, 4. Szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i prowadzenia działalności gospodarczej, 5. Przyznanie środków na rozwój przedsiębiorczości do wysokości 30 tys. zł, 6. Wsparcie pomostowe w okresie do 6/od 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej, obejmujące finansowe wsparcie wypłacane miesięcznie w kwocie 1276 zł Rekrutacja samym zwiększyć szanse na utrzymanie założonych działalności gospodarczych w przyszłości. Dlatego też rekrutacja była wieloetapowa a oprócz personelu projektu wzięli w niej udział doradcy zawodowi oraz specjaliści ds. przedsiębiorczości. Rekrutacja rozpoczęła się od ogłoszenia w prasie lokalnej informacji o projekcie oraz zorganizowania spotkań informacyjnych. Następnie kandydaci do projektu składali formularze rekrutacyjne, gdzie mogli przedstawić w bardzo ogólnej formie pomysł na przyszłą działalność gospodarczą. Ocena formalna formularzy zgłoszeniowych ograniczała się wyłącznie do kontroli poprawności formalnej wypełnionego dokumentu. Łącznie do projektów zgłosiło się 251 osób, po ocenie formalnej do projektów nie zakwalifikowało się 57 osób. Przyczyną odrzucenia znacznej części wniosków był przede wszystkim brak podpisów na dokumentach, brak wypełnienia wszystkich wymaganych pól. Ocena formalna pozwala na wykluczenie z projektu tych osób, które nie zadały sobie trudu zapoznania się z zasadami rekrutacji, wypełnienia wniosku i jego oceny. Kolejnym elementem rekrutacji była ocena merytoryczna składająca się z dwóch etapów: etap I - spotkanie z doradcą zawodowym oraz zbadanie predyspozycji Kandydata do prowadzenia własnej działalności gospodarczej, etap II - ocena merytoryczna złożonych wniosków przez specjalistę do spraw przedsiębiorczości. Specjalista ds. przedsiębiorczości opierał się przede wszystkim na własnym doświadczeniu i rozeznaniu rynku. Oceniając wnioski koncentrowali się głównie na analizie rynku, analizie proponowanej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej oraz analizie realności założeń (koszty, bariery wejścia). Wprowadzenie wieloetapowej rekrutacji, w tym rozmowy z doradcą zawodowym oraz specjalistą ds. przedsiębiorczości pokazało i uświadomiło beneficjentom projektu jakie działania rozwojowe powinny zostać przez nich podjęte, aby proponowana działalność odniosła sukces. Doradca zawodowy oraz specjalista ds. przedsiębiorczości identyfikowali osoby, które posiadały predyspozycje do prowadzenia działalności gospodarczej oraz oceniali czy ich pomysł na biznes jest realny i możliwy do wdrożenia. Zaproponowany przez nas proces rekrutacji pozwolił na maksymalne zobiektywizowanie wyboru najlepszych propozycji biznesowych. Szczególną rolę odgrywa tu ocena doradcy zawodowego, który kieruje się wynikami testu opracowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przez Narodowe Forum Doradztwa Kariery. Opinie doradcy zawodowego oraz specjalisty ds. przedsiębiorczości na temat motywacji Uczestników do podjęcia działalności gospodarczej znalazły swoje odzwierciedlenie w wynikach ankiet: Proces rekrutacji jest kluczowy dla realizacji tego typu projektów. Istotny jest taki dobór Uczestników i Uczestniczek, aby zapewnić racjonalność ekonomiczną nowo powstałych firm, a tym 4 5

6 Powody rozpoczęcia działalności 52% - Chęć sprawdzenia siebie w roli przedsiębiorcy 40% - Możliwość skorzystania z dotacji 9,6% - Możliwość praktycznego wykorzystania posiadanych kwalifikacji 42% - Poprawa sytuacji materialnej 0% - Namowy i sugestie znajomych i rodziny 1% - Kontynuacja rodzinnej tradycji 50% - Samorealizacja 50% - Chęć sprawdzenia siebie 20% - Problemy ze znalezieniem pracy 100% - Silna motywacja do pracy na własny rachunek Duża popularność wśród badanych takiego czynnika, jak samorealizacja czy silna motywacja do pracy na własny rachunek może świadczyć o tym, że z pomocy korzystają nie tylko osoby pozbawione innej możliwości zarobkowania, ale i ci którzy nie są zadowoleni ze swojej pozycji na rynku pracy i są wystarczająco przedsiębiorczy, by ją zmienić. Fakt, że dla dużej części Uczestników skorzystanie z dotacji (pomocy publicznej) jest ułatwieniem w rozpoczęciu działalności gospodarczej a nie jedyną szansą na pracę, może być argumentem za zwrotną lub mieszaną formą wsparcia Diagnoza potrzeb szkoleniowo-doradczych oraz blok szkoleniowodoradczy Działania w projekcie rozpoczęły się od zdiagnozowania przez doradcę zawodowego zakresu pomocy, jakiej należy udzielić poszczególnym Uczestnikom w tym zdiagnozowania ich potrzeb szkoleniowych i doradczych. Efekty diagnozy znalazły odzwierciedlenie w planie szkoleń i doradztwie indywidualnym zarówno tym przed rozpoczęciem działalności gospodarczej, jak i po jej utworzeniu. Niezwykle istotne wydaje się, by Uczestnicy projektu, którzy pierwszy raz mają styczność z działalnością gospodarczą otrzymali odpowiednio dobraną pomoc szkoleniową o charakterze podstawowym, które umożliwi im zdobycie wiedzy niezbędnej do założenia i prowadzenia firmy. Przewidziane w ramach projektu doradztwo przewidywało zarówno konsultacje tematyczne, jak i indywidualną pomoc ad hoc (doradztwo mailowe). Do głównych obszarów doradztwa i szkoleń należały przede wszystkim: przygotowanie biznes planu, zagadnienia dotyczące podstaw rachunkowości, zagadnienia podatkowe, zasady ubezpieczeń społecznych, pozyskiwanie środków na rozwój działalności gospodarczych (zewnętrzne źródła finansowania działalności gospodarczych), zagadnienia związane z marketingiem, zarządzaniem, formalno-prawne aspekty prowadzenia działalności gospodarczej, metody analizy i diagnozy lokalnego rynku, techniki sprzedaży, motywacja i organizacja czasu pracy, asertywność w kontaktach biznesowych. Wsparcie szkoleniowo-doradcze w początkowym okresie prowadzenia działalności gospodarczej miało służyć nie tylko podniesieniu wiedzy z danego zakresu, ale również miało zwiększyć poziom samooceny uczestników. Każdy z uczestników miał zagwarantowane: szkolenia grupowe ABC Przedsiębiorczości 40 h (podział na grupy 15-osobowe), doradztwo indywidualne przed rozpoczęciem działalności gospodarczej 20 h/os., doradztwo indywidualne po rozpoczęciu działalności gospodarczej 20 h/os., doradztwo mailowe przez okres 6 msc., doradztwo grupowe po rozpoczęciu działalności gospodarczej 5 h/grupę x 5 os. Łączna ilość godzin w bloku szkoleniowo-doradczym wyniosła 2857 h. Blok szkoleniowo-doradczy był prowadzony przez specjalistów o wysokich kwalifikacjach oraz dużym doświadczeniu w pracy z osobami rozpoczynającymi prowadzenie działalności gospodarczej. Na podstawie ankiet przeprowadzonych przez doradców oraz wypowiedzi Uczestników można stwierdzić, że zarówno szkolenia, jak i doradztwo było skuteczne i w znaczny sposób przyczyniło się do wzrostu wiedzy, umiejętności i kompetencji niezbędnych do prowadzenia własnej działalności. Uczestnicy projektu mieli szczególne trudności z zagadnieniami dotyczącymi księgowości. Doradcy sporządzali zatem z beneficjentem próbne rozliczenia roczne, ewidencjonowali przychody i koszty, sporządzali roczne zeznania podatkowe. Uczestnicy wykazywali także ogromne zainteresowanie tematami związanymi z przygotowaniem biznes planu. Dzięki doradztwu uczestnicy nabyli umiejętności m.in. z zakresu samodzielnego znajdowania innowacji w planowanych pomysłach, szacowania ryzyka w planowanej działalności i konstruowania biznes planu. Doradcy prowadzący zajęcia z biznes planu zaproponowali, by w kolejnych projektach wprowadzić zagadnienia związane z e-marketingiem, czy budowaniem wizerunku firmy w internecie. Część Uczestników skorzystała z doradztwa psychologicznego. W ocenie specjalisty poziom wiedzy uczestników znacząco się zmienił. Uczestnicy uświadomili sobie swoje mocne i słabe strony osobowości, a także wpływ emocji na ich motywację oraz potrzebę rozwoju osobistego. W kolejnych projektach, zdaniem ekspertów należałoby wzmocnić blok doradztwa psychologicznego i wprowadzić zagadnienia związane z radzeniem sobie ze stresem w sytuacjach trudnych, z określeniem swoich postaw wobec pracowników oraz wpływem pozytywnego myślenia na poprawę jakości życia. Doradztwo indywidualne pozwala Uczestnikom projektu zdobyć nie tylko wiedzę z zakresu sporządzania biznes planu ale przede wszystkim pozwala na formułowanie swoich celów, w taki sposób, by możliwe było ich osiągnięcie. 6 7

7 Wsparcie finansowe Kolejnym etapem projektu była możliwość skorzystania z dwóch typów dofinansowania, mających ułatwić start firmy i utrzymanie płynności finansowej w pierwszym najtrudniejszym okresie prowadzenia działalności gospodarczej tj.: Jednorazowa dotacja na rozwój przedsiębiorczości; Wsparcie pomostowe Dotacja w ramach obu projektów była przyznawana na podstawie wniosku o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości. Projekt zakładał przyznanie 67 dotacji. Wpłynęło łącznie 87 wniosków. Złożone wnioski podlegały ocenie przez niezależnych ekspertów i były oceniane pod względem zasadności i celowości udzielania wsparcia. Ocena biznes planu obejmowała również takie elementy jak: techniczna i ekonomiczna wykonalność przedsięwzięcia, przejrzystość założeń, wielowariantowość i racjonalność wykorzystania środków. Łączna kwota przeznaczona na dotacje wyniosła ponad 2 mln złotych. Środki z jednorazowej dotacji mogły być przeznaczone na pokrycie wydatków uznanych za niezbędne dla uruchomienia oraz prowadzenia działalności np. środki obrotowe, zakup towarów, koszty remontu, zakup składników majątku trwałego. Zgodnie z zapisami Umowy o udzielenie jednorazowej dotacji każdy z beneficjentów podlegał kontroli. Wizyty monitorujące były prowadzone w 3 oraz 12 msc. prowadzenia działalności. Dzięki doradztwu w zakresie prawidłowości rozliczenia dotacji oraz wsparcia pomostowego wszystkie założone działalności gospodarcze otrzymały pozytywny wynik kontroli. Każdy z przedsiębiorców mógł otrzymać także podstawowe wsparcie pomostowe (łącznie przyznano ich 67, wypłacanych w miesięcznych transzach) oraz wsparcie pomostowe przedłużone (łącznie wypłacono 26 tzw. pomostówek przedłużonych ). Całkowita kwota środków wypłaconych Uczestnikom na tę formę wsparcia wyniosła tys. zł. Taka forma pomocy wydaje się niezbędna w pierwszym okresie prowadzenia działalności gospodarczej ze względu na jej cel. Możliwość pokrycia wysokich kosztów stałych takich jak ZUS, czynsz, ułatwia startującemu przedsiębiorcy pokrycie obligatoryjnych opłat ponoszonych w pierwszym okresie funkcjonowania firmy. Pomoc ta wpływa korzystnie na trwałość przedsięwzięcia i jego sytuację finansową. Pomoc doradcza i finansowa zrealizowana w ramach projektu ma korzystny wpływ na pokonywanie barier związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Uczestnicy zgodnie uznali za przeszkodę w otworzeniu i utrzymaniu działalności gospodarczej m.in. bariery finansowe i administracyjne. Najczęstsze przyczyny niepowodzenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przedstawia poniższy wykres Przyczyny niepowodzenia w prowadzeniu działalności gospodarczej Charakterystyka beneficjentów dotacji 84% - Wysokie koszty stałe (ZUS) 100% - Bariery biurokratyczne 75% - Nieprzejrzystość przepisów 20% - Nieuczciwi klienci 45% - Duża konkurencja 60% - Brak płynności finansowej 100% - Brak dostępu do kapitału na rozwój przedsiębiorstwa W obu projektach realizowanych przez Fundację dotację otrzymało łącznie 67 osób, w tym z pow. płockiego 21 i 46 z pow. siedleckiego. Wśród tej grupy kobiety stanowiły 45% wszystkich Uczestników. To wskaźnik lepszy niż w wynikach badań prowadzonych w Polsce w ostatnich latach, a także danych pochodzących z PUP, które wskazują na 30% udział kobiet wśród przedsiębiorców. Uczestnicy według płci 54% - Kobiety 46% - Mężczyźni Średnia wieku wszystkich beneficjentów dotacji obu projektów wyniosła nieco ponad 32 lata. W obu projektach najbardziej liczną grupą wiekową byli beneficjenci między r.ż, stanowili oni 85% badanych. 8 9

8 Czas na Twój biznes! Raport z realizacji projektów w powiatach siedleckim i płockim Oznacza to, że dotacje wspierają osoby młode, m.in. absolwentów, którym trudno jest rozpocząć życie zawodowe czy też w inny sposób zdobyć środki na założenie firmy. Niemal 2/3 przedsiębiorców, którzy założyli firmę po otrzymaniu dotacji, zgromadziła wcześniej doświadczenie zawodowe zbieżne z profilem prowadzonej działalności, przy czym częściej były to kobiety niż mężczyźni. Nikt z badanych nie zadeklarował doświadczenia w prowadzeniu firmy. Zauważono też nieznaczne różnice w wykształceniu beneficjentów dotacji. Jeśli chodzi o kobiety, które korzystały z dotacji to częściej posiadały one wykształcenie wyższe aniżeli mężczyźni. Wśród mężczyzn chętniej korzystały z dotacji osoby z wykształceniem średnim zawodowym i zasadniczym zawodowym. Projekt wskazał także jakie rodzaje działalności są popularne wśród osób zakładających jednoosobową firmę: Uruchomienie działalności według branż Wybrane przedsięwzięcia uruchomione przez uczestników projektu: Łukasz Dudek Łukasz Dudek WIEDEHOPF Zaliwie Piegawki 9, Mokobody Telefon kontaktowy: Strona www: firmy: sklep@produkcjamleka.pl Sprzedaż internetowa akcesoriów dla rolników - producentów mleka. 2% - Produkcja 9% - Usługi motoryzacyjne 10% - Usługi remontowo-budowlane 12% - Handel 12% - Usługi fotograficzne, komputerowe i reklamowe 12% - Rekreacja i zdrowie 12% - Usługi szkoleniowo-edukacyjne 13% - Usługi księgowe i dla biznesu 24% - Pozostałe usługi 10 11

9 Czas na Twój biznes! Raport z realizacji projektów w powiatach siedleckim i płockim Katarzyna Mężyńska Marcin Kowal Biuro Rachunkowe RACH-MAX Katarzyna Mężyńska MK Serwis Marcin Kowal ul. Aleksandrowska 9 lok. 2, Siedlce ul. Łączna 1, Wola Suchożebrska Telefon kontaktowy: , Telefon kontaktowy: Strona www: Strona www: w trakcie realizacji firmy: kmezynska@rach-max.pl Usługi księgowo-podatkowe. Usługi kadrowo-płacowe. Sporządzanie wniosków o dotacje. Sporządzanie biznes planów. Rozliczanie dotacji na rozwój przedsiębiorczości. Wypełnianie wniosków o zwrot podatku VAT od materiałów budowlanych. Sporządzanie rocznych deklaracji podatkowych z załącznikami. Doradztwo podatkowe. Usługi serwisowe napraw samochodów osobowych: usługi wulkanizacyjne, wymiana opon w samochodach osobowych i dostawczych mechanika samochodów osobowych i dostawczych elektryka samochodowa, naprawa układów elektrycznych 12 13

10 Czas na Twój biznes! Raport z realizacji projektów w powiatach siedleckim i płockim Łukasz Mazurek Bartosz Mazurek Klima Projekt Łukasz Mazurek Bartosz Mazurek ul. Akacjowa 18, Siedlce ul. Nowy Świat 5/87, Siedlce Telefon kontaktowy: Telefon kontaktowy: Strona www: Strona www: firmy: biuro@klimaprojket.eu firmy: namaz@wp.pl Usługi projektowo-wykonawcze branży sanitarnej: instalacje wentylacji mechanicznej instalacje klimatyzacji inne instalacje sanitarne Usługi fotograficzne: fotografia ślubna i okolicznościowa fotoreportaże 14 15

11 Czas na Twój biznes! Raport z realizacji projektów w powiatach siedleckim i płockim Adam Borkowski Arkadiusz Maląg ABIS ADM techniki wysokociśnieniowe Helenów Wiśniew Jasionka 74, Telefon kontaktowy: Telefon kontaktowy: firmy: abinstalacje@wp.pl Strona www: Usługi: instalacje-centralnego ogrzewania wodno-kanalizacyjne kolektory słoneczne firmy: adm@adm.net.pl Wysokociśnieniowe mycie: elewacji, dachów, kostki brukowej. Usuwanie glonów, mchów, porostów Impregnacja powierzchni Więcej informacji na stronie ADM 16 17

12 Katarzyna Sobolewska Alicja Karasińska EURO+ Katarzyna Sobolewska Usługi pielęgniarskie ul. Sokołowska 23, Siedlce Wypożyczalnia Sprzętu Rehabilitacyjnego Telefon kontaktowy: ul. Wierzbowa 15 B, Siedlce Strona www: Telefon kontaktowy: firmy: firmy: Usługi szkoleniowo-doradcze w zakresie pozyskiwania i rozliczania dotacji unijnych; szkolenia biznesowe, warsztaty sporządzania biznes planów, wniosków aplikacyjnych; doradztwo gospodarcze; obsługa administracyjna firm, usługi coworkingowe wynajmowanie powierzchni biurowych na godziny. Usługi pielęgniarskie: iniekcje kroplówki opatrunki pielęgnacja odleżyn podawanie insuliny pielęgnacja chorego w domu i inne Wypożyczalnia Sprzętu Rehabilitacyjnego: wózki inwalidzkie nowoczesne łóżka rehabilitacyjne balkoniki chodziki kule materace p/ odleżynowe ssaki medyczne 18 19

13 3. Wnioski z realizacji projektów na podstawie obserwacji FDPA, opinii Uczestników projektów i ewaluatora 3.1 Ocena zrealizowanych działań i najważniejsze napotkane problemy Długi czas oczekiwania na decyzję 46% Długi czas oczekiwania na pieniądze 27% Brak wiedzy ekonomicznej i umiejętności administracyjno-biurowych- 23% Konieczność wniesienia zabezpieczenia 12% Proces rekrutacji Ogólne zasady udziału w projektach i przyznawania dotacji na podjęcie działalności gospodarczej regulują wytyczne. Oznacza to, że potencjalny Uczestnik projektu musi nie tylko znać ogólne zasady, ale także jest zmuszony do zapoznania się z regulaminami udzielania wsparcia w konkretnej instytucji. Z doświadczenie FDPA wynika, że osoby starające się o dotację zgłaszają się do biur i pytają o całą procedurę, a ich pytania wskazują, że nie zapoznali się z dokumentacją udostępnioną na stronie internetowej. Można to tłumaczyć nie dość powszechnym dostępem do internetu, szczególnie że Uczestnicy pochodzą w większości z małych miejscowości, ale przede wszystkim niechęcią do czytania dokumentacji. Wiele osób ma problemy z wypełnieniem i zrozumieniem dokumentacji, wypełnieniem formularzy stąd duży odsetek osób, które odpadają na tzw. etapie oceny formalnej dokumentów (brak podpisów etc.). Obserwując Uczestników można jednoznacznie stwierdzić, że są dwie przyczyny takiego stanu rzeczy: po pierwsze brak wystarczających kompetencji osób składających wnioski, a po drugie złożoność i niezrozumiałość procedur, ich formalność i hermetyczność. Aby wesprzeć Uczestników na tym etapie FDPA próbowało zniwelować te problemy zachęcając Uczestników do korzystania z porad pracowników oraz tworząc stronę internetową, na której znajdowały się odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Działania te w znacznym stopniu pozwoliły na zminimalizowanie skutków błędnie wypełnionych dokumentów Problemy przy ubieganiu się o dotacje 12% - Konieczność wniesienia zabezpieczenia 23% - Brak wiedzy ekonomicznej i umiejętności administracyjno-biurowych 27% - Długi czas oczekiwania na pieniądze 46% - Długi czas oczekiwania na decyzję 46% - Ilość dokumentów, które trzeba złożyć 19% - Badanych uznało iż czas poświęcony na szkolenia był zbyt długi Po dokonaniu analizy wszystkich ankiet należy stwierdzić, że: 88% badanych uznało procedury za zbyt długie i skomplikowane, 100% badanych uznało, że kryteria rekrutacyjne są przejrzyste i zrozumiałe, 8% beneficjentów uznało dokumenty rekrutacyjne i dostęp do informacji za niezrozumiały. Jako najczęstsze problemy przy ubieganiu się o dotację wskazano: Zbyt długi czas poświęcony na szkolenia 19% Zbyt duża ilość dokumentów, które trzeba złożyć 46% Jak wynika z analizy przeprowadzonej przez WUP Kraków Badanie jednorazowych środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej skala i zakres problemów ze zrozumieniem słowa pisanego i poruszaniem się w gąszczu przepisów z różnych dziedzin prawa są niepokojące w kontekście kapitału ludzkiego i programów skierowanych na jego rozwój. Widoczne tu jest niedopasowanie między kompetencjami językowymi i poznawczymi osób, do których pomoc ta jest kierowana, a językiem dokumentów i procedur. Podsumowując wyniki ankiet oraz biorąc pod uwagę badanie przeprowadzone przez niezależnego ewaluatora, Uczestnicy projektu jako minus realizacji projektu wskazali relatywnie duże wymagania dotyczące sprawozdawczości i liczby oraz rodzaju dokumentów wymaganych do wypełnienia przez beneficjentów oraz osoby odpowiedzialne za wdrażanie projektu. Uznając konieczność spełnienia wymogów wynikających z realizacji projektu w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, podkreślano, że niektóre z nich stanowiły istotną przeszkodę w procesie sprawnej i terminowej realizacji projektu, a dla beneficjentów były barierą w ubieganiu się o wsparcie

14 3.1.2 Blok szkoleniowo-doradczy Jak wynika z badania przeprowadzonego przez ewaluatora, a także z badania ankietowego przeprowadzonego na koniec projektu, za pozytywną cechę uznano silnie zindywidualizowane podejście do beneficjentów. Wysoko oceniono doradztwo i element szkoleniowy projektu, które wpłynęły na lepsze przygotowanie beneficjentów (nie tylko tych, którzy otrzymali dotacje i wsparcie pomostowe, lecz wszystkich, którzy uczestniczyli w etapie szkoleniowo-doradczym) do przeanalizowania potencjału tkwiącego w ich pomyśle na działalność gospodarczą, poznaniu uwarunkowań wpływających na jego realność ekonomiczną oraz przygotowaniu biznesplanu. Wszyscy beneficjenci podkreślali znaczenie etapu szkoleniowo-doradczego dla jakości ostatecznej wersji opracowanego przez nich biznesplanu. Poszczególne osoby w zależności od posiadanego wykształcenia, zawodu i doświadczenia zwracały uwagę na inne elementy i podkreślały znaczenie innych przedmiotów, jednak generalnie wyrażana ocena tego etapu projektu była bardzo wysoka (za badaniem ewaluatora). Bardzo wysoko oceniono zakres tematyczny i jakość przeprowadzonych zajęć szkoleniowych w ramach projektu. Zdecydowana większość beneficjentów uważa, że obecnie zaproponowany zakres etapu szkoleniowo-doradczego jest właściwy i nie ma potrzeby jego poszerzania, a te osoby, które uznają za wskazane rozszerzenie zakresu szkoleń, jako brakujące uznają zagadnienia uszczegóławiające już podejmowaną tematykę (np. marketing internetowy w ramach zajęć z marketingu). Powyższe znalazło potwierdzenie w wynikach ankiet. 73% Uczestników było w pełni zadowolonych z bloku szkoleniowo-doradczego. Natomiast 27% osób biorących udział w badaniu chciałyby dodatkowego szkolenia z zakresu pozyskiwania środków na rozwój przedsiębiorstwa (zewnętrzne źródła finansowania) lub też szkoleń i doradztwa z zakresu podniesienia umiejętności zarządzania małą firmą i jej płynnością. 1% badanych uznał, że należałoby wprowadzić do projektu możliwość zorganizowania wizyty studyjnej u przedsiębiorcy o podobnym profilu Dotacja i wsparcie pomostowe Zdecydowanie pozytywnym efektem udzielania dotacji jest aktywizacja zawodowa i zdobycie umiejętności poruszania się na rynku pracy oraz to, że beneficjenci już jako pracodawcy planują wystąpienie o środki na stworzenie nowych miejsc pracy. Dodatkowym efektem takiej formy wsparcia jest przekonanie, że prowadzenie firmy jest osobistym sukcesem każdego Uczestnika. Doświadczenie bycia przedsiębiorcą wpływa na wzrost samooceny i wiary we własne siły. I jedno i drugie, składając się na kondycję psychiczną Uczestnika, ma duży wpływ na jego pozycję na rynku pracy. Poprawa samooceny osób uczestniczących w projektach jest bardzo pozytywnym efektem dotacji jako instrumentu rynku pracy. Na podstawie przeprowadzonych ankiet z Uczestnikami można jednoznacznie stwierdzić, że zdecydowana większość spośród utworzonych w ramach projektu działalności gospodarczych będzie kontynuowała funkcjonowanie po okresie wymaganym w ramach projektu. Wskazywano, że większość beneficjentów prowadzi działalność w sposób, który wskazuje na intencję długofalowego oparcia swoich planów na działalności gospodarczej powstałej w ramach projektu. Dowodem na to jest fakt, iż część beneficjentów już inwestuje dalsze środki (własne i pozyskane z zewnętrznych źródeł) w rozwój działalności gospodarczej. Niektórzy beneficjenci projektów wystąpili o pożyczkę na rozwój działalności gospodarczej do prowadzonego przez FDPA funduszu pożyczkowego oferującego kredyty na preferencyjnych warunkach. Na podstawie ankiety oszacowano, że w skali obu projektów, na 67 powstałych działalności gospodarczych 5 może nie kontynuować działalności po upływie wymaganego umową o wsparcie okresu 12 miesięcy, co stanowi 7%.Oznacza to, że szacowana liczba firm, które mogą zaprzestać działalności stanowi dosyć niewielki odsetek utworzonych działalności i jest odzwierciedleniem normalnych procesów ekonomicznych występujących w gospodarce rynkowej. Jest to odsetek znacznie niższy od występującego w całej gospodarce odsetka upadłości nowopowstałych firm. W opinii rozmówców prawdopodobne upadłości będą wynikały z dwóch czynników: niewłaściwego oszacowania potencjału ekonomicznego złożonego planu biznesowego; braku determinacji poszczególnych beneficjentów, by w obliczu rozlicznych przeciwności kontynuować prowadzenie działalności gospodarczej. Zdecydowana większość beneficjentów traktuje uruchomioną w ramach projektu działalność gospodarczą, jako swoją docelową działalność zawodową, na której chcą oprzeć swoją wizję rozwoju kariery i która ma stanowić ich podstawowe źródło utrzymania. W tych wypadkach widoczna jest wysoka determinacja, aby stworzyć odpowiednie warunki dla rozwoju firmy. Osoby takie w bardzo wysokim stopniu angażują się w prowadzenie działalności, wyszukują dodatkowe źródła finansowania potrzeb rozwojowych firmy, podejmują celowe działania mające zwiększyć atrakcyjność ich oferty biznesowej i poszerzyć obszar potencjalnych klientów ich firmy. Zidentyfikowano również ograniczoną grupę beneficjentów projektu, dla których działalność gospodarcza utworzona w ramach projektu zdaje się stanowić jedynie uzupełnienie lub dodatek do ich innych zajęć. W tym wypadku widoczna jest u beneficjentów charakterystyczna postawa wyczekiwania na rozwój sytuacji i bierne oczekiwanie na to, co przyniesie przyszłość. Beneficjenci należący do tej grupy nie wykazują determinacji w rozwoju swojej firmy, nie podejmują wysiłków w promocję swojej działalności gospodarczej, nie starają się o poszerzenie oferty biznesowej i poszerzenie kręgu potencjalnych klientów. Raczej ze spokojem oczekują, co przyniesie przyszłość: jeżeli firma nie upadnie i będzie przynosiła dochody, to będą ją prowadzić, natomiast jeżeli okaże się, że po wymaganym okresie 12 miesięcy firma nie przynosi oczekiwanego poziomu dochodu, wówczas możliwe jest spieniężenie zakupionego w ramach dotacji sprzętu i zaprzestanie działalności. Należy przy tym podkreślić, że takie podejście jest całkowicie zgodne z umową o dotację na uruchomienie działalności gospodarczej: po upływie 12 miesięcy od uruchomienia firmy, beneficjenci przestają być związani umową z FDPA i mogą 22 23

15 w odniesieniu do uruchomionej w ramach projektu działalności gospodarczej podjąć wszelkie kroki (włącznie z zawieszeniem lub likwidacją), które uznają za korzystne dla siebie. Rodzaj pomocy finansowej 3.2 Dotacja czy Instrument zwrotny Rozważając możliwość zastąpienia w przyszłych podobnych projektach bezzwrotnej dotacji Instrumentami zwrotnymi (fundusz pożyczkowy) wspierającymi rozwój przedsiębiorczości, beneficjenci generalnie uważali, że pożyczka/ kredyt w początkowym okresie funkcjonowania działalności gospodarczej, a szczególnie na jej otwarcie jest niezwykle niebezpieczny. W tym okresie firma działa na minimalnym poziomie dochodów i splata kredytu może być ekonomicznie niemożliwa. W początkowym okresie funkcjonowania firmy dostępne dla niej finansowanie zewnętrzne jest silnie ograniczone, a to dostępne jest obciążone wyjątkowo wysokimi kosztami. Dopiero w późniejszym okresie funkcjonowania, pojawiają się możliwości korzystania z finansowania zewnętrznego na warunkach ekonomicznie możliwych do przyjęcia dla firm o przeciętnej stopie zysku. Firma nowopowstała skazana jest właściwie na konieczność posługiwania się kapitałem własnym lub kapitałem pochodzącym z dotacji przeznaczonych na rozwój przedsiębiorczości i kredytów preferencyjnych. Objęci badaniem beneficjenci bardzo sceptycznie wypowiadali się o możliwości stymulowania przedsiębiorczości przy zastosowaniu instrumentów zwrotnych. Niektórzy stawiali podstawowe pytanie, o warunki udostępnienia tych instrumentów zwrotnych: niekiedy stwierdzali, że rozważyliby zastąpienie dotacji przez instrument zwrotny, gdyby w ramach tego instrumentu dostępna byłaby kwota istotnie (np. o rząd wielkości) wyższa niż maksymalna dostępna w ramach projektu dotacja, a także, gdyby warunki udzielenia i spłaty kredytu/pożyczki były rzeczywiście preferencyjne, tzn. z istotnym okresem odroczenia płatności, oprocentowaniem zdecydowanie korzystniejszym niż dostępna dla nowo powstających przedsiębiorstw oferta rynkowa instytucji finansowych i parafinansowych, a najlepiej z kosztem zbliżonym do zera. Jednocześnie beneficjenci zwracali uwagę na znaczne korzyści, jakie mogliby odnieść z połączenia w przyszłości projektów z możliwością uzyskania dalszego wsparcia oprócz dotacji na uruchomienie działalności gospodarczej w postaci funduszu pożyczkowego, oferującego kapitał dla firm powstałych w ramach projektu na warunkach specjalnych. Takie podejście ma istotne uzasadnienie ekonomiczne: powiązany projektem dotacyjnym fundusz pożyczkowy posiadałby wszelkie informacje o przedsiębiorstwie powstałym w rezultacie projektu dotacyjnego i mógłby je traktować jako posiadające już pewną historię finansową. Dodatkowym efektem takiego wsparcia mogłoby także być przyspieszenie rozwoju firm powstałych w ramach projektu dotacyjnego, włączając w to także możliwość zwiększenia zatrudnienia przez takie przedsiębiorstwo, co miałoby dodatkowe oddziaływanie na lokalny rynek pracy. 61% - Mechanizm finansowy mieszany 38% - Mechanizm finansowy bezzwrotny 1% - Mechanizm finansowy zwrotny Wśród beneficjentów 61% opowiedziało się za mechanizmem mieszanym, czyli połączeniem dotacji z pożyczką lub inną formą zwrotną. Jako uzasadnienie wskazywano, że dotacja pomaga w bezpiecznym starcie, a mechanizm zwrotny na późniejszym etapie istnienia firmy, jako pomoc w rozwoju firmy. Ponadto stwierdzano: bezzwrotna forma wsparcia bez wątpienia przyczynia się do większej dynamiki jeśli chodzi o powstanie i rozwój firmy większe i ryzykowniejsze nakłady inwestycyjne, udział w imprezach targowych, wydatki na promocję i reklamę, ale większość tych inwestycji nie przynosi spodziewanych efektów i w konsekwencji jest marnowanych. Gdyby przedsiębiorca wiedział, że część z tych środków będzie musiał zwrócić, na pewno rzetelniej i w sposób bardziej przemyślany przygotowywałby biznes plan swojego przedsięwzięcia. Poza tym więcej firm mogłoby skorzystać z tych pieniędzy. Wśród beneficjentów projektu aż 38% uznało, że mechanizm bezzwrotny jest najbezpieczniejszy i najbardziej skuteczny. 38% nie było skłonnych by rozważać podjęcie działalności gospodarczej bez uzyskania wsparcia w ramach projektu (lub innego instrumentu dotacyjnego). Zdecydowanie podkreślano, że operując na tak niskiej stopie dochodowości przedsięwzięcia, jak notowana przez nich obecnie, nie byliby w stanie sprostać konieczności obsługi i spłaty nawet preferencyjnego kredytu o wysokości zbliżonej do uzyskanej w projekcie dotacji. Jedynie możliwość uzyskania znacznie wyższego niż dotacja kredytu, pozwalającego na uruchomienie znacznie większej działalności, mającej szerszy zakres, zasięgi obszar oddziaływania oraz liczniejszą i bardziej zróżnicowaną grupę docelową byłby możliwy do rozważenie, gdyż pozwalałby na uwzględnienie w firmie ekonomii skali. Nawiązując do kwestii zewnętrznego finansowania działalności gospodarczej i pozyskiwania środków na rozwój własnej firmy, rozmówcy podnosili kwestię dalszego po okresie objętym wsparciem w ramach projektu dostępu do zewnętrznych środków finansowych. Nowo otwarte firmy mają bardzo utrudniony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. Wynika to przede 24 25

16 wszystkim z tego, że rozpoczynają one działalność niejako od zera : bez oparcia o istniejącą strukturę biznesową, bez historii finansowej prowadzenia działalności gospodarczej i bez wypracowanych kontaktów z instytucjami finansowymi, mogącymi zasilić przedsiębiorstwo kapitałem na potrzeby realizacji inwestycji. Generalnie bowiem instytucje finansowe i parafinansowe preferują udzielanie wsparcia finansowego dla instytucji/przedsiębiorstw, które swoją dotychczasową działalnością pokazały, że są wiarygodnym partnerem i inwestowanie w realizowane przez nie przedsięwzięcia jest korzystne. Natomiast przedsiębiorstwa dopiero rozpoczynające swoją działalność znajdują się w trudniejszej sytuacji. W związku z tą sytuacją rozmówcy byli skłonni uznać za zasadne uzupełnienie w przyszłości wsparcia udzielanego w ramach projektów takich jak Czas na Twój biznes! o możliwość uzyskania przez beneficjentów takiego projektu dodatkowych pożyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach. Fundusz pożyczkowy powiązany z projektem, mógłby wypełnić lukę kapitałową w finansowaniu firm powstałych w ramach projektu, a poprzez to, że wspierałby firmy już sobie znane, mające w jego archiwach już pewną historię działalności co oznacza zwiększenie wiarygodności jako pożyczkobiorcy mógłby oferować warunki kredytu istotnie korzystniejsze niż dostępna oferta rynkowa. Podsumowanie Doświadczenie z realizacji projektów, analiza ankiet oraz rozmowy z Uczestnikami skłaniają do krótkiego podsumowania i wyciągnięcia kilku głównych tez, które mogą zostać wykorzystane w innych projektach: 1. Beneficjenci projektu bardzo wysoko oceniają udzielone im wsparcie, przy czym równie wysoko cenią uzyskaną pomoc finansową (dotacja) oraz wsparcie uzyskane w ramach etapu szkoleniowo-doradczego projektu, uznając, że wiedza przekazana im na tym etapie odpowiada ich rzeczywistym potrzebom i przyczyniła się do podniesienia jakości przygotowywanego przez nich przedsięwzięcia gospodarczego; 2. Bez uzyskania wsparcia finansowego w ramach projektu zdecydowana większość beneficjentów nie zdecydowałaby się na uruchomienie własnej działalności gospodarczej. Jedynie jedna osoba zadeklarowała zdecydowaną wolę utworzenia w takiej sytuacji działalności gospodarczej w oparciu o kredyt (jednak nawet ta osoba stwierdzała, że mogłaby mieć istotne problemy z dostępem do finansowania zewnętrznego z instytucji finansowych i para finansowych); 3. Beneficjenci, którzy uzyskali wsparcie pomostowe bardzo wysoko oceniają ten instrument, jako zapewniający finansowanie kosztów stałych działalności, który pozwala im na planowanie rozwoju firmy w pierwszym okresie jej działania niezależnie od możliwych (i występujących) fluktuacji sezonowych i początkowych trudności z dotarciem z informacją o działalności do potencjalnych klientów; 4. Beneficjenci wskazują na obawy związane z ewentualnym zastąpieniem instrumentów dotacyjnych przez finansowe instrumenty zwrotne (pożyczka/kredyt) wspierania przedsiębiorczości. Wskazywane jest, że szczególnie w pierwszym okresie działania firmy oparcie jej działalności na kredycie jest niezwykle ryzykowne, a nowo powstałe firmy napotykają na trudności w dostępie do rynkowych źródeł kredytowych lub też uzyskiwany kapitał zewnętrzny jest bardzo drogi; 5. Zastosowanie zwrotnych instrumentów finansowych wspierających przedsiębiorczość musiałoby wiązać się z istotnym w porównaniu do wysokości udzielanych bezzwrotnych dotacji zwiększeniem dostępnej w ramach instrumentów zwrotnych kwoty wsparcia, przy czym wzrost ten musiałby być rzeczywiście istotny (np. o rząd wielkości) tak, aby poprzez wprowadzenie efektu skali mógł zneutralizować odczuwalne różnice ekonomiczne pomiędzy bezzwrotnymi i zwrotnymi instrumentami. 6. Korzystnym z punktu widzenia trwałości utworzonych działalności gospodarczych, wzmocnienia ich potencjału rozwojowego oraz możliwości pozytywnego oddziaływania na lokalny rynek pracy byłoby uzupełnienie instrumentów dotacyjnych służących 26 27

17 uruchomieniu firmy poprzez mechanizm powiązanego z nimi funduszu pożyczkowego oferującego preferencyjne wsparcie (długi okres odroczenia spłat, niski ogólny koszt kredytu/pożyczki) firmom powstałym w wyniku projektu dotacyjnego. 28