P. Potomski, Generał Broni Stanisław Władysław Maczek , Warszawa 2008, s. 334.

Transkrypt

1 VII Życie i działalność Stanisława Maczka w latach Wiosną 1945 r. 1. DPanc. zakończyła szlak bojowy na terenie Niemiec. 23 V 1945 r. Maczek przekazał swoje obowiązki gen. Klemensowi Rudnickiemu, odchodząc na wyższe stanowisko dowódcy I Korpusu Polskiego w Szkocji, w celu przygotowania tego Korpusu do przegrupowania do Niemiec. Wojna była zakończona i rządy alianckich państw przygotowywały się do demobilizacji. Polskie Siły Zbrojne znalazły się w trudnej sytuacji; wytworzył się stan niepewności wśród polskich żołnierzy 1. Stan ten wzmagała również świadomość, że pomimo walk i odniesionego zwycięstwa prawdziwe cele, o które zabiegali, nie zostały osiągnięte. Polacy czuli się pokonani. 15 III 1946 r. szef Imperialnego Sztabu Głównego wezwał polskich generałów PSZ na spotkanie z premierem Wielkiej Brytanii był wśród nich gen. Stanisław Maczek. Generałom pokazano tekst roboczego porozumienia między rządem brytyjskim a Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej w sprawie powrotu PSZ do kraju oraz projekt oświadczenia o demobilizacji PSZ ministra spraw zagranicznych Ernesta Bevina w Izbie Gmin. Strona brytyjska postanowiła opracować koncepcję demobilizacji PSZ głównie w formie utworzenia Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (PKPR). Plan zakładał stopniowe przechodzenie żołnierzy do życia cywilnego. Prawdę mówiąc, niekorzystne rozwiązania dla PSZ wynikały z tego, że Polacy okazali się po prostu niewygodnymi sojusznikami i zagrażali stosunkom Wielkiej Brytanii z ZSRS. 3 IX 1946 r. generałowie Kopański, Anders, Maczek i inni zalecili wstępowanie do PKPR, nie kryjąc co do tego jednak powściągliwości 2. Tak więc PSZ zostały rozwiązane mocą decyzji obcego mocarstwa, tracąc tym samym ostatni atrybut suwerenności. 1. DPanc. została przerzucona z Niemiec do Wielkiej Brytanii, Stanisław Maczek natomiast wstąpił do PKPR, traktując to jako kontynuację żołnierskiej służby wykonywanej w nowych okolicznościach 3. Ostatecznie postanowił nie wracać do kraju, ponieważ nie chciał (i w sumie nie mógł) powracać do kraju rządzonego przez komunistów powracających z Zachodu oficerów Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego i NKWD nie traktowało w żadnym razie z szacunkiem, fabrykując nikczemne, obciążające materiały, upokarzając i traktując jak przestępców, prześladując i zmuszając do uległości przez podjęcie współpracy na warunkach komunistów. We wrześniu 1946 r. władze PRL pozbawiły Maczka obywatelstwa polskiego, uznając go zdrajcą 4. 1 Sztab Generalny Wojska Polskiego, s S. Kopański, Wspomnienia wojenne , Londyn 1972, s. 376, Przemówienie gen. Andersa do żołnierzy 2 Korpusu w Wielkiej Brytanii, Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza:, nr 62 z 13 III 1947 r. 3 P. Potomski, Generał Broni Stanisław Władysław Maczek , Warszawa 2008, s W. Strzałkowski, Generał Stanisław Maczek, Polska Zbrojna, nr 244 z XII 1994 r. 1

2 Z oficerów 1. DPanc. niewielu wróciło do Polski, właściwie tylko ci, którzy przyszli z niewoli i kilku wyższych oficerów, m. in. płk dypl. Franciszek Skibiński, który zaufał komunistom i skusił się obietnicą dalszej służby w Ludowym Wojsku Polskim: Sytuacja na w świecie się zmienia, w Polsce też, ludzie którzy nie chcą pozostać na marginesie muszą też zmieniać decyzje. Tylko krowa nigdy nie zmienia swoich poglądów stwierdził Skibiński, na co Maczek, patrząc głęboko w oczy swego bliskiego współpracownika, dodał: - a świnia zawsze!. Skibiński powrócił do kraju dla kariery. Po roku został aresztowany, torturowano go, wybito mu zęby. Po zwolnieniu z więzienia komuniści mianowali go generałem, niestety, prześladowania spowodowały, że stal się cieniem człowieka 5. Brytyjczycy nie przyznali Stanisławowi Maczkowi emerytury wojskowej po rozwiązaniu I Korpusu Polski. War Office przyznało mu tylko jednorazową dotację w wysokości 1 tys. funtów i pożyczkę 2 tys. funtów 6. Po odejściu z wojska osiadł na stałe w raz z rodziną w szkockim Edynburgu, miejscu osiedlenia się wielu byłych żołnierzy 1. DPanc. Miał wtedy 57 lat. Kupił skromny dom w robotniczej dzielnicy miasta, początkowo pracował jako robotnik w swojej dzielnicy 7. Potem zaczął pracować jako sprzedawca w sklepie, zatrudnił go jego były podwładny, były żołnierz 1. DPanc. Następnie podjął się pracy barmana w hotelu Learmonth w Edynburgu, tu także jego pracodawcą był jego były podwładny, tak więc generał dywizji pracował jako barman u sierżanta. Nie czuł się tam jednak nieswojo, zachowywał pogodę ducha, uśmiech i nie sprzeniewierzał się swoim ideałom. Jednakże było to niewątpliwie niełatwe i gorzkie przeżycie dla legendarnego generała 8. Kolejną pracą Maczka było stanowisko gospodarza i barmana w edynburskim klubie sportowym squasha. Pracował tam wiele lat, stojąc za barem lub pełniąc funkcję portiera przy bramie klubu. Stamtąd odszedł na skromną emeryturę. Optymizmu nie można było włożyć do garnka, ani zapewnić nim wykształcenia dzieciom, to zacząłem pracować, chociażby jako barman 9. 5 P. Potomski, Generał Broni Stanisław Władysław Maczek , Warszawa 2008, s J. Rydel, Polska okupacja w północno-zachodnich Niemczech Nieznany rozdział stosunków polskoniemieckich, Kraków 2000, s. 226; S. Sosabowski, Droga wiodła ugorem. Wspomnienia., Kraków 1990, s Po wojnie znakomita większość generałów i wyższych oficerów musiała podjąć pracę zarobkową, najczęściej była to praca fizyczna. 8 E. Turska, Wspomnienie o generale Stanisławie Maczku. Chcieli go zrobić marszałkiem., Rzeczpospolita, nr. 293 (3942) z XII 1994; P. Potomski, Przyczyny pozostania na emigracji po II wojnie światowej dowódcy 1. Polskiej Dywizji Pancernej, gen. broni Stanisława Maczka ( ), Grot. Zeszyty historyczne poświęcone historii wojska i walk o niepodległość, 2005, nr 24, s W. Krzyżanowski, Zawsze Polska. Rozmowa z gen. dywizji Stanisławem Maczkiem, Przegląd Tygodniowy 1988, nr 25. 2

3 Nigdy nikogo nie prosił o pomoc, uznał też w swoim optymizmie, że to, co obecne, to jeszcze nie najgorsze, a pesymistycznie stwierdził, że mogą nadejść jeszcze gorsze chwile 10. Jego zachowanie nie wskazywało, że czuje do kogoś żal, że tego rodzaju prace uwłaczają jego godności. Był realistą, umiał ocenić sytuację, w jakiej się znalazł. Przez całe życie był człowiekiem skromnym i takim już pozostał. Był także bardzo religijny. Po wyborze Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, wybrał się do Watykanu wraz z żoną i córką. Tam, na audiencji generalnej, gdy papież podszedł do córki Maczków, Maczek podał Ojcu Świętemu egzemplarz swojej książki Od podwody do czołga. Jan Paweł II zapytał wtedy: Generał Maczek?, a po chwili skupienia dodał: Oczywiście, generał Maczek, kawał naszej historii. Pomimo chęci Ojca Świętego, nie udało się wtedy zorganizować audiencji prywatnej dla państwa Maczków. Do dłuższego spotkania z papieżem doszło dopiero podczas jego wizyty w Wielkiej Brytanii w latach osiemdziesiątych. 11 XII 1994 r., w wieku 102 lat, zmarł gen. broni Stanisław Maczek. Uroczystości żałobne odbyły się 21 grudnia w Edynburgu, po czym trumna z ciałem generała została przewieziona na lotnisko wojskowe, skąd przetransportowano ją do Bredy w Holandii. 23 grudnia na Polskim Wojskowym Cmentarzu Honorowym przy Ettensebaan odbył się jego pogrzeb. Zgodnie ze swoją ostatnią wolą spoczął obok tych, których prowadził szlakiem walk 1. Polskiej Dywizji Pancernej. Błogosławieni, którzy w Panu umierają Zaiste, mówi Duch, niech odpoczną od swoich mozołów, bo idą wraz z nimi czyny (Księga Apokalipsy 14, 13). Odszedł po nagrodę do Pana człowiek niezwykły, który pozostanie na zawsze w naszych sercach i w naszej narodowej pamięci. Oddany bez reszty świętej sprawie Ojczyzny, którą kochał ponad wszystko, służąc jej przez całe swoje długie życie. Gdy znalazła się w śmiertelnym zagrożeniu, pośpieszył, aby ją bronić, walcząc do końca o wolność naszą i waszą ( ). Odznaczał się autentyczną dobrocią, uczciwością i prawością charakteru. Zachwycał głębią swej wiary, prostotą i wiernością świętemu Prawu Bożemu, zyskując w ten sposób wielki szacunek podwładnych. Dla swych żołnierzy był nie tylko zwycięskim dowódcą, ale i dobrym ojcem, doradcą oraz powiernikiem ich ludzkich spraw Ibidem. 11 Słowo Papieża Jana Pawła II nad trumną śp. generała Maczka, Watykan, 21 XII 1994 r. 3

4 Maczek wręcza Od podwody do czołga Papieżowi, towarzyszy mu żona z córką 4

5 Cmentarz wojskowy w Bredzie 5

6 Grób Maczka w Bredzie 6