Transfer wiedzy i technologii z uczelni do biznesu. Przewodnik po możliwościach wsparcia i dobrych praktykach. Kamil Bromski

Transkrypt

1

2

3 Spis treści Artykuł wstępny...5 Transfer wiedzy i technologii z uczelni do biznesu. Przewodnik po możliwościach wsparcia i dobrych praktykach...7 Rzeka finansowania dla innowacji nie wpadła jeszcze do morza...17 Rola JST w procesie transferu wiedzy i technologii dobre praktyki na Dolnym Śląsku...31 Skutki zmian strukturalnych w zakresie transferu wiedzy i technologii i ich wpływ na rozwój gospodarczy Polski...45 Transfer wiedzy przykład transferu i innowacji społecznych w energetyce...51 Transfer technologii w oparciu o model Klastra NUTRIBIOMED...63 Technologia RFID. Charakterystyka, komercjalizacja wiedzy oraz kierunki rozwoju na przykładzie firm z Dolnego Śląska...75 Ewaluacja komercjalizacji rezultatów prac badawczych z uczelni do praktyki gospodarczej...93 Nowe technologie, transfer wiedzy i technologii, energetyka kierunki zmian na Dolnym Śląsku, w Polsce, trendy na świecie Przedsiębiorczość akademicka jako metoda komercjalizacji wiedzy na Dolnym Śląsku. Stan obecny i kierunki rozwoju Komercjalizacja wiedzy z biotechnologii Komercjalizacja wiedzy i technologii na przykładzie uruchomienia produkcji chemicznej Transfer wiedzy i technologii w logistyce SZ RP na podstawie wybranych przykładów Nowe technologie oraz transfer wiedzy w obszarze rolnictwa i ogrodnictwa - oczekiwania, potrzeby, tendencje Komercjalizacja wiedzy na uczelniach ekonomicznych Czy dzieło to innowacyjny towar rynkowy? Transfer wiedzy z uczelni wyższych do gospodarki. Podejście systemowe Klaster jako forma współpracy nauki z biznesem na przykładzie Klastra Wspólnota Wiedzy i Innowacji w Zakresie Technik Informacyjnych i Komunikacyjnych Szanse i bariery w komercjalizacji wiedzy w branży chemicznej na przykładzie firmy ChemIn Możliwości komercjalizacji wiedzy w ramach staży naukowo-badawczych na przykładzie firmy 4-TUNE IT Badania naukowe a innowacje technologiczne

4 Szanowni Państwo, Niniejsza publikacja, którą Państwu oferujemy, stanowi podsumowanie działań i doświadczenia zdobytego w trakcie realizacji projektu DOTWiT miejsce spotkań biznesu z nauką współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Poddziałanie: 8.2.1: Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw). Wydanie obejmuje zbiór artykułów Ekspertów Rady Programowej Dolnośląskiego Ośrodka Transferu Wiedzy i Technologii (www. dotwit.pl). Komercjalizacja wiedzy dominuje już nie tylko w dokumentach programowych czy strategicznych, ale wytycza także przyszłe kierunki funkcjonowania wszystkich organizacji publicznych i prywatnych. Innowacje są motorem rozwoju konkurencyjności uczelni wyższych, sektora przedsiębiorstw i całej gospodarki opartej na wiedzy, w skali regionu i kraju. Tym samym proponowane w niniejszej książce zagadnienie uznajemy za kluczowe, a jego promowanie za istotne i ważne dla nas wszystkich. Celem publikacji jest przedstawienie dobrych praktyk i doświadczeń w obszarze rozwoju i wdrażania innowacji w Polsce i na Dolnym Śląsku. Poszczególne rozdziały różni problematyka badawcza, branża działalności i podejście do tematu, ale łączy jedno nadrzędne zagadnienie komercjalizacja wiedzy i współpraca nauki z biznesem. Każdy z artykułów stanowi wypadkową wiedzy, doświadczenia i praktyki, a także osobistego spojrzenia Autora na procesy związane w umiejętnym wykorzystywaniem wyników badań czy pomysłów w nauce i biznesie. Formuła rozdziałów pozwala na przyjęcie niniejszej książki jako rodzaju otwartego przewodnika po praktyce transferu wiedzy. Publikację tę kierujemy do szerokiego grona czytelników zaintere-sowanych problematyką komercjalizacji i innowacji, przede wszystkim do pracowników naukowych, przedsiębiorców, przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu i jednostek samorządowych oraz wszystkich zaangażowanych we wspieranie 6 7

5 wdrażania nowych rozwiązań w życie. Mając nadzieję, że treść publikacji będzie stanowić dla Państwa inspirację do przyszłych sukcesów, serdecznie zapraszamy do lektury. Kamil Bromski Z poważaniem, Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii Transfer wiedzy i technologii z uczelni do biznesu. Przewodnik po możliwościach wsparcia i dobrych praktykach 8 9

6 Kamil Bromski, Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii (DOTWiT) Transfer wiedzy i technologii z uczelni do biznesu. Przewodnik po możliwościach wsparcia i dobrych praktykach Komercjalizacja wiedzy i technologii z uczelni wyższych do biznesu to proces wielowymiarowy i uzależniony od co najmniej kilku czynników warunkujących jego powodzenie. Partycypują w nim nie tylko jednostki badawczo rozwojowe i przedsiębiorstwa, ale także instytucje otoczenia biznesu (w tym centra transferu technologii). Z jednej strony istotną rolę pełni jakość prowadzonych badań oraz kompetencyjne i infrastrukturalne przygotowanie pracowników naukowych do wdrożenia innowacyjnych rozwiązań. Z drugiej - decydujący czynnik stanowi poziom możliwości absorpcyjnych ze strony sektora prywatnego i odpowiedni proces adaptowania technologii w przedsiębiorstwie oparty o cele strategiczne i audyt technologiczny. Kluczowe znaczenie odgrywa jednak także stopień zaangażowania partycypujących we wdrażaniu innowacji podmiotów, a w tym aspekcie także wsparcie w komercjalizacji przez tzw. instytucje otoczenia biznesu oraz środki dostarczane w ramach różnego typu projektów proinnowacyjnych. Tym samym można bezsprzecznie założyć, iż efektywnemu rozwijaniu i wdrażaniu wiedzy towarzyszy szereg zjawisk zachodzących zarówno wewnątrz całego cyklu dyfuzji innowacji, jak i w szerszym otoczeniu prawnym, instytucjonalnym 10 11

7 czy społeczno kulturowym efektywnemu rozwijaniu i wdrażaniu (wpływ wiedzy towarzyszy mentalności szereg zjawisk zachodzących na wolę do zarówno wewnątrz całego cyklu dyfuzji innowacji, jak i w szerszym otoczeniu prawnym, komercjalizacji). Źródło: opracowanie własne Funkcję podmiotu wspierającego procesy komercjalizacji w regionie pełni Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii (DOTWiT), funkcjonujący w ramach projektu DOTWiT miejsce spotkań biznesu z nauką współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Oferta realizowanego w partnerstwie 1 projektu, skierowana do środowisk akademickich, jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorców, obejmuje narzędzia komunikacyjne, merytoryczne i promocyjne. Ośrodek stanowi więc punkt pierwszego kontaktu dla przedsiębiorców zainteresowanych pozyskaniem wiedzy i technologii pochodzących z uczelni oraz dla naukowców poszukujących kontaktu z biznesem. Umożliwia współpracę pomiędzy naukowcami a przedsiębiorcami z Dolnego Śląska, przyczynia się do rozbudowy dolnośląskiego systemu kooperacji nauka-biznes. 1 Projekt DOTWiT miejsce spotkań biznesu z nauką współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Poddziałanie: Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw) realizowany jest w partnerstwie: Agencja Rozwoju Innowacji SA (lider projektu) oraz partnerzy Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Uniwersytet Wrocławski, Starostwo Powiatowe w Legnicy. Patrz: z dnia r. 12 i odpowiedni proces adaptowania technologii w przedsiębiorstwie oparty o cele strategiczne i audyt technologiczny. Kluczowe znaczenie odgrywa jednak także stopień zaangażowania partycypujących we wdrażaniu innowacji podmiotów, a w tym aspekcie także wsparcie w komercjalizacji przez tzw. instytucje otoczenia biznesu oraz środki dostarczane w ramach różnego typu projektów proinnowacyjnych. Tym samym można bezsprzecznie założyć, iż instytucjonalnym czy społeczno kulturowym (wpływ mentalności na wolę do komercjalizacji). Źródło: opracowanie własne 1. Wsparcie w procesie komercjalizacji wiedzy Transfer wiedzy i technologii to proces (lub nawet szereg procesów) o pewnym stopniu złożoności i określonym horyzoncie czasowym. Odpowiednie wsparcie informacyjne, organizacyjne i finansowe czyni go jednak możliwym, a największą korzyść stanowią zdobyte doświadczenie i zyski komercyjne dla obu zaangażowanych stron. W praktyce funkcjonuje co najmniej kilka modeli wdrażania innowacji, które różnią się pod względem sposobów komercjalizowania, sektorów, z których pochodzi technologia, czy specyfiki partnerów. Niemniej jednak warto wyróżnić podstawowe etapy procesu kluczowe zarówno dla pracowników naukowych, jak i przedsiębiorców. Przydatnym schematem może być w tym przypadku zaprezentowany poniżej model stosowany przez Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii. a) Rozwój badań naukowych i oferta technologiczna Motorem i czynnikiem sprawczym transferu są badania podstawowe i stosowane na uczelniach wyższych oraz ich wyniki w postaci gotowych do testowania lub wdrożenia produktów/ usług. Zespoły akademickie opracowują innowacyjne rozwiązania, które następnie są opisywane i przedstawiane w formie tzw. ofert technologicznych. W ramach formularza oferty technologicznej DOTWiT (dostępnej na stronie internetowej pracownik naukowy lub pomysłodawca przy współpracy z Konsultantem Ośrodka dodaje informacje o opisie własnego pomysłu, poziomie zaawansowania prac nad jego rozwojem, potencjalnej grupie odbiorców technologii i korzyściach (możliwościach zastosowania). Odpowiednio sformatowana przez Konsultanta oferta stanowi punkt wyjścia do poszukiwania partnerów ze strony biznesu (lub innych jednostek badawczych) i inicjowania współpracy. 13

8 b) Audyt technologiczny i zapotrzebowanie na technologię ze strony przedsiębiorstwa Drugi istotny etap to zaangażowanie w proces komercjalizacji przedsiębiorstwa reprezentującego stronę biznesu. W tym przypadku kluczowe znaczenie odgrywa uświadomienie sobie przez firmę określonego zapotrzebowania na innowacyjne do poszukiwania partnerów ze strony biznesu (lub innych jednostek badawczych) i produkty, inicjowania współpracy. korzyści płynących z wdrożenia oraz strategia rozwoju organizacji, która wpływa na decyzję o zakresie i sposobie b) Audyt technologiczny i zapotrzebowanie na technologię ze strony przedsiębiorstwa adaptowania technologii pochodzących ze źródeł zewnętrznych. Drugi istotny etap to zaangażowanie w proces komercjalizacji przedsiębiorstwa Pomocne reprezentującego narzędzie stronę biznesu. w zdiagnozowaniu W tym przypadku kluczowe możliwości znaczenie i odgrywa potrzeb w uświadomienie biznesie sobie stanowi przez firmę audyt określonego technologiczny. zapotrzebowania W na innowacyjne ramach produkty, projektu korzyści płynących z wdrożenia oraz strategia rozwoju organizacji, która wpływa na decyzję o DOTWiT miejsce spotkań biznesu z nauką oferowane jest zakresie i sposobie adaptowania technologii pochodzących ze źródeł zewnętrznych. bezpłatnie Pomocne narzędzie specjalne w zdiagnozowaniu Narzędzie możliwości Audyt i potrzeb Technologiczny w biznesie stanowi audyt (do pobrania technologiczny. na W stronie ramach projektu DOTWiT miejsce za spotkań pomocą biznesu którego z nauką oferowane w prosty jest bezpłatnie specjalne Narzędzie Audyt Technologiczny (do pobrania na stronie sposób można określić potencjał przedsiębiorstwa w zakresie za pomocą którego w prosty sposób można określić potencjał innowacyjności przedsiębiorstwa w zakresie i konkurencyjności innowacyjności i konkurencyjności oferowanych oferowanych produktów czy czy usług. Źródło: opracowanie własne własne technologicznej pracowników naukowych z wynikami audytu technologicznego. Korelacja może odbywać się na kilka sposobów, różni się też czasem w zależności od długości procesu dostosowania możliwości absorpcyjnych obu stron i procesu negocjacyjnego, którego wynik może oznaczać podpisanie umowy o komercjalizacji wyników badań do przedsiębiorstwa. Cała procedura opatrzona jest odpowiednim zabezpieczeniem wiedzy podmiotów, między innymi za pomocą specjalnie przygotowanych umów o poufności chroniących dostawców i odbiorców technologii przez ryzykiem niewłaściwego wykorzystania przedmiotu komercjalizacji. Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii stanowi w tym przypadku platformę współpracy, inicjując i wspierając poprzez różne działania i wydarzenia kontaktowanie naukowców z firmami celem wdrażania innowacji. W praktyce istnieje kilka kanałów komercjalizacji wyników badań powstałych na uczelniach wyższych. Wśród powszechnie proponowanych wymienia się sprzedaż i licencjonowanie technologii, wnoszenie praw własności intelektualnej aportem do spółek, zakładanie firm typu spin off/spin out oraz zaangażowanie kadry akademickiej w działania przedsiębiorstw (w formie staży, praktyk czy zatrudnienia pracowników naukowych w firmach). Przydatne źródło wiedzy na temat dokładnych możliwości wdrażania innowacji stanowią bezpłatnie oferowane publikacje, między innymi: Przewodnik innowatora (Kwieciński L., 2011) oraz Komercjalizacja, modelowanie i planowanie biznesowe prac badawczych (Krzewiński Z. red., 2013) 2. c) Korelacja partnerów i współpraca uczelni z biznesem partnerów i współpraca uczelni z biznesem Trzeci kluczowy element, będący konsekwencją dwóch powyższych, to odpowiednie Trzeci dopasowanie kluczowy profilu oferty element, technologicznej będący pracowników konsekwencją naukowych z wynikami audytu dwóch powyższych, technologicznego. Korelacja to odpowiednie może odbywać się dopasowanie na kilka sposobów, różni profilu się też czasem oferty w zależności od długości procesu dostosowania możliwości absorpcyjnych obu stron i procesu negocjacyjnego, którego wynik może oznaczać podpisanie umowy o komercjalizacji wyników 14badań do przedsiębiorstwa. Cała procedura opatrzona jest odpowiednim zabezpieczeniem 2 Obie publikacje, opracowane w ramach projektu DOTWiT miejsce spotkań biznesu z nauką, są dostępne w wersji elektronicznej na stronie internetowej 15

9 2. Przydatne informacje i możliwości wsparcia pracowników naukowych i przedsiębiorstw w procesie transferu innowacji Współpraca nauki z biznesem na Dolnym Śląsku, podobnie jak i w innych regionach, posiada pewną specyfikę i różnorodność. Pierwszą istotną cechę stanowi zdominowanie sektora badawczo rozwojowego przez uczelnie wyższe. W efekcie ponad połowę regionalnych wydatków na B+R ponosi szkolnictwo wyższe 3. W województwie sprawnie funkcjonują między innymi: Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Przyrodniczy, Uniwersytet Ekonomiczny, Akademia Sztuk Pięknych, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu. Każda z uczelni prowadzi w ramach poszczególnych jednostek badania naukowe, dysponuje doświadczeniem wdrożeniowym. Z drugiej strony województwo dolnośląskie cechuje potencjał branżowy i ekonomiczny, dobra lokalizacja i konkurencyjność regionu (przejawiająca się wysokim stopniem napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych) 4. Według badań z 2009 roku w działalność innowacyjną angażowało się około 50 % dolnośląskich firm, choć najczęściej wdrażanymi innowacjami były organizacyjne (około 30%). Te same źródła danych przedstawiają jednak obraz wciąż jeszcze niedostatecznego poziomu korzystania przez naukę i biznes z oferty instytucji proinnowacyjnych (w 2009 roku wskaźnik ten dotyczył jedynie około 8% przedsiębiorstw) 5. Prowadzi to do dwojakiego wniosku, z jednej strony widoczny jest potencjał sektora prywatnego (w tym małych i średnich przedsiębiorstw) w regionie, z drugiej jednak oferta organizacji wspierających proces transferu wiedzy jest wysoce niewyczerpana. Biorąc pod uwagę, iż wsparcie zewnętrzne w komercjalizacji 3 Sztulka S. (red.), Potencjał dolnośląskich jednostek B+R oraz priorytetowe obszary badawcze, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2010, s Badanie dolnośląskich przedsiębiorstw w zakresie konkurencyjności i innowacyjności oraz zapotrzebowanie na usługi proinnowacyjne. Raport, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 2009 r. 5 Ibidem. 16 wiedzy stanowi warunek niezbędny do efektywnego wdrażania innowacyjnych rozwiązań, poniżej zaprezentowano główne rodzaje i przykłady instytucji otoczenia biznesu i innych podmiotów oferujących pomoc w poszczególnych działaniach (jak zabezpieczenie praw własności czy wynajem powierzchni laboratoryjnej do badań) lub kompleksową obsługę naukowców i przedsiębiorców (na przykład Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii). W praktyce różne formy usług proinnowacyjnych prowadzą do: zwiększenia dostępu do informacji i specjalistycznej wiedzy na temat współpracy nauka biznes; badania możliwości wdrożeniowych innowacyjnych produktów/usług oraz zespołów naukowych i przedsiębiorstw; zapewniania wsparcia w zakresie skutecznej ochrony praw własności intelektualnej; pomocy w opracowywaniu strategii komercjalizacji i współprowadzeniu procesu transferu technologii; oferowania bazy danych i pozycjonowania technologii pod względem branżowym, terytorialnym czy funkcjonalnym; pomocy dostawcom i odbiorcom technologii w diagnozowaniu możliwości i potencjału rynkowego w kontekście danej innowacji; zapewnienia odpowiedniego finansowania i pomocy infrastrukturalnej w procesach dyfuzji innowacji 6. 6 Matusiak B., Guliński J. (red.), Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s

10 Pierwszą grupę stanowią centra transferu technologii i ośrodki innowacji, które stanowią punkt pierwszego kontaktu i platformę niezbędnej wiedzy dla pracowników naukowych i przedsiębiorców. Do takich podmiotów na Dolnym Śląsku można zaliczyć: Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii ( Wrocławskie Centrum Transferu Technologii ( oraz Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytetu Medycznego ( Dla pracowników naukowych zainteresowanych założeniem własnej działalności gospodarczej w oparciu o wyniki badań (spółki odpryskowe) oraz absolwentów i pomysłodawców działają tzw. akademickie inkubatory przedsiębiorczości. Oprócz tych działających przy uczelniach, szerokie spektrum działań oferuje Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości ( przy Wrocławskim Parku Technologicznym SA. Trzecią grupę instytucji otoczenia biznesu istotną z punktu widzenia procesu komercjalizacji wiedzy i oferty skierowanej dla naukowców i przedsiębiorców stanowią parki technologiczne i przemysłowe. W regionie można wymienić między innymi: Wrocławski Park Technologiczny SA ( pl), Dolnośląski Park Technologiczny T-Park ( oraz Dolnośląski Park Innowacji i Nauki ( Szymon Gawryszczak Rzeka finansowania dla innowacji nie wpadła jeszcze do morza Przydatne stron internetowe: Strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego: Strona internetowa Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości: Portal innowacji: Strona internetowa Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej:

11 Szymon Gawryszczak Rzeka finansowania dla innowacji nie wpadła jeszcze do morza Jeszcze kilka miesięcy temu wydawało się, że 2013 rok będzie jeżeli nie pustynią, to przynajmniej sawanną, jeśli chodzi o możliwości dla sfinansowania działalności innowacyjnej zarówno dla zainteresowanych jej rozwijaniem przedsiębiorstw, jak i innych podmiotów, w tym przede wszystkim uczelni i jednostek naukowych. Biorąc pod uwagę obiecujące perspektywy w dla rozwoju innowacji w budżecie UE na lata (80 mld euro na badania i rozwój), można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że na stawiające na rozwój podmioty czeka finansowe eldorado, jednak żeby do niego dotrzeć, trzeba mieć sporo determinacji i odwagi do stosowania innowacyjnych rozwiązań. Zanim będziemy pławić się w falach nowych finansowych strumieni, przyjrzymy się jeszcze strumieniom płynącym w ostatnim roku dogorywającego okresu programowania. Wydaje się, że oszczędnościom oraz być może brakiem realizacji niektórych projektów zawdzięczamy ogłoszenie zaplanowanego na wiosnę konkursu 4.4 (POIG) Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym. Termin naboru: Wysokość wsparcia: minimalna kwota 2,4 mln PLN Poziom dofinansowania (część inwestycyjna): 21

12 40% dla dużych przedsiębiorstw 50% dla średnich przedsiębiorstw 60% dla mikro i małych przedsiębiorstw Poziom dofinansowania pozostałych kosztów: analizy i usługi doradcze 50%, koszty związane z otwarciem i prowadzeniem rachunku bankowego 100%, szkolenia specjalistyczne: 45% dla mikro i małych przedsiębiorstw, 35% dla średnich przedsiębiorstw, 25% dla dużych przedsiębiorstw, wsparcie przeznaczone na inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym, z przeznaczeniem na nabycie lub wdrożenie rozwiązań technologicznych spełniających następujące warunki: są stosowane na świecie nie dłużej niż 3 lata lub wartość sprzedaży na świecie nie przekracza 15% wartości sprzedaży na świecie w branży, do której należą wyroby lub usługi. Wydatki kwalifikowalne: zakup gruntu do 10% wartości kosztów kwalifikowalnych; zakup budynku lub budowli (łącznie maksymalnie 50% wydatków kwalifikowalnych); zakup środków trwałych; zakup wartości niematerialnych i prawnych np. w formie patentów, licencji, know-how; zakup analiz przygotowawczych i usług doradczych związanych z inwestycją; zakup szkoleń specjalistycznych. To jeden z najpopularniejszych konkursów dla przedsiębiorstw. Należy mieć nadzieję, że tym razem środki otrzymają faktycznie innowacyjne pomysły, niekoniecznie polegające na zakupie nowoczesnej maszyny do druku. Pewnego rodzaju barierą może być minimalny poziom dofinansowania. Nie należy zapominać, że odczuwamy coraz bardziej skutki kryzysu, kiedy to przedsiębiorcy są bardzo ostrożni przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Ku zaskoczeniu wielu i mimo różnych, także krytycznych opinii, wznowiony będzie konkurs 3.1 POIG. Działanie obejmuje wybór w drodze konkursu podmiotów, które będą świadczyły usługę dwuetapowego wsparcia przedsiębiorców lub kandydatów na przedsiębiorców. Wnioskodawcami będą mogli być nowo powstali przedsiębiorcy oraz instytucje wspierające powstawanie nowych firm innowacyjnych np. inkubatory przedsiębiorczości akademickiej, centra transferu technologii innowacji, akceleratory technologii, parki naukowo-technologiczne. Termin naboru: 29 kwietnia 2013 r maja 2013 r. lub do momentu, gdy wartość złożonych projektów przekroczy 170% alokacji na konkurs Wydatki kwalifikowalne: wynagrodzenia osób zaangażowanych bezpośrednio w realizację projektu objętego wsparciem oraz osób zarządzających tym projektem; zakup nowego wyposażenia, sprzętu i urządzeń przeznaczonych dla spółki powstałej w wyniku działań; zakup oprogramowania, licencji oraz innych wartości niematerialnych i prawnych; zakup usług, w szczególności transportowych, telekomunikacyjnych, pocztowych i komunalnych, pod warunkiem, że ich stawki odpowiadają powszechnie stosowanym na rynku; najem i użytkowanie pomieszczeń; zakup materiałów biurowych i eksploatacyjnych; remonty, naprawy lub adaptacja pomieszczeń; działania promocyjne i informacyjne; obsługa księgowa, usługi prawnicze, doradcze i eksperckie; pokrycie kosztów szkoleń niezbędnych do realizacji projektu; audyt finansowy dotyczący wydatków; nabycie udziałów lub akcji w spółce powstałej w wyniku działań, w wysokości niższej niż 50 % udziałów lub akcji tej spółki; wielkość wsparcia na inicjowanie 22 23

13 działalności innowacyjnej może wynosić do 100 % wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem; wielkość wsparcia na pokrycie kosztów z tytułu działań dotyczących identyfikacji rozwiązań innowacyjnych i sprawdzania ich potencjału rynkowego oraz prace przygotowawcze związane z rozpoczęciem działalności gospodarczej opartej na rozwiązaniu innowacyjnym nie może przekroczyć 50 % wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem. Bardzo pomocne przy tworzeniu innowacji jest poddziałanie (POIG) Wsparcie na uzyskanie/realizację ochrony własności przemysłowej. Dofinansowanie mogą otrzymać projekty mające na celu wykorzystywanie możliwości ochrony przedmiotów własności przemysłowej (wynalazków, wzorów użytkowych oraz wzorów przemysłowych), szczególnie poza granicami kraju. Możliwa jest refundacja wydatków poniesionych na przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej oraz prowadzenie postępowań przed właściwymi organami ochrony własności przemysłowej, związanych z uzyskaniem praw własności przemysłowej. Termin naboru: Konkurs ciągły od 4 czerwca 2012 r. do 30 czerwca 2013 r. lub do wyczerpania alokacji na konkurs Wysokość wsparcia: 2 tys. PLN 400 tys. PLN Wydatki kwalifikowalne: ustanowienie lub utrzymanie zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o udzielenie wsparcia; pokrycie kosztów związanych z otwarciem i prowadzeniem przez beneficjenta odrębnego rachunku bankowego lub subkonta na rachunku bankowym; pokrycie kosztów zakupu analiz i ekspertyz prawnych, ekonomicznych, marketingowych i technicznych, dotyczących przedmiotu zgłoszenia lub postępowania, w tym w zakresie wyceny wartości 24 własności intelektualnej, perspektyw rynkowych i uwarunkowań prawnych komercjalizacji oraz zarządzania w przedsiębiorstwie prawami własności przemysłowej, do wysokości 30% całkowitych wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem; pokrycie kosztów uzyskania wstępnego orzeczenia rzecznika patentowego o zdolności patentowej wynalazku lub zdolności ochronnej wzoru użytkowego, poniesionych nie wcześniej niż 24 miesiące przed dniem złożenia wniosku o udzielenie wsparcia, do wysokości 10% całkowitych wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem; pokrycie kosztów prowadzenia postępowania wyłącznie przed właściwym krajowym, regionalnym lub unijnym organem ochrony własności przemysłowej, w przypadku gdy międzynarodowa, unijna lub regionalna faza procedury ochrony własności przemysłowej została zakończona przed złożeniem wniosku o udzielenie wsparcia. Na naszym dolnośląskim podwórku mamy kopię poddziałania 4.4 POIG, a mianowicie 1.1.A1 (RPO WD) dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową, w tym innowacyjność o charakterze regionalnym, zgodną z Dolnośląską Strategią Innowacji. Dofinansowane mogą być działania związane z wdrożeniem innowacji produktowej (z wyłączeniem usług) lub procesowej (dotyczącej wytwarzania produktów) na poziomie regionalnym (czyli takich produktów lub technologii, których nie ma na Dolnym Śląsku. Potwierdzeniem będzie opinia o innowacyjności wystawiona przez specjalistów w danej dziedzinie. Ponadto projekty będą musiały dotyczyć jednej z dziedzin wymienionych w Dolnośląskiej Strategii Innowacji, czyli np. branży chemicznej, farmaceutycznej, nanotechnologii czy biotechnologii). Ważnym źródłem finansowania jest Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Sztandarowy jest Program Badań Stosowanych. PBS skierowany jest do podmiotów podejmujących działania 25

14 badawcze o charakterze aplikacyjnym, ukierunkowane na opracowanie oryginalnych innowacyjnych rozwiązań, bazujących na wynikach badań naukowych. Obszary objęte Programem: Nauki chemiczne Geologia, górnictwo i budownictwo Technologie informacyjne, elektronika, automatyka i robotyka Energetyka i elektrotechnika Materiały i technologie materiałowe Mechanika i transport Nauki medyczne i farmaceutyczne Nauki biologiczne, rolnicze, leśne i weterynaryjne Interdyscyplinarny W ramach Programu o dofinansowanie ubiegać się będą mogły projekty obejmujące: badania mające na celu zdobycie nowej wiedzy mającej konkretne zastosowania praktyczne (z możliwością badań podstawowych do wysokości 15% całkowitego budżetu projektu, realizowane przez jednostkę naukową); badania przemysłowe; techniczne studia wykonalności na potrzeby prac rozwojowych. Podmioty, które mogą ubiegać się o dofinansowanie: w ścieżce A: jednostki prowadzące badania naukowe i prace rozwojowe, konsorcja naukowe, sieci naukowe, centra naukowo-przemysłowe oraz centra naukowe Polskiej Akademii Nauk; 26 w ścieżce B: konsorcja oraz centra naukowo-przemysłowe, w których partnerem jest co najmniej jeden przedsiębiorca mający za zadanie między innymi zapewnienie osiągnięcia celów praktycznych projektu. Dla rozwiązań innowacyjnych w energetyce mamy Program Gekon. W jego ramach finansowane są przedsięwzięcia w zakresie badań przemysłowych, prac rozwojowych oraz wdrożeń innowacyjnych technologii proekologicznych w obszarach: Środowiskowe aspekty pozyskiwania gazu niekonwencjonalnego. Efektywność energetyczna i magazynowanie energii. Ochrona i racjonalizacja wykorzystania wód. Pozyskiwanie energii z czystych źródeł. Nowatorskie metody otrzymywania paliw, energii i materiałów z odpadów oraz recyklingu odpadów. Godny uwagi jest program pt. Kreator Innowacyjności. Program obejmuje dofinansowanie projektów mających na celu: tworzenie i wdrażanie uczelnianych systemów komercjalizacji nowoczesnych technologii; przygotowanie i wdrożenie procedur zarządzania własnością intelektualną na uczelniach; tworzenie i obsługa baz danych zawierających informacje o wynikach badań naukowych; zakup usług doradczych i szkoleniowych - z zakresu zadań, o których mowa w pkt. 1 i 2, lub świadczenie usług doradczych i szkoleniowych - z zakresu zadań, o których mowa w pkt. 1 i 2, przez podmioty wymienione w pkt. V.2; 27

15 5. 6. udział w wystawach i targach dotyczących współpracy jednostek naukowych z przedsiębiorcami; działalność informacyjno-promocyjna polegająca na prowadzeniu działań edukacyjnych dotyczących komercjalizacji wiedzy, transferu technologii i przedsiębiorczości wśród studentów i kadry naukowej. Z kolei celem Programu LIDER jest poszerzenie kompetencji młodych naukowców w samodzielnym planowaniu, zarządzaniu oraz kierowaniu własnym zespołem badawczym podczas realizacji projektów badawczych posiadających możliwość wdrożenia w gospodarce. Wnioskodawca aplikuje do Programu wraz z jednostką, którą musi być organizacja badawcza (publiczna lub prywatna) prowadząca badania naukowe lub prace rozwojowe. Inne konkursy: Konkurs Grupa docelowa Działania Okres naboru Szósty konkurs w ramach Programu Wspólnego AAL Temat: Rozwiązania oparte na Technologiach Informacyjnych i Komunikacyjnych służące wspomaganiu życia zawodowego osób starszych Pierwszy konkurs w ramach programu Innowacje Społeczne Konkurs na projekty w ramach programu strategicznego Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych STRATEGMED Skierowany jest do zespołów międzynarodowych (min. 3 niezależne podmioty z 3 różnych krajów członkowskich AAL). Konsorcja, w skład których wchodzi co najmniej jedna jednostka naukowa oraz co najmniej jeden przedsiębiorca albo co najmniej dwie jednostki naukowe, z obligatoryjnym udziałem organizacji pozarządowej posiadającej osobowość prawną i mającej siedzibę na terytorium RP. Konsorcjum naukowe, w skład którego wchodzi co najmniej pięć jednostek organizacyjnych. Stymulowanie generowania innowacyjnych produktów, usług i systemów bazujących na technologii informacyjno komunikacyjnej (ICT) celem zapewnienia komfortowego funkcjonowania ludzi starszych. Poprawa jakości życia społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem tych grup i obszarów, w których istnieje rzeczywista potrzeba innowacyjnych rozwiązań i podejmowania nowych inicjatyw społecznych Program jest odpowiedzią na potrzeby starzejącego się społeczeństwa, wzrost zachorowalności na choroby przewlekłe oraz rosnące koszty opieki medycznej. Celem głównym jest uzyskanie zasadniczego postępu w zakresie zwalczania chorób cywilizacyjnych oraz medycyny regeneracyjnej na bazie wyników badań naukowych i prac rozwojowych prowadzonych w czterech obszarach: 1.kardiologii i kardiochirurgii 2. onkologii 3.neurologii i zmysłach 4.medycynie regeneracyjnej

16 Konkurs Grupa docelowa Działania Okres naboru Drugi konkurs w ramach ERA- NET NEURON II Drugi konkurs w ramach ERA- NET ECO-INNO- VERA MARTEC II call 2013 Instytucje szkolnictwa wyższego, pozauniwersyteckie publiczne placówki badawcze, szpitale, jak również firmy, w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, zgodnie z przepisami o finansowaniu badań odpowiednich krajowych agencji finansujących. Konsorcja aplikujące w konkursie muszą składać się z minimum 3 (w przypadku udziału ŚMP 2) i maksimum 5 grup badawczych, z przynajmniej 3 (w przypadku udziału ŚMP 2) państw uczestniczących w finansowaniu konkursu. Wnioskodawcami w konkursie mogą być: -jednostki naukowe; - przedsiębiorstwa. Kkonsorcja, w skład których będą wchodzić co najmniej dwa przedsiębiorstwa z dwóch różnych krajów partnerskich MARTEC II; polskie jednostki naukowe mogą wnioskować o dofinansowanie wyłącznie razem z polskimi przedsiębiorstwami. Organizacja międzynarodowych projektów badawczych, podejmujących tematykę zaburzeń psychicznych. Finansowane będą badania podstawowe, mające na celu zrozumienie podstawowych mechanizmów choroby oraz badania kliniczne. Tematyka projektów może obejmować zaburzenia afektywne, związane ze stresem, zaburzenia lękowe, schizofrenie, urojenia, zaburzenia zachowania związane z używaniem substancji psychoaktywnych, a także inne zaburzenia psychiczne. Badania związane z demencją nie będą finansowane w niniejszym konkursie. Tematyka zgłaszanych projektów powinna dotyczyć następujących obszarów badawczych: 1.System Innovation 2. Sustainable Processes and Products 3. Recycling; re-use of waste and water Projekty badawcze z dziedziny technologii morskich Konkurs Grupa docelowa Działania Okres naboru Drugi konkurs w ramach programu ERA-NET Transcan Ósmy konkurs w ramach Innovative Medicines Initiative IMI JU Drugi Konkurs na międzynarodowe projekty badawcze w obszarze chorób neurodegeneracyjnych Instytucje szkolnictwa wyższego, pozauniwersyteckie publiczne placówki badawcze, szpitale, jak również firmy, w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, zgodnie z przepisami o finansowaniu badań odpowiednich krajowych agencji finansujących. Finansowane będą jedynie projekty międzynarodowe o charakterze translacyjnym. Konsorcja międzynarodowe utworzone przez minimum 3 i maksimum 8 zespołów badawczych z co najmniej 3 różnych krajów. Celem inicjatywy ERA-NET TRANSCAN jest utworzenie platformy współpracy pomiędzy instytucjami finansującymi badania naukowe z 19 państw członkowskich oraz stowarzyszonych, w celu zintegrowania działań w zakresie badań translacyjnych w onkologii. W ramach inicjatywy organizowane będą międzynarodowe konkursy na projekty badawcze. Nd4bb topic 1: innovative trial design and clinical drug development8; subtopic 1c wp6: conduct of clinical studies supporting the development of medi4893, a monoclonal antibody targeting staphylococcus aureus alpha toxin; nd4bb topic 3: discovery and development of new drugs combatting gram negative infections; developing an aetiologybased taxonomy of human disease; european induced pluripotent stem cell bank. Tematyka konkursu obejmuje następujące choroby neurodegeneracyjne: - Alzheimer s disease and other dementias, - Parkinson s disease and PD related disorders, - Prion disease, - Motor neuron diseases, - Huntington s disease, - Spinocerebellar ataxia (SCA), - Spinal muscular atrophy (SMA)

17 Konkurs Grupa docelowa Działania Okres naboru Konkurs w ramach międzynarodowej Inicjatywy CORNET Pierwszy konkurs w ramach ERA- CAPS Piąty konkurs (JTC 2013) w ramach ERA-NET E-Rare Zrzeszenia branżowe grupujące małe i średnie przedsiębiorstwa (np. izby gospodarcze, klastry itp.), posiadających osobowość prawną i siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Promowanie ścisłej współpracy pomiędzy zaangażowanymi podmiotami narodowymi/regionalnymi (ministerstwami i agencjami) oraz stwarzanie możliwości finansowania ze źródeł publicznych (narodowych/regionalnych), badań na potrzeby konkretnych branż przemysłowych. Międzynarodowe projekty badawcze w zakresie biologii molekularnej roślin Marzena Horak Rola JST w procesie transferu wiedzy i technologii dobre praktyki na Dolnym Śląsku Wrocław, 2012r

18 Marzena Horak Rola JST w procesie transferu wiedzy i technologii dobre praktyki na Dolnym Śląsku Regionalny system innowacji Rola jednostek samorządu terytorialnego (JST) w procesie transferu wiedzy i technologii jest znacząca, a w kwestii wspierania tego procesu wręcz wiodąca. Świadomość rangi tej roli w środowisku zaangażowanym we wdrażanie Regionalnej Strategii Innowacji jest bardzo wysoka niestety, środowisko to jest dość ograniczone liczebnie. Przyczyną tego stanu rzeczy nie jest bynajmniej jego hermetyczność, brak otwarcia czy ambicje tworzenia elitarnej enklawy. Największym problemem, wedle moich i nie tylko moich obserwacji, jest brak chęci angażowania się kolejnych osób, które zechciałyby wziąć na swoje barki tę trudną i wymagającą przeogromnej cierpliwości (gdy chodzi o widoczne rezultaty) misję, jaką jest podnoszenie innowacyjności regionu. Dużym problemem jest również słaba koordynacja działań i rozproszenie podejmowanych inicjatyw. Brak świadomości, a często znaczenia roli, jaką jednostki samorządu terytorialnego mogą i winny pełnić w procesie transferu wiedzy i technologii, zaobserwować można w wielu wypadkach po stronie samych decydentów. Innowacje to zagadnienie wysoce kosztochłonne, a przecież w każdej gminie znajdzie się mnóstwo bardziej palących potrzeb, z których realizacji mieszkańcy rozliczą gospodarza przy okazji kolejnych 35

19 wyborów. Angażowanie się przez decydentów w budowę gospodarki opartej na wiedzy wciąż jeszcze wymaga politycznej odwagi, a rezultat nieuchronnego wyborczego egzaminu nierozerwalnie związany jest z poziomem świadomości mieszkańców w zakresie znaczenia procesów innowacyjnych dla ich regionu. Kompetencje JST Przegląd ustawodawstwa regulującego funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego nie sprowadza ich roli jedynie do budowy dróg, szkół czy przedszkoli (choć i ta aktywność stwarza możliwości w zakresie tworzenia i kreowania warunków sprzyjających innowacyjności oraz wspierania transferu wiedzy i technologii). Samorząd województwa (zgodnie z Ustawą z dn roku o samorządzie województwa - Dz.U j.t.) określa strategię rozwoju województwa, która służy m.in. podnoszeniu poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki regionu, jak również pobudzaniu aktywności gospodarczej, a przy prowadzeniu polityki rozwoju województwa winien koncentrować się na wspieraniu rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieraniu postępu technologicznego oraz innowacji. I tak też się dzieje w przypadku samorządu województwa dolnośląskiego, który opracowuje strategię rozwoju województwa dolnośląskiego (obecnie trwają konsultacje społeczne dot. projektu tejże strategii do roku 2020), Regionalną Strategię Innowacji (w której formułuje cele strategiczne i operacyjne, kierunki działań, jak również monitoruje proces jej wdrażania), przeprowadza szereg badań i analiz dotyczących regionalnego systemu innowacji, m.in. w celu ustalania priorytetów dla wydatkowania środków unijnych i organizacji ich dystrybucji służącej realizacji sformułowanych w strategii celów. W zaktualizowanej Regionalnej Strategii Innowacji na lata autorzy zadbali również o bezpośrednie sformułowanie zaleceń dla jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z Ustawą z dn roku o samorządzie gminnym (Dz.U j.t.) do kompetencji gmin należą wszelkie sprawy o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. I chociaż w przykładowym katalogu tychże spraw gospodarka czy podnoszenie innowacyjności nie są wprost wymienione, to w tej samej ustawie jako wyłączna kompetencja organu stanowiącego gminy wskazane jest uchwalanie programów gospodarczych. Podobnie w przypadku samorządu powiatowego (Ustawa z dn o samorządzie powiatowym Dz.U j.t.), który w wymiarze praktycznym może najmniej zdziałać w tym obszarze, ale ze względu na przypisane mu wprost zadania przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, zainteresowania tematem i wspierania aktywności w tym zakresie nie powinien sobie odmawiać. Niewątpliwie w obecnych czasach bezdyskusyjnym jest, iż to gmina jako gospodarz i organizator życia na swoim terenie obowiązana jest dbać o rozwój gospodarczy, gdyż to on warunkuje jakość życia jej mieszkańców, a kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość to współcześnie jego siła napędowa. Nie ma więc wątpliwości, iż procesy innowacyjne w regionie, budowa gospodarki opartej na wiedzy, w tym wspieranie procesu transferu wiedzy i technologii, to domena współczesnych decydentów samorządowych każdego szczebla. Na przełomie tego roku, w trakcie opracowywania rekomendacji dla jednostek samorządu terytorialnego każdego szczebla w zakresie tworzenia odpowiednich warunków i wsparcia dla kreowania oraz transferu wiedzy i innowacji, przebadano reprezentatywną grupę dolnośląskich JST na okoliczność ich świadomości i działalności w tym zakresie. I chociaż działań 36 37

20 spektakularnych jest niewiele, na podkreślenie zasługuje wyraźne akcentowanie przez respondentów swojej świadomości i aktywności w tym zakresie, jaka by ona obiektywnie nie była. Czy idzie więc ku lepszemu? Bariery Niezwykle cennym efektem prac nad wspomnianymi rekomendacjami było pozyskanie wiedzy na temat problemów, jakie w ocenie jednostek samorządu terytorialnego utrudniają im kreowanie i tworzenie warunków sprzyjających transferowi wiedzy i technologii. Najistotniejsze w ocenie respondentów to: niestabilność i niejednoznaczność przepisów prawa, przewlekłość postępowań administracyjnych i sądowych (szczególnie istotne dla gmin zlokalizowanych na obszarach chronionych środowiskowo czy historycznie z uwagi na skuteczne spowalnianie procesów inwestycyjnych) oraz niski budżet własny brak środków na przedsięwzięcia innowacyjne. Za równie istotne, co nieprzejrzystość prawa i ograniczone możliwości finansowe, respondenci uznali brak samodzielności i przedsiębiorczości mieszkańców. Mieszkańcy często i chętnie wykazują postawę roszczeniową, z drugiej strony próżno szukać chętnych, którzy zechcieliby się zaangażować w różnego rodzaju przedsięwzięcia, chociażby w formie konsultacji społecznych (z podobnym problemem wielokrotnie zmagał się samorząd województwa, m.in. przy ustalaniu priorytetowych obszarów wsparcia gospodarki w ramach obecnego okresu programowania). Za mniej istotne bariery pytane jednostki samorządu terytorialnego uznały małe możliwości aplikowania o fundusze dodatkowe, w tym europejskie, wskazując na skomplikowane i zbiurokratyzowane procedury czy długi czas oczekiwania na refinansowanie (problem z zapewnieniem płynności finansowej), ponadto brak nieruchomości, które mogłyby być przeznaczane pod przedsięwzięcia proinnowacyjne (w wielu przypadkach sprzedaż nieruchomości stanowi istotne źródło wpływu do budżetu) oraz niedostateczne zasoby kadrowe i organizacyjne. W tej grupie barier pojawił się również dominujący w wielu gminach pogląd, iż jest wiele pilniejszych potrzeb niż inwestowanie w innowacje. Najmniej istotnymi problemami w ankietowanych jednostkach samorządu terytorialnego są: niska świadomość po stronie decydentów odnośnie roli JST w procesie transferu wiedzy i technologii, niechęć decydentów do ryzyka towarzyszącego procesom innowacyjnym oraz konflikt polityczny we władzach ograniczający możliwości współpracy czy wręcz blokujący przedsięwzięcia. Możliwości Zarówno Regionalna Strategia Innowacji dla województwa dolnośląskiego, jak i przygotowane w ramach projektu Stawiam na innowacje! Skuteczny transfer wiedzy i technologii z uczelni do przedsiębiorstw rekomendacje dla jednostek samorządu terytorialnego każdego szczebla w zakresie tworzenia odpowiednich warunków i wsparcia dla kreowania oraz transferu wiedzy i innowacji, identyfikują następujące obszary aktywności jednostek samorządu terytorialnego w zakresie tworzenia warunków sprzyjających transferowi wiedzy i technologii: komunikacja i informacja, edukacja (rozwój postaw przedsiębiorczych i innowacyjnych, kształcenie kadr odpowiadających potrzebom gospodarki), 38 39