Zasady postępowania w przypadku niewypłacalności Członka Giełdowej Izby Rozrachunkowej

Transkrypt

1 Zasady postępowania w przypadku niewypłacalności Członka Giełdowej Izby Rozrachunkowej

2 Spis treści 1 Cel dokumentu Definicje Przesłanki do uruchomienia procesu zarządzania niewypłacalnością Członka Izby Proces zarządzania niewypłacalnością Członka Izby Kaskadowe pokrywanie strat w sytuacji niewypłacalności Członka Izby Testy procedury... 9 Strona 2 z 9

3 1 Cel dokumentu 1.1 Celem określenia niniejszych Zasad postępowania w przypadku niewypłacalności Członka Giełdowej Izby Rozrachunkowej ( Członek Izby ) jest przekazanie podstawowych informacji z zakresu podejmowanych przez IRGiT S.A. działań oraz zasad postępowania w przypadku niewypłacalności Członka Izby. Niniejszy dokument ma charakter wyłącznie informacyjny i nie nakłada dodatkowych obowiązków na Członków Izby. 1.2 Zdaniem IRGiT S.A. transparentność procesu, uruchamianego w przypadku niewypłacalności Członka Izby, jest kluczowa dla efektywnego zarządzania ryzykiem i zminimalizowania negatywnego wpływu niewypłacalności na rynek. 1.3 Dokument przedstawia działania IRGiT S.A. w zakresie: analizy i oceny zdarzeń, mogących stanowić przesłankę niewykonania zobowiązania lub zagrożenia niewykonaniem zobowiązania, a także uznania Członka Izby za niewypłacalnego, informowania uczestników rynku i organów nadzoru w przypadku uznania Członka Izby za niewypłacalnego, procesu zamykania otwartych pozycji Członka Izby uznanego za niewypłacalnego, kolejności wykorzystywania zasobów finansowych na pokrycie strat generowanych przez ekspozycję Członka Izby uznanego za niewypłacalnego. 1.4 Proces opisany poniżej ma swoje podstawy w Regulaminie Giełdowej Izby Rozrachunkowej, a działania podejmowane przez IRGiT S.A są zgodne z jego postanowieniami. 2 Definicje 2.1 Niewykonanie zobowiązania przez Członka Izby brak uregulowania zobowiązań wynikających z tytułu zawartych przez danego Członka Izby transakcji, w chwili rozrachunku przepływów pieniężnych związanych z tymi transakcjami, zobowiązań w odniesieniu do depozytów zabezpieczających, depozytów transakcyjnych, funduszy gwarancyjnych lub innych zobowiązań w obszarze gwarantowania lub zabezpieczania rozliczeń, wynikających z obowiązującego Regulaminu GIR. 2.2 Zagrożenie niewypłacalnością okoliczności lub stan, które z dużym prawdopodobieństwem mogą stanowić przesłankę możliwej niewypłacalności Członka Izby, w szczególności: 1) stwierdzenie niedoboru lub braku środków pieniężnych na prowadzonym w banku rozliczeniowym rachunku bankowym Członka Izby lub na rachunku bankowym płatnika tego Członka Izby, niezbędnych do pokrycia jego zobowiązań z tytułu rozrachunku zawartych transakcji, 2) nieuzupełnienie przez Członka Izby wymaganych wpłat do funduszu gwarancyjnego, z tytułu depozytów zabezpieczających lub na poczet depozytów transakcyjnych, 3) zaprzestanie wykonywania przez Członka Izby części lub wszystkich operacji w związku z: a) cofnięciem zezwolenia KNF na prowadzenie działalności maklerskiej albo uchyleniem zezwolenia na prowadzenie banku, Strona 3 z 9

4 b) cofnięciem lub utratą ważności koncesji na prowadzenie działalności związanej z obrotem energią elektryczną lub paliwami gazowymi, c) uzyskaniem informacji o podjęciu przez KNF decyzji o zawieszeniu działalności Członka Izby będącego bankiem, d) wykluczeniem z rynków bilansujących przez operatorów systemów energii i gazu. Sytuacje, o których mowa w punktach - powyżej odnoszą się również do klientów Członka Izby, jeżeli zdarzenia te mają negatywny wpływ na system gwarantowania rozliczeń prowadzony przez IRGiT S.A. 4) złożenie do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości Członka Izby przez osoby inne niż członek lub członkowie jego zarządu lub inne osoby uprawnione do jego reprezentowania. 5) złożenie w sądzie przez członka lub członków jego zarządu lub inne osoby uprawnione do jego reprezentowania przewidzianych prawem oświadczeń niezbędnych do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. 6) identyfikacja zdarzenia skutkującego potencjalnie brakiem dalszych oczekiwań co do kontynuacji działalności przez Członka Izby, w szczególności jednego lub więcej z poniższych zdarzeń: a) złożenie do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości Członka Izby przez członka lub członków jego zarządu lub inne osoby uprawnione do jego reprezentowania, b) wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej lub upadłości Członka Izby z możliwością zawarcia układu, c) Uzyskanie z Narodowego Banku Polskiego lub innego wiarygodnego źródła informacji o ogłoszeniu, o którym mowa wyżej. 7) inne zdarzenie o podobnym charakterze, grożące niewypłacalnością Członka Izby. 2.3 Członek Izby członek Izby w rozumieniu Regulaminu Giełdowej Izby Rozrachunkowej. 2.4 Członek Izby uznany za niewypłacalnego (również: niewypłacalny Członek Izby) Członek Izby, wobec którego stwierdzono uzasadnione ryzyko niewykonywania zobowiązań finansowych. 2.5 Fundusz Gwarancyjny którykolwiek z funduszy gwarancyjnych: dla rynku energii elektrycznej, gazu lub praw majątkowych w rozumieniu Regulaminu Giełdowej Izby Rozrachunkowej. 2.6 Grupa Energetyczna grupa energetyczna w rozumieniu Regulaminu Giełdowej Izby Rozrachunkowej. 2.7 Pozycja netto całość ekspozycji Członka Izby uznanego za niewypłacalnego na moment uznania Członka Izby za niewypłacalnego, po uwzględnieniu ewentualnej wzajemnej kompensaty pozycji w poszczególnych kontraktach oraz ewentualnego przeniesienia pozycji klientów tego Członka Izby. 2.8 Regulamin GIR Regulamin Giełdowej Izby Rozrachunkowej 2.9 DZR Dział Zarządzania Ryzykiem IRGiT S.A. Strona 4 z 9

5 2.10 TGE S.A. Towarowa Giełda Energii S.A. 3 Przesłanki do uruchomienia procesu zarządzania niewypłacalnością Członka Izby Główną przesłanką, która dla IRGiT S.A. może stanowić podstawę do uruchomienia procesu zarządzania niewypłacalnością Członka Izby, jest niewykonanie zobowiązania przez Członka Izby, rozumiane jako brak uregulowania zobowiązań wynikających z tytułu zawartych przez niego transakcji. Każda sytuacja jest analizowana indywidualnie, a przesłanką decydującą która m.in. może uruchomić proces określa się jako jedno z poniższych: 1) stwierdzenie niedoboru lub braku środków pieniężnych na prowadzonym w banku rozliczeniowym rachunku bankowym Członka Izby lub na rachunku bankowym płatnika tego Członka Izby, niezbędnych do pokrycia jego zobowiązań z tytułu rozrachunku zawartych transakcji, 2) nieuzupełnienie przez Członka Izby wymaganych wpłat do funduszu gwarancyjnego, z tytułu depozytów zabezpieczających lub na poczet depozytów transakcyjnych, 3) zaprzestanie wykonywania przez Członka Izby części lub wszystkich operacji w związku z: cofnięciem zezwolenia KNF na prowadzenie działalności maklerskiej albo uchyleniem zezwolenia na prowadzenie banku, cofnięciem lub utratą ważności koncesji na prowadzenie działalności związanej z obrotem energią elektryczną lub paliwami gazowymi, uzyskaniem informacji o podjęciu przez KNF decyzji o zawieszeniu działalności Członka rozliczającego będącego bankiem, wykluczeniem z rynków bilansujących przez operatorów systemów energii i gazu. 4) złożenie do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości Członka Izby, 5) złożenie w sądzie oświadczeń niezbędnych do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, 6) wystąpienie zdarzenia skutkującego potencjalnie brakiem dalszych oczekiwań, co do kontynuacji działalności przez Członka Izby, w szczególności jednego lub więcej z poniższych zdarzeń: złożenie do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości Członka Izby przez członka lub członków jego zarządu lub inne osoby uprawnione do jego reprezentowania, wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej lub upadłości Członka Izby z możliwością zawarcia układu, uzyskanie z Narodowego Banku Polskiego lub innego wiarygodnego źródła informacji o ogłoszeniu, o którym mowa powyżej. 7) każde inne zdarzenie o podobnym charakterze, grożące niewypłacalnością Członka Izby. IRGiT S.A. ma świadomość, iż w pewnych okolicznościach wystąpienie jednego ze zdarzeń opisanych powyżej nie musi prowadzić do niewypłacalności (np. czasowe opóźnienie w uzupełnieniu depozytu). Jednakże, każda taka sytuacja jest szczegółowo analizowana. Jeżeli ocena wykaże, iż zdarzenie nie jest związane z faktycznym Strona 5 z 9

6 zagrożeniem dla systemu gwarantowania rozliczeń i/lub dalszej wypłacalności Członka Izby, IRGiT S.A. może podjąć następujące działania zaradcze: szczegółowe monitorowanie działalności Członka Izby, nałożenie limitu otwartych pozycji na Członka Izby, zablokowanie możliwości zawierania przez Członka Izby transakcji na rynkach prowadzonych przez TGE S.A. Jednocześnie IRGiT S.A. udziela Członkowi Izby krótkiego, ale obiektywnie możliwego do dotrzymania terminu na wykonanie zobowiązań. Jeżeli analiza sytuacji Członka Izby wskaże na istotne ryzyko niewypłacalności lub jego niewypłacalność, IRGiT S.A. niezwłocznie uruchamia proces zarządzania niewypłacalnością Członka Izby. 4 Proces zarządzania niewypłacalnością Członka Izby Powołanie Komisji ds. Niewypłacalności Każdorazowo w przypadku stwierdzenia przez IRGiT S.A. zasadności uruchomienia procesu zarządzania niewypłacalnością Członka Izby, Zarząd IRGiT S.A. powołuje Komisję ds. Niewypłacalności. W skład Komisji ds. Niewypłacalności wchodzą pracownicy IRGiT S.A., a jej celem jest efektywne zarządzanie procesem zamykania otwartych pozycji niewypłacalnego Członka Izby, tak aby jednocześnie zminimalizować straty dla systemu gwarantowania zabezpieczeń z tego tytułu, a także ograniczyć negatywny wpływ zamykania pozycji na rynek. Komisja ds. Niewypłacalności koordynuje działania wewnątrz IRGiT S.A. oraz przekazuje informacje Członkom Izby i organom nadzoru. Wezwanie do zamknięcia otwartych pozycji IRGiT S.A. wzywa niewypłacalnego Członka Izby do bezzwłocznego zamknięcia wszystkich otwartych pozycji oraz monitoruje proces ich zamykania. W przypadku, gdy Członek Izby jest członkiem Grupy Energetycznej, IRGiT S.A. informuje o zaistniałej sytuacji pozostałych Członków Izby, należących do tej grupy oraz wzywa ich do niezwłocznego uiszczenia niepokrytych kwot zaległości niewypłacalnego Członka Izby, zgodnie z zasadami Umowy określającej zasady ustanawiania zabezpieczenia finansowego dla Grupy Energetycznej ( Umowa kompensacji ). Ponadto IRGiT S.A. blokuje niewypłacalnemu Członkowi Izby możliwość otwierania nowych pozycji na wszystkich rynkach prowadzonych przez TGE S.A. Przekazanie informacji o niewypłacalności Członka Izby Informacja o niewypłacalności Członka Izby przekazywana jest drogą elektroniczną wszystkim Członkom Izby, TGE S.A. oraz organom nadzoru. Zamykanie pozycji przez IRGiT S.A. W sytuacji, kiedy zamknięcie pozycji nie zostało zrealizowane przez Członka Izby na zasadach opisanych powyżej, IRGiT S.A. dokonuje bezzwłocznego zamknięcia pozycji niewypłacalnego Członka Izby, jak również pozycji należących do jego klientów. Strona 6 z 9

7 W przypadku, gdy niewypłacalny Członek Izby jest członkiem Grupy Energetycznej, IRGiT S.A. przygotowuje się do ewentualnej niewypłacalności i zamknięcia pozycji całej Grupy Energetycznej. Zamknięcie pozycji niewypłacalnego Członka Izby (wraz z pozycjami pozostałych członków Grupy Energetycznej) odbywa się po stwierdzeniu niewypłacalności Grupy Energetycznej. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku, gdy pozostali członkowie Grupy Energetycznej nie pokryli zaległości niewypłacalnego Członka Izby w terminie i na zasadach określonych w Umowie kompensacji. Z uwagi na odmienną specyfikę rynków, zamknięcie pozycji w zakresie kontraktów forward na energię elektryczną lub gaz odbywa się inaczej, niż w zakresie kontraktów forward na Prawa Majątkowe ŚP. Rynek Terminowy Energii Elektrycznej oraz Rynek Terminowy Gazu Zamknięcie pozycji na rynku terminowym towarowym w zakresie kontraktów forward na energię elektryczną ( Rynek Terminowy Energii Elektrycznej ) oraz kontraktów forward na gaz ( Rynku Terminowy Gazu ) odbywa się w sposób następujący: a) IRGiT ustala pozycję netto niewypłacalnego Członka Izby na danym rynku (w przypadku Członków Izby działających na rachunek klientów pozycja ta obliczana jest oddzielnie dla każdego z klientów oraz całościowo dla tego Członka Izby). Na potrzeby wyznaczenia pozycji netto na Rynku Terminowym Energii Elektrycznej uwzględnia się możliwości kompensacji pozycji, wynikające ze struktury portfela w kontraktach typu BASE/PEAK i OFFPEAK, b) Komisja ds. Niewypłacalności podejmuje decyzję, co do sposobu zamknięcia pozycji netto, c) Zamknięcie pozycji może odbywać się poprzez wykorzystanie: transakcji zawieranych bezpośrednio na Rynku Terminowym Energii Elektrycznej lub Gazu, mechanizmu Aukcji funkcjonującego na TGE S.A. dla kontraktów kwartalnych i rocznych na energię elektryczną oraz kontraktów miesięcznych, kwartalnych, sezonowych i rocznych na gaz. Decyzję co do sposobu zamknięcia pozycji netto podejmuje Komisja ds. Niewypłacalności. Głównym kryterium doboru sposobu zamykania pozycji jest maksymalizacja efektywności kosztowej oraz minimalizacja negatywnego oddziaływania na rynek, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na poziom zmienności i płynności notowanych instrumentów. Mechanizm zamykania pozycji poprzez Aukcje za pośrednictwem TGE S.A. W przypadku zaistnienia warunków rynkowych, uniemożliwiających kontynuację procesu zamykania pozycji w transakcjach bezpośrednio na rynku, Komisja ds. Niewypłacalności organizuje w imieniu niewypłacalnego Członka Izby aukcję na TGE. Mechanizm aukcji opisany jest w Regulaminie obrotu Rynku Towarów Giełdowych Towarowej Giełdy Energii S.A. TGE niezwłocznie podaje do wiadomości Członków Giełdy informacje o planowanej aukcji, która przeprowadzana jest na zasadach ogólnych. Zgodnie z założeniami uczestnicy Aukcji w celu zawarcia transakcji składają odpowiednio zlecenia kupna (w przypadku aukcji sprzedaży) lub zlecenia sprzedaży (w przypadku aukcji kupna). W rezultacie na aukcji realizowane są zlecenia Uczestników Aukcji z limitem ceny równym lub - w przypadku aukcji sprzedaży wyższym, natomiast w przypadku aukcji kupna niższym - niż limit ceny ustalony przez IRGiT S.A. Strona 7 z 9

8 W przypadku, w którym Aukcja pozostaje bez rozstrzygnięcia, dalsze decyzje w zakresie sposobu zamykania pozycji podejmuje Komisja ds. Niewypłacalności. Rynek Terminowy Towarowy Praw Majątkowych Zamknięcie pozycji na rynku terminowym towarowym w zakresie kontraktów forward na Prawa Majątkowe ŚP ( RTPM ) odbywa się w sposób następujący: a) IRGiT S.A. dokonuje obliczenia pozycji netto Członka Izby uznanego za niewypłacalnego. b) Pozycja netto Członka Izby uznanego za niewypłacalnego może być zamykana: w transakcjach bezpośrednio na rynku poprzez zawarcie pozycji odwrotnej do pozycji niewypłacalnego Członka Izby, poprzez mechanizm Aukcji prowadzonej przez IRGiT S.A. W przypadku, gdy Członek Izby uznany za niewypłacalnego posiada krótką pozycję netto w Prawach Majątkowych ŚP, a w skład jego depozytu zabezpieczającego wchodzą Prawa Majątkowe ŚP, mogą one zostać wykorzystane na potrzeby przyszłego rozliczenia z dostawą. Decyzję co do sposobu zamknięcia pozycji netto podejmuje Komisja ds. Niewypłacalności. Głównym kryterium wyboru sposobu zamykania pozycji jest maksymalizacja efektywności kosztowej oraz minimalizacja negatywnego oddziaływania na rynek, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na poziom zmienności i płynności notowanych instrumentów. Mechanizm Aukcji IRGiT S.A. Mechanizm Aukcji wykorzystywany jest przez IRGiT S.A. w celu maksymalizacji efektywności kosztowej. Komisja ds. Niewypłacalności może zdecydować o próbie zamknięcia pozycji poprzez Aukcję organizowaną przez IRGiT S.A. na zasadach określonych w Regulaminie GIR. Aukcja ta jest odrębnym mechanizmem od Aukcji na TGE S.A. Na zakończenie procesu zamykania pozycji, IRGiT S.A podsumowuje ewentualne straty, jakie zostały poniesione z tytułu zamknięcia pozycji niewypłacalnego Członka Izby. Straty pokrywane są zgodnie z kaskadowym pokrywaniem strat w sytuacji niewypłacalności Członka Izby opisanym w rozdziale 5 poniżej. W przypadku, w którym Aukcja pozostaje bez rozstrzygnięcia, dalsze decyzje podejmuje Komisja ds. Niewypłacalności. 5 Kaskadowe pokrywanie strat w sytuacji niewypłacalności Członka Izby W przypadku niewypłacalności Członka Izby, wszelkie straty pokrywane są z następujących źródeł, w kolejności wskazanej poniżej: 1. depozyty zabezpieczające i transakcyjne wniesione przez niewypłacalnego Członka Izby oraz ewentualne należności wobec niego, wynikające z zawartych transakcji. W pierwszej kolejności wykorzystywane są środki pieniężne, a następnie upłynniane jest zabezpieczenie niepieniężne. W przypadku gdy niewypłacalny Członek Izby należał do Grupy Energetycznej, w dalszej kolejności na poczet strat związanych z zamykaniem pozycji zalicza się wpłaty pozostałych członków Grupy Energetycznej zgodnie z Umową Kompensacji. Strona 8 z 9

9 2. wpłaty Członka Izby do poszczególnych Funduszy Gwarancyjnych: Fundusz Gwarancyjny dla transakcji na energię elektryczną, Fundusz Gwarancyjny dla transakcji na gaz, Fundusz Gwarancyjny dla transakcji na Prawa Majątkowe ŚP. 3. środki wniesione przez pozostałych Członków Izby kontrybuujących do właściwych Funduszy Gwarancyjnych IRGIT S.A. wykorzystuje wpłaty każdego z Członków Izby kontrybuującego do danego Funduszu Gwarancyjnego w kwocie proporcjonalnej do jego udziału w tym funduszu zgodnie z Regulaminem GIR. 4. wpłaty odtworzeniowe pozostałych Członków Izby do danego Funduszu Gwarancyjnego. 5. wpłaty dodatkowe pozostałych Członków Izby zgodnie z Regulaminem GIR. W celu pokrycia strat, IRGiT S.A. nie korzysta z depozytów zabezpieczających i transakcyjnych wniesionych przez Członków Izby, wobec których nie stwierdzono przypadku niewypłacalności. W przypadkach określonych w 45o Regulaminu GIR, IRGiT S.A. może podjąć decyzję o okresowym transferze środków własnych Izby w celu wsparcia procesu zamykania pozycji niewypłacalnego Członka Izby. Maksymalna kwota, jaka może zostać przeznaczona na ten cel wynosi zł. Zakłada się, iż przyszłe dodatnie przepływy pieniężne z tytułu rozliczeń pozycji niewypłacalnego Członka Izby lub środki pieniężne z tytułu upłynnienia zabezpieczenia niepieniężnego wniesionego przez tego Członka Izby, uzupełniać będą ewentualne wykorzystane środki IRGiT S.A. W innym przypadku, różnica między przetransferowaną kwotą, a kwotą uzyskaną z ww. tytułów pokrywana jest ze środków odpowiednich Funduszy Gwarancyjnych, zgodnie z Regulaminem GIR. 6 Testy procedury W celu weryfikacji operacyjnej gotowości IRGiT S.A. oraz Członków Izby w zakresie procesu obsługi niewypłacalności Członka Izby, co najmniej raz do roku IRGiT S.A. organizuje i przeprowadza testy symulujące hipotetyczną niewypłacalność jednego z Członków Izby. IRGiT S.A. podaje do wiadomości Członków Izby informację o dniach, w których planowane jest przeprowadzenie testów z co najmniej miesięcznym wyprzedzeniem. Strona 9 z 9