Edukacja w Unii Europejskiej.

Transkrypt

1 Edukacja w Unii Europejskiej.

2 SPIS TREŚCI: 1. Wstęp Kształtowanie się polityki edukacyjnej we Wspólnocie Europejskiej. Zapisy w prawie europejskim Finansowanie polityki edukacyjnej Edukacja europejska... 6 a) Edukacja europejska w szkole... 6 b) Studia europejskie Programy wspierające edukację w Unii Europejskiej Języki Uznawanie dyplomów Zakończenie Bibliografia

3 1. WSTĘP. Tematem mojej pracy będzie edukacja w Unii Europejskiej. Wybrałam akurat tą dziedzinę, gdyż uważam ją za jedną z najistotniejszych i niezbędnych dla powodzenia integracji. Edukacja kształci ludzi - najważniejszy składnik, a po za tym beneficjant, a zarazem i przyczynę powstania Unii Europejskiej. To kolejne pokolenia i ich poziom intelektualny, wiedza i pomysłowość wykreowały twór jakim jest Unia i pozwalają na jej dalsze trwanie, rozkwit gospodarczy i cywilizacyjny. O tym jak przebiegnie jej dalszy rozwój, sukces czy porażka zadecydują kolejne pokolenia które, teraz przyjmują wykształcenie. Jak wykazałam edukacja leży u podstaw rozwoju człowieka, państw i społeczności i tym samym wywiera ogromny wpływ rozwój Unii Europejskiej. 2. KSZAŁTOWANIE SIĘ POLITYKI EDUKACYJNEJ WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ. ZAPISY W PRAWIE EUROPEJSKIM. System oświatowy państw członkowskich Unii Europejskiej jest na ogół dostosowany do sytuacji ekonomicznej, społecznej i kulturowej poszczególnych państw. Przyjmując zasadę subsydiarności UE pozostawiła odpowiedzialność za kształcenie i treści nauczania poszczególnym państwom członkowskim. Wspólna polityka członków Unii dotycząca edukacji ma na celu jedynie wspieranie procesu nauczania i zwiększania jego efektywności. Następuje to między innymi przez upowszechnienie znajomości języków obcych wymiany międzyuczelnianej oraz rozwój kształcenia zawodowego. Warto zwrócić uwagę na przepisy prawa pierwotnego regulujące sferę edukacji. Europejska Wspólnota Gospodarcza utworzona została w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego sprawom edukacji poświęca niewiele uwagi głównie skupiając się na kwestiach gospodarczych i ekonomicznych. W Traktacie o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej poświęcono edukacji zaledwie dwa przepisy, a mianowicie art. 118 i art zapisy tych artykułów zalecały ścisłą współpracę między członkami Wspólnoty w dziedzinie zagadnień społecznych, a zwłaszcza w sprawach dotyczących kształcenia i doskonalenia zawodowego. Warto zauważyć, że działania w tym zakresie nie były postrzegane jako priorytet, lecz podporządkowane podstawowemu celowi Wspólnoty tj harmonijnemu rozwojowi gospodarki wewnętrznej oraz rozwojowi wspólnego 3

4 rynku. Ustalenie ogólnych zasad dotyczących wprowadzenia w życie wspólnej polityki w dziedzinie kształcenia zawodowego odłożono na przyszłość. Jak się okazało unormowanie tych reguł stało się sprawą trudną dla sześciu wówczas państw Wspólnoty Europejskiej. Głównym powodem braku akceptacji ze strony był fakt, że żadne z nich nie chciało sobie pozwolić na ujednolicenie tak czułego instrumentu wpływania na obywateli jak system oświatowy. Kwestia edukacji jednak nie znikła. Problem pojawił się znowu gdy kształtowała się swoboda przepływu osób we wspólnym rynku. Rada miała kompetencje do usuwania (w formie dyrektyw) 1 wszelkich ograniczeń a zróżnicowane systemy edukacyjne zapewne takim były. Taka właśnie przeszkoda nie sprzyjała osiągnięciu przez Wspólnotę podstawowych, wspólnych celów gospodarczych. Dlatego począwszy od początku lat 70 sprawy edukacji stały się przedmiotem większego zainteresowania Wspólnoty. W listopadzie 1971 r. doszło do pierwszego w dziejach Wspólnot spotkania ministrów edukacji. Wynikiem tego zjazdu było opracowanie raportu: W kierunku europejskiej polityki oświatowej, który stał się podstawą do wydania w 1974 r. oświadczenia zalecającego dbałość o zachowanie w każdym kraju członkowskim jego własnej strategii szkolnictwa, a następnie regulacji prawnych w sprawach edukacji 2. W 1972 r. WE utworzyła Uniwersytet Europejski we Florencji. Od tamtej pory uczy się w nim młodzież z państw członkowskich. Od 1980 r. rozpoczął działalność system informacyjny dotyczący edukacji w państwach członkowskich. Jednolity Akt Europejski gruntownie reformujący Wspólnoty Europejskie w 1986 r. nie zwierał żadnych regulacji dotyczących bezpośrednio polityki edukacyjnej. Zwrócono natomiast uwagę na dwie nowe dziedziny: badania naukowe i rozwój technologiczny. Uznano, że mają one bezpośredni wpływ na rozwój gospodarczy. Wyraźne poparcie dla tych dziedzin nauki miało swój wyraz zdecydowanej pomocy finansowej przeznaczanej dla ośrodków akademickich w postaci programów badawczych takich jak; Erazmus, Eureka, Esprit i inne. Najwięcej uwagi sprawom edukacyjnym poświęca Traktat z Maastricht, czyli traktat o Unii Europejskiej. Stwierdza się w nich, że Wspólnota przyczynia się do podnoszenia poziomu edukacji oraz szkolenia zawodowego poprzez zachęcanie do współpracy państw członkowskich, a gdy zajdzie taka potrzeba wspiera i uzupełnia ich działalność. TWE podkreśla, że państwa członkowskie ponoszą pełna odpowiedzialność za treści nauczania, organizację systemów edukacyjnych oraz ich różnorodność kulturową i językową. Jako cele Wspólnoty wymienia się tu wymianę młodzieży, studentów, nauczycieli, społecznych 1 Na postawie ówczesnego art. 49 TWE zob. Przyborowska A., Skrzydło Tefelska, Dokumenty Europejskie, Tom III, Lublin D. Dziewulak Polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej, Warszawa 1995, ss

5 instruktorów edukacyjnych także informacji, doświadczeń pełną współpracę miedzy placówkami oświatowymi, propagowanie nauki języków Wspólnoty, rozwój szkolnictwa zaocznego. W kwestii szkolenia zawodowego zwraca się uwagę na ułatwianie przystosowanie się do zmian w przemyśle, popiera się przekwalifikowanie, szkolenia zawodowe, nauczanie ustawiczne celem ułatwienia integracji zawodowej oraz reintegracji na rynku pracy. 3 Środki realizacji (zwłaszcza finansowe) tak określonej polityki edukacyjnej W Unii Europejskiej mają więc jedynie charakter wspomagający, wspierający systemy edukacyjne państw członkowskich. Kompetencje Wspólnoty w zakresie edukacji w ogóle, w tym zakresie nie mają charakteru wyłącznego. Obywatele Unii Europejskiej na zasadzie równego traktowania mają prawo do podjęcia nauki na uczelniach wyższych na takich samych regułach, jak obywatele państwa w goszczącego. Pod względem: wysokości opłat czesnego, zasad rekrutacji, ubezpieczenie medycznego, prawa do akademika i stypendium obowiązuje nakaz jednakowego traktowania bez względu na obywatelstwo. Jedynym wymaganiem jest znajomość języka, która może być potwierdzona dodatkowym egzaminem językowym FINANSE Na politykę edukacyjną przeznacza się środki z budżetu wspólnotowego. Obejmują one różne terminowe akcje oraz programy w ramach funduszy strukturalnych w tym funduszu socjalnego. Należy zauważyć, że środki te zwiększają się z roku na rok, ale finansowe wsparcie Wspólnoty, która dzięki swoim specjalistycznym programom działania ma już niemałe osiągnięcia w dziedzinie edukacji, jest niewystarczające i nieproporcjonalne do potrzeb w tym zakresie. Środki finansowe przeznaczane na edukację w ostatnich latach zostały znacząco zwiększone, a to dzięki naciskom parlamentu Europejskiego. Tak np. w 1977r. wspólnotowe środki budżetowe przeznaczone na rozwój oświaty w tym także kształcenie młodzieży wynosiły 380 mln euro. Natomiast na lata przyjęto prognozę budżetową, aby na realizację tylko trzech programów SOKRATES, LEONARDO DA VINCI, MŁODZIEŻ przeznaczyć około 3520 mld euro 5. Sądzić należy, że Wspólnota Europejska dzięki różnorodnym instrumentom realizacji polityki edukacyjnej, polityki która 3 Przyborowska A., Skrzydło Tefelska, Dokumenty Europejskie, Tom III, Lublin 1999, ss J. Barcz (red), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2002, ss W. Weidenfeld, W. Wessels, Europa od A do Z, Warszawa 1999, s

6 obecnie nie należy do jej wyłącznych kompetencji, będzie w przyszłości nie tylko wspólnotą gospodarczą, ale także wspólnotą oświatową EDUKACJA EUROPEJSKA a) EDUKACJA EUROPEJSKA W SZKOLE Mianem edukacji europejskiej nazywa się wszystkie programy, zajęcia szkolne i przedsięwzięcia edukacyjne, które mają przybliżyć dzieciom i młodzieży szkolnej zagadnienia związane z integracją europejską. Zajęcia te uważa się za niezwykle istotne z tego względu, że to właśnie młode pokolenie uznane jest za największego beneficjanta integracji Polski z Unią Europejską 7. Ze względu na swój powszechny charakter edukacja jest podstawową drogą do przygotowania społeczeństwa do życia w nowym, zmieniającym się politycznie, gospodarczo i społecznie ładzie europejskim i światowym. Dla ludzi teraz w wieku szkolnym, gdy wkroczą w dorosłe życie, UE będzie rzeczywistością i muszą być do niej jak najlepiej odnaleźć. Dla nauczycieli w krajach Europy geograficznie zachodniej, które od lat zintegrowane są w instytucjach europejskich, edukacja nie wymaga przymiotnika "europejska". W Polsce wiedza na temat Europy jest związana z edukacją obywatelską i przeplata się bogato w najróżniejszych formach w polskim systemie oświaty, między innymi w ramach przedmiotów takich jak: historia, geografia, wiedza o społeczeństwie, zajęcia z historii literatury, nauki języków obcych, muzyki. Program obejmuje aspekty historyczne związane z integracją europejską, zjawiska społeczne zachodzące w Europie, europejskie trendy w kulturze i muzyce, sztuce i architekturze. Ze względu na interdyscyplinarność problematyki europejskiej pojawiają się także formy zajęć miedzy przedmiotowych, a czasem międzyszkolnych lekcji europejskich 8. Prowadzi się także kształcenie europejskie drogą multimedialną, poprzez Pakiet Edukacyjny Europa na co dzień 9. 6 B. Kozłowska Instrumenty realizacji polityki edukacyjnej w Unii Europejskiej w: Szanse i bariery w kształceniu w Polsce i w krajach Unii Europejskiej. Materiały pokongresowe pod red. H. Szczerbińskiego, Białystok Takie tezy pojawiają się w badaniach opinii publicznej np. raporty CBOS-u dotyczące poparcia Polaków dla integracji z Unią Europejska. Na pytanie kto najbardziej skorzysta z wejścia Polski do struktur unijnych padały odpowiedzi: wykształcenia 77%, studenci 72%, młodzi 69% (komunikat nr 3245 z dnia ) 8 Dotyczy to mniejszych miejscowości i szkół wiejskich, gdzie młodzież i nauczyciele spotykają się na całodniowych zjazdach w np. w bibliotece miejskiej. Taką inicjatywę podjęto i zrealizowano w Głuszycy. 9 Pierwszym, nowatorskim materiałem edukacyjnym, dotyczącym problematyki europejskiej jest multimedialne opracowanie metodyczne pt. "Pakiet Edukacyjny - Europa na co dzień", przygotowany przez Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie. Pakiet zawiera: podręcznik dla ucznia, poradnik dla nauczyciela, kasetę video (120 minut filmów video w 11 odcinkach jako uzupełnienie do wszystkich bloków tematycznych zawartych w poradniku i podręczniku) oraz program komputerowy (gry dydaktyczne, schematy, mapy). Powyższy projekt jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych nauczycieli tylko w wojewódzkich bibliotekach pedagogicznych w Polsce. 6

7 Treści dydaktyczne zajęć lekcyjnych poświęconych tematyce europejskiej poszerzane są przez zajęcia pozalekcyjne. Są to najczęściej: imprezy kulturalne i artystyczne organizowane w szkole lub poza nią np. Dzień Europy, Dzień Unii Europejskiej, szkolne debaty, gazetki i audycje radiowe poświęcone krajom Europy i Europejczykom, wystawy, targi i kiermasze, tzw. kawiarenki narodowe i kuchnie narodowe, turnieje tańców narodowych państw europejskich, itp. Działania na polu edukacji europejskiej wspierane są bezpośrednimi kontaktami polskiej młodzieży z rówieśnikami z zagranicy. Najstarszą formą wymiany międzynarodowej są młodzieżowe obozy językowe, organizowane pod patronatem zarówno Unii Europejskiej, jak i Rady Europy oraz UNESCO. Dużym zainteresowaniem cieszą się konkursy i olimpiady wiedzy dotyczącej UE, a także, działające na kształt kółek zainteresowań, Szkolne Kluby Europejskie. Zajmują się one upowszechnianiem wiedzy o Europie państwach, historii, geografii, sztuce, nauce, sławnych ludziach, instytucjach i organizacjach, integracji europejskiej wśród członków klubu, innych uczniów szkoły, a także rodziny, znajomych, mieszkańców miejscowości czy regionu. Uczy młodych ludzi aktywności, tolerancji, szacunku dla różnic kulturowych i odmienności innych narodów, umiejętności poszukiwania informacji, współpracy w grupie, realizacji założonych celów. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedna inicjatywę pozalekcyjną to program Moja Szkoła w Unii Europejskiej. Istotą programu jest przeprowadzenie wśród młodzieży w wieku lat działań informacyjnych i edukacyjnych na temat szans wynikających z członkostwa Polski w UE. Tematami wiodącymi tegorocznej edycji będą: aplikowanie do programów edukacyjnych Unii Europejskiej oraz Traktat Ustanawiający Konstytucję dla Europy 10. b) STUDIA EUROPEJSKIE Sama idea uruchamiania studiów europejskich narodziła się na kontynencie w czasie powstawania pierwszych instytucji integrującej się Europy w początkach lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Powstające i rozrastające się wówczas instytucje europejskie wymagały odpowiednio przygotowanej kadry administracyjnej i zarządzającej. Dla zaspokojenia tych potrzeb, jako pierwsze uruchamiano studia podyplomowe głównie z zakresu szeroko rozumianego prawa. Studia europejskie zaczęły rozwijać się w dwóch kierunkach. Pierwszy, o charakterze interdyscyplinarnym, miał dostarczyć wiedzę encyklopedyczną na temat Europy z zakresu prawa i ekonomii, jak i historii, filozofii, socjologii, literatury i sztuki wraz z nauką języków obcych. Drugi zaś, o zdecydowanie integracyjnym charakterze (reprezentowany przez utworzony w 1949 roku College of Europe w Brugii) skupiał się bardziej na zagadnieniach dotyczących prawa, administracji i gospodarki europejskiej z 10 Zob. 7

8 mniejszym naciskiem na problematykę nauk humanistycznych i społecznych, tym ostatnim nadając charakter uzupełniający Studia europejskie w Polsce realizowane są w różnych formach - jako studia licencjackie, studia podyplomowe, europejskie specjalności i specjalizacje na studiach magisterskich jednolitych i uzupełniających na takich kierunkach jak: Stosunki międzynarodowe, Politologia, Ekonomia, Finanse i bankowość, Zarządzanie i marketing, Prawo, Administracja, Socjologia, Kulturoznawstwo, Historia, Pedagogika. 5. PROGRAMY WSPIERAJĄCE EDUKACJĘ W UE. Sokrates, Program Leonardo Da Vinci, Młodzież 2000 to programy UE w dziedzinie edukacji. Pierwsza edycja tych programów przypadała na lata , od roku 2000 rozpoczęła się druga faza tych, a w połowie lipca Komisja Europejska przyjęła propozycje nowych programów wspierających młodzież, edukację, (oraz kulturę i media) na lata Programy zastąpią funkcjonujące do tej pory, Sokrates i Leonardo oraz Młodzież i Kultura SOKRATES - obejmuje wszystkie poziomy kształcenia od nauczania początkowego poprzez szkolnictwo średnie i wyższe aż do studiów podyplomowych. Głównym celem jest promowanie idei europejskiego wymiaru nauczania poprzez współprace między szkołami i uniwersytetami w różnych krajach UE. Program SOKRETES składa się z kilku komponentów: COMENIUS realizowany na poziomie przedszkoli szkół podstawowych i szkół wszystkich typów, nastawiony jest na zawieranie partnerskich porozumień przez szkoły w różnych krajach w europejskich w celu opracowywania wspólnych programów nauczanie i wspólnych przedsięwzięć. ERAZMUS polega na zacieśnianiu współpracy między uczelniami z państw europejskich przez wymianę studentów i nauczycieli akademickich, stypendia dla studentów, system zaliczania okresu studiów odbytego w innym kraju, układania programów nauczania. Otwarty dal wszystkich typów uczelni i obejmuje wszystkie dziedziny i poziomy studiów. W Polsce uczestniczy w nim około 70 uczelni 11. GRUNTVIDG zajmuje się kształceniem dorosłych, MINERVA kształcenie otwartym i na odległość. LINGUA promuje naukę języków obcych poprzez podnoszenie poziomów ich znajomości. ARION to wizyty studyjne w celu poszerzania wiedzy o europejskich systemach kształcenia dla specjalistów w zakresie szkolnictwa. EURIDICE to siec informacji o edukacji, polega na współpracy pomiędzy biurami 11 wykaz uczelni dostępny na stronie internetowej 8

9 powołanymi przez ministerstwa edukacji w 29 krajach a centralnym Europejskich Biurem w Brukseli. PROGRAM LEONARDO DA VINCI jest programem skierowanym na rozwój kształcenia zawodowego za pomocą wymian i staży, wspierania nowatorskich przedsięwzięć oraz ponadnarodowej współpracy uczelni i instytucji. Główną ideą przyświecającą temu programowi jest kształcenie przez całe życie, czyli jest dokształcanie osób, które osiągnęły już pewien poziom wiedzy i pragną podnieść swoje kwalifikacje np. w celu uzyskania lepszej pracy. Adresatami programu MŁODZIEŻ 2000 są młodzi ludzie w wieku od 15 do 25 lat oraz osób którzy z nimi pracują. Program zajmuje się nieformalną pozaszkolną edukacją młodych ludzi: wspiera inicjatywy pozaszkolne, tj. działalność kół zainteresowań, wizyty studyjne, wymiany młodzieżowe etc. W ramach programu można starać się o dotacje na działalność pozaszkolną, nie związana z formalnym nauczaniem szkolnym czy akademickim. Główny cel to nauczanie i promowanie aktywności wśród młodych ludzi, stworzenie im możliwości realizacji własnych ambicji, przez to zachęcania do udziału w życiu społecznym UE oraz własnego kraju. Ten program to unijne narzędzie wyrównywania szans tak, aby wiedza o Europie docierała do miast, ale i wiejskich terenów. Projekty ze środowisk wiejskich, a także dotyczące niepełnosprawnych czy tzw. trudnej młodzieży mogą liczyć na wyższe dofinansowanie JĘZYKI. Niezwykle istotną kwestią związaną z edukacją w Europie jest znajomość języków obcych. Nie ulega wątpliwości, że są one przepustką do Europy i do tego co Unia Europejska oferuje: możliwości kształcenia, podjęcia pracy zagranicą, nawiązania kontaktów biznesowych i prowadzeni wspólnych interesów. UE nie ma jednego oficjalnego urzędowego języka, najpopularniejszymi są angielski, niemiecki (aż dwa państwa członkowskie to państwa niemieckojęzyczne) francuski zwany językiem dyplomacji. Gdy chodzi o Polskę - niezadowalająca, bo zdecydowanie za mała ilość Polaków zna języki obce. Analiza wyników badania opinii publicznej 13 pozwala stwierdzić, że wzrasta liczba osób posługujących się językami obcymi, ale jest to wzrost niewielki. Najlepiej znają języki ludzie młodzi w wielu lata - (aż ze wzrostem wielu maleje znajomość języków obcych) oraz mieszkający w dużych miastach (powyżej 0,5 mln). 30% respondentów badania opinii publicznej, CBOS, komunikat nr 3143, z dnia

10 deklaruje, że może porozumiewać się w jednym języku, co czwarty zna dwa języki, co dwudziesty trzy lub więcej. Najwięcej Polaków deklaruje znajomość rosyjskiego (23%), potem plasuje się angielki (17%), niemiecki (14%), nikła jest znajomość francuskiego (2%) 14. W edukacji, która ma być europejska i przystosowywać do życia w zjednoczonej Europie, konieczna jest systematyczna praca nad nauką języków obcych. Począwszy od wzbudzania motywacji i zainteresowania nauką, należy także unowocześnić formy nauczania i zmniejszyć ilość osób w klasach. Bardzo ważne jest, by nauka języka pozwalała ba praktyczne wykorzystanie nabytych umiejętności UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW. By pojąc naukę w innym kraju niż rodziny należy przedstawić dokument o wykształceniu, który uprzednio poddany zostanie procedurze uznania zgodnie z obowiązującymi w danym państwie przepisami. Zagraniczne dokumenty o wykształceniu mogą być uznane w celu kontynuacji kształcenia bądź w celu zatrudnienia.. Każdy kraj posiada własne przepisy regulujące uznawanie wykształcenia, często różne w przypadku uznania akademickiego i zawodowego. Jedynie w przypadku uznawania kwalifikacji zawodowych do pracy w zawodach regulowanych w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego istnieją dyrektywy UE obowiązujące w tych państwach. Tu należy rozróżnić uznanie kwalifikacji do pracy w zawodach regulowanych od uznania kwalifikacji do pracy w pozostałych zawodach. W przypadku zawodów regulowanych obowiązują odpowiednie dyrektywy UE. W przypadku zawodów, które nie są regulowane, kwalifikacje uznaje pracodawca. Zawód regulowany to taki zawód, którego wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określonych w odrębnych przepisach. Polskie dyplomy mogą być uznawane bądź na mocy umów międzynarodowych o uznaniu równoważności dokumentów o wykształceniu, albo też - w przypadku krajów, z którymi takich umów nie podpisano - na podstawie obowiązujących w danym kraju przepisów o uznawania zagranicznych dyplomów. Informacji o tym, jak wygląda procedura uznania polskiego dyplomu w innym kraju należy zasięgnąć w ośrodku zajmującym się sprawami uznawania wykształcenia właściwym dla danego kraju 14 tamże. 15 J. Skrzypczyńska Język angielski kluczem do Europy w: Kropiwnicki J. (red.) Szkoła: edukacja europejska, Jelenia Góra

11 (ENIC/NARIC). Przed wywiezieniem zagranicę polski dyplom powinien zostać poddany procedurze legalizacji 16. Unia Europejska dąży do stworzenia przejrzystego procesu uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych poprzez ujednolicenia standardów nauczania. Służyć temu ma tzw. Proces Boloński. To działania państw europejskich zmierzające do stworzenia europejskiego wymiaru w edukacji, którego podstawą prawną jest Deklaracja Bolońska. To dokument przyjęty przez Ministrów ds. Edukacji Europejskiej 19 czerwca 1999 r. z dwudziestu dziewięciu państw europejskich. Działania w ramach Procesu Bolońskiego obejmują wprowadzenie: suplementu do dyplomu uczelni wyższych, Europejskiego System Transferu Punktów ETCS, współpracy europejskiej w zakresie zapewniania jakości, z uwzględnieniem opracowania porównywalnych kryteriów i metodologii. Wzajemne uznawanie dyplomów przez kraje UE jest warunkiem sprawnego funkcjonowania wspólnego rynku ZAKOŃCZENIE. John Kenneth Galbraith w Godnym społeczeństwie 18 zaznacza jak ważny dla życia i rozwoju współczesnego godnego społeczeństwa jest proces edukacji. W krajach rozwiniętych wykształcenie odgrywa centralną rolę ekonomiczną. Nowoczesna gospodarka potrzebuje siły roboczej dobrze przygotowanej i łatwo dostosowującej się. Wykształcenie zarówno przygotowuje do zawodu, jak i inspiruje innowatorów. (...) Warto także zaznaczyć, że edukacja ma też życiowe znacznie dla pokoju społecznego i spokojnego życia, tworzy nadzieję i zapewnia realność przechodzenia z niższych, gorzej usytuowanych warstw społeczno - ekonomicznych do warstw wyższych. (...) Istnieje też mniej widoczny związek między wykształceniem a demokracją. Proces edukacyjny sprawia, że demokracja jest możliwa: powoduje także, że jest ona konieczna. Ludność nie tylko zaczyna rozumieć zadania społeczne, ale też sprawia, że słychać ich potrzebach. Dotychczasowe obserwacje poczynań Unii w dziedzinie edukacji pozwalają domniemywać, że europejscy decydenci zdają sobie sprawę wagi problemu. Aczkolwiek w tej materii wiele jeszcze zostało do dokonania np. wyrównanie poziomów i warunków kształcenia, które umożliwi bezpośrednie uznawanie dyplomów albo intensywna nauka języków obcych pełny tekst Deklaracji Bolońskiej dostępny na stronach internetowych Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej 18 J.K. Galbraith, Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, Warszawa 1999, ss

12 BIBLIOGRAFIA 1. Barcz J. (red), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa Dziewulak D., Polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej, Warszawa Galbraith J.K., Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, Warszawa Gorczycka E., Młodzież Akademicka wobec Unii Europejskiej, Częstochowa Kropiwnicki J. (red.), Szkoła: edukacja europejska, Jelenia Góra Przyborowska A., Skrzydło Tefelska, Dokumenty Europejskie, Tom III, Lublin Szczerbiński H. (red.), Szanse i bariery w kształceniu w Polsce i w krajach Unii Europejskiej. Materiały pokongresowe, Białystok Weidenfeld W., Wessels W., Europa od A do Z, Warszawa pl