PRODUKTY TRADYCYJNE I REGIONALNE - DZIEDZICTWO I SMAKI PODKARPACIA

Transkrypt

1 PRODUKTY TRADYCYJNE I REGIONALNE - DZIEDZICTWO I SMAKI PODKARPACIA Paulina Borowczyk Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie Streszczenie Celem opracowania jest przedstawienie znaczenia produkcji i promocji wyrobów tradycyjnych i regionalnych dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Podano informacje dotyczące ochrony nazw i miejsc pochodzenia produktów oraz zaprezentowano wybrane produkty tradycyjne i regionalne wytwarzane w województwie podkarpackim, wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dziedzictwo kulinarne Podkarpacia może stanowić atrakcyjny produkt turystyczny regionu, wymagający jednak intensywnych działań promocyjnych. 1. Wstęp Na początku należy wytłumaczyć sobie czym są produkty regionalne, a czym tradycyjne bowiem w świadomości społeczeństwa te kwestie są często mylone. Mówiąc o produktach regionalnych mamy na myśli produkty, czy też środki żywnościowe produkowane w danym regionie, charakterystycznym dla nich. Proces wytwarzania, przetwarzania i prezentacji produktu odbywa się w tym regionie 1. Do produktów regionalnych, które posiadają oznaczenia stosowane w krajach członkowskich należą produkty z Chronioną Nazwą Pochodzenia i Chronionym Oznaczeniem Geograficznym. Produkty tradycyjne natomiast są produktami o Gwarantowanej Tradycyjnej Specyfice. Produkowane są na obszarach, zgodnie z tradycyjnymi metodami wytwarzania, jednak muszą posiadać co najmniej 25-letnią tradycję wytwarzania. Produkty te wpisane są na Listę Produktów Tradycyjnych, która jest 1 Duczkowska-Piasecka M., Tradycyjna żywność na obszarach wiejskich. Specyfika budowy rynku [w:] red. M. Gąsiorowski O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia. Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005, s ISSN , Nr 1 (2) 2010, s

2 częścią strategii identyfikacji i promocji kulinarnego dziedzictwa. W praktyce Lista Produktów Tradycyjnych wygląda jak mapa Polski podzielona na województwa, z których każde posiada spis produktów dla niego charakterystycznych. Z samego województwa podkarpackiego na liście można znaleźć, aż 72 produkty, co daje Podkarpaciu 3 miejsce, zaraz po woj. śląskim i pomorskim 2. Wpis na Listę Produktów Tradycyjnych służy m.in.: identyfikacji jak największej liczby tych produktów, promocji produktów i regionów, z których pochodzą, jak również zwiększeniu świadomości konsumentów na temat specyfiki produktu. To wszystko daje szansę na wzrost atrakcyjności polskiej kuchni oraz terenów wiejskich i turystyki na tych obszarach. Nie sposób również nie wspomnieć o tym, że dla konsumenta produkty z Listy Produktów Tradycyjnych posiadają gwarancję, że nabywany wyrób wyróżnia się spośród innych, podobnych charakterystyczną dla regionu recepturą lub składem. Lista Produktów Tradycyjnych zawiera: środki rolne, środki spożywcze (produkty mleczne, mięsne, rybołóstwa, piekarnicze, oleje, miody, gotowe potrawy) oraz napoje spirytusowe. Wszystkie posiadają co najmniej 25-letnią tradycję. 2. Prezentacja wybranych produktów z woj. podkarpackiego wpisanych na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wyroby piekarnicze i cukiernicze Serowiec sędziszowski placek z wierzchu polany polewą czekoladową lub polukrowany (zdj. 1). Na przekroju wąski, trójkolorowy prostokąt. Od spodu warstwa kruchego ciasta o barwie słomkowo-żółtej, pośrodku kremowo-żółta masa serowa z widocznymi, równomiernie rozmieszczonymi bakaliami (rodzynkami, skórką pomarańczową). Zdj. 1. Serowiec sędziszowski Chleb razowy łańcucki na liściu kapusty - skórka lekko rozerwana, porowata, ciemna; dolna przypieczona z odciskiem liścia kapusty oraz podsypana otrębami żytnimi (zdj. 2). Miękisz elastyczny, ciemny, porowaty, o dobrej krajalności, ze śladami otrąb. Smak kwaskowaty charakterystyczny dla

3 chleba żytniego o delikatnym zapachu mielonego kminku. Dolna skórka o smaku i zapachu liścia kapusty. Zdj. 2. Chleb razowy łańcucki na liściu kapust Rzeszowski kołacz weselny - przypomina chleb lub tort, skórka z wierzchu lekko przypieczona, miękisz elastyczny, pulchny z rodzynkami (zdj. 3). Smak bułki drożdżowej, lekko słodki, rumowy zapach. Zdj. 3. Rzeszowski kołacz weselny Proziaki - placki pieczone na płycie kuchennej, owalne lub prostokątne o przyjemnym, delikatnym smaku wiejskiego chleba (zdj. 4). 56

4 Zdj. 4. Proziaki 2.2. Sery i inne produkty mleczne Ser żółty smażony podkarpacki - zbita masa serowa, nadająca się do krojenia nożem. Na przekroju ser jest porowaty z widocznymi, niewielkimi dziurami (zdj. 5). Smak i zapach sera żółtego, oraz w zależności od dodanych przypraw: kminkowy, paprykowy, szczypiorkowy, szynkowy, pietruszkowy, ziołowy, pieczarkowy. Zdj. 5. Ser żółty smażony podkarpacki Gomółki - produkt wielkości orzecha włoskiego, w kształcie stożka, smak w zależności od dodanych przypraw: kminkowy, paprykowy, miętowy, ziołowy, czosnkowy (zdj. 6). Jest to bardzo dobra przekąska do piwa, a także tradycyjna potrawa wielkanocna, ozdoba koszyków ze święconką. 57

5 Zdj. 6. Gomółki 2.3. Mięso świeże oraz inne produkty mięsne Szynka tradycyjna z Górna - wygląd charakterystyczny dla szynki wiejskiej (zdj. 7). Dla smakoszy szynek wytwarzanych metodą tradycyjną, stanowi nie lada gratkę smakową. Charakteryzuje ją smak, zapach i kruchość mięsa, które pamiętamy sprzed kilkudziesięciu lat. Zdj. 7. Szynka tradycyjna z Górna Pasztet zapiekany - pieczony w tradycyjnej wędzarni, charakteryzuje się wyjątkowym smakiem i niezapomnianym aromatem (zdj. 8). Smak i zapach charakterystyczny, z wyczuwalnym dodatkiem przypraw. Pasztet pieczony w tradycyjnej wędzarni charakteryzuje się wyjątkowym smakiem i niezapomnianym aromatem. 58

6 Zdj. 8. Pasztet zapiekany 2.4. Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce Powidła krzeszowskie - gęsta masa śliwkowa o smaku słodko-winnym (zdj. 9). Zdj. 9. Powidła krzeszowskie Dereń kiszony podkarpacki - smak kwaśno-słony, bardzo zbliżony do oliwek, wyczuwalny aromat przypraw (zdj. 10). 59

7 Zdj. 10. Dereń kiszony podkarpacki 2.5. Napoje alkoholowe i bezalkoholowe Lasowiacka nalewka z pigwy - smak lekko słodki, aromatyczny zapach pigwy, zawartość alkoholu wynosi 40-45% (zdj. 11). Zdj. 11. Lasowiacka nalewka z pigwy Górecki kompot z suszu smak w zależności od rodzaju suszonych owoców: jabłkowogruszkowo-śliwkowy lub jabłkowo-gruszkowy, jabłkowo-śliwkowy itp. (zdj. 12). Bardzo smakowity napój może być podawany przy każdej okazji dla ochłody. 60

8 Zdj. 12. Górecki kompot z suszu 2.6. Miody Miód lubaczowski - lubaczowski miód lipowy pozyskiwany jest zarówno z kwitnących lip wąsko-, jak i szerokolistnych (zdj. 13). Ponadto pochodzący z ziemi lubaczowskiej wyrób, ma gwarancję produktu ekologicznego z powodu braku uprzemysłowienia terenu i położenia z dala od większych ośrodków miejskich oraz tras komunikacyjnych. Zdj. 13. Miód lubaczowski Podkarpacki miód spadziowy - Podkarpacki miód spadziowy to miód sekcyjny, miód płynny lub skrystalizowany pochodzący ze spadzi zebranej przez pszczoły z jodły pospolitej z obszaru Podkarpacia (zdj. 14). Miód ma specyficzny korzenny zapach oraz delikatny lekko słodki, typowo żywiczny smak. 61

9 Zdj.14. Podkarpacki miód spadziowy 2.7. Gotowe dania i potrawy Gołąbki pilzneńskie - Liście kapusty białej wypełnione nadzieniem i uformowane w spłaszczony walec (zdj. 15). Zdj. 15. Gołąbki pilzneńskie Pierogi ruskie pilzneńskie - pierożki o kształcie półkolistym, na brzegu charakterystyczna falbanka w miejscu zlepienia (zdj. 16). Na przekroju widoczne nadzienie otoczone ciastem pierogowym. 62

10 Zdj. 16. Pierogi ruskie pilzneńskie 3. Ochrona nazw i miejsc pochodzenia produktów Kultywowanie lokalnych tradycji i obyczajów jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Odnosi się to również do lokalnej żywności i oryginalnych produktów rolnych charakterystycznych ze względu na miejsce czy sposób wytworzenia. Dlatego stworzono specjalny system ochrony i promocji wyrobów regionalnych i tradycyjnych. Jednocześnie coraz większe znaczenie przypisywane jest ochronie i promocji żywności wysokiej jakości (polityka jakości). Jednym ze sposobów realizacji tej polityki jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą produkcji. Przepisy unijne precyzują warunki ochrony produktów o znanym miejscu pochodzenia. W całym systemie występują trzy systemy podnoszenia wartości i ochrony: dwa systemy, które odnoszą się do regionu pochodzenia (jest to ochrona Nazwy Pochodzenia oraz Znaku Geograficznego) i jeden system, który chroni metodę produkcji: co oznacza ochronę Specyficznego Charakteru, czyli produktu wytwarzanego przy użyciu tradycyjnych surowców, posiadającego tradycyjny skład lub tradycyjny sposób produkcji. 4. Znaczenie produktów dla regionu Produkty regionalne i tradycyjne uzyskują na rynku wysokie ceny i przynoszą producentom stosunkowo wyższe dochody. Ich wytwarzanie i sprzedaż aktywizują gospodarczo dany region; podnoszą jego atrakcyjność, wzmacniają lokalną tożsamość, kształtują wizerunek regionu i przyczyniają się do poprawy jego konkurencyjności wobec innych regionów. Produkty regionalne wywierają także pozytywny wpływ na społeczności lokalne: wzmacniają lokalne więzi społeczne, 63

11 integrują środowisko, umacniają poczucie inności, niepospolitości 3. Istotne znaczenie ma także fakt tworzenia się dodatkowych źródeł zarobkowania, czy też dodatkowych miejsc pracy. Wzrasta atrakcyjność turystyczna regionu, rozwija się tzw. turystyka kulinarna, bo któżby nie chciał zakosztować specjałów Podkarpacia? 5. Podsumowanie Podkarpacie posiada bardo bogate dziedzictwo kulinarne. Można powiedzieć, że kuchnia w województwie podkarpackim przeżywa prawdziwe odrodzenie. Staropolskimi daniami można się dziś raczyć, nie w wiejskich chałupach, a w najlepszych polskich restauracjach. Modne staje się odkrywanie na nowo zapomnianych smaków, promowanie regionalnej sztuki kulinarnej. Tradycyjne potrawy powstrzymują w gastronomii globalizację, która jest nie tylko klęską dobrej kuchni, ale także klęską dla narodowej kultury 4 [J. Krupa i K. Krupa]. Produkt lokalny, regionalny i tradycyjny jest szansą dla małych społeczności i wielką atrakcją dla konsumentów. Zakupione przez turystów na festynie ludowym, targu lub w gospodarstwie produkty czy przetwory, po degustacji uchodzą za wyjątkowe specjały. Często produkcja tych wyrobów chętnie przenoszona jest do ich domów, przez co rozpowszechnia się o nich dobra opinia. 6. Bibliografia: 1. Duczkowska-Małysz K., Rola produktów lokalnych i regionalnych w rozwoju gospodarczym i społecznym obszarów wiejskich, na podstawie: 2. Duczkowska-Piasecka M., Tradycyjna żywność na obszarach wiejskich. Specyfika budowy rynku [w:] red. M. Gąsiorowski O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia. Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005, s Krupa J., Krupa K. 2008, Dziedzictwo kulinarne jako produkt turystyczny Polski, [w:] R. Grzywacz (red.), Turystyka i rekreacja szansą rozwoju aktywności społecznej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2008, s Duczkowska-Małysz K., Rola produktów lokalnych i regionalnych w rozwoju gospodarczym i społecznym obszarów wiejskich, na podstawie: 4 Krupa J., Krupa K. 2008, Dziedzictwo kulinarne jako produkt turystyczny Polski, [w:] R. Grzywacz (red.), Turystyka i rekreacja szansą rozwoju aktywności społecznej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2008, s