Koniec bytu osoby fizycznej: - śmierć, - uznanie za zmarłego, - sądowe stwierdzenie zgonu. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych Pojęcie rzeczy i ich

Transkrypt

1 Nazwa kursu Prawo cywilne z umowami w administracji Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Kier/spec/rok Administracja / administracja publiczna / III Punkty ECTS 2 Rodzaj kursu Obowiązkowy Okres (rok akad/semestr) Od 2009/2010 rok III, semestr V Typ zajęć/liczba godzin Wykład /20 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Egzamin pisemny (testy, pytania, kazusy) Poziom kursu Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne Znajomość zagadnień z zakresu prawoznawstwa Język wykładowy Polski Cele dydaktyczne/efekty Kurs ma na celu uświadomienie roli prawa cywilnego jako trzonu systemu kształcenia prawnego oraz zapoznanie z zasadniczymi regulacjami tego działu prawa Skrócony opis kursu Kurs oparty jest na systematyce podstawowych źródeł prawa cywilnego a zwłaszcza kodeksu cywilnego i kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Pełny opis kursu WYKŁAD NR 1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRAWA CYWILNEGO Termin prawo cywilne i jego rodowód z prawa rzymskiego( ius civile) Pojęcie prawa cywilnego: - przedmiot, podmioty - metoda regulacji, Zakres prawa cywilnego - prawo handlowe, prawo rodzinne, prawo pracy, prawo rolne, prawo spółdzielcze, prawo morskie. Zasady prawa cywilnego Systematyka polskiego prawa cywilnego 1. Część ogólna 2. Prawo rzeczowe 3. Prawo zobowiązań. 4. Prawo spadkowe 5.Prawo rodzinne i opiekuńcze 6. Prawa na dobrach niematerialnych - prawo autorskie i wynalazcze. Źródła prawa cywilnego - kodeks cywilny i inne ustawy Materiały doktrynalne i orzecznicze z zakresu prawa cywilnego Orzecznictwo sądowe - publikowane przede wszystkim w dwu periodykach: - w zbiorze urzędowym, noszącym tytuł Orzecznictwo Sądu Najwyższego (OSN lub OSNC), - w organie PAN: Orzecznictwo Sądów Polskich (OSP), publikowane najczęściej z glosami. Wypowiedzi nauki - opracowania o charakterze ogólnym oraz publikacje poświęcone ściśle oznaczonym tematom. WYKŁAD NR 2 CZĘŚĆ OGLNA Stosunek Cywilnoprawny Pojęcie i struktura stosunku cywilnoprawnego Zdarzenie prawne jako fakty, z którymi norma prawna łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. Elementy stosunku cywilnoprawnego. Podmioty stosunku cywilnoprawnego Osoby fizyczne i osoby prawne Zdolność prawna Zdolność do czynności prawnych Zamieszkanie osoby fizycznej

2 Koniec bytu osoby fizycznej: - śmierć, - uznanie za zmarłego, - sądowe stwierdzenie zgonu. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych Pojęcie rzeczy i ich klasyfikacja - ruchome, każda rzecz, która nie jest nieruchomością, - nieruchomości, części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. - części powierzchni ziemskiej grunty, - budynki trwale z gruntem związane nieruchomości budynkowe, - części takich budynków, czyli lokale nieruchomości lokalowe. Podział rzeczy na oznaczone: - co do gatunku, - co do tożsamości. Części składowe rzeczy i przynależności Prawo podmiotowe jako wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób, przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez normę prawną zabezpieczona. Postacie praw podmiotowych: Prawa bezpośrednie - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego polegające na bezpośrednim korzystaniu z przedmiotu; bez pośrednictwa innych osób, Roszczenia - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego polegające na możności żądania określonego zachowania się Prawa kształtujące - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego polegające możności jednostronnego ukształtowania stosunku prawnego (np. rozwiązanie umowy o pracę). Zarzuty - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego. Rodzaje i typy praw podmiotowych: Prawa bezwzględne - skuteczne przeciwko każdej osobie (erga omnes); prawo własności. Prawa względne - skuteczne wobec konkretnej osoby lub osób (inter partes). Prawa majątkowe - prawa rzeczowe (prawo własności, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone); wierzytelności (najem, dzierżawa, użyczenie); prawa na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym (utwory literacki, wynalazki); prawa rodzinne o charakterze majątkowym; prawo do spadku.. Prawa niemajątkowe - prawa osobiste, czyli prawa, które przysługują osobie fizycznej lub prawnej w celu ochrony jej dóbr osobistych (zdrowie, wolność, nazwisko); prawa rodzinne. Mogą być względne (prawa ze stosunku małżeństwa) albo bezwzględne (prawa osobiste). Prawa zbywalne - z zasady prawa majątkowe (wynika to z charakteru tego prawa i przepisów szczególnych - art. 254 k.c. - użytkowanie, art. 300 k.c. - służebność osobista). Możliwość (przewidziana w ustawie) przeniesienia w drodze czynności prawnej na inny podmiot. Prawa niezbywalne - prawa niemajątkowe, niedopuszczalność przeniesienia prawa w drodze czynności prawnej na inny podmiot. Prawa podzielne i niepodzielne. Nabycie, zmiana i wygaśnięcie prawa podmiotowego Nabycie pochodne i nabycie pierwotne Sukcesja: - pod tytułem ogólnym (uniwersalna), - pod tytułem szczególnym, gdy przedmiotem sukcesji jest jedno czy więcej konkretnych praw. WYKŁAD NR 3

3 Czynności prawne Czynność prawna jako zdarzenie prawne, które polega na świadomym zachowaniu się osoby fizycznej (organu osoby prawnej), w którym przejawia się dążenie do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych, np. przeniesienia własności, rozwiązania najmu. Klasyfikacja czynności prawnych: - jednostronne, - wielostronne (umowy),. - między żyjącymi (inter vivos), za życia tych osób, - na wypadek śmierci (mortis causa), - realne, spełnienie elementu faktycznego, np. wydanie rzeczy, wpis do księgi wieczystej, rejestru, - konsensualne, zgodne oświadczenie woli stron. - zobowiązujące, powiększające pasywa osoby ją dokonującej; - rozporządzające, taka czynność, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego, - zobowiązująco-rozporządzające. - przysparzające, czynność, której skutkiem i to zamierzonym przez składającego oświadczenie woli jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, korzyść taka polega na zwiększeniu aktywów tej osoby, - odpłatne, jeżeli strona, która dokonała przysporzenia, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian za nie korzyść majątkową, stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia, - nieodpłatne, jeżeli takiego ekwiwalentu brak. - kazualne (przyczynowe), jeżeli jej ważność zależy od prawidłowości causa, - abstrakcyjne (oderwane), jeżeli nie ma zależności (causa). Forma czynności prawnej Wady oświadczenia woli - brak świadomości lub swobody - pozorność - błąd, - groźba Treść czynności prawnej Warunek jako zastrzeżenie, mocą którego strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego (art. 89 k.c.), niekiedy warunkiem nazywa się również to zdarzenie. Termin jako zastrzeżenie dodatkowe w czynności prawnej, przez które jej skutek zostaje ograniczony w czasie. WYKŁAD NR 4 Sankcje wadliwych czynności prawnych: - nieważność bezwzględna - nieważność względna - bezskuteczność zawieszona - bezskuteczność względna Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo Przedawnienie Terminy przedawnienia Bieg terminów przedawnienia Terminy zawite Ochrona praw podmiotowych Samopomoc Ochrona sądowa Ciężar dowodu. Domniemania WYKŁAD NR 5 PRAWO RZECZOWE Rzeczy jako przedmiot praw rzeczowych Charakterystyka i podział praw rzeczowych

4 Pojęcie i rodzaje własności Nabycie i utrata prawa własności Treść i wykonywanie prawa własności Ochrona prawa własności - roszczenia windykacyjne - roszczenia negatoryjne - roszczenia uzupełniające WYKŁAD NR 6 Współwłasność Współwłasność łączna Współwłasność w częściach ułamkowych a) Udział b) Zarząd rzeczą wspólną - c) Roszczenie o dopuszczenie do współposiadania d) Zniesienie współposiadania Użytkowanie wieczyste Prawa rzeczowe ograniczone Użytkowanie Służebność Zastaw Hipoteka Ochrona praw rzeczowych ograniczonych WYKŁAD NR 7 Posiadanie i dzierżenie Rodzaje posiadania -posiadanie samoistne -posiadanie zależne -posiadanie służebności -posiadanie w dobrej wierze -posiadanie w złej wierze Ochrona posiadania Księgi wieczyste WYKŁAD NR 8 ZOBOWIĄZANIA Stosunek zobowiązaniowy Świadczenia 1. świadczenie jednorazowe 2. świadczenia okresowe 3. świadczenia ciągłe 4. świadczenia pieniężne Wartość pieniądza: nominalna, kursowa, nabywcza jest to pochodna układu cen, towarów i usług, które są dostępne na danym rynku, kształtowana jest przez popyt i podaż. Zasada walutowości. Zasadą nominalizmu Waloryzacja sądowa Odsetki Odszkodowanie Pojęcie szkody Trzy źródła obowiązku naprawienia szkody: 1. czyny niedozwolone czyli czyny zabronione przez prawo albo czyny, z którymi ustawa łączy obowiązek naprawienia szkody ex delicto; 2. odpowiedzialność kontraktowa ex contractu; 3. stosunek o charakterze ubezpieczenia. Przesłanki odpowiedzialności cywilnej: 1. szkoda; 2. szkoda musi powstać w okolicznościach przewidzianych prawem; 3. związek przyczynowy. Zasady odpowiedzialności cywilnej:

5 1. zasada winy; 2. zasada ryzyka; 3. zasada słuszności. Metody ustalenia rozmiaru szkody Wielość podmiotów stosunku zobowiązaniowego Zobowiązania podzielne i niepodzielne Zobowiązania solidarne Regresy WYKŁAD NR 9 Powstawanie zobowiązań Umowa jako największe źródło zobowiązań Zasada swobody umów Ograniczenie zasady swobody umów - polega na tym, że treść lub cel umowy nie może być sprzeczne z: 1) właściwością (naturą) stosunku prawnego; 2) ustawą; 3) z zasadami współżycia społecznego. Forma umów Rodzaje umów WYKŁAD NR 10 Czyny niedozwolone Odpowiedzialność za własne czyny Odpowiedzialność za cudze czyny Odpowiedzialność Skarbu Państwa Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy Bezpodstawne wzbogacenie. Strony w bezpodstawnym wzbogaceniu: - wzbogacony czyli osoba, która bezpodstawnie uzyskała korzyść; - zubożony czyli osoba, kosztem której wzbogacenie nastąpiło. Przypadki, na podstawie których dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia: 1. działanie zubożonego, który spełnia świadczenie, nie będąc do tego zobowiązanym, np. płaci cudzy dług; 2. działanie wzbogaconego, który np. stawia na swoim gruncie budynek z cudzych materiałów; 3. działanie osoby trzeciej, która na cudzym gruncie stawia budynek z materiałów nie należących do niej, ani do właściciela gruntu; 4. działanie sił natury. Nienależne świadczenie Brak podstawy świadczenia Wykonanie zobowiązań Miejsce wykonania Termin wykonania Dowód wykonania zobowiązań WYKŁAD NR 11 Skutki niewykonania zobowiązań Wygaśnięcie zobowiązań Zmiana wierzyciela bądź dłużnika Ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika WYKŁAD NR 12

6 Część szczegółowa zobowiązań Umowy służące przenoszeniu praw Umowy regulujące używanie rzeczy Umowy dotyczące świadczenia usług Umowy kredytowe Umowy ubezpieczenia WYKŁAD NR 13 Umowy w administracji Umowy publicznoprawne Porozumienie komunalne Porozumienie administracyjne WYKŁAD NR 14 Prawo spadkowe Spadek Dziedziczenie Dziedziczenie ustawowe Testament Zachowek Dział spadku WYKŁAD NR 15 Prawo rodzinne i opiekuńcze Małżeństwo Małżeński ustrój majątkowy Stosunki między rodzicami i dziećmi Opieka i kuratela Literatura,,Prawo cywilne dla studentów administracji -Dr Zbigniew Szczurek, Kantor Wydawniczy Zakamycze.,, Kodeks cywilny Komentarz pod red K. Pietrzykowskiego. Tom I i II, Wydawnictwo C.H BECK Warszawa 2005 Uwagi 1 Uwagi 2 Uwagi 3

7 Nazwa kursu Prawo cywilne z umowami w administracji Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Kier/spec/rok Administracja / administracja publiczna / III Punkty ECTS 2 Rodzaj kursu Obowiązkowy Okres (rok akad/semestr) Od 2009/2010 rok III semestr V Typ zajęć/liczba godzin Ćwiczenia/20 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Zaliczenie (testy, pytania, kazusy) Poziom kursu Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne Znajomość zagadnień z zakresu prawoznawstwa Język wykładowy Polski Cele dydaktyczne/efekty Kurs ma na celu uświadomienie roli prawa cywilnego jako trzonu systemu kształcenia prawnego oraz zapoznanie z zasadniczymi regulacjami tego działu prawa Skrócony opis kursu Kurs oparty jest na systematyce podstawowych źródeł prawa cywilnego a zwłaszcza kodeksu cywilnego i kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Pełny opis kursu Termin prawo cywilne i jego rodowód z prawa rzymskiego( ius civile) Pojęcie prawa cywilnego: - przedmiot, podmioty - metoda regulacji, Zakres prawa cywilnego - prawo handlowe, prawo rodzinne, prawo pracy, prawo rolne, prawo spółdzielcze, prawo morskie. Zasady prawa cywilnego Systematyka polskiego prawa cywilnego 1. Część ogólna 2. Prawo rzeczowe 3. Prawo zobowiązań. 4. Prawo spadkowe 5.Prawo rodzinne i opiekuńcze 6. Prawa na dobrach niematerialnych - prawo autorskie i wynalazcze. Źródła prawa cywilnego - kodeks cywilny i inne ustawy Materiały doktrynalne i orzecznicze z zakresu prawa cywilnego Orzecznictwo sądowe - publikowane przede wszystkim w dwu periodykach: - w zbiorze urzędowym, noszącym tytuł Orzecznictwo Sądu Najwyższego (OSN lub OSNC), - w organie PAN: Orzecznictwo Sądów Polskich (OSP), publikowane najczęściej z glosami. Wypowiedzi nauki - opracowania o charakterze ogólnym oraz publikacje poświęcone ściśle oznaczonym tematom. Stosunek Cywilnoprawny Pojęcie i struktura stosunku cywilnoprawnego Zdarzenie prawne jako fakty, z którymi norma prawna łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. Elementy stosunku cywilnoprawnego. Podmioty stosunku cywilnoprawnego Osoby fizyczne i osoby prawne Zdolność prawna Zdolność do czynności prawnych Zamieszkanie osoby fizycznej Koniec bytu osoby fizycznej: - śmierć, - uznanie za zmarłego, - sądowe stwierdzenie zgonu. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych Pojęcie rzeczy i ich klasyfikacja

8 - ruchome, każda rzecz, która nie jest nieruchomością, - nieruchomości, części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. - części powierzchni ziemskiej grunty, - budynki trwale z gruntem związane nieruchomości budynkowe, - części takich budynków, czyli lokale nieruchomości lokalowe. Podział rzeczy na oznaczone: - co do gatunku, - co do tożsamości. Części składowe rzeczy i przynależności Prawo podmiotowe jako wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób, przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez normę prawną zabezpieczona. Postacie praw podmiotowych: Prawa bezpośrednie - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego polegające na bezpośrednim korzystaniu z przedmiotu; bez pośrednictwa innych osób, Roszczenia - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego polegające na możności żądania określonego zachowania się Prawa kształtujące - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego polegające możności jednostronnego ukształtowania stosunku prawnego (np. rozwiązanie umowy o pracę). Zarzuty - uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego. Rodzaje i typy praw podmiotowych: Prawa bezwzględne - skuteczne przeciwko każdej osobie (erga omnes); prawo własności. Prawa względne - skuteczne wobec konkretnej osoby lub osób (inter partes). Prawa majątkowe - prawa rzeczowe (prawo własności, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone); wierzytelności (najem, dzierżawa, użyczenie); prawa na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym (utwory literacki, wynalazki); prawa rodzinne o charakterze majątkowym; prawo do spadku.. Prawa niemajątkowe - prawa osobiste, czyli prawa, które przysługują osobie fizycznej lub prawnej w celu ochrony jej dóbr osobistych (zdrowie, wolność, nazwisko); prawa rodzinne. Mogą być względne (prawa ze stosunku małżeństwa) albo bezwzględne (prawa osobiste). Prawa zbywalne - z zasady prawa majątkowe (wynika to z charakteru tego prawa i przepisów szczególnych - art. 254 k.c. - użytkowanie, art. 300 k.c. - służebność osobista). Możliwość (przewidziana w ustawie) przeniesienia w drodze czynności prawnej na inny podmiot. Prawa niezbywalne - prawa niemajątkowe, niedopuszczalność przeniesienia prawa w drodze czynności prawnej na inny podmiot. Prawa podzielne i niepodzielne. Nabycie, zmiana i wygaśnięcie prawa podmiotowego Nabycie pochodne i nabycie pierwotne Sukcesja: - pod tytułem ogólnym (uniwersalna), - pod tytułem szczególnym, gdy przedmiotem sukcesji jest jedno czy więcej konkretnych praw. Czynności prawne Czynność prawna jako zdarzenie prawne, które polega na świadomym zachowaniu się osoby fizycznej (organu osoby prawnej), w którym przejawia się dążenie do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych, np. przeniesienia własności, rozwiązania najmu. Klasyfikacja czynności prawnych: - jednostronne,

9 - wielostronne (umowy),. - między żyjącymi (inter vivos), za życia tych osób, - na wypadek śmierci (mortis causa), - realne, spełnienie elementu faktycznego, np. wydanie rzeczy, wpis do księgi wieczystej, rejestru, - konsensualne, zgodne oświadczenie woli stron. - zobowiązujące, powiększające pasywa osoby ją dokonującej; - rozporządzające, taka czynność, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego, - zobowiązująco-rozporządzające. - przysparzające, czynność, której skutkiem i to zamierzonym przez składającego oświadczenie woli jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, korzyść taka polega na zwiększeniu aktywów tej osoby, - odpłatne, jeżeli strona, która dokonała przysporzenia, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian za nie korzyść majątkową, stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia, - nieodpłatne, jeżeli takiego ekwiwalentu brak. - kazualne (przyczynowe), jeżeli jej ważność zależy od prawidłowości causa, - abstrakcyjne (oderwane), jeżeli nie ma zależności (causa). Forma czynności prawnej Wady oświadczenia woli - brak świadomości lub swobody - pozorność - błąd, - groźba Treść czynności prawnej Warunek jako zastrzeżenie, mocą którego strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego (art. 89 k.c.), niekiedy warunkiem nazywa się również to zdarzenie. Termin jako zastrzeżenie dodatkowe w czynności prawnej, przez które jej skutek zostaje ograniczony w czasie. Sankcje wadliwych czynności prawnych: - nieważność bezwzględna - nieważność względna - bezskuteczność zawieszona - bezskuteczność względna Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo Przedawnienie Terminy przedawnienia Bieg terminów przedawnienia Terminy zawite Ochrona praw podmiotowych Samopomoc Ochrona sądowa Ciężar dowodu. Domniemania PRAWO RZECZOWE Rzeczy jako przedmiot praw rzeczowych Charakterystyka i podział praw rzeczowych Pojęcie i rodzaje własności Nabycie i utrata prawa własności Treść i wykonywanie prawa własności Ochrona prawa własności - roszczenia windykacyjne - roszczenia negatoryjne - roszczenia uzupełniające Współwłasność Współwłasność łączna

10 Współwłasność w częściach ułamkowych e) Udział f) Zarząd rzeczą wspólną - g) Roszczenie o dopuszczenie do współposiadania h) Zniesienie współposiadania Użytkowanie wieczyste Prawa rzeczowe ograniczone Użytkowanie Służebność Zastaw Hipoteka Ochrona praw rzeczowych ograniczonych Posiadanie i dzierżenie Rodzaje posiadania -posiadanie samoistne -posiadanie zależne -posiadanie służebności -posiadanie w dobrej wierze -posiadanie w złej wierze Ochrona posiadania Księgi wieczyste ZOBOWIĄZANIA Stosunek zobowiązaniowy Świadczenia 1. świadczenie jednorazowe 2. świadczenia okresowe 3. świadczenia ciągłe 4. świadczenia pieniężne Wartość pieniądza: nominalna, kursowa, nabywcza jest to pochodna układu cen, towarów i usług, które są dostępne na danym rynku, kształtowana jest przez popyt i podaż. Zasada walutowości. Zasadą nominalizmu Waloryzacja sądowa Odsetki Odszkodowanie Pojęcie szkody Trzy źródła obowiązku naprawienia szkody: 1. czyny niedozwolone czyli czyny zabronione przez prawo albo czyny, z którymi ustawa łączy obowiązek naprawienia szkody ex delicto; 2. odpowiedzialność kontraktowa ex contractu; 3. stosunek o charakterze ubezpieczenia. Przesłanki odpowiedzialności cywilnej: 1. szkoda; 2. szkoda musi powstać w okolicznościach przewidzianych prawem; 3. związek przyczynowy. Zasady odpowiedzialności cywilnej: 1. zasada winy; 2. zasada ryzyka; 3. zasada słuszności. Metody ustalenia rozmiaru szkody Wielość podmiotów stosunku zobowiązaniowego Zobowiązania podzielne i niepodzielne Zobowiązania solidarne Regresy Powstawanie zobowiązań Umowa jako największe źródło zobowiązań Zasada swobody umów Ograniczenie zasady swobody umów - polega na tym, że treść lub cel umowy

11 nie może być sprzeczne z: 1) właściwością (naturą) stosunku prawnego; 2) ustawą; 3) z zasadami współżycia społecznego. Forma umów Rodzaje umów Czyny niedozwolone Odpowiedzialność za własne czyny Odpowiedzialność za cudze czyny Odpowiedzialność Skarbu Państwa Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy Bezpodstawne wzbogacenie. Strony w bezpodstawnym wzbogaceniu: - wzbogacony czyli osoba, która bezpodstawnie uzyskała korzyść; - zubożony czyli osoba, kosztem której wzbogacenie nastąpiło. Przypadki, na podstawie których dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia: 1. działanie zubożonego, który spełnia świadczenie, nie będąc do tego zobowiązanym, np. płaci cudzy dług; 2. działanie wzbogaconego, który np. stawia na swoim gruncie budynek z cudzych materiałów; 3. działanie osoby trzeciej, która na cudzym gruncie stawia budynek z materiałów nie należących do niej, ani do właściciela gruntu; 4. działanie sił natury. Nienależne świadczenie Brak podstawy świadczenia Wykonanie zobowiązań Miejsce wykonania Termin wykonania Dowód wykonania zobowiązań Skutki niewykonania zobowiązań Wygaśnięcie zobowiązań Zmiana wierzyciela bądź dłużnika Ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika Część szczegółowa zobowiązań Umowy służące przenoszeniu praw Umowy regulujące używanie rzeczy Umowy dotyczące świadczenia usług Umowy kredytowe Umowy ubezpieczenia Umowy w administracji Umowy publicznoprawne Porozumienie komunalne Porozumienie administracyjne Prawo spadkowe

12 Spadek Dziedziczenie Dziedziczenie ustawowe Testament Zachowek Dział spadku Prawo rodzinne i opiekuńcze Małżeństwo Małżeński ustrój majątkowy Stosunki między rodzicami i dziećmi Opieka i kuratela Literatura,,Prawo cywilne dla studentów administracji -Dr Zbigniew Szczurek, Kantor Wydawniczy Zakamycze.,, Kodeks cywilny Komentarz pod red K. Pietrzykowskiego. Tom I i II, Wydawnictwo C.H BECK Warszawa 2005 Uwagi 1 Uwagi 2

13 Nazwa kursu Instytucje i źródła prawa Unii Europejskiej Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Kier/spec/rok Administracja / administracja publiczna / III Punkty ECTS 2 Rodzaj kursu Obowiązkowy Okres (rok akad/semestr) Od 2009/2010 rok III semestr V Typ zajęć/liczba godzin Wykład/18 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Egzamin pisemny Poziom kursu Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne Złożenie egzaminu z prawa konstytucyjnego Język wykładowy Cele dydaktyczne/efekty kształcenia Znajomość instytucji UE, ich zadań i funkcji oraz podstawowych cech systemu prawnego, a także zasad ich stosowania Skrócony opis kursu I. Historia UE II. Struktura UE oraz charakterystyka UGiW. Instytucje UE. III. System prawny UE. IV. Wolności i prawa człowieka w UE oraz środki ich ochrony. Pełny opis kursu Literatura Uwagi 1 Uwagi 2 Uwagi 3 I. Zarys historia myśli zjednoczeniowej Europy. Źródła ideowe powstania UE. Droga Polski do Unii Europejskiej. Koncepcje przekształceń UE na przełomie XX i XXI w. Zadania UE. II. Struktura UE. Filary UE. Powstanie i charakterystyka Unii Gospodarczej i Walutowej. Rodzaje instytucji UE i zasady ich organizacji. Funkcje i kompetencje. Rola Parlamentu Europejskiego i jego pozycja w systemie aparatu władzy UE. Rada Europejska i Komisja Europejska usytuowanie w systemie aparatu władzy. III. Podstawowe cechy systemu prawnego UE. Źródła prawa. Rodzaje aktów prawnych i ich cechy charakterystyczne. Rola ETS w kształtowaniu systemu prawnego. Procedura uchwalania aktów prawnych IV. Cechy obywatelstwa UE. Wolności i prawa człowieka w UE. Środki ich ochrony. J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska: Instytucje i prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków zarządzania i administracji, Warszawa 2008; J. Tyranowski, Prawo europejskie, Poznań 2007; J. Barcz(red.) Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2004.

14 Nazwa kursu Instytucje i źródła Unii Europejskiej Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Kier/spec/rok administracja/administracja publiczna/ III Punkty ECTS 2 Rodzaj kursu Obowiązkowy Okres (rok akad/semestr) Od 2009/2010 rok III semestr V Typ zajęć/liczba godzin Ćwiczenia/20 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Test pisemny na ocenę Poziom kursu Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne - Język wykładowy Polski Cele dydaktyczne/efekty kształcenia Poznanie pojęć i zrozumienie zasad funkcjonowania Wspólnot Europejskich oraz Unii Europejskiej, procesów decyzyjnych i systemu instytucjonalnego, jak również wzajemnych relacji pomiędzy poszczególnymi organami. Skrócony opis kursu Kurs obejmuje swoim zakresem w szczególności kwestie dotyczące systemu instytucjonalnego WE (UE) oraz instrumentów prawnych podejmowanych w ramach poszczególnych rodzajów współpracy pomiędzy państwami członkowskimi. Pełny opis kursu 1. Rys historyczny procesu integracji europejskiej (badany przez pryzmat rozwoju instytucjonalnego oraz terytorialnego WE). a) Traktaty ustanawiające: EWWiS, EWG, EWEA, b) Jednolity Akt Europejski, c) Traktat o Unii Europejskiej, d) Traktat Amsterdamski, e) Traktat Nicejski, f) Proces postnicejski 2. Struktura Unii Europejskiej. a) I filar integracja gospodarcza we Wspólnotach (w tym problematyka Unii Gospodarczo Walutowej): b) II filar Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - środki i instrumenty działania. c) III filar Współpraca Sądowa i Policji w Sprawach Karnych środki i instrumenty działania. 3. System instytucjonalny UE (każdy z organów analizowany będzie pod kątem składu, struktury oraz funkcji, wzajemne relacje formalno- bądź też materialno-prawne pomiędzy nimi omawiane będą już na kolejnych zajęciach w ramach poszczególnych zagadnień. a) Rada Europejska, b) Parlament Europejski, c) Rada UE, d) Komisja Europejska, e) Europejski Trybunał Sprawiedliwości, f) Sąd Pierwszej Instancji, g) Trybunał Obrachunkowy, h) Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów i) Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych. 4. Źródła prawa wspólnotowego (pierwotnego i pochodnego). a) traktaty założycielskie oraz akcesyjne, inne umowy międzynarodowe b) akty prawa pochodnego WE w I filarze

15 - rozporządzenia - dyrektywy - decyzje - zalecenia i opinie 5. Zasady regulujące relacje: prawo wspólnotowe - prawo państw członkowskich. a) zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa państw członkowskich, b) bezpośrednie obowiązywanie i stosowanie prawa wspólnotowego. c) zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego. d) zasada prowspólnotowej wykładni prawa państw członkowskich. e) zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich za naruszenia prawa wspólnotowego. 6. Jednostka w Unii Europejskiej: pojęcie obywatelstwa Unii Europejskiej, jego charakter oraz zakres praw i obowiązków obywateli UE. Literatura 1. J. Barcz Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe ; Warszawa Maria Magdalena Kenig Witkowska, dr Adam Łazowski, dr Rudolf Ostrihansky Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej ; Warszawa A. Wróbel Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich ; Zakamycze J. Barcz, A. Wyrozumska, M. Górka Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Warszawa Uwagi 1 Uwagi 2

16 Nazwa kursu Publiczne prawo gospodarcze z prawem konkurencji Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Kier/spec/rok Administracja / administracja publiczna / III Punkty ECTS 6 Rodzaj kursu Obowiązkowy Okres (rok akad/semestr) Od 2009/2010 rok III semestr V i VI Typ zajęć/liczba godzin Wykład/35 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Egzamin Poziom kursu Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne Znajomość podstawowych zagadnień z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego, postępowania administracyjnego, prawa Unii Europejskiej Język wykładowy Polski Cele dydaktyczne/efekty kształcenia rozumienie publicznoprawnych (administracyjno-prawnych) normatywnych i praktycznych aspektów podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w kraju oraz w kontaktach gospodarczych z zagranicą; uzasadnienie potrzeby ochrony konkurencji we współczesnej gospodarce rynkowej; rozumienie aktualnych rozwiązań w zakresie prawa konkurencji; stosowanie wiedzy o funkcjonowaniu podmiotów administracji publicznej w praktyce gospodarczej Skrócony opis kursu Program wykładu składu się z trzech zasadniczych części: części ogólnej, części szczegółowej i prawa konkurencji. Część ogólna to przede wszystkim prawna analiza podstawowych pojęć i zasad publicznego prawa gospodarczego oraz charakterystyka głównych uczestników obrotu gospodarczego z uwzględnieniem ustawodawstwa i orzecznictwa Unii Europejskiej (pojęcie i zakres publicznego prawa gospodarczego, źródła publicznego prawa gospodarczego, zasady publicznego prawa gospodarczego, prawa podmiotowe a wolności, państwo a gospodarka w ustroju gospodarki rynkowej, podmioty działalności gospodarczej, zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej). Część szczegółowa obejmuje publicznoprawne zagadnienia wybranych dziedzin publicznego prawa gospodarczego. Zakres tematyczny wykładu w części dotyczącej prawa konkurencji obejmuje między innymi takie kwestie jak prawne reguły konkurencji, nadużycie pozycji dominującej, prawne reguły koncentracji i zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Pełny opis kursu Program wykładu: CZĘŚĆ OGÓLNA I. Pojęcie i zakres publicznego prawa gospodarczego II. Źródła publicznego prawa gospodarczego III. Zasady publicznego prawa gospodarczego IV. Prawa podmiotowe a wolności V. Państwo a gospodarka w ustroju gospodarki rynkowej a) funkcje państwa wobec gospodarki b) prawne formy realizacji zadań państwa w sektorach regulowanych c) pojęcie, rodzaje i funkcje organów regulacyjnych w gospodarce d) kontrola i nadzór nad działalnością gospodarczą e) bezpośrednia działalność gospodarcza państwa

17 f) monopole państwowe g) zawody regulowane VI. Podmioty działalności gospodarczej VII. Zasady podejmowania działalności gospodarczej a) działalność wolna b) działalność regulowana c) zezwolenia d) licencje e) koncesje VIII. Zasady wykonywania działalności gospodarczej CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA I. Wybrane publicznoprawne zagadnienia prawa rynku finansowego (nadzór nad rynkiem finansowym) II. Wybrane zagadnienia z ustawy o grach i zakładach wzajemnych III. Wybrane zagadnienia z prawa turystycznego IV. Wybrane zagadnienia z prawa internetowego (usługi internetowe, podpis elektroniczny) V. Ochrona danych osobowych, dostęp do informacji niejawnych VI. Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego PRAWO KONKURENCJI I. Prawne reguły konkurencji II. Nadużywanie pozycji dominującej III. Prawne reguły koncentracji IV. Zwalczanie nieuczciwej konkurencji Literatura Uwagi 1 Uwagi 2 Uwagi 3 Całościowy zakres wykładu obejmuje wskazane powyżej dziedziny tematyczne poszerzone o regulacje dodatkowe szczegółowo omawiane na wykładzie. Kazimierz Strzyczkowski: Prawo gospodarcze publiczne, Wydawnictwo LexisNexis 2007;

18 Nazwa kursu Publiczne prawo gospodarcze z prawem konkurencji Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Kier/spec/rok Administracja / administracja publiczna / III Punkty ECTS 6 Rodzaj kursu Obowiązkowy Okres (rok akad/semestr) Od 2009/2010 rok III semestr V i VI Typ zajęć/liczba godzin Ćwiczenia/40 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Kolokwium zaliczeniowe, obecność i aktywność na zajęciach Poziom kursu Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne znajomość materii tematycznych omawianych na wykładzie z publicznego prawa gospodarczego z prawem konkurencji, znajomość podstawowych zagadnień z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego, postępowania administracyjnego, prawa Unii Europejskiej Język wykładowy Polski Cele dydaktyczne/efekty kształcenia rozumienie publicznoprawnych (administracyjno-prawnych) normatywnych i praktycznych aspektów podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w kraju oraz w kontaktach gospodarczych z zagranicą; uzasadnienie potrzeby ochrony konkurencji we współczesnej gospodarce rynkowej; rozumienie aktualnych rozwiązań w zakresie prawa konkurencji; stosowanie wiedzy o funkcjonowaniu podmiotów administracji publicznej w praktyce gospodarczej Skrócony opis kursu Zakres tematyczny ćwiczeń składa się z dziesięciu głównych dziedzin tematycznych. Szeroko rozumiane prawo działalności gospodarczej obejmuje oprócz zagadnień podstawowych (działalność gospodarcza, reglamentacja działalności gospodarczej) również szczegółową analizę podstawowych form reglamentacji działalności gospodarczej w wybranych aktach prawnych, prawną regulację wolnych zawodów i działalność gospodarczą samorządu terytorialnego (z uwzględnieniem partnerstwa publiczno prywatnego i gospodarki nieruchomościami). Prawna ochrona konkurencji to zagadnienia dotyczące przede wszystkim praktyk ograniczających konkurencję, zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji i pomocy publicznej dla przedsiębiorców. Pełny opis kursu Tematyka ćwiczeń: I. Działalność gospodarcza 1. Pojęcie działalności gospodarczej 2. Pojęcie przedsiębiorcy 3. Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne 4. Obowiązki warunkujące wykonywanie działalności gospodarczej 5. Wykonywanie działalności gospodarczej w formie rzemiosła II. Reglamentacja działalności gospodarczej charakterystyka ogólna 1. Zagadnienia ogólne 2. Koncesje na działalność gospodarczą 3. Zezwolenia, licencje oraz zgody na działalność gospodarczą 4. Działalność regulowana III. Szczegółowa analiza podstawowych form reglamentacji działalności gospodarczej w wybranych aktach prawnych

19 IV. Wolne zawody w prawie polskim 1. Zagadnienia ogólne 2. Szczegółowa analiza zawodu radcy prawnego V. Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego VI. Partnerstwo publiczno prywatne VII. Prawna ochrona konkurencji 1. Zagadnienia ogólne 2. Praktyki ograniczające konkurencję 3. Kontrola przedsiębiorców 4. Postępowanie przez Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 5. Decyzje Prezesa UOKiK w sprawach dotyczących ochrony konkurencji 6. Organizacja ochrony konkurencji 7. Ochrona konsumentów VIII. Zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji IX. Pomoc publiczna dla przedsiębiorców X. Gospodarka nieruchomościami Całościowy zakres ćwiczeń obejmuje wskazane powyżej dziedziny tematyczne poszerzone o regulacje dodatkowe szczegółowo omawiane na zajęciach. Literatura Uwagi 1 Uwagi 2 Uwagi 3 Kazimierz Strzyczkowski: Prawo gospodarcze publiczne, Wydawnictwo LexisNexis 2007;

20 BLOK E-ADMINISTRACJA Nazwa kursu Informatyzacja administracji publicznej Kod kursu Kod ERASMUSA Jednostka Kier/spec/rok Instytut Administracyjno-Ekonomiczny Administracja / administracja publiczna / III Punkty ECTS 1 Rodzaj kursu Okres (rok akad/semestr) Obowiązkowy w ramach bloku, blok fakultatywny Od 2009/2010 rok III semestr VI Typ zajęć/liczba godzin Wykład/ 18 Koordynator Prowadzący Sposób zaliczenia Poziom kursu Egzamin Studia pierwszego stopnia Wymagania wstępne Język wykładowy Cele dydaktyczne/efekty kształcenia Polski Przedstawienie podstawowych zagadnień i problemów informatyzacji w administracji publicznej. Znajomość podstawowych dokumentów i zagadnień z zakresu informatyzacji administracji publicznej. Skrócony opis kursu Projekty informatyczne o publicznym zastosowaniu. Wymiana informacji w formie elektronicznej w relacji obywatel -podmiot publiczny. Standardy otwarte - ustalanie, publikowanie, specyfikacje rozwiązań stosowanych w oprogramowaniu w administracji publicznej. Uwarunkowania prawne stosowania rozwiązań informatycznych. System BIP. Pełny opis kursu 1. Inicjatywa i Plan informatyzacji Państwa 3. Zadania państwa w zakresie elektronizacji administracji. Priorytety i cele. 4. Przegląd projektów ponadsektorowych. 5. Zadania projektów ponadsektorowych. (E-PUAP, E-PUAP-2, STAP, pl.id, SIS II i VIS) 6. Przegląd wybranych projektów sektorowych. Zadania projektów sektorowych. 7. Projekty sektorowe CEPiK, PESEL 2, IKONKA. 8. Projekty sektorowe E-deklaracje i E-podatki. 9. Systemy Katastralne.System TERYT Systemy informatyczne w służbie zdrowia (część biała i szara,