Przeżyjmy to jeszcze raz Jan Paweł ii w starym sączu

Transkrypt

1 ISSN Cena 5 zł (w tym 7 proc. VAT) M I E S I Ę C Z N I K N I E Z A L E Ż N Y 6 (18)/2009, Rok II Przeżyjmy to jeszcze raz Jan Paweł ii w starym sączu str.30 słowacy w handlowym raju str lat Ptaszkowej str. 22 wędka na szóstoklasistów str. 56 nieznane portrety Bolesława Barbackiego str. 78

2 2 Kosym spojrzeniem Polski papież się nie myli! Pamiętam, jak 10 lat temu obudził mnie telefon, że pod budowany ołtarz papieski przywieziono drewniany fotel, na którym będzie siedział Dostojny Gość i jak chcę zrobić zdjęcie do gazety, to muszę się sprężyć. Pamiętam Józefa Puściznę, dyrektora Powiatowego Domu Kultury w Starym Sączu, a w innym wcieleniu organistę w Barcicach, który z wypiekami na twarzy czuł się w obowiązku systematycznie puszczać do prasy przecieki z komitetu organizacyjnego wizyty Jana Pawła II w Starym Sączu. Zmieniały się daty i mapy placu papieskiej celebry, ale nie zmieniał się entuzjazm. Wszyscy żyliśmy tą wizytą. Pamiętam wieczorne podróże z małżonką i dwójką małych córek do Starego Sącza, aby sprawdzić rozkład sektorów. Spotykałem tam sąsiadów, jakby jedna delegacja z ulicy nie wystarczyła. Ludzie sprawdzali, gdzie będzie ich miejsce podczas uroczystości kanonizacji księżnej Kingi, to było najważniejsze Aż przyszedł ten niezapomniany dzień, 16 czerwca 1999 roku. Poprzedniego wieczora zwalili nam się na głowę znajomi z Bytomia. Przyjęliśmy ich godnie, choć długo goście nie pospali. O 3. nad ranem ruszyliśmy z domu. Zrazu spokojnie się szło przez miasto, od Rynku tłum gęstniał z każdym krokiem, od drugiego wiaduktu na Węgierskiej kroczyła ława. Dzięki legitymacji dziennikarskiej dostałem się na zwyżkę prasową, a stamtąd, jak okiem sięgnąć nieprzebrane tłumy. Pochmurne niebo, wreszcie ukazał się na horyzoncie biały punkcik. Boże słodki, co to była za radość Podczas słynnej powtórki z geografii Ojciec Święty wyraźnie się machnął. Mówiąc o Wielkiej Raczy pomylił Beskid Śląski z Sądeckim. Gdy nazajutrz próbowałem skonsultować papieską wypowiedź ze specjalistami - wszyscy się wykręcali sianem, jakby chodziło o sprawę wiary, w której papież jest nieomylny. Taki na przykład Maciej Zaremba, prezes sądeckiego oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, tłumaczył mi zawile, że Jan Paweł II dobrze wiedział, co mówi i na pewno się nie pomylił, tylko wiatr przekręcił Jego słowa i trasa na Przehybę ze Starego Sącza przebiega dokładnie tak, jak ją Ojciec Święty opisał Oto jaka była siła Jana Pawła II. Miał moc zmieniania map, ale czy nasze serca zmienił? - Święci nie przemijają, święci żyją świętymi i pragną świętości - mówił na Błoniach starosądeckich polski papież. Uważam, że nic lepszego, od wizyty papieża w Starym Sączu, nie spotkało do tej pory Sądeczan. Będziemy z tej nauki czerpać przez stulecia. Dlatego gorąco polecam w bieżącym numerze Sądeczanina brawurowy opis tego wiekopomnego wydarzenia pióra red. Jerzego Leśniaka. Przeżyjmy to jeszcze raz Henryk Szewczyk; rys. Paweł Kalina Zegar kwiatowy pod Basztą Kowalską. Pierwszy krok do odbudowy zamku królewskiego w Nowym Sączu (str ). Fot. Jerzy Leśniak Sądeczanin miesięcznik niezależny, ukazujący się od stycznia 2008 roku na terenie Sądecczyzny. Redaguje zespół. Redaktor odpowiedzialny Henryk Szewczyk (henrykszew@poczta.onet.pl) Wydawca: Fundacja Sądecka Stowarzyszenie Kasa Wzajemnej Pomocy Nowy Sącz ul. Głowackiego 34a, tel. (o18) , Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Paweł Noszkiewicz (pawel.n@webkreator.com.pl) Druk: Flexergis, Nowy Sącz, ul. Elektrodowa 45 tel. (018) Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Zastrzegamy sobie prawo skracania i redagowania nadsyłanych tekstów oraz opatrywania ich własnymi tytułami. Sądeczanin

3 w numerze: Felieton Polski papież się nie myli!... 2 Wydarzenia Wydarzenia i opinie...4 Gospodarka Orły z Biegonic...14 Słowacy w handlowym raju...18 Dacze samobieżne Jubileusz 650 lat królewskiej wsi...22 Korespondencja znad Nilu Sfinks przemówił sądeckim głosem Papieska rocznica Ta ziemia od lat była mi bardzo bliska Społeczeństwo Łącko kwitnące sadami Najpiękniejsze sądeczanki...42 Nowe książki Kto czyta nie błądzi...45 Sądeczanie Męczennica z Trzetrzwiny Siostra Marakudża Adam Noga Waleczny czy wojowniczy? Pamięci Ewy Harsdorf...54 Oświata Wędka na szóstoklasistów Zdrowie Są z ludźmi od 9000 lat Kultura Z miasta na wieś...60 Limanowskie słowiki Wojsko i muzyka Halka nad Dunajcem Wspomnienia Moje powroty (1)...68 Rynek starosądecki zachowany w mojej pamięci...72 Wywiad Nic o nas bez nas Historia Skarby z archiwum Uhaczów...78 Ratusz Leszka Migrały Pierwszy krok...84 Turystyka Tuzin turystycznych cudów Sądecczyzny Sport Wskrzeszenie Sądeckiej Wenecji Rozmaitości Wymoczki po toskańsku...96 Do i od Redakcji Perełki Sądecczyzny...98 Bartnik Sądecki panegiryk na wskroś uzasadniony...99 Sfinks przemówił po sądecku Sfinks stojący u stóp wielkiej piramidy w Gizie na brzegiem Nilu od czerwca br. przemawia każdego wieczoru do turystów po polsku. Głosu użyczył Sfinksowi sądeczanin Karol Leśniak z małżonką Martą. Stworzenie polskiej wersji językowej widowiska pod piramidami stanowi odpowiedź na wzrastający ruch turystyczny Polaków do Egiptu - str. 26 Powroty do Sącza Józefa Oleksego Waleczny czy wojowniczy? (portret Arkadiusza Mularczyka) Największym problemem Mularczyka jest skuteczność. Przegrał przed Trybunałem Konstytucyjnym, przegrał boje o urzędy marszałka Małopolski i starosty sądeckiego, nie odniósł sukcesów w walce o władzę na Limanowszczyźnie i Ziemi Gorlickiej pisze Ireneusz Pawlik o najbardziej rozpoznawalnym polityku z Nowego Sącza str. 51 Cuda Sądecczyzny Mieszkałem na Piekle. Nie ma już na Lwowskiej ani restauracji Piekiełko, ani sklepu mięsnego, gdzie wystawałem w kolejce od 5 rano, dopóki mnie Matka nie zastąpiła. Nie zmienił się natomiast most na Kamienicy ani kapliczka Jana Nepomucena wspomina były premier i marszałek Sejmu RP str. 68 Cudze chwalicie, swego nie znacie pisze Leszek Migrała, który pokusił się o sporządzenie tuzina największych atrakcji turystycznych Sądecczyzny. Listę otwiera kościół św. Świerada w Tropiu z początku XII wieku, a zamyka krzepka siedemdziesięciolatka: kolejka na Górę Parkową w Krynicy Zdroju str. 87 Sądeczanin 3

4 Wydarzenia wydarzenia i opinie 4 fot. arch. fot. (leś) Kinga w Sejmie Kinga Szlag (na zdjęciu), uczennica Zespołu Szkół w Lipnicy Wielkiej, jako jedyna z powiatu nowosądeckiego dostąpiła zaszczytu reprezentowania naszego regionu na obradach XV Sesji Sejmu Dzieci i Młodzieży w gmachu Sejmu RP w Warszawie. Mandat zdobyła w drodze konkursu spośród 275 uczestników pisząc pracę pt. Co my możemy zrobić dla pomyślności Polski, żeby żyło się lepiej i sprawiedliwiej nam i pokoleniom, które przyjdą po nas? Poseł Czerwiński popiera PiS Sądecki poseł PO Andrzej Czerwiński zapowiedział poparcie Platformy Obywatelskiej dla projektu ustawy opracowanej przez Prawo i Sprawiedliwość na rzecz uwłaszczenia działkowców. Użytkownicy ogrodów działkowych, w myśl projektowanej ustawy, mogliby je nabyć nawet z 99-proc. bonifikatą (dotyczy to emerytów, rencistów, wdów i wdowców). Polski Związek Działkowców jako relikt PRL uległby likwidacji. Właściciele działek zadecydowaliby, czy i komu je potem odsprzedać. Będą mogli postawić normalny dom i w nim mieszkać. Działki na Falkowej w Nowym Sączu. DAKO: dwie strony medalu Zbliżająca się wielkimi krokami budowa obejścia wsi Brzezna, Stadka dni pracy domagając się rozmów z zarządem przedsiębiorstwa, na czele którego stoi rodzina Studzińskich. Ludzie obawiają się masowych zwolnień związanych z z osłabieniem koniunktury na rynku budowlanym. Jak na razie pracę straciło 9 osób. Powstała w 1994 roku w Nowym Sączu Fabryka Okien DAKO uważana jest za jednego z liderów w swojej branży w Polsce południowej. Specjalizuje się w produkcji okien, rolet i drzwi z PCV oraz aluminium, bram garażowych i przemysłowych, drzwi wewnętrznych i konstrukcji ze szkła hartowanego, przede wszystkim z przeznaczeniem dla biur, konstrukcji przeciwpożarowych, a także przestrzennych konstrukcji aluminiowych: ogrodów zimowych, zadaszeń, świetlików, fasad obiektów. Tymczasem kierownictwo firmy w oficjalnym komunikacie tryska optymizmem: I kwartał 2009, pomimo niekorzystnej sytuacji ekonomicznej i gospodarczej w kraju i na świecie DAKO może zaliczyć do bardzo udanych. Realizujemy założony plan sprzedaży na rok 2009 w pełnym zakresie, każdego miesiąca notując wzrost sprzedaży, w porównaniu do miesiąca poprzedniego. Od początku roku podpisaliśmy wiele interesujących kontraktów handlowych, zapewniając sobie już na starcie roku portfel zamówień na kilka miesięcy. Tendencja wzrostowa w DAKO wynika przede wszystkim ze skutecznej strategii zarządzania, stałego monitorowania rynku i natychmiastowego reagowania na jego potrzeby, wprowadzania innowacyjnych rozwiązań, a także ciągłego udoskonalania naszej oferty produktów. W ostatnim czasie odnotowaliśmy znaczny wzrost sprzedaży stolarki drewnianej ( ) Po podsumowaniu wyników z pierwszego kwartału duże nadzieje wiążemy z ekspansją eksportu na coraz to nowe rynki europejskie, a nawet i inne kontynenty. Zagraniczni Partnerzy Handlowi z całego świata, którzy nas odwiedzili w tym roku w Nowym Sączu, są pod dużym wrażaniem naszej nowej fabryki, możliwości produkcyjnych i technologicznych, a także systemu organizacji pracy. Mamy tak- fot. arch. fot. (leś) Załoga wydziału montażu okien PCV w firmie DAKO zaprotestowała przeciwko obniżce płac. Kilkudziesięciu pracowników zaprzestało na kilże w planach kilka nowych inwestycji wpisanych w długofalową strategię rozwoju firmy w tym także znaczące inwestycje poza granicami kraju. Liczymy na to, że dobra passa będzie nam sprzyjać i nadal sprzedaż będzie wzrastać jak w pierwszym kwartale 2009 roku. Ranking uczelni wyższych Nieźle wypadły sądeckie uczelnie w dorocznym rankingu szkół wyższych dziennika Rzeczpospolita i tygodnika Perspektywy. Wśród setki ocenianych niepublicznych uczelni magisterskich Wyższa Szkoła Biznesu National Louis University (na zdjęciu) została sklasyfikowana na 13 miejscu (spadek o 5 oczek w porównaniu z ub.r.). Z kolei Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu zajęła 10 miejsce (awans o 5 oczek ) wśród 23 uczelni tego typu. Miło się było dowiedzieć, że w klasyfikacji generalnej wygrał Uniwersytet Jagielloński, pokonując o włos, ale jednak, Uniwersytet Warszawski, w końcu wielu Sądeczan, to absolwenci krakowskiej Alma Mater. AGH znalazła się na 5 pozycji,, Politechnika Krakowska 35, a Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 36. Oceniano prestiż uczelni, siłę naukową, warunki studiowania oraz jej umiędzynarodowienie. Zbierano opinie studentów, wykładowców, pracodawców. Obwodnica wzdłuż Dunajca Sądeczanin

5 Wydarzenia fot. (leś) ła, Podegrodzia była tematem wiodącym XXXV sesji Rady Gminy Podegrodzia. Z tej okazji do stolicy Lachów sądeckich zjechali liczni goście, w tym wicemarszałek Małopolski Leszek Zegzda i Grzegorz Stech, dyrektor Wojewódzkiego Zarządu Dróg. Przedstawiono szczegółowe informacje nt. budowy obwodnicy Podegrodzia i Stadeł, która jest jednym z najważniejszych przedsięwzięć samorządu małopolskiego. Wysłannicy krakowskiej pracowni inżynierskiej Klotoida zaprezentowali metr po metrze przebieg trasy od mostu w Gołkowicach po skrzyżowanie (rondo) z obwodnicą starosądecką w Brzeznej. Projekt obejmuje budowę 6,5 km trasy biegnącej częściowo po wale przeciwpowodziowym Dunajca, dwóch rond i trzech mostów na potokach: Gostwiczanka, Barczynka i Jastrzębik. Dokumentacja inwestycji, w tym pozwolenia na budowę, są już gotowe. 23 czerwca br. zostanie wyłoniony wykonawca w ogłoszonym przetargu. Roboty powinny ruszyć latem i potrwają dwa lata. Inwestycja zostanie sfinansowana ze środków unijnych, chodzi, bagatela, o kilkadziesiąt milionów złotych, co jest mocnym argumentem za udziałem w eurowyborach. Wolne piątki Na bezpłatne urlopy we wszystkie piątki do końca lipca skierowano część załogi Newag SA w Nowym Sączu. Urlopy (łącznie 13 piątków) mają zapobiec masowej (ok. 300 osób) redukcji zatrudnienia z uwagi na brak zamówień na remont lokomotyw i wagonów ze strony PKP Cargo. W 2008 r. pracę straciło w Newagu już 400 pracowników. Przedsiębiorstwo zatrudnia ok. tysiąc pracowników. Po maturze fot. Bogusław Kołcz fot. (leś) fot. (leś) 29 maja zakończyły się egzaminy maturalne, do których przystąpiło 4396 abiturientów z Nowego Sącza i powiatu nowosądeckiego. Sądeccy maturzyści generalnie oceniali egzaminy pisemne jako średniołatwe. Teraz wypoczywają w oczekiwaniu na dobre wyniki, które będą przepustką na wyższe uczelnie. Na zdjęciu: Matura w Akademickim Liceum im. Króla Chrobrego w Nowym Sączu. 50 lat Siódemki Podczas obchodów 50-lecia Szkoły Podstawowej nr 7 im. Obrońców Pokoju w Nowym Sączu otwarto wielofunkcyjne boisko ze sztuczną nawierzchnią, o powierzchni 1200 m 2. Gościem specjalnym uroczystości jubileuszowych (15 maja) był długoletni (w latach ). dyrektor tej placówki, matematyk Edward Sawicki (na zdjęciu). Obecnie placówką kieruje dyr. Mariusz Horowski. Rycerze na rynku Po raz piąty, działający przy MCK Sokół w Nowym Sączu, Instytut Europa Karpat zorganizował Dni Słowackie. Podczas tegorocznej dwudniowej imprezy z koncertem wystąpił zespół kameralny Musa Ludens z Bratysławy, a na nowosądeckim Rynku siłę oręża i rycerskie wyszkolenie zaprezentowała Grupa Szermierki Historycznej Cohors (Gwardia) z Preszowa. Słowaccy rycerze w zainscenizowanych potyczkach, opartych na średniowiecznych obyczajach wojennych, używali mieczy, toporów, tarcz, pik, kordów i płonących pochodni. Najstarszy strażak Podczas obchodów 75. rocznicy powstania Ochotniczej Straży Pożarnej w Korzennej 90-letni Władysław Wesołowicz (na zdjęciu) współzałożyciel straży oraz najmłodszy członek jednostki Łukasz Obrzut odsłonili kapliczkę poświęconą św. Florianowi. Straż w Korzennej powstała w 1934 r. Pierwszym naczelnikiem był Jan Górka. Podczas uroczystości jubileuszowej za wzorową służbę i wkład w ratowanie mienia i życia mieszkańców wicestarosta nowosądecki Mieczysław Kiełbasa Srebrnym Jabłkiem Sądeckim odznaczył prezesa OSP w Korzennej Janusza Szambelana i Stanisława Wojtarowicza. Złote Medale Za zasługi dla Pożarnictwa otrzymali: Włodzimierz Wesołowicz i Stanisław Kasprzyk; Srebrne Andrzej Zięcina, Dominik Wojtarowicz i Janusz Szambelan. Sądeczanin fot. Bożena Szymańska Patronka Bobowej Od niedzieli 17 maja Bobowej znowu patronuje św. Zofia. Z tej okazji uroczystą mszę św. w kościele św. Zofii celebrował ordynariusz tarnowski bp Wiktor Skworc. Biskup poświęcił tablicę upamiętniającą przywrócenie Bobowej praw miejskich z dniem 1 stycznia 2009 r. oraz zasadził drzewko poświęcone przez papieża Benedykta XVI. Kościółek pw. św. Zofii w Bobowej pochodzi z XV w. W ołtarzu głównym wisi obraz św. Zofii z córkami z początku XVI wieku. Z okazji przywrócenia patronatu św. Zofii nad Bobową Poczta Polska w Nowym Sączu przygotowała pamiątkową kartkę pocztową i stempel filatelistyczny (na zdjęciu), który można było nabyć w urzędzie pocztowym w Bobowej. Święta Zofia ( VII-VIII w., daty życia nie nieznane) była pobożną wdową, jej trzy córki, które zginęły śmiercią męczeńską za wiarę nosiły imiona 5

6 Wydarzenia fot. arch. trzech cnót chrześcijańskich: Pistis, Elipis i Agape (Wiara, Nadzieja, Miłość). Zaśpiewali kardynałowi Zespół Dolina Popradu z Piwnicznej Zdroju zagrał i zaśpiewał podczas uroczystej sesji Rady Miasta Krakowa, na której nadano kardynałowi Stanisławowi Dziwiszowi tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Miasta Krakowa. Na tę okazję piwniczańska poetka Krystyna Dulak-Kulej adoptowała słynne Życzymy, życzymy, które 10 lat temu Sądeczanie zaśpiewali Janowi Pawłowi II w Starym Sączu. Czarni Górale zrobili furorę pod Wawelem, sama Małgorzata Radwan-Ballada, przewodnicząca krakowskiej rady, poszła w tany i przegwizdy z Maciejem Jeżowskim. Zespół zaśpiewał kardynałowi wiązankę pieśni i melodii, aby kołysały Jego góralskie serce jak najdłużej. Oto jedna z piosenek dedykowana metropolicie krakowskiemu w podzięce za Jego wieloletnią, wierną posługę przy boku Papieża-Polaka. Od Raby do Tybru wieść sie niesie Od Raby do Tybru wieść sie niesie Raduj się na falach Wisły i Popradu duso moja Ze Kardynał Dziwis w swy posłudze Ze Kardynał Dziwis w swy posłudze Dostoł od Krakowa zasłuzone kluce Dostoł kluce A jesce wymódlmy drugie kluce A jesce wymódlmy drugie kluce Coby niemi serca w papiyski nauce Nom otworzył (na melodię,,spod tego jawora ) Honory dla Kluski Roman Kluska (na zdjęciu) zwyciężył w plebiscycie na Przedsiębiorcę 20-lecia, towarzyszącym ogłoszeniu przez redakcję Rzeczpospolitej Listy 500 (11. edycji największych polskich przedsiębiorstw). Sądeczanin odebrał statuetkę Orła Rzeczpospolitej podczas gali w Warszawie. Jeśli nie widzisz przed sobą perspektyw, stwórz je. Takie jest życiowe motto Romana Kluski, twórcy Optimusa, współtwórcy fot. Piotr Nowak największego polskiego portalu internetowego Onet.pl, założyciela wydawnictwa i księgarni wysyłkowej Prodoks, doradcy ekonomicznego rządu, a ostatnio hodowcy owiec przedstawiono sądeckiego biznesmena i filantropa w specjalnym dodatku Rzepy. O przyznaniu Klusce tytułu zdecydowali czytelnicy internetowego wydania dziennika. Mogli głosować na 38. przedsiębiorców wytypowanych przez redakcję. Kluska pokonał m.in. takie ikony polskiego biznesu, jak: Zygmunt Solorz (Polsat), Jan Wejchert i Janusz Walter (ITI) oraz Irena Eris (Laboratorium Dr Irena Eris). Wśród najlepszych i najefektywniejszych firm, wyróżnionych Orłem Rzeczpospolitej znalazł się SGL Carbon Polska, posiadający fabryki w Nowym Sączu i Raciborzu (szerzej: Orły z Biegonic str. 14). Wójt Chełmca przeciwko spychologii Wójt Chełmca Bernard Stawiarski zaapelował do władz Nowego Sącza o jak najszybsze przystąpienie do budowy obwodnicy północnej i zachodniej miasta. Wobec dramatycznej sytuacji komunikacyjnej miasta Nowego Sącza i braku konkretnych działań w sprawie budowy obwodnic, jako wójt gminy okalającej swoim terytorium miasto apeluję do władz Nowego Sącza o zaprzestanie metody spychologii na załatwienie problemu pisze Bernard Stawiarski na stronie internetowej UG Chełmiec. Zdaniem Stawiarskiego przyszedł czas na zastąpienie próżnej gadaniny działaniem. Wójt przypomina o porozumieniu z 2007 roku zawartym pomiędzy Urzędem Marszałkowskim, powiatem nowosądeckim, miastem Nowy Sącz oraz gminami: Chełmiec i Podegrodzie w sprawie budowy obwodnicy zachodniej. Pieniądze, które deklaruje Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad oraz Urząd Marszałkowski należy szybko wykorzystać. Władze miasta nie mogą uchylać się od partycypowania w kosztach fot. arch. tej inwestycji, gdyż część tej inwestycji leży na terenie Nowego Sącza, a przede wszystkim stanowi rozwiązanie problemów zatłoczonych ulic: centrum, Tarnowskiej i Węgierskiej perswaduje Bernard Stawiarski. Harcerze przywitali wiosnę Zuchy i harcerze ZHP z Komendy Hufca Nowy Sącz im. Bohaterów Ziemi Sądeckiej tradycyjnie przywitali wiosnę biegami na orientację. W tym roku hasłem przewodnim biegów były słowa Hasari Pala: Z pamięci o bliskich utkana jest nasza własna tożsamość. Impreza rozpoczęła się uroczystym apelem na placu Starej Sandecji. Reprezentacja Hufca złożyła kwiaty pod Pietą Sądecką. Po przydzieleniu zadań rozpoczął się bieg. Zuchy, harcerze, harcerze starsi i wędrownicy poznawali Nowy Sącz od zupełnie innej strony. Dowiedzieli się że w okresie okupacji niemieckiej w mieście było wielu zuchów i harcerzy, którzy prowadzili działalność konspiracyjną, często płacąc za to najwyższą cenę - życie. Impreza również nie zakończyła się w miejscu zwykłym. Uroczysta msza św. została odprawiona przy pomniku upamiętniającym rozstrzelanych w latach Po mszy odbyło się obrzędowe ognisko, na którym zostały wręczone nagrody. Uczcili Sztaudyngera Poczta Polska w Nowym Sączu uczciła 105. rocznicę urodzin Jana Sztaudyngera, genialnego fraszkopisarza, wydając okolicznościową kartę pocztową i pamiątkowy stempel filatelistyczny. Kartkę zaprojektował Leszek Zakrzewski, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Sączu, a stemple Tadeusz Łagan. Jan Izydor Sztaudynger (ur. 28 kwietnia 1904 w Krakowie, zm. 12 września 1970 r. w Krakowie), poeta, fraszkopisarz, tłumacz klasyków literatury niemieckiej (m.in. Goethego), organizator i teoretyk teatrów lalkowych Sądeczanin

7 fot. arch. miał w żyłach krew polską, niemiecką i francuską Po wojnie osiadł w Szklarskiej Porębie, następnie Łodzi, gdzie pracował w Państwowej Szkole Dramatycznej Teatru Lalek. Od 1955 r. aż do śmierci mieszkał w Zakopanem. Spoczywa na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie. Oto parę fraszek Jana Sztaudyngera: Zero do zera a będzie kariera. Gwarancja cnoty to brak ochoty. Rogi aureola ramola. Mszalniczanie górą! Zespół Regionalny Mszalniczanie z Mszalnicy zdobył jedną z pierwszych nagród I Małopolskiego Konkursu Obrzędów, Obyczajów i Zwyczajów Ludowych Pogórzańskie Gody. Impreza odbyła się w Łużnej. W szranki stanęło 18 zespołów regionalnych z ośmiu powiatów Małopolski. Licznie zebranej publiczności odmłodzony zespół z Mszalnicy, kierowany przez Czesława Majewskiego zaprezentował obrzęd Mszalnickie wesele, przygotowane przez kierownika artystycznego zespołu Stanisława Kunickiego. Atmosfera wiejskiego wesela, różnorodność rekwizytów i lachowska kapela urzekła publiczność i jury. Wręczenie nagród i występy laureatów konkursu w Gminnym Domu Kultury w Łużnej wyznaczono na 28 czerwca br. co kwartał był wymieniany w Powiatowej Bibliotece w Nowym Sączu. Pod koniec 1948 r. zakupiono z funduszu gminnego 30 książek i pierwszą szafę na książki. Dziś podegrodzka książnica liczy woluminów, obejmujących literaturę piękną (polską i obcą), literaturę dla dzieci i młodzieży, popularno-naukową i regionalną. W 2008 r. w bibliotece zarejestrowano odwiedzin, wypożyczonych zostało łącznie książek przez 880 zapisanych czytelników. Biblioteka posiada wydzieloną czytelnię z bogatym zestawem czasopism (nie brakuje Sądeczanina ) i zbiorami udostępnianymi na miejscu; są też 3 komputery z dostępem do internetu. W 2006 r. Biblioteka Gminna w Podegrodziu przystąpiła do sieci bibliotek województwa małopolskiego Małopolskie Euro Info. Podegrodzką sieć biblioteczną tworzą filie w Olszynie, Brzeznej i Gostwicy oraz punkty biblioteczne działające przy świetlicach wiejskich w Podrzeczu i Mokrej Wsi. Biblioteka Gminna organizuje wystawy, konkursy, spotkania autorskie, wieczorki poetyckie. Pracownicy biblioteki opiekują się i udostępniają zbiory Muzeum Lachów Podegrodzkich im. Zofii i Stanisława Chrząstowskich. Z okazji jubileuszu wójt Stanisław Łatka uhonorował zasłużonych bibliotekarzy. Gwoździem programu akademii jubileuszowej (nie zabrakło występu zespołu Małe Podegrodzie - na zdjęciu) była promocja książki radnego powiatowego Zenona Szewczyka O pochodzeniu nazw miejscowych Gminy Podegrodzie i okolic (czytaj na str. 45), prywatnie męża Marii Szewczyk, od 1981 roku kierującej biblioteką. Wydarzenia (8 maja br.). Historyk z Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, jako bodaj pierwszy badacz, spenetrował nieprzebrane zasoby archiwum watykańskiego (Archiwum Secretum Apostolicum Vaticanum, 120 km bieżących podzielonych na 630 zespołów archiwalnych) pod kontem sandecjanów, dokopując się prawdziwych rewelacji. Kto na przykład wiedział, że Jan Długosz był w roku 1474 dziekanem Kapituły Kolegiaty Sądeckiej, które to beneficjum królewski kronikarz zamienił na dziekanię w Wolbromiu? pytał prelegent. Dr Stanko cytował XVI-wieczne wykazy świętopiętrza z sądeckich parafii i supliki osobiście zanoszone przez Sądeczan do Rzymu przed tron papieski, mówił, że z opisów licznych zatargów sądeckich norbertanów z plebanem sądeckim z kolegiaty św. Małgorzaty (m.in. o prawo udzielania sakramentu Komunii św.) i z rajcami miejskimi można się wiele dowiedzieć o życiu i obyczajowości ludzi tamtych czasów. Krakowski historyk dotarł do 5. tomów akt procesu beatyfikacyjnego Księżnej Kingi, założycielki klasztoru klarysek w Starym Sączu, rozpoczętego nie, jak dotąd sadzono w 1629 roku, lecz na szczeblu lokalnym, już rok wcześniej. Są tam m.in. zeznania mieszczan starosądeckich i kmieciów z Kadczy i Podegrodzia, którzy doznali łask za przyczyną Kingi. Przemysław Stanko chce wydać wybór źródeł watykańskich do dziejów Sądecczyzny i gdyby zamierzenie doszło do skutku, byłaby to nie lada sensacja w środowisku historyków. fot. arch. 60 lat podegrodzkiej książnicy Powiatowy Dzień Bibliotekarza (13 maja br.) obchodzono w Podegrodziu, gdzie świętowano 60-lecie Biblioteki Gminnej. Zaczęło się od skromnego punktu bibliotecznego przy szkole. Księgozbiór liczący 50 książek fot. Rafał Kubik Sekrety Watykanu Archiwa watykańskie są kopalnią informacji o Nowym Sączu i regionie powiedział dr Przemysław Stanko (na zdjęciu) podczas wykładu nt. Sądecczyzna i Sądeczanie w tajnych archiwach watykańskich, wygłoszonego w Galerii Marii Ritter w Nowym Sączu Sądeczanin fot. (hsz) Nagrodzona oferta Drugie miejsce w konkursie Najlepsza oferta ekspozycyjna polskiego regionu podczas warszawskich Targów Turystycznych LATO 2009 największego w Polsce przedwakacyjnego kiermaszu ofert turystycznych przyznano stoisku Sądeckiej Organizacji Turystycznej. W targach i konkursie uczestniczyło 350 wystawców. Nagrodę dla sądeczan

8 8 Wydarzenia Odszkodowanie dla Piksy 27 lat, 2 miesiące i 4 dni po wyjściu Władysława Piksy na wolność Sąd Okręgowy w Nowym Sączu przyznał 14 maja br. temu byłemu przewodniczącemu sądeckich struktur wojewódzkich Solidarności Rolników Indywidualnych odszkodowanie i zadośćuczynienie za 3-miesięczne internowanie w okresie stanu wojennego. Rekompensatę za szkody materialne (konieczność opłacenia zastępstwa w pracy na jego gospodarstwie w Czerńcu) wyliczono na 1500 zł, a zadośćuczynienie za krzywdy moralne oszacowano na 9 tys. zł. Uzasadniając wyrok sędzia Jacek Gacek powiedział, że jako zadośćuczynienie orzeczono górną kwotę, dopuszczoną przez ustawodawcę, natomiast jako odszkodowanie sąd może zasądzić tylko tyle, ile poszkodowany zdoła przekonująco uprawdopodobnić. Sąd podkreślił, że przyznaje odszkodowanie i zadośćuczynienie tylko za okres internowania, a nie za całość krzywd doznanych przez wnioskodawcę ze strony władzy komunistycznej, bo tak zarządził ustawodawca. Władysław Piksa oświadczył, że po bardzo wysokich odszkodowaniach, jakie za uwięzienie otrzymali niektórzy czołowi działacze Solidarności, dokuczano mu w jego środowisku, insynuując, że też pewnie się obłowił. I dlatego on, który nie myślał wcześniej o domaganiu się pieniędzy, wystąpił o odszkodowanie, żeby ludzie dowiedzieli się, ile dostał naprawdę. Już po wyjściu z sali sądowej 71-letni Piksa dodał, że pewnie i tak przyznaną mu przez sąd sumę przekaże na cele charytatywne. Tekst i zdjęcie IrP fot. (leś) fot. (leś) odebrała prezes SOT Bożena Srebro (na zdjęciu: druga z lewej). Dziecięca Wiosna Artystyczna Zakończyła się, trwająca od 4 maja, szesnasta edycja Sądeckiej Wiosny Artystycznej. Tradycyjny przegląd dokonań artystycznych dzieci i młodzieży z regionu nowosądeckiego w kilku kategoriach (teatr, kabaret, muzyka i taniec) zgromadził na scenie MOK rekordową liczbę wykonawców (1414 dziewcząt i chłopców, prawie 200 wykonań konkursowych). W kategorii teatrów zwyciężyło koło teatralne z Gimnazjum nr 5 w Nowym Sączu za spektakl pt. Szczęśliwy książę i Grupa Teatralna CUDOKI- SZUROKI z Miejskiego Ośrodka Kultury w Nowym Sączu za przedstawienie pt. Cztery mile za piec. Indywidualnie wyróżniono Annę Jurczak z MOK w Nowym Sączu za monodram pt. Lalki, moje ciche siostry. W kategorii wokalistów główne laury przypadły nowosądeczanom: Mateuszowi Bierytowi (na zdjęciu) i Esterze Szczypule; wśród zespołów wokalnych duetowi Street Voice z MOK. Za najlepszego instrumentalistę uznano Piotra Zająca ze ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Starym Sączu. W kategorii tańca zwyciężył F.O.B.I.A. z Powiatowego Młodzieżowego Domu Kultury w Starym Sączu, wyróżnienie indywidualne przypadło tancerzowi Patrykowi Brdejowi ze Szkoły Tańca Wir-Dance w Nowym Sączu. Pożegnanie o. Władysława Pietryki 13 maja br. odbył się pogrzeb o. Władysława Pietryki SJ z parafii Ducha Św. w Nowym Sączu. Zmarł w 63. roku życia, 49. powołania zakonnego i 37. kapłaństwa, pochodził z Przysietnicy k. fot. (hsz) fot. (leś) Brzozowa. Ojciec Pietryka przygotował 9. roczników dzieci pierwszokomunijnych w jezuickiej parafii, gdzie cześć odbiera MB Pocieszenia. Powszechnie lubiany i szanowany za swą dobroć i gorliwą posługę w konfesjonale. Zmarłego żegnali współbracia z Towarzystwa Jezusowego, sądeckie duchowieństwo oraz rzesze parafian (na zdjęciu). O. Władysław Pietryka spoczął w grobowcu jezuickim na cmentarzu komunalnym przy kościele św. Heleny. Na przekór złodziejom W SP nr 9 im. T. Kościuszki przy ul. Piramowicza w Nowym Sączu odbyła się uroczystość odsłonięcia odtworzonej tablicy, wmurowanej na 100- lecie szkoły w 2006 roku. Oryginalna tablica, skradziona w ub.r., upamiętniała założycieli szkoły, m.in. Leona Barbackiego i ks. Alojzego Góralika, zasłużonych dla rozwoju szkolnictwa sądeckiego. Nowa tablica nie odbiega od pierwowzoru, ufundowali ją absolwenci dziewiątki, poruszeni aktem bezprzykładnego wandalizmu. Prelekcję nt. założycieli szkoły wygłosił dla uczniów Jan Ruchała, nauczyciel Technikum Leśnego w Starym Sączu. Odbył się też pokaz filmu pt. Baca i jego żołnierze gawęda o życiu i służbie gen. J Gizy, autorstwa tegorocznych maturzystów: Łukasza Barana (V LO w Nowym Sączu) i Pawła Piętki (Technikum Leśne w Starym Sączu). Chłopcy przygotowali film na ogólnopolski konkurs ogłoszony przez Muzeum Historii Polski w Warszawie, ogłoszony z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej. W uroczystości wzięli udział potomkowie Barbackich (m.in. prof. Maria Mizianty z Krakowa) i Gizów. Sądeczanin (jot - hen)

9 Z policji Wydarzenia P o s z u k i w a n y Mężczyzna przedstawiony na portrecie podejrzewany jest o dokonanie napadu na placówkę bankową w Nowym Sączu 27 marca 2009 roku o godz Zamaskowany napastnik wtargnął do banku przy ul. Paderewskiego i grożąc kasjerce przedmiotem przypominającym broń zażądał wydania pieniędzy. Kobieta obawiając się spełnienia gróźb wydała kilka tysięcy złotych. Przestępcę uciekającego z banku w kierunku osiedla Kochanowskiego dogonił przypadkowy mężczyzna, który szarpiąc się z przestępcą zdołał odebrać mu worek z pieniędzmi. Sprawca napadu wyrwał się i uciekł. Poszukiwany przez policję przestępca to mężczyzna w wieku około lat, wzrostu ok. 175 cm, średniej budowy ciała, wysportowany, włosy krótkie ciemne. Według uzyskanych przez policję informacji w dniu dokonania napadu i w dni poprzedzające mężczyzna ubrany był w spodnie jeansowe, sportowe obuwie, kamizelkę bezrękawnik koloru ciemnego oraz czapkę z dzianiny koloru czarnego. Osoby, które mogą pomóc w ustaleniu kim jest sprawca napadu na bank oraz posiadają inne informacje dotyczące okoliczności tego przestępstwa proszone są o kontakt z Wydziałem Dochodzeniowo Śledczym Komendy Miejskiej Policji w Nowym Sączu osobiście lub telefoniczne pod numer lub alarmowy numer policji 997. Na rysunku: Wizerunek sprawcy napadu na placówkę bankową. R e k l a m a Sądeczanin

10 Wydarzenia n o w i n k i k a d r o w e 10 fot. arch. Nowy sternik uzdrowiska Rada nadzorcza Uzdrowiska Krynica Żegiestów (po odwołaniu w styczniu Janusza Ciska) powierzyła stanowisko prezesa tej spółki Jarosławowi Handzlowi, do niedawna członek tej rady, reprezentującemu nadzór właścicielski ministra skarbu. UKŻ dysponuje największą bazą sanatoryjno-leczniczą na Sądecczyźnie. Nowy prezes zapowiedział poszerzenie oferty uzdrowiskowej i powrót popularnej wody Kryniczanki do masowych sieci handlowych. Za najważniejsze zadanie uznał pozyskanie funduszy na modernizację m. in. Starego Domu Zdrojowego, Pijalni Głównej i innych obiektów zdrojowych. J. Handzel ur. w 1963 r. w Nowym Sączu, absolwent I LO im. Jana Długosza w Nowym Sączu i WSP w Krakowie (biologia), studiów podyplomowych (zarządzanie szpitalem, administracja zdrowiem publicznym) w Collegium Medicum UJ oraz w WSB-NLU. Był m.in. dyrektorem szpitala w Nowym Sączu i Wydziału Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Sączu, szefem ZOZ w Rabce i członkiem Zarządu Uzdrowiska Rabka-Zdrój SA. Ostatnio kierował Sądeckim Ośrodkiem Przedsiębiorczości Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych Klub Sądecki. Wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. Starszy cechu Jan First 12 maja ponownie na czele nowosądeckiego środowiska rzemieślników stanął Jan First, właściciel działającego od 1962 r. zakładu elektrycznego w rynku. Starszym Cechu Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości (zrzeszającego 355 wytwórców, mikroprzedsiębiorców i rzemieślników) będzie już na trzecią kadencję. fot. (leś) Pan Janek to znana postać w Nowym Sączu, społecznik z krwi i kości, długoletni radny różnych szczebli, uhonorowany Szablą Kilińskiego. W latach był posłem z ramienia Stronnictwa Demokratycznego. Zawodu elektryka nauczył się w zakładzie elektromechanicznym Stefana Śledzia. Obecnie kieruje radą parafialną przy bazylice św. Małgorzaty. Patronuje, wraz z żoną Anną, czteropokoleniowej rodzinie: dzieciom Małgorzacie i Arkadiuszowi i ich małżonkom, 7 wnuczętom i 2 prawnuczętom (Kacprowi i Weronice). Mówi o sobie, że jest człowiekiem przedwojennym, bo urodził się w Nowym Sączu wczesnym rankiem, 1 września 1939 r., godzinę przed najazdem hitlerowskim na Polskę. Ponadto w skład zarządu Cechu weszli: Andrzej Danek, Krystyna Krzak, Wiesław Leśniak, Andrzej Maciuszek, Andrzej Stawiarski i Wincenty Żygadło. Przewodniczącym komisji rewizyjnej został Tadeusz Szewczyk, a sądu cechowego Marian Leszczyński. Jan First: Rzemiosło ma w Nowym Sączu bogate i piękne tradycje. Pierwsza wzmianka historyczna o sądeckim rzemieślniku prowadzi nas do 1318 roku. Mówi o tym, że Janusz Biały, sądecki rzeźnik, kupił sobie wieś Rajbrot. Nasz cech powstał w kwietniu 1887 roku. Od początku stał się wiodącą organizacją samorządu gospodarczego. Jak podaje prof. Julian Dybiec, w liczącym w owym czasie niewiele ponad mieszkańców mieście liczba osób zajmujących się działalnością gospodarczą oraz członkowie ich rodzin, uczniowie i służba domowa stanowili grupę ponad osób. Minął wiek, zmieniły się czasy, zmieniły stosunki gospodarcze i społeczne, a przecież dziś, po 122 latach, stosując podobne kryteria, mamy podobną sytuację. Z sądeckim rzemiosłem, w ten lub inny sposób, związane jest ok. 10 tys. osób. To więcej niż ilość mieszkańców Nowego Sącza w dniu powstania cechu zbiorowego. To uzasadniony powód do chwały, to dowód, że kontynuujemy w sposób właściwy tradycje naszych przodków i mamy liczący się wkład w gospodarkę naszego regionu. Niekiedy zajęci problemami dnia powszedniego o tym zapominamy, że rzemieślnik to brzmi dumnie. Mimo kłopotów i utrudnień, rzemieślnik cechowy daje gwarancje wysokiej jakości usług. Sądeczanin

11 tekst sponsorowany Bogusław Sonik kandydat do Parlamentu Europejskiego Lista Platformy Obywatelskiej, miejsce nr 3 Bogusław Sonik przed Instytutem Technicznym PWSZ w Nowym Sączu Twój silny głos w Europie! Szanowni Państwo, Zrealizowało się marzenie wielu pokoleń Polaków. Wróciliśmy do grona wolnych krajów budujących swoje państwo w oparciu o najwyższe standardy demokracji. Przystąpiliśmy do Unii Europejskiej, dobrowolnego stowarzyszenia państw, u którego podstaw legły wartości chrześcijańskiej Europy. Jestem dumny, że miałem zaszczyt dzięki Państwa zaufaniu pełnić mandat Posła do Parlamentu Europejskiego. Pełniąc służbę publiczną kieruję się wartościami leżącymi u podstaw europejskiego systemu wartości. Są to: godność osoby ludzkiej, wolność, pokój, sprawiedliwość i solidarność. Jako poseł reprezentujący Małopolskę walczę o interesy Polski i Regionu realizując działania zapewniające bezpieczeństwo, wzrost gospodarczy oraz solidarność europejską. Solidna i silna Europa to gwarancja sukcesu gospodarczego dla Polski, Małopolski i jej mieszkańców. Ochrona zdrowia i dzieci, bezpieczeństwo żywności, zwiększenie potencjału naszego Regionu poprzez wykorzystanie europejskich instrumentów finansowych z zakresu ochrony środowiska, obrona praw człowieka to obszary mojej aktywności na forum PE w latach , którym chciałby się także poświęcić w nadchodzącej kadencji. Proszę Państwa o głos w wyborach do PE Bogusław Sonik Bogusław Sonik przy współpracy z IPN zaprezentował w Parlamencie Europejskim wystawę pt. Wygnańcy, przedstawiająca wojenną i powojenną tułaczkę Polaków; 8 kwietnia br. wystawa została zaprezentowana na Małym Rynku w Krakowie. Bogusław Sonik, prawnik, żonaty, ojciec Jacka i Janeczki. Silnie związany z Małopolską. Pochodzi z rodziny o silnych tradycjach patriotycznych, ojciec był żołnierzem Batalionów Chłopskich. Urodził się, wychował i studiował w Krakowie. Zakładał Studencki Komitet Solidarności (1977), był wiceprzewodniczącym Solidarności w Małopolscy ( ). Internowany w stanie wojennym. Korespondent Radia Wolna Europa. W latach 90. kierował Instytutem Polskim w Paryżu. Pierwszy przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego. Inicjator Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, współtwórca pierwszego polskiego przedstawicielstwa w Brukseli. Dyrektor największego przedsięwzięcia kulturalnego w Polsce - Program Kraków 2000 Europejska Stolica Kultury. Od 2004 r. jest posłem do PE. Działalność na rzecz Małopolski pozwoliła Sonikowi uzyskać wiedze dotyczącą problemów Regionu oraz możliwości i szans jego rozwoju. W 2009 roku uznany za jednego z najlepszych polskich posłów do Parlamentu Europejskiego. Odwiedź: Sądeczanin 11

12 Wydarzenia L w ó w u h o n o r o w a ł N o w y S ą c z Złotą Odznaką Za zasługi dla Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej odznaczono prezesa nowosądeckiego oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Bolesława Biłowusa. Odznaczenie wręczono we Lwowie podczas uroczystości 20-lecia Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej (TKPZL). Jest dowodem aktywności sądeckiego środowiska ludzi z kresowym rodowodem, symbolem wdzięczności za kultywowanie lwowskiej tożsamości, czego przykładem jest np. urządzona w Akademickim Liceum i Gimnazjum im. Króla Bolesława Chrobrego Izba Lwowska im. dr. Jerzego Masiora. Spotkanie we Lwowie zwieńczyła msza św. odprawiona w katedrze przez metropolitę Mieczysława Mokrzyckiego, metropolitę lwowskiego wystawa dorobku polskich artystów plastyków i złożenie wieńców pod pomnikami Adama Mickiewicza i Tarasa Szewczenki. Było też manifestacją polskości Polaków z okręgu lwowskiego i tych, których zakręty historii przywiodły w obecne granice Rzeczpospolitej. TKPZL (mające siedzibę w lwowskim rynku pod numerem 17) pod przewodnictwem prezesa Emila Legowicza wyrosło na potężną i prężną organizację. Ma 22 oddziały (od Rawy Ruskiej i Wielkich Mostów po Borysław i Stryj), zrzesza członków. Prowadzi zespoły artystyczne, chóry, grupy przedszkolne, sekcje kulturalno-oświatowe. Naszym marzeniem jest otwarcie Domu Polskiego we Lwowie, ośrodka integracyjnego Polaków po obu stronach dzisiejszej granicy mówi Emil Legowicz. (l); fot. arch. Rektor sądeckiej PwsZ nie ma ambicji zmienienia losów świata Skąd wezmą wkład własny? pomoc w budowie Instytutu Kultury Fizycznej zaapelował do rzą- O du i samorządu wojewódzkiego prof. Zbigniew Ślipek, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu na spotkaniu z przedstawicielami Ministerstwa Edukacji Narodowej (15 maja br.). Społeczność akademicka sądeckiej uczelni, która w zeszłym roku świętowała jubileusz 10-lecia, ostrzyła sobie zęby na spotkanie z minister Barbarą Kudrycką. W ostatniej chwili pani minister odwołała swój przyjazd do Sącza, zastępował ją Andrzej Kurkiewicz, dyrektor departamentu organizacji szkolnictwa wyższego MEN. Za stołem prezydialnym siedział także eurodeputowany Bogusław Sonik, a w pierwszym rzędzie wicemarszałek Małopolski, Leszek Zegzda, starosta Jan Golonka, poseł Andrzej Czerwiński i pomniejsi notable sądeccy. Sonik i Zegzda kandydują do Parlamentu Europejskiego z listy PO, ale to spotkanie nie miało charakteru wiecu wyborczego. Wobec zapełnionej do ostatniego miejsca studentami pięknej auli Instytutu Technicznego przy ul. Zamenhofa prof. Ślipek przedstawił uczelnię. Zajęliśmy 10 miejsce wśród 35 państwowych wyższych szkół zawodowych w ostatnim rankingu miesięcznika edukacyjnego Perspektywy, co jest dobrą pozycją do walki o podium mówił rektor, a studenci bili brawo. Misją naszej uczelni nie jest zmienianie losów świata, ale jesteśmy katalizatorem rozwoju regionalnego dodał prof. Ślipek i oklaski przeszły w owacje. Aktualnie sądecka PWSZ zapewnia wykształcenie I stopnia (studia licencjackie) w 5 instytutach (ekonomiczny, języków obcych, pedagogiczny, techniczny i zdrowia) na 11 kierunkach, w 35 specjalnościach; kadra liczy 308 osób (połowa na podstawowych etatach), a studentów stacjonarnych i niestacjonarnych oraz słuchaczy studiów podyplomowych jest ponad 4 tys. Przed uczelnią stoi olbrzymie wyzwanie: budowa Instytutu Kultury Fizycznej. Miasto ofiarowało działkę na ten cel w dzielnicy Wólki (dawne obiekty klubu sportowego Start ), Urząd Marszałkowski zapewnił 24 mln zł środków unijnych z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, dla dopełnienia montażu finansowego inwestycji potrzeba, bagatela 8 mln zł (25 proc. kosztów inwestycji) na tzw. wkład własny. Jesteśmy prężną, ale małą uczelnią, nie posiadamy majątku na sprzedaż i nie mam skąd wziąć tych pieniędzy mówił prof. Ślipek. Dyrektor Kurkiewicz stwierdził, że w podobnej sytuacji jest większość państwowych uczelni i tu potrzeba systemowego rozwiązania, nad czym rząd usilnie pracuje. Na konferencji prasowej wicemarszałek Zegzda mówił, że samorząd wojewódzki nie pozostawi sądeckiej uczelni samej sobie, ale też na jakieś specjalne preferencje nie może ona liczyć, gdyż zarząd województwa ma na głowie 4 PWSZ: w Nowym Sączu, Nowym Targu, Oświęcimiu i Tarnowie i wszędzie prowadzone są inwestycje. Kto szybko daje, ten dwa razy daje przypominał starosta Golonka, którego też dostał od żaków należą mu porcję braw. 12 Sądeczanin (s), fot. HSZ

13 Wydarzenia Hospicjum coraz bliżej Dziękuję serdecznie... Teren, na którym niebawem ruszą prace budowlane, poświęcił kapelan środowiska niepełnosprawnych, ks. Stanisław Olesiak, w asyście księży: Andrzeja Jeża, Antoniego Koterli i Józefa Wojnickiego. Ze strony Stowarzyszenia stosowne dokumenty podpisała dr Zofia Kubisz-Pajor. Nie będę ukrywał pewnego wzruszenia, jakiego doznałem podczas tej skromnej, ale podniosłej uroczystości. Oto zwieńczone zostały nasze wielomiesięczne starania, teraz już pozostaje nam wystąpić o formalne pozwolenie na budowę i zabrać się ostro do roboty. Sądeczanin od początku towarzyszył naszej inicjatywie. Dlatego na tych łamach pragnie specjalnie podziękować prezydentowi Ryszardowi Nowakowi za silne wsparcie, życzliwy patronat i konkretny wkład w realizację tego dzieła: nieodpłatne przekazanie działki pod budowę obiektu. Dziękuję wszystkim ludziom dobrej woli, którzy przyczyniają się do urzeczywistnienia tak potrzebnej w mieście i regionie placówki. Dziękuję architektom, Mariuszowi Mikulskiemu i Witoldowi Królowi za sporządzenie projektu hospicjum, Jerzemu Wituszyńskiemu za wykonanie prac geodezyjnych, dziękuję Maciejowi Kurpowi i Mieczysławowi Kaczwińskiemu organizatorom akcji Ziarnko Gorczycy oraz Gabrieli Szczerkowskiej komendantowi sądeckiego oddziału Strzelca za pomoc Tereny pod hospicjum poświecił ks. Stanisław Olesiak Nieprzypadkowo w dniu urodzin papieża Jana Pawła II, 18 maja przy ul. Nawojowskiej 155 w Nowym Sączu prezydent Ryszard Nowak uroczyście przekazał działkę pod budowę stacjonarnego hospicjum. 89 lat temu przyszło na świat życie, które stało się Dobrem Polski i świata. Mam nadzieję, że również takim dobrem, w naszej sądeckiej skali, będzie placówka hospicyjna. Podpisanie dokumentu o przekazaniu terenu pod budowę hospicjum w gromadzeniu środków finansowych na ten wspaniały cel. Jestem pod wrażeniem szerokiego odzewu, jaki w ostatnich miesiącach towarzyszy planom budowy hospicjum. Nie spodziewałem się aż tylu gestów poparcia i pomocy. Długa jest lista darczyńców, dzięki którym zgromadziliśmy na naszym koncie pokaźną już kwotę. Wspomagają nas inne stowarzyszenia, instytucje, firmy, zespoły regionalne, które na początku maju zorganizowały specjalny koncert dochód zasilił nasze konto. Sowity plon przyniosła żonkilowa akcja Pola nadziei. Na końcu dziękuję koleżankom i kolegom z Towarzystwa Przyjaciół Chorych Sądeckie Hospicjum (a szczególnie dr Zofii Kubisz-Pajorowej, Krystynie Słaby-Karkoszce, Halinie Habie, Dominice Kroczek), bez których nie byłoby tej inicjatywy. Wszyscy jesteście naszym bezcennym skarbem, dzięki któremu hospicjum w tym miejscu stanie szybko i za kilkanaście miesięcy otworzy swoje podwoje. To wielka sprawa dla naszego miasta: ludzie chorzy i ich rodziny nie pozostaną bez pomocy i opieki w jakże trudnym, ostatnim okresie swojej ziemskiej wędrówki. Dzięki Wam wszystkim nie będą samotni. Będą mogli ostatni okres życia przeżyć z godnością, bez strachu i bólu. Roman Porębski, Prezes Sądeckiego Hospicjum ; fot. (leś) Sądeczanin 13

14 Gospodarka szew Polgraph sa sgl Carbon Polska orły z Biegonic W czasach rozlewającego się kryzysu gospodarczego miła wiadomość dotarła z Warszawy. Spółka SGL Carbon Polska, posiadająca fabryki w Nowym Sączu i Raciborzu, została uznana przez kapitułę nagrody Orzeł Rzeczpospolitej (przyznawanej przy okazji ogłoszenia przez prestiżowy dziennik Listy 500 największych polskich przedsiębiorstw) za najlepszą i najefektywniejszą firmę 2008 roku spośród przedsiębiorstw produkcyjnych. SGL Carbon (dawniej Polgraph i SZEW) odegrała i odgrywa ważną rolę w życiu regionu sądeckiego. Przez zakłady w Biegonicach, kierowane przez długie lata ( ) przez wybitnego menedżera dr. Mirosława Lebiedziejewskiego, przewinęło się wielu fachowców, którzy obejmowali później odpowiedzialne stanowiska w przemyśle i sektorze publicznym. Stąd wyszli m.in. b. senator i rektor WSB-NLU dr Krzysztof Pawłowski, b. wojewoda Józef Jungiewicz, b. prezes Sądeckich Wodociągów Zbigniew Kowal. SZEW budowały bloki mieszkalne, wspierały kulturę (do dziś utrzymują zespół regionalny Dolina Dunajca ), wyposażały szpital. Są ważną częścią współczesnego oblicza Sądecczyzny. Kapituła nagrody brała pod uwagę wskaźniki określające efektywność firm, ich stabilność oraz zdolność do rozwoju. W przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych liczyła się przede wszystkim rentowność kapitałów własnych, EBITDA (wynik operacyjny powiększony o amortyzację) i dynamika przychodów na jednego zatrudnionego. W ocenie dynamiki rozwoju uwzględniony został wzrost przychodów oraz intensywność inwestowania. Studiując wyniki finansowe SGL Carbon Polska najbardziej przemawia do wyobraźni dynamika przychodów i czystego zysku Powstające w Nowym Sączu (i w Raciborzu) wyroby węglowografitowe znajdują zastosowanie w przemyśle stalowym, aluminiowym, chemicznym metalurgicznym i komputerowym a także w produkcji półprzewodników i w technice kosmicznej (korzysta z nich NASA), Pierwszy z lewej A. Hotloś. 14 Sądeczanin

15 Początki firmy sięgają roku 1960, kiedy to powstały Sądeckie Zakłady Elektro-Węglowe. Pierwszymi dyrektorami byli Eryk Mokrosz ( ) i Franciszek Piotrowski ( ). Produkcję rozpoczęto w 1965 roku. Najpierw były to masy i elektrody węglowe, potem elektrody grafitowe i wyroby drobne. Tamten romantyczny okres pamiętają pracownicy o najdłuższym staż: mistrz utrzymania ruchu Jerzy Jawor (blisko 45 lat pracy), kierownik obróbki termicznej Zygmunt Kosakowski (blisko 44 lata) i specjalista ds. kadrowo-administracyjnych Józef Jasiński (ponad 42 lata). Zmiany, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 roku, doprowadziły do przekształcenia dotychczasowego przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną skarbu państwa, co nastąpiło 11 marca 1991 r. Spółka została wpisana do rejestru handlowego pod nazwą Polgraph SA. Kolejny rozdział w dziejach firmy otworzyła sprzedaż akcji Bankowi Handlowemu w Warszawie, który stał się właścicielem 88,9% akcji spółki. Pozostałe akcje nabyli pracownicy. 1 września 1995 roku właścicielem Polgraphu stał się światowy lider na rynku materiałów z węgla i grafitu, koncern SGL Carbon AG, który odkupił od Banku Handlowego SA większościowy pakiet akcji spółki. Z tym dniem rozpoczął się proces integracji spółki ze strukturami SGL Carbon Group. W tym czasie SGL Carbon AG podpisał umowy ze związkami zawodowymi, określające m.in. zasady polityki kadrowej i gospodarczej. Koncern Gospodarka reprezentował główny szef Robert Koehler, zaś związkowców Antoni Kościółek z Solidarności i Renoald Sokołowski z OPZZ. Umowa zapewniła stabilizację zatrudnienia, choć nie obeszło się bez pewnych redukcji kadrowych. 1 lipca 1996 roku spółka przyjęła nazwę SGL Carbon SA w Nowym Sączu, analogicznie do stosowanego w koncernie nazewnictwa. Bezpośrednim szefem zakładu w Nowym Sączu został wtedy Franz Berger. Z biegiem lat firma przeszła kurację odchudzająca. Urząd Miasta odkupił 60 arów, prywatna firma - przychodnię zakładową, sprzedano też inne budynki. Trudnym dla sądeczan momentem była fuzja z bliźniaczym zakładem w Raciborzu, gdzie formalnie przeniesiono siedzibę spółki. Kominy już nie trują w transporcie oraz technice medycznej i laboratoryjnej. SGL Group The Carbon Company jest czołowym na świecie producentem w tej branży, zatrudnia 6 tys. pracowników w 39 zakładach na trzech kontynentach (Europie, Ameryce Północnej i Azji). Siedziba centrali znajduje się w Wiesbaden w Niemczech. Roczna sprzedaż wyrobów całego koncernu przekracza 1,6 mld euro. Firma jest międzynarodowa nie tylko w sferze zarządzania (personel kierowniczy tworzą fachowcy z Niemiec, USA,Włoch, Francji, Hiszpanii, Kanady i Polski), ale i pod względem obecności na światowym rynku, albowiem jej sieć sprzedaży i dystrybucji obejmuje 100 krajów. Dziś przedsiębiorstwo należy do wiodących producentów wyrobów z węgla i grafitu. Są to przede wszystkim węglowe, półgrafitowe i grafitowe bloki katodowe do pro- Sądeczanin 15

16 Gospodarka Pierwszą decyzję lokalizacyjną o umiejscowieniu zakładu w Biegonicach podjęła Wojewódzka Komisja Planowania Gospodarczego w Krakowie w 1952 r. w ramach uprzemysłowienia doliny Dunajca; przemawiały za tym następujące czynniki: bliskie źródła zaopatrzenia w energię elektryczną (Rożnów, Czchów), dobre zaopatrzenie w wodę, duże nadwyżki siły roboczej w pow. nowosądeckim, odpowiednie warunki geologiczne, dobrze rozwinięta sieć szkolnictwa (wykształcone kadry). Wkrótce jednak decyzję anulowano, budowę przeniesiono w rejon Dąbrowy Tarnowskiej, gdzie inwestycję skreślono z planu. Do pomysłu budowy zakładu w Biegonicach (z docelowym zatrudnieniem 2 tys. pracowników) powrócono pod koniec lat dukcji aluminium, węglowe, półgrafitowe i grafitowe wykładziny do wielkich pieców i pieców elektrycznych a także elektrody węglowe używane do produkcji fosforu i krzemu. Kolejna grupa wyrobów to grafity specjalne, w których największy udział stanowi tworzywo do produkcji baterii litowo jonowych wykorzystywanych m. in. w telefonach komórkowych i laptopach. Grafitowe ślizgi wytwarzane w SGL Carbon Polska kupują producenci napędów lokomotyw i tramwajów. Około 90 proc. wyrobów trafia na eksport. Wyroby spółki kupują najwięksi producenci stali i aluminium z Brazylii, Argentyny, Kanady, Egiptu po Norwegię, Japonię Tajwan i Australię. W kraju głównymi odbiorcami są Huta Arcelor-Mittal Warszawa Huta Zawiercie, Huta Częstochowa oraz Huta Stalowa-Wola. Firma zatrudnia ok. tysiąca pracowników. Połowa z nich pracuje w zakładzie w Nowym Sączu, druga połowa w podobnym zakładzie w Raciborzu. Firma w ostatnich 3 latach na inwestycje (nowoczesne maszyny, technologie, ochronę środowiska) przeznaczyła 50 mln euro. Zainstalowała urządzenia technologiczne stwarzające możliwość produkcji wyrobów na najwyższym światowym poziomie, wdrożyła nową filozofię zarządzania, a także kontrolling i komputeryzację przedsiębiorstwa, obniżyła radykalnie koszty produkcji, dostosowała system finansowy i księgowy do standardów europejskich. SGL Carbon Polska (2008) Dzięki modernizacji i szybkiemu opanowaniu skomplikowanych procesów produkcyjnych (wytwarzanie niektórych produktów wymaga wielotygodniowej obróbki w najwyższych temperaturach) sądeckie i raciborskie bloki katodowe, a zwłaszcza wyłożenia wielkich pieców uzyskały najwyższą markę. Konkurencja w tej branży na światowym rynku jest ostra, więc by dotrzeć do ograniczonego kręgu odbiorców i znaleźć się na stałej liście Przychody ze sprzedaży:...1 mld 33 mln zł; zmiana przychodów ze sprzedaży:... 45,5 proc.; zysk brutto: ,7 mln zł; zysk netto: ,5 mln. zł; aktywa mln zł; kapitał własny: mln zł; ROA (stopa zwrotu z aktywów relacja wyniku finansowego netto do aktywów jednostki na koniec roku obrotowego):...13,10 proc. Sądeczanin

17 Gospodarka Kryzys zagrożenie i szansa Prezes firmy, Andrzej Hotloś: Naszym atutem jest jakość. Nie wystarczy tylko spełnienie wymagań technicznych. Wykładzina pieca musi rzeczywiście służyć bezawaryjnie 15 lat, a elektrody dla przemysłu aluminiowego 5 8 lat. Utrzymanie tego standardu to najlepsza gwarancja utrzymania klientów. Jesteśmy optymistami. Mimo odczuwanego na świecie kryzysu ekonomicznego nie many wątpliwości, że spowolniona ostatnio koniunktura na elektrody węglowe, katody, i wykładziny piecowe dla hut stali i aluminium wróci. Ważne jest abyśmy do ożywienia gospodarczego byli dobrze przygotowani. Miniony 2008 rok był dla sądeckich i raciborskich zakładów spółki najlepszy w historii. Rekordowe przychody, przekraczające miliard złotych trudno będzie obecnie zwiększać w podobnie imponującym tempie. Nie da się zapewne utrzymać inwestycji i rozwoju firmy na dotychczasowym poziomie, który poczynając od 2004 roku przyniósł wzrost zatrudnienia w krajowych zakładach SGL Group Polsce do tysiąca osób. Musimy nieco skorygować liczbę zatrudnionych, dostosowując ją do poziomu zamówień, chroniąc przy tym najlepszych fachowców. Kryzys będzie już wkrótce sprawdzianem dla najgroźniejszych konkurentów z Japonii czy Ameryki. Może się więc okazać szansą dla ambitnych polskich zakładów SGL Carbon. Dlatego już dziś warto myśleć o dalszej ekspansji. *** Andrzej Hotloś, lat 46, absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie (ekonomika i organizacja handlu zagranicznego) z 1987 r. Tuż po studiach podjął pracę w ówczesnych Sądeckich Zakładach Elektro-Węglowych, które po przekształceniach nazywają się dziś SGL Carbon Polska S.A. Przeszedł wiele ważnych stanowisk w tej firmie (od działu planowania po służby finansowe), od 2004 r. jest jej prezesem. Dokształcał się także w London Business School i instytucie IMD w Szwajcarii (High Performance Leadership). dostawców trzeba oferować produkty ponadstandardowej jakości. Dziś SGL Carbon Polska jest jednym z filarów koncernu SGL Group. Ma ugruntowaną pozycję rynkową wśród najlepszych producentów z Japonii, USA i Europy. Odzwierciedleniem ogromnego postępu, który dokonał się w ostatnich latach oraz doskonałych wskaźników ekonomiczno-finansowych są liczne nagrody i wyróżnienia. Jest to efekt wysiłku całej załogi, która bardzo szybko przystosowała się do nowych warunków ekonomicznych oraz nowoczesnych systemów zarządzania, dzięki czemu możliwe było stworzenie mechanizmów ciągłego doskonalenia produkcji, procesów i obniżki kosztów wytwarzania. W swym obszarze działania firma jest znakomicie zintegrowana z rynkiem Unii Europejskiej i ma ugruntowaną pozycję na rynku światowym. Jerzy Leśniak; Fot. Jerzy Leśniak, Piotr Nowak ( Rzeczpospolita ), arch. Sądeczanin 1

18 Gospodarka Dzięki inwazji klientów ze słowacji w sądeckich sklepach nie widać kryzysu gospodarczego słowacy w handlowym raju 18 Forpoczty zmian pojawiły się w połowie stycznia. Nagle przy ludziach idących chodnikami w Nowym Sączu masowo zaczęły zatrzymywać się auta z obcymi rejestracjami. Przez opuszczone szyby z ich wnętrz dobiegały pytania. To Słowacy łamaną polszczyzną dopytywali się o drogę do Reala. Wkrótce w naszych sklepach zaroiło się od przybyszów. Całe rodziny uważnie lustrowały półki, z zapałem przeliczając ceny na niebieskich eurokalkulatorach. To rząd słowacki wyposażył w taki przyrząd każde z miliona gospodarstw domowych. Rozdawano je bezpłatnie w ramach akcji oswajania obywateli z nową walutą. Bowiem od 1 stycznia 2009 r. nasi sąsiedzi zza miedzy zamiast koron zaczęli używać euro. Oto w 16. rocznicę odzyskania niepodległości Słowacja została 16. członkiem eurolandu. Weszła do tej strefy jako drugie po Słowenii - państwo postkomunistyczne oraz pierwsze z Grupy Wyszehradzkiej. Nagle Słowacy otrzymali do dyspozycji twardą walutę. A ponieważ akurat u nas pojawiło się spowolnienie gospodarcze i złotówka mocno straciła na wartości wobec euro, ceny w naszym kraju zrobiły się atrakcyjne dla obywateli ościennego państwa. Nastąpił gwałtowny zwrot w wymianie handlowej pomiędzy naszymi krajami. Jak nożem uciął Polacy przestali jeździć po zakupy na Słowację, a na nasze sklepy rozpoczął się najazd Słowaków, którzy szybko zorientowali się, gdzie jest taniej i poczuli się jak paniska. Rekompensata ubytków Gdyby sklepy w Nowym Sączu opierały się na zakupach czynionych wyłącznie przez polskich klientów, to pewnie by odczuły istotny spadek obrotów spowodowany spowolnieniem gospodarczym w naszym kraju i zmniejszeniem się ilości gotówki w kieszeniach rodaków. Potencjalne spadki w poważnym stopniu zrekompensowane zostały jednak za sprawą pieniędzy Słowaków. Przed sądeckim Realem oraz pobliskim centrum handlowym Merkury zwłaszcza w piątki i soboty parkują liczne słowackie auta, a niekiedy widuje się nawet autokary, które przywożą pasażerów wcale nie w celach turystycznych, lecz wyraźnie handlowych. Ci z autokarów mówi Rafał Kogut, zastępca kierownika Centrum Budowlanego Merkury Market najpierw oglądają, przeliczają ceny na kalkulatorach, notują, a potem przyjeżdżają na zakupy już prywatnymi samochodami. Słowacy może nie pokrywają w całości ubytków, wynikających ze zmniejszającej się siły nabywczej Polaków, ale na pewno uzupełniają je w znacznym stopniu. Zdarzają się też więksi kontrahenci, jak np. deweloper, który buduje trzy bloki w okolicach Bardejova i zaopatruje się u nas w materiały budowlane i elementy wyposażenia mieszkań. Podobnie jest w Centrum Materiałów Budowlanych Ramex, o czym opowiada jego pracownik Sebastian Wiśniewski: Ramex ma filię w Preszovie na Słowacji i Słowacy kupujący w Nowym Sączu opowiadają, że w Polsce ceny są średnio o 50 procent niższe niż u nich. A na niektórych materiałach przebitka wynosi nawet 100 procent! Styropian to kupują w dziesiątkach kubików, a opłaca im się przyjeżdżać nawet po cegieł. Co do kryzysu w Polsce, to owszem, mówi się o nim, ale po zakupach detalicznych budowlanki dokonywanych przez Polaków tego nie widać. Na pewno jednak zmalała sprzedaż hurtowa, bo inwestorzy w obawie przed kryzysem przyhamowali z budowami. Są jednak i tacy Polacy, którzy nadal ku- Sądeczanin

19 pują dużo. To nasi biznesmeni, którzy zwietrzyli interes i wożą towar na Słowację, sprzedając tam po cenach nieco niższych niż tamtejsze sklepowe. Dawniej taki handel obwoźny byłby uznany za spekulację, ale dzisiaj zarabianie na różnicy cen nie jest zabronione i nazywane jest po prostu zwykłą przedsiębiorczością. U nas szczyt opowiada Zuzanna Maceluch, kierowniczka salonu meblowego Abra w Galerii Merkury był w lutym, ale wszystko zależy od kursu euro. Jeśli osiąga 4,50 zł, to Słowacy kupują więcej, a jeśli spada do 4,30, to mniej. Na pewno w jakimś stopniu podratowali obroty w naszym sklepie, ale nie do końca. Cennik po słowacku Słowacy kupujący w Nowym Sączu opowiadają, że w Polsce ceny są średnio o 50 procent niższe niż u nich. A na niektórych materiałach przebitka wynosi nawet 100 procent! W Galerii Merkury znajduje się kantor walutowy, w którym zasiada Karolina Cecur. Mówi, że od początku roku wymiana euro na złotówki zwiększyła się u niej nawet trzykrotnie. Wzrost jest zasługą Słowaków, którzy w weekendy robią zakupy na potęgę. Właśnie z myślą o nich na początku kwietnia kantor otworzono także w pobliskiej Hali Gorzkowskiej. Jego obroty stale rosną: o ile na początku po sobocie odstawiano do banku tysiąc euro, to wkrótce i po kilkanaście tysięcy. Ze Starej Lubowli do Nowego Sącza jest 68 km; fot. HSZ Słowacy skwapliwie kupują artykuły spożywcze, chemię gospodarczą, materiały budowlane, elementy wyposażenia mieszkań, sprzęt AGD i RTV, ale do ubrań garną się mniej. O ile jeszcze, jak twierdzi ekspedientka Magdalena Krok, wpadają całymi rodzinami do salonu obuwniczego Prima Strada w Pasażu Gorzków i każde z nich wychodzi w nowych butach, to już w pobliskiej hurtowni ciuchów Janan przy ul. Wiśniowieckiego zostawiają tylko drobne, jakie zostaną im po zakupach po sąsiedzku w hurtowni mięsnej Drobeksan. Bo tam rozwijają się na większą skalę. Na ścianie wisi już nawet drobiazgowy cennik ze słowackimi nazwami wszystkich produktów. Grzegorz Wojsław, jeden z kierowników w Drobeksanie, objaśnia: Zaczynają kupować, gdy kurs euro osiąga powyżej 4 zł. Pojawiają się zarówno klienci detaliczni, jak i hurtowi. Ci drudzy pewnie robią zakupy do restauracji, sklepów, może na wesela, ale nie wnikamy w to. Rekordziści potrafią jednorazowo wywieźć nawet pół tony. W pewnym stopniu zastępują polskich klientów, którzy teraz kupują nieco mniej. Kupują nawet skody A jak już wszystko załadują, to nie zapominają zatankować. Jest to obowiązkowy punkt programu każdej wyprawy Słowaka do Polski. Maksymilian Węglarz ze stacji Bliska przy al. Piłsudskiego podaje, że na każdym litrze paliwa nabranego w Polsce Słowak zyskuje około złotówki. I ciągnie, że tankują zawsze nie tylko do pełna, ale także na zapas do kanistrów, a nawet beczek. Co tydzień podjeżdża np. jeden, który w 200- litrowych beczkach jednorazowo zabiera tysiąc litrów, aż pojazd ugina się na oponach z obciążenia. Bywają dni, że na 10 klientów aż Maksymilian Węglarz ze stacji Bliska przy al. Piłsudskiego podaje, że na każdym litrze paliwa nabranego w Polsce Słowak zyskuje około złotówki. 9 to Słowacy. Ustawiają się w takie kolejki, że polscy kierowcy wnerwiają się, iż muszą czekać. Pracownicy stacji opowiadają, że już na Bliską Słowacy podjeżdżają niepospolicie obładowani. Niektórzy zawartość i 4 wózków z hipermarketu potrafią upchnąć do osobowego. W ich samochodach widuje się nawet worki z ziemią do kwiatów! Dochodzi już nawet do takiego paradoksu, że Słowacy przyjeżdżają do Polski nawet po skody! To, że nabywanie przez nich w Nowym Sączu samochodów tej czeskiej marki nie należy do rzadkości, potwierdza Rafał Aksamit z salonu Autoremo. Powiada, że różnica w cenie na korzyść Polski wynosi ok. 20 procent. A trzeba wiedzieć, że przeciętne wynagrodzenie na Słowacji wynosi ok. 550 euro, czyli niewiele ponad 2000 zł, a zatem jest niższe niż w Polsce. A auta droższe Aby ktoś zyskał, ktoś inny musi stracić. Po wprowadzeniu euro na Słowacji nastąpił krach słowackiego handlu żyjącego dotąd z Polaków. Ponadto Słowacy, zaopatrujący się w towary w Polsce, przestali wydawać pieniądze u siebie w kraju. Nastąpiła więc emigracja popytu ze Słowacji do Polski. W lutym bezrobocie wzrosło tam do poziomu niespotykanego od lat blisko 10 procent Ale to już nie nasze zmartwienie, choć temat na zupełnie inną opowieść. Ireneusz Pawlik; Fot. (IrP) Sądeczanin 1

20 Gospodarka Ludzie z głową Dacze samobieżne Włodzimierz Dunikowski twierdzi, że jego sądecka Wypożyczalnia Przyczep i Samochodów Kempingowym była pierwszym przedsięwzięciem tego rodzaju w Polsce. Zanim Dunikowski założył w Nowym Sączu wypożyczalnię pojazdów kempingowych próbował szczęścia w paru innych branżach. 20 Po ukończeniu towaroznawstwa na Akademii Ekonomicznej w Krakowie nigdy nie pracował w wyuczonym zawodzie. Bowiem jeszcze podczas studiów zajął się biznesem. Najpierw było to krawiectwo. Szył odzież, którą sprzedawano potem w markowych sklepach krakowskich na samym Rynku i przy prestiżowej ul. Floriańskiej. Potem wyspecjalizował się w kaletnictwie, dostarczając handlowcom kurtki skórzane. Kiedy w końcu dotarła do niego znana prawda, w myśl której deko handlu jest bardziej opłacalne od kilograma produkcji, sam został sklepikarzem odzieżowym. Zaprzęg pod Łukiem Triumfalnym Ale ostatecznie przeważyła pasja karawaningowa i postanowił sprawdzić, czy utrzyma się z tego, co lubi. Bo sam ukochał podróżowanie po świecie z własnym dachem nad głową wleczonym na kółkach. Pierwszą przyczepę kempingową nabył w 1999 r. Nie był to popularny polski wyrób z Niewiadowa, który pamiętamy bardziej jako ruchome fast foody z pieczonymi kurczakami lub zapiekankami, lecz używany belgijski. Musiała to być spora rzadkość, bo gdy zapomniał już jego nazwy i po latach próbował odszukać producenta w internecie, żadną miarą nie udało mu się odnaleźć. Pierwsza wyprawa, podczas której nie musiał troszczyć się o nocleg, wiodła do samego Paryża. Siłę pociągową stanowił fiat multipla z deskami surfingowymi na dachu. Kiedy tym zaprzęgiem wjechał na 8- pasmowe rondo pod Łukiem Triumfalnym, to musiał je okrążyć ze cztery razy zanim udało mu się zjechać w pożądanym kierunku. Biwakowali w Lasku Bulońskim. Potem było wiele wyjazdów, a najmniej banalnym był wypad na Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Turynie w 2006 r., gdzie Dunikowscy rodzinnie kibicowali Małyszowi. Ewa, żona Włodzimierza, napisała nawet reportaż o tej wyprawie do pisma Caravaning Ekspert. Justynie Kowalczyk na olimpiadzie kibicować raczej już nie będą, bo w przyszłym roku odbędzie się ona za Atlantykiem w Vancouver w Kanadzie. Gdy byli na igrzyskach w Turynie nocami temperatura spadała do minus 20 stopni. Nie wszystkie, ale wiele kamperów przystosowanych jest do zimowania. Dunikowski nieraz z synem jechali wieczorem pod Jaworzynę, nocowali na parkingu, a rano pierwsi meldowali się pod kolejką linową. I kiedy oni szusowali już w dół, pod wyciąg dopiero napływali narciarze, którzy musieli dojeżdżać i tłoczyć w kolejkach. Kampery z garażami Wypożyczalnię założył w 2002 r. Zaczynał od jednego kampera marki Adriatic 570. Bo z pojazdami tego typu jest tak, że producenci biorą z koncernów samochodowych półprodukty, czyli podwozia z szoferkami i na tym fundamencie dobudowują pomieszczenia kempingowe. Obecnie Dunikowski dysponuje flotyllą 7 samobieżnych kamperów plus trzema przyczepami kempingowymi. Wynajęcie kampera kosztuje zł za dobę plus VAT, przyczepy zł plus VAT. Właściciel zapewnia, że zwłaszcza poza sezonem da się utargować przystępną cenę. To drogi interes. Ceny kamperów zaczynają się od 30 tys. euro wzwyż, dochodzi do tego akcyza od luksusu w wysokości 19,6%. W sumie nowy wóz kosztuje ponad 200 tys. zł. Poważne wydatki na ruchomości sprawiają, że na razie nie stać go na nieruchomość. A przydałby się garaż o wielkości niewielkiego hangaru. Tymczasem cały sprzęt parkuje pod chmurką. W domkach na kółkach jest łazienka, telewizor, a nawet garaż na quada Kampery już nie są takie niewymyślne jak kiedyś. Teraz produkuje się wypasione. Łazienki, wysuwane ze ścianek telewizory z DVD, anteny satelitarne, które działają nawet podczas jazdy. Każdy wyposażony w bagażnik na rowery, a są i takie, które w przepastnych wnętrzach kryją garaże na skutery, motocykle crossowe czy quady. Właściciel zapewnia, że nie zdarzają się przypadki demolowania, bo klientelę ma na poziomie, przeważnie z wielkich miast: Warszawy, Sądeczanin