DIAGNOZA I OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO WRAZ Z UWARUNKOWANIAMI ROZWOJU MIASTA I GMINY BRZOZÓW

Transkrypt

1 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA GMINY BRZOZÓW DIAGNOZA I OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO WRAZ Z UWARUNKOWANIAMI ROZWOJU MIASTA I GMINY BRZOZÓW TOM I Brzozów 2000

2 I. INFORMACJE WPROWADZAJĄCE ZADANIA STUDIUM: PODSTAWA FORMALNO PRAWNA SPORZĄDZENIA STUDIUM ORGAN SPORZĄDZAJĄCY STUDIUM STRUKTURA OPRACOWANIA STUDIUM WYKAZ PODSTAWOWYCH MATERIAŁÓW WEJŚCIOWYCH... 7 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY BRZOZÓW PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE BRZOZÓW PołoŜenie administracyjne PołoŜenie geograficzne CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW KLIMATYCZNYCH Wprowadzenie Temperatura powietrza WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA WARUNKI TOPOKLIMATYCZNE RZEŹBA TERENU BUDOWA GEOLOGICZNA STRATYGRAFIA SUROWCE MINERALNE I BUDOWLANE III. ZASOBY I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO WARUNKI WODNE Wody powierzchniowe Stan sanitarny wód powierzchniowych Wody podziemne Stan sanitarny wód podziemnych SZATA ROŚLINNA Lasy Zespoły łąkowe Zespoły synantropijne ŚWIAT ZWIERZĘCY IV. OCENA STANU FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO,UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE I EKOLOGICZNE WPROWADZENIE PROPONOWANY EKOLOGICZNY SYSTEM OBSZARÓW CHRONIONYCH SYSTEM POWIĄZAŃ PRZYRODNICZYCH NA OBSZARZE GMINY ZAGROśENIA, ZANIECZYSZCZENIA I DEGRADACJA ŚRODOWISKA GŁÓWNE PROBLEMY WYNIKAJĄCE Z UWARUNKOWAŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO V. OCENA STANU FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO WRAZ Z UWARUNKOWANIAMI RYS HISTORYCZNY I WPŁYW TRADYCJI NA WSPÓŁCZESNY KSZTAŁT GMINY I MIASTA

3 2. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA (ANALIZA OSADNICTWA PRADZIEJOWEGO I ŚREDNIOWIECZNEGO NA TERENIE MIASTA I GMINY BRZOZÓW) ZACHOWANA HISTORYCZNA ZABUDOWA W MIEŚCIE BRZOZOWIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ZACHOWANEJ HISTORYCZNEJ ZABUDOWY NA OBSZARZE WIEJSKIM GMINY KAPLICZKI, FIGURY I KRZYśE HISTORYCZNE ZAŁOśENIA ZIELENI I ZIELEŃ URZĄDZONA POMNIKI PRZYRODY I OKAZY DRZEW ORAZ ICH SKUPISKA STANOWIĄCE DOMINANTY PRZESTRZENNE W KRAJOBRAZIE WALORY KRAJOBRAZOWE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH NA OBSZARZE GMINY BRZOZÓW OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Strefa ochronna (otulina) czarnorzecko - strzyŝowskiego parku krajobrazowego.47 Wschodnio-beskidzki obszar chronionego krajobrazu PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA OCHRONY WARTOŚCI KULTUROWYCH I KRAJOBRAZU W STUDIUM DLA MIASTA I GMINY BRZOZÓW VI. KOMUNIKACJA- STAN OBECNY I UWARUNKOWANIA UKŁAD KOMUNIKACYJNY STAN MOTORYZACJI RUCH DROGOWY PROGNOZA RUCHU DROGOWEGO KOMUNIKACJA ZBIOROWA NAKŁADY INWESTYCYJNE I NA UTRZYMANIE DRÓG GMINNYCH UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU FUNKCJONALNEGO I TECHNICZNEGO UKŁADU KOMUNIKACJI W MIEŚCIE I GMINIE VII. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I UWARUNKOWANIA JEJ ROZOWJU ZAOPATRZENIE W WODĘ ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI GAZOWNICTWO ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ ELEKTROENERGETYKA TELEKOMUNIKACJA VIII. POTENCJAŁ GOSPODARCZY ZATRUDNIENIE POZA ROLNICTWEM BEZROBOCIE PODMIOTY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI HANDEL USŁUGI OTOCZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ IX. ROLNICTWO WARUNKI KLIMATYCZNE

4 2. WARUNKI GLEBOWE UśYTKOWANIE GRUNTÓW Struktura uŝytkowania gruntów według właścicieli i rodzajów uŝytków Struktura rolniczego uŝytkowania gruntów Struktura obszarowa gospodarstw rolnych SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W GOSPODARSTWACH ROLNYCH I DZIAŁKACH ROLNYCH CELE I KIERUNKI GOSPODAROWANIA W ROLNICTWIE POZIOM I STRUKTURA PRODUKCJI ROLNICZEJ WYPOSAśENIE GOSPODARSTW W SPRZĘT ROLNICZY I USŁUGI DLA ROLNICTWA MOCNE I SŁABE STRONY ROLNICTWA ORAZ SZANSE I ZAGROśENIA ROZWOJOWE OCENA WARUNKÓW I MOśLIWOŚCI ROZWOJU PRODUKCJI ROLNICZEJ121 X. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I POZIOM USŁUG PUBLICZNYCH NIEPRODUKCYJNYCH OŚWIATA Realizacja obowiązku szkolnego Realizacja obowiązku szkolnego w gimnazjach Zatrudnienie kadry nauczycielskiej i innych pracowników dydaktycznych WyposaŜenie szkół w środki dydaktyczne Informacje o aktualnym stanie technicznym i lokalowym PRZEDSZKOLA SAMORZĄDOWE SZKOLNICTWO ŚREDNIE I WYśSZE ZAWODOWE KULTURA, SZTUKA Kultura SPORT, REKREACJA, TURYSTYKA I WYPOCZYNEK POMOC SPOŁECZNA OCHRONA ZDROWIA OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO XI. UKŁADY OSADNICZE I WSPÓŁCZENY STAN ICH ZACHOWANIA, BUDOWNICTWO, GOSPODARKA GRUNTAMI I NIERUCHOMOŚCIAMI ORAZ INWESTYCJE CHARAKTERYSTYKA UKŁADU PRZESTRZENNEGO MIASTA BRZOZOWA UKŁADY OSADNICZE I WSPÓŁCZESNY STAN ICH ZACHOWANIA NA TERENACH WIEJSKICH GMINY Przysietnica Górki Turze Pole Zmiennica KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA FUNKCJI MIESZKANIOWEJ NA TERENACH MIEJSKICH I WIEJSKICH GMINY Siedliska mieszkaniowe na terenach wiejskich gminy Brzozów GOSPODARKA GRUNTAMI DECYZJE O WARUNKACH ZABUDOWY, ZAGOSPODAROWANIU TERENU, POZWOLENIA NA BUDOWĘ INWESTYCJE GMINNE

5 XII. OCENA WARUNKÓW śycia I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA TERENIE MIASTA I GMINY BRZOZÓW OCENA WARUNKÓW śycia I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ OCENA WARUNKÓW PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA TLE GMIN SĄSIEDNICH XIII. ANEKS

6 I. INFORMACJE WPROWADZAJĄCE 1. ZADANIA STUDIUM: Rozpoznanie aktualnej sytuacji miasta i gminy [diagnoza] i uwarunkowań oraz innych problemów związanych z jego rozwojem. Uwzględnienie polityki przestrzennej państwa na obszarze miasta i gminy. Uzgodnienie i uwzględnienie zadań i zamierzeń inwestycyjnych wojewódzkich i powiatowych władz samorządowych planowanych w granicach miasta i gminy. Ustalenie na bazie rozpoznanych uwarunkowań celów rozwoju miasta. Sformułowanie na podstawie ustalonych celów rozwoju, kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz zasad polityki przestrzennej. Koordynacja zagospodarowania przestrzennego obszarów objętych obowiązkowym opracowaniem planów miejscowych oraz obszarów bez planów. Oznaczenie obszarów objętych lub objętych ochroną na podstawie przepisów szczególnych. Wskazanie obszarów, które mogą być przeznaczone pod zabudowę, ze wskazaniem obszarów przewidzianych do zorganizowanej działalności inwestycyjnej. 2. PODSTAWA FORMALNO PRAWNA SPORZĄDZENIA STUDIUM. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 roku [Dz. U. Nr 89, poz. 45, z późniejszymi zmianami] wraz ustawami około towarzyszącymi w tym z ustawą o ochronie dóbr kultury. Uchwała Rady Miasta Brzozowa Nr... z dnia... w sprawie przystąpienia do sporządzenia Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego dla Miasta i Gminy Brzozów. Ramowy program prac i harmonogram opracowania studium. Umowa o dzieło z dnia 20 grudnia 1999 roku zawarta pomiędzy Zarządem Miasta Brzozowa a Pracownią Usług Architektonicznych Stowarzyszenia Architektów Polskich Oddział w Rzeszowie na wykonanie Studium. 3. ORGAN SPORZĄDZAJĄCY STUDIUM. Sporządzający Studium Zarząd Miasta Brzozowa. Jednostka Projektowa Pracownia Usług Architektonicznych Stowarzyszenia Architektów Polskich Oddział w Rzeszowie. Przy współudziale: DORADZTWO I EKSPERTYZY GOSPODARCZE dr inŝ. Zdzisław KRYŃSKI ul. Tkaczowa 138a; Boguchwała 6

7 PRZEDSIĘBIORSTWO PROJEKTOWANIA, KONSERWACJI I REWALORYZACJI DAN RES, Aleja Niepodległości 15/26; Rzeszów USŁUGOWY ZAKŁAD FIZJOGRAFII I GEOLOGII INśYNIERSKIEJ mgr inŝ. Emil NOWAK ul. Rumiankowa 7, Rzeszów ZESPÓŁ OPRACOWUJĄCY BEZPOŚREDNIO STUDIUM W SKŁADZIE: mgr inŝ. arch. Wiesław Pankiewicz, dr Jan Malczewski, dr inŝ. Zdzisław Kryński 4. STRUKTURA OPRACOWANIA STUDIUM. TOM I. DIAGNOZA I OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO WRAZ Z UWARUNKOWANIAMI ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY BRZOZÓW. Dokumentacja merytoryczna studium składająca się z części opisowej i graficznej. TOM II. KIERUNKI I POLITYKA PRZESTRZENNA W MIEŚCIE I GMINIE BRZOZÓW. Zawiera uchwałę uchwalającą podstawowe ustalenia studium w zakresie polityki przestrzennej część opisowa i graficzna dotycząca głównie polityki i kierunków zagospodarowania przestrzennego. TOM III. DOKUMENTY FORMALNO PRAWNE STUDIUM. 5. WYKAZ PODSTAWOWYCH MATERIAŁÓW WEJŚCIOWYCH. STUDIUM OCHRONY WARTOŚCI KULTUROWYCH I KRAJOBRAZU DLA TERENÓW WIEJSKICH MIASTA I GMINY BRZOZÓW, RZESZÓW wykonał zespół w składzie: - kierownik zespołu dr Jan MALCZEWSKI - członkowie zespołu mgr Ryszard KWOLEK - mgr Anna MAREK - mgr Andrzej GLIWA - Ewa STELMACH STUDIUM HISTORYCZNO URBANISTYCZNE DLA MIASTA BRZOZOWA WRAZ Z KATALOGIEM ZABYTKÓW. RZESZÓW wykonał zespół w składzie: - kierownik zespołu dr Jan MALCZEWSKI - mgr Andrzej GLIWA - mgr Anna MAREK - mgr Ryszard KWOLEK - Ewa STELMACH. 7

8 STUDIUM UWARUNKOWAŃ PRZYRODNICZYCH DLA MIASTA I GMINY BRZOZÓW. WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE. RZESZÓW wykonał zespół w składzie: mgr Emil NOWAK mgr Janina NOWAK. INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA TERENÓW WIEJSKICH MIASTA I GMINY BRZOZÓW. SKALA 1: RZESZÓW wykonał zespół w składzie: Główny projektant mgr inŝ. arch. Wiesław PANKIEWICZ - dr Jan MALCZEWSKI opracowanie graficzne Ewa STELMACH. INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA OBSZARU MIASTA BRZOZOWA. SKALA 1: RZESZÓW wykonał zespół w składzie: Główny projektant mgr inŝ. arch. Wiesław PANKIEWICZ - dr Jan MALCZEWSKI - mgr inŝ. arch. Andrzej AJERSCH opracowanie graficzne Ewa STELMACH. INWENTARYZACJA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ NA TERENACH WIEJSKICH MIASTA I GMINY BRZOZÓW. SKALA 1: BRZOZÓW wykonał zespół w składzie: Główny projektant mgr inŝ. arch. Wiesław PANKIEWICZ - koordynacja i zebranie materiałów - dr Jan MALCZEWSKI - mgr inŝ. Jacek NOGA - inŝ. Marian SŁYSZ opracowanie graficzne Ewa STELMACH. INWENTARYZACJA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ Z OBSZARU MIASTA BRZOZOWA. SKALA 1: RZESZÓW wykonał zespół w składzie: Główny projektant mgr inŝ. arch. Wiesław PANKIEWICZ - koordynacja i zebranie materiałów - dr Jan MALCZEWSKI - mgr inŝ. Jacek NOGA - inŝ. Marian SŁYSZ opracowanie graficzne Ewa STELMACH. UKŁAD KOMUNIKACYJNY MIASTA I GMINY BRZOZÓW. STAN ISTNIEJĄCY SKALA 1: I 1: wykonał zespół w składzie: Główny projektant mgr inŝ. arch. Wiesław PANKIEWICZ - koordynacja i zebranie materiałów - dr Jan MALCZEWSKI - mgr inŝ. Jacek POPIELA opracowanie graficzne Ewa STELMACH. 8

9 STRATEGIA ROZWOJU DLA MIASTA I GMINY BRZOZÓW. wykonał zespół w składzie: Koncepcja i całość opracowania dr inŝ. Zdzisław KRYŃSKI. mgr Małgorzata CYNAR, mgr inŝ. Łukasz KRYŃSKI Wnioski i informacje z materiałów do studium zagospodarowania przestrzennego byłego województwa krośnieńskiego do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Brzozów. Strategia rozwoju województwa podkarpackiego oraz materiały do planu województwa podkarpackiego. Inne materiały: mapy, roczniki statystyczne woj. krośnieńskiego i podkarpackiego, wnioski z wydziałów podkarpackiego UW w Rzeszowie i wybranych instytucji. Lp. Wykaz obowiązujących Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego oraz wykaz uchwał Rady Miejskiej o przystąpieniu do zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego w gminie Brzozów Nazwa planu Data uchwalenia Nr uchwały Miasto Brzozów 1. Miejscowy Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego miasta Brzozowa rok XXI/84/87/RM 2. Fragmentaryczne zmiany Miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego miasta Brzozowa rok XXXIV/251/94 RM 3. Miejscowy Plan szczegółowy Zagospodarowania osiedla Parkowa Moniuszki rok 40/216/70 P PRN 4. Miejscowy Plan Szczegółowy Zagospodarowania osiedla 1-go Maja (obecnie 3-go Maja) rok 109/555/73 P PRN 5. Miejscowy Plan Szczegółowy Zagospodarowania osiedla Podlesie rok XXXI/90/84 RN 6. Miejscowy Plan Szczegółowy Zagospodarowania osiedla 1000-lecia r. 1/5/84 RN 7. Miejscowy Plan Szczegółowy Zagospodarowania osiedla Nad basenem rok IX/64/91 RM 8. Miejscowy Uproszczony Plan Zagospodarowania Terenu Budownictwa Mieszkaniowego Osiedla Podlesie 9. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Stacji Paliw Gazowych Brzozów-2 Ul. Rzeszowska 10. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Budownictwa Mieszkaniowego i Usługowego Brzozów-5, ul. Kościuszki rok XXVIII/218/93 RM rok XXXI/230/ rok IV/23/98 RM W trakcie legalizacji znajdują się uchwały Rady Miejskiej o przyjęciu Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego Terenu: parkingu przy cmentarzu Brzozów rok X/83/99 9

10 zakładu prod. i terenu budownictwa mieszkaniowego Brzozów 3 przy ul. Krętej rok X/84/99 terenu budownictwa mieszkaniowego i usługowego Brzozów-6 przy ul. Witosa rok X/85/99 terenu budownictwa mieszkaniowego i usługowego Brzozów-7 przy ul. Zdrojowej rok X/86/99 Rada Miejska podjęła uchwały o przystąpieniu do zmiany Miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Terenu i miasta Brzozowa i opracowania Miejscowych Planów Zagospodarowania Terenu: dworca autobusowego i centrum usługowo handlowego Brzozów-4 ul. Kościuszki rok XVII/139/96 terenu wysypiska odpadów komunalnych Brzozów-8 przy ul. Bohaterów II Wojny Światowej rok X/91/99 terenu budownictwa mieszkaniowego i usługowego Brzozów-9 Jakla Wielka rok X/91/99 terenu budownictwa i usługowego Brzozów-10 przy rok ul. Bohaterów II Wojny Światowej X/92/99 Gmina Brzozów 1. Miejscowy Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Brzozów rok XXI/60/82 2. Aktualizacja Planu Przestrzennego Zagospodarowania Terenu Gminy Brzozów rok III/18/90 3. Fragmentaryczne Zmiany Miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Brzozów rok XXVI/217/93 4. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Budownictwa Mieszkaniowego Humniska rok XXXI/227/98 5. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Budownictwa Mieszkaniowego Humniska rok XXXI/228/98 6. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Budownictwa Mieszkaniowego Humniska rok IV/24/98 7. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Budownictwa Sakralnego Górki-2 Wola Górecka rok XXXI/229/98 8. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu pod Podziemny Magazyn Gazu Górki rok IV/25/98 9. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Terenu Budownictwa Mieszkaniowego Grabownica rok XXXI/226/98 W trakcie legalizacji znajdują się uchwały Rady Miejskiej o przyjęciu Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego Terenu: budownictwa mieszkaniowego i usługowego Humniska rok X/77/99 budownictwa mieszkaniowego i usługowego rok X/78/99 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Grabownica rok X/79/99 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Grabownica rok X/80/99 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Grabownica rok X/81/99 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Grabownica rok X/82/99 oczyszczalni ścieków Stara Wieś-1 W trakcie legalizacji znajdują się Uchwały Rady Miejskiej o przystąpieniu do zmiany Miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego terenu Gminy Brzozów i opracowania miejscowych planów zagospodarowania terenu: budownictwa mieszkaniowego i usługowego Grabownica rok X/89/99 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Humniska rok X/90/99 W trakcie opracowania znajdują się Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego Terenu: budownictwa mieszkaniowego i usługowego Przysietnica rok XXXIII/267/98 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Przysietnica rok XXXIII/268/98 budownictwa mieszkaniowego i usługowego Grabownica rok XXXII/258/98 10

11 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY BRZOZÓW 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE BRZOZÓW. PołoŜenie administracyjne Miasto i gmina Brzozów, połoŝone są w centralnej części województwa podkarpackiego w odległości 55 km od stolicy województwa, w kierunku południowo-wschodnim. Administracyjnie naleŝy do powiatu brzozowskiego. W skład gminy Brzozów oprócz miasta Brzozowa wchodzą: Stara Wieś, Przysietnica, Humniska, Grabownica Starzeńska, Zmiennica, Górki i Turze Pole. Jest ona największą gminą w powiecie brzozowskim i stanowi centrum społeczne, gospodarczo-kulturalne i handlowe dla całego regionu. W Brzozowie mają swoje siedziby nie tylko powiatowe organy władzy i administracji specjalnej, ale takŝe większość zakładów pracy, specjalistyczne placówki otwartej i zamkniętej opieki zdrowotnej, szkoły średnie, obiekty kulturalne, muzealne, sportowe itp. Gmina Brzozów od wschodu graniczy z gminami Nozdrzec i Dydnia, od południa z gminami Sanok i Zarszyn, od wschodu z gminą Haczów i Jasienicą Rosielną i od północy z gminą Domaradz. Powierzchnia miasta i gminy zajmuje około 103 km 2, co stanowi 19,1% powiatu brzozowskiego i 0,6 % woj. podkarpackiego. W 1998 r. na terenie gminy zamieszkiwało osób, z tego w mieście Brzozowie 7862 osoby. Wskaźnik gęstości zaludnienia jest wysoki i wynosi 251 osób w przeliczeniu na 1 km 2, z tego na terenach wiejskich 197 osób przy średniej dla powiatu 121 osób na 1 km 2. Jest on jednym z najwyŝszych na terenie woj. podkarpackiego, który wynosi 118 osób na1 km 2. W strukturze ludności w mieście Brzozowie 48,8% stanowią męŝczyźni, a 51,2 % kobiety. Na 100 męŝczyzn w mieście przypada 103 kobiety. Na terenie wiejskim na 100 męŝczyzn przypada 103,0 kobiet, co wynika ze struktury ludności, gdyŝ męŝczyźni stanowią 49,3%, a kobiety 50,7%. Na koniec 1999 roku na terenie miasta i gminy zamieszkiwało osób ( tab. 2.1). Tabela 2. 1 NajwaŜniejsze dane dotyczące miejscowości wchodzących w skład gminy Obszar miejscowości Liczba mieszkańców Liczba gospodarstw* Lp. Miejscowość ha % ogółem % Domowych Rolnych 1. Brzozów , , Grabownica , , Górki , , Humniska , , Przysietnica , , Stara Wieś , , Turze Pole 488 4, , Zmiennica 797 7, , RAZEM , , *- wg UM stan na wrzesień 2000 Wiodącą funkcją gminy jest rolnictwo, a uzupełniającą mieszkalnictwo oraz przemysł i usługi. 11

12 Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka Domaradz - Sanok. PołoŜenie geograficzne Gmina Brzozów połoŝona jest we wschodniej części Pogórza Dynowskiego. Ten fragment Pogórza tworzą równoległe i regularne fałdy wzgórz, które poprzecinane są dolinami rzek i potoków. Pasma te zbudowane są z piaskowców i łupków kredowych oraz trzeciorzędowych. Dominuję tu płaskie i przewaŝnie zalesione grzbiety wzgórz, które ciągną się z północnegozachodu na południowy-wschód. NajwyŜszym punktem gminy Brzozów jest zalesione wzniesienie o wysokości 465 m n. p.m., na południe od Przysietnicy. W środkowej części obszaru gminy rozciąga się dolina Stobnicy od stuleci wykorzystywana pod względem rolniczym i komunikacyjnym. Osią hydrologiczną interesującego terenu jest rzeka Stobnica, która wpływa z północnego stoku góry Wroceń na terenie wsi Lalin. Cały teren gminy leŝy w zlewni Wisłoka. 2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW KLIMATYCZNYCH. Wprowadzenie Warunki klimatyczne badanego terenu opracowano w oparciu o Charakterystykę meteorologiczną rejonu Brzozowa za okres rok. Przy opracowaniu zagadnień topoklimatycznych oparto się głównie na kartowaniu klimatycznym oraz materiałach archiwalnych. Według E. Romera badany obszar połoŝony w Krainie Klimatów WyŜyn Podkarpackich. Według podziału W. Okołowicza zamieszczonego w Narodowym Atlasie Polski Pogórze Dynowskie zaliczono do klimatów kształtowanych pod wpływem gór i wyŝyn. Wpływ klimatów wyŝynnych zaznacza się duŝymi dobowymi amplitudami temperatur i o wiele niŝszymi i łagodniejszymi amplitudami rocznymi. Sumy roczne opadów są dość wysokie. Wiosny znacznie się opóźniają. Zimą na tych terenach zaznacza się grawitacyjny spływ powietrza. Zimne powietrze gromadzi się w wąskich dolinach, tworząc zastoiska chłodnych mas powietrza. Częste są tu równieŝ zjawiska inwersji. Według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego, dla potrzeb rolnictwa, gmina Brzozów połoŝona jest w podkarpackiej dzielnicy rolniczo klimatycznej. Stanowi ona pas przejściowy pomiędzy górami a kotlinami podgórskimi. Średnia temperatura roczna wynosi 7,5 7,8 C, stycznia poniŝej - 3 C, a lipca 18 C. Roczna suma opadów wynosi mm. Notuje się dni z pokrywą śnieŝną. Dni z przymrozkiem notuje się około Okres wegetacyjny trwa tylko 200 dni, a okres aktywnego rozwoju roślin (temperatura średniodobowa 10 C) około 160 dni. W obrębie badanego terenu występuje duŝe zróŝnicowanie warunków orograficznych i ekspozycji stoków, stanowiące dodatkowe czynniki powodujące zróŝnicowanie warunków klimatycznych. 12

13 BliŜszą charakterystykę rejonu Brzozowa oddają średnie wyniki obserwacji meteorologicznych z posterunku meteorologicznego w Grabownicy za okres Brakujący 4 letni ( ) okres pomiarów w Grabownicy uzupełniono metodą róŝnic i stosunków na podstawie danych z posterunku meteorologicznego w Krośnie, posterunku opadowego w Brzozowie za okres , stacji synoptycznej w Lesku za okres Temperatura powietrza. Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza w C za okres Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica -2,6-0,8 2,7 7,1 12,4 15,4 16,7 16,3 12,3 7,5 2,8-0,6 7,4 Średnie miesięczne i roczne temperatury maksymalne w C. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica 0,6 3,0 7,8 12,0 18,0 20,9 22,1 22,0 17,6 12,1 5,8 2,0 12,0 Średnie miesięczne i roczne temperatury minimalne w C. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica -5,8-4,0-1,3 2,6 7,2 10,1 11,8 11,4 8,4 4,1 0,2-3,2 3,4 Liczba dni w miesiącu i roku z temperaturą minimalną < 0 C. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica Liczba dni w miesiącu i roku z temperaturą minimalną < - 10 C. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica Liczba dni w miesiącu i roku z temperatura maksymalną < 0 C (z mrozem). Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica Liczba dni w miesiącu i roku z temperaturą maksymalną > 25 C (gorących). Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica , Daty zanikania ostatnich (wiosennych) i pojawiania się pierwszych (jesiennych) przymrozków oraz okres bezprzymrozkowy Grabownica: Średnia data ostatniego przymrozku 10 maj. Średnia data pierwszego przymrozku 14 październik. Okres bezprzymrozkowy 157 dni. Wysokie wartości temperatur maksymalnych i niskie temperatur minimalnych dają duŝe roczne amplitudy wahań temperatury co potwierdza wpływ kontynentalizmu na kształtowanie klimatu w rejonie Brzozowa. 13

14 Średnia roczna liczba dni z temperaturą minimalną - 10 C wynosi 19 dni. Najwięcej tych dni przypada w miesiącu styczniu 8, lutym i grudniu po 4 dni. Natomiast liczba dni z temperaturą maksymalną 25 C wynosi średnio w roku 26. Najwięcej tych dni przypada w miesiącach czerwcu, lipcu i sierpniu po 7. Pierwsze przymrozki pojawiają się w połowie października, a ostatni 10 maja. Okres bezprzymrozkowy trwa średnio 157 dni. 3. WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA. Średnie miesięczne i roczne wartości wilgotności względnej w %. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica Średnie miesięczne i roczne zachmurzenie nieba w % pokrycia nieba. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica Liczba dni pochmurnych zachmurzenie średnie > 8/10. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Grabownica Miesięczne i roczne sumy opadów atmosferycznych w mm. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Brzozów Liczba dni z mgłą (widzialność > 1 km). Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Lesko Liczba dni z pokrywą śnieŝną. Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK Brzozów , , Wilgotność względna wykazuje zróŝnicowany przebieg zarówno roczny jak i dobowy. NajwyŜsze wartości wilgotność względna wykazuje późną jesienią i zimą, a najniŝsza latem. Średnia częstotliwość kierunków wiatrów w % w Grabownicy za okres Grabownica N NE E SE S SW W NW Cisza Rok 5,2 6,5 10,4 9,8 18,8 12,5 8,5 13,2 15,1 14

15 4. WARUNKI TOPOKLIMATYCZNE. Przytoczona w powyŝszym rozdziale charakterystyka klimatu rejonu Brzozowa ma charakter ogólny. Ulega ona zróŝnicowaniu w zaleŝności od warunków lokalnych: rzeźby terenu, warunków hydrogeologicznych, szaty roślinnej oraz zagospodarowania terenu przez człowieka. Wpływ wymienionych wyŝej czynników na warunki topoklimatyczne na terenie gminy uwidacznia się szczególnie w dniach pogód typu wyŝowego, przy ciszy i bezchmurnym niebie. Największego zróŝnicowania tych warunków naleŝy się spodziewać pomiędzy terenami najwyŝej wyniesionymi, a doliną Stobnicy i głęboko wciętymi dolinami jej głównych dopływów. RóŜnice temperatur pomiędzy tymi obszarami mogą dochodzić do kilku C, na korzyść terenów wyŝej połoŝonych. Grawitacyjny spływ wychłodzonego powietrza następuje wzdłuŝ dolin bocznych. Jest on niekiedy blokowany przez zwartą zabudowę przegradzającą bieg dolin. Powoduje to stagnację chłodnych mas powietrza powyŝej przeszkód. Tereny te najczęściej naraŝone są na występowanie przymrozków i mgieł. Obszary leśne cechują się specyficznymi warunkami topoklimatycznymi. Charakteryzują się one złagodzonymi dobowymi amplitudami temperatury, powodowane zacienieniem wnętrza lasu przez korony drzew i wolniejszym niŝ na terenach otwartych wychłodzeniem wnętrza lasu w nocy. DuŜy wpływ na lokalne warunki wilgotnościowe ma głębokość występowania wód gruntowych. Wartości wilgotności względnej nad terenami o płytko występującym poziomie wód gruntowych są znacznie wyŝsze niŝ nad terenami przyległymi. Notowane są róŝnice dochodzące do kilkunastu procent. Większa wilgotność względna nad tymi obszarami powoduje częstsze i dłuŝsze zaleganie mgieł. DuŜy wpływ na zaleganie mgieł mają zanieczyszczenia powietrza emitowane przez paleniska domowe. Zwiększone stęŝenie zanieczyszczeń szczególnie w godzinach wieczornych i nocnych powoduje, Ŝe w powietrzu znajduje się duŝa ilość jąder kondensacji, która sprzyja powstawaniu mgieł juŝ przy wilgotności względnej 80%. Długie zaleganie mgieł wpływa na osłabienie promieniowania słonecznego, utrudnia parowanie, sprzyja rozwojowi bakterii, zwiększa koncentrację pyłów i gazów, powodując znaczne pogorszenie warunków bioklimatycznych. DuŜy wpływ na stosunki anemologiczne w rejonie Brzozowa, szczególnie w warstwie przyziemnej ma orografia terenu, pokrycie szatą roślinną oraz zabudowa, powodująca przesterowanie wiatrów i lokalną zmianę ich prędkości. Analiza warunków morfologicznych i innych mechanizmów kształtujących lokalne warunki topoklimatyczne pozwoliły na wydzielenie następujących obszarów: - strefa wierzchniowa obejmująca tereny najwyŝej wyniesione, odkryte, szczególnie silnie nawietrzane. Są to obszary wyniesione ponad strefę inwersji dolinnych, najsilniej nasłonecznione o długim okresie bezprzymrozkowym i wegetacyjnym o dobrej wentylacji naturalnej, - strefa stoków tereny o bardzo zróŝnicowanych warunkach topoklimatycznych, uzaleŝnionych głównie od nachylenia i ekspozycji stoków. Wpływa to w bezpośredni sposób na sumy moŝliwego promieniowania słonecznego. RóŜnice między najlepiej i najgorzej nasłonecznionymi stokami dochodzą do 30% moŝliwego promieniowania, szczególnie w okresie jesienno zimowym. Powoduje to zróŝnicowanie warunków termicznych i wilgotnościowych, zalegania pokrywy śnieŝnej, szronu i rosy. 15

16 - strefa dolin rzecznych obejmuje doliny Stobnicy, Zmiennicy i ich większych dopływów, głęboko wcięte, lokalnie podmokłe, naraŝone na częste występowanie zjawisk inwersyjnych oraz mgieł radiacyjnych. Doliny stanowią rynny spływu chłodnych mas powietrza z terenów wyŝej połoŝonych. Znaczny wpływ na warunki topoklimatyczne ma zalesienie. Obszary leśne wpływają korzystnie na warunki topoklimatyczne terenów przylegających do nich, poprzez zmniejszenie dobowych amplitud temperatury i wilgotności względnej, zmniejszenie prędkości wiatrów oraz lokalne pogorszenie warunków solarnych poprzez skrócenie czasu nasłonecznienia spowodowanego zacienieniem przez korony drzew. Warunki klimatu lokalnego w obrębie terenów leśnych są zróŝnicowane, uzaleŝnione nie tylko od ekspozycji i spadków terenu, ale teŝ od rodzaju, wieku i zwarcia drzewostanu. 5. RZEŹBA TERENU. Pod względem morfologicznym opracowywany teren według Kondrackiego połoŝony jest w obrębie mezoregionu fizjograficznego Pogórze Dynowskie. Rozciąga się ono od doliny Wisłoka do doliny Sanu. Pogórze Dynowskie stanowi jednolity i monotonny krajobrazowo płat płaskowyŝu, które tworzą wyrównane, szerokie garby, oddzielone dolinami o głębokości m. Doliny na tym fragmencie Pogórza, o zboczach wypukło wklęsłych i płaskich dnach, w odcinkach dolnych mają w partiach źródłowych profil V kształtny, zbocza wypukłe, nieraz ostro wcinające się w stoki i zrównanie wierzchowinowe. Sieć dolin jest dostosowana do struktur tektonicznych. W obrębie Pogórzy stwierdzono występowanie następujących form morfologicznych: zrównań wierzchowinowych, stoków, osuwisk, dolin V kształtnych, dolin nieckowatych, dolin płaskodennych Stobnicy i jej większych dopływów. Zrównania wierzchowinowe występują w szczytowych partiach poziomu pogórskiego. Charakteryzują się one słabo urozmaiconą rzeźbą i niewielkimi nachyleniami (2 8%). Wznoszą się w obrębie badanego terenu na wysokości m n.p.m. Stoki wykazują równomierne nachylenia i liczne załamania spadków. Lokalnie powierzchnia stoków niszczona jest przez osuwiska. Stoki rozcinane są dolinami nieckowatymi i wcisowymi. Doliny nieckowate stanowią formy o łagodnych zboczach i niewyraźnych dnach. W czasie roztopów lub po bardzo intensywnych opadach ich dnami płyną cieki okresowe. Doliny wcisowe są to doliny lub ich fragmenty, w których procesy erozyjne przewaŝają nad akumulacyjnymi. Zbocza tych dolin mają charakter skarp o róŝnej wysokości. Osuwiska lokalnie w obrębie stoków o znacznym nachyleniu podłoŝe którego budują skały fliszowe z przewagą łupków występują osuwiska typu skalno wietrzelinowego. 16