ODPADY NIEORGANICZNE PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO FORESIGHT TECHNOLOGICZNY ZAŁOŻENIA PROJEKTU

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Projekt WND-POIG /09 ODPADY NIEORGANICZNE PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO FORESIGHT TECHNOLOGICZNY ZAŁOŻENIA PROJEKTU PROJEKT REALIZUJE KONSORCJUM: Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej w Gliwicach lider Instytut Ochrony Środowiska Fundacja Progress and Business Terminy: styczeń 2010 grudzień 2011

2 2 2

3 Udzielone rekomendacje Listy Intencyjne 3

4 Wstęp 4 Pojęcie foresight w języku angielskim oznacza przewidywanie i nie ma jednowyrazowego polskiego odpowiednika. Można je rozumieć jako spojrzenie lub sięgnięcie w przyszłość, przy czym nie chodzi tylko o prognozę, ale także o możliwość wpływu na bieg wydarzeń. Foresight ma na celu wskazanie i ocenę przyszłych potrzeb, szans i zagrożeń związanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz przygotowanie odpowiednich działań wyprzedzających z dziedziny nauki i techniki. Foresight jest działaniem nastawionym na rozpoznanie przyszłości, zwykle w okresie długo lub średnioterminowym. Działanie to zakłada zaangażowanie wielu uczestników wywodzących się z różnych środowisk, zainteresowanych przyszłością obszaru nauki lub techniki, którego dotyczy badanie. 4

5 Definicja 5 MNiSW Według definicji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego: Foresight to systematyczny, przyszłościowy sposób docierania do informacji w celu budowania średnio- lub długookresowej wizji rozwojowej, jej kierunków i priorytetów, a w tym kontekście podejmowanie bieżących decyzji i mobilizowanie wspólnych działań. 5

6 Foresight technologiczny Technology foresight to specjalna procedura prognostyczna wykorzystująca różne metody analityczne. W Unii Europejskiej została przyjęta jako zalecane podejście w zakresie myślenia i działania odnośnie do przyszłości. Foresight technologiczny polega na systematycznej ocenie w długiej perspektywie przyszłości nauki i techniki, ekonomii i społeczeństwa, w powiązaniu z umiejętnością dobierania strategicznych technologii przynoszących najlepsze ekonomiczne i społeczne korzyści. Elementy foresightu technologicznego: Identyfikacja kluczowych technologii w przyszłości; Ocena szans i zagrożeń dla technologii; Identyfikacja działań, które należy podjąć w celu rozwoju technologii; Budowa scenariuszy rozwoju. 6

7 Cel Projektu Projekt ma za zadanie stworzenie scenariuszy rozwoju, które pomogą uporządkować gospodarkę poprzemysłowymi odpadami nieorganicznymi w Polsce oraz określą nowe kierunki rozwoju badań dla potrzeb technologii produktów nieorganicznych, w horyzoncie czasowym do 2030 roku. Poprawa krajowej gospodarki odpadami nieorganicznymi przemysłu chemicznego zarówno w aspekcie ograniczania ich produkcji na drodze zmian i optymalizacji istniejących technologii jak i w aspekcie technik i technologii utylizacji powstających odpadów stanowi długofalowy cel Projektu. Temu powinny służyć wygenerowane scenariusze rozwoju i raporty. 7

8 W Polsce zrealizowano już szereg projektów typu foresight, w tym Foresight Polska 2020, ale żaden z nich nie obejmował w dostatecznym zakresie problemu odpadów nieorganicznych przemysłu chemicznego. Przemysł chemiczny wytwarza uciążliwe dla środowiska odpady przemysłowe. Według Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010 [uchwała RM nr 233, Monitor Polski nr 90 poz. 946, 947 z dnia ] odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej (grupa 06) wytwarzają głównie zakłady produkujące nawozy, sodę, pigmenty, ale także huty miedzi i stali Uzasadnienie Projektu Sektor chemiczny w Polsce wytwarza znaczącą część PKB, ale jest postrzegany jako uciążliwy dla środowiska oraz dla zdrowia ludzi. Z drugiej strony jest niezbędny dla sprawnego funkcjonowania innych dziedzin gospodarki. 8

9 Narodowy Foresight 2020 W wyniku prac ekspertów zaangażowanych w Narodowy Program Foresight Polska 2020, obok scenariuszy rozwoju dla Polski, powstała lista rekomendowanych technologii. W zakresie gospodarki odpadami zarekomendowano 5 technologii: Zaawansowane, bezodpadowe technologie materiałowe i biodegradowalne materiały inżynierskie dla przemysłu, transportu i energetyki o zamkniętym, bezpiecznym dla środowiska cyklu życia, Przyjazne dla środowiska produkty i technologie chemiczne przetwarzania surowców kopalnych, biomasy oraz odpadów w chemikalia masowego stosowania i paliwa, Nowa generacja technologii efektywnego pozyskiwania i wykorzystywania krajowych zasobów surowców kopalnych z zapewnieniem bezpieczeństwa ekologicznego, Nisko- i bezodpadowe technologie produkcji oraz przemysłowe metody wykorzystywania odpadów i unieszkodliwiania substancji niebezpiecznych, Nowe technologie ograniczania występowania w środowisku substancji uznanych za szczególnie niebezpieczne. 9

10 Organizacja Projektu Koordynator Projektu Komitet Sterujący Panel Główny Dostosowanie i wdrożenie metodologii foresight Określenie obszarów badawczych i analiza wstępna Panel technologicznoprzemysłowy Panel środowiskowospołeczny Panel ekonomiczny Analiza naukowo-techniczna Analiza prawno-ekonomiczna Badania metodą delphi i prace analityczne SYNTEZA raport końcowy 10

11 Lp. I kwartał 2010 II kwartał 2010 Zadania Projektu III kwartał 2010 IV kwartał 2010 I kwartał 2011 II kwartał 2011 III kwartał 2011 IV kwartał 2011 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rozwój technologii - stan wiedzy Stan prawnyaktualny i przewidywany Dostosowanie metodologii badań Organizacja, promocja i portal Projektu Badania, analizy, panele Scenariusze rozwoju Wyniki - konferencja, raport 11

12 Metodologia model ewolucji technologii i popytu 1. Analiza danych ekonomicznych i technologicznych ( analizy stanu wiedzy, analizy delfickie II rundy, panele) 2. Weryfikacja wskazań ekspertów zawartych w ankietach delfickich 3. Wskazywanie sposobów osiągnięcia określonych celów rozwoju technologii i gospodarki (budowa scenariuszy rozwoju przy różnych warunkach brzegowych) 4. Klasyfikacja i badanie modeli rynku technologii i produktów 5. Tworzenie baz wiedzy na temat technologii 12

13 Procedury obliczeniowe Mechanizm tworzenia scenariuszy (metoda Monte-Carlo wraz z modelem decyzyjnym) Baza danych technologii i ich ewolucji (dynamiczne funkcje produkcji) Regresyjne modele trendu: zastosowanie do prognoz warunkowych ( wewnątrz scenariuszy ),prognozy wartości syntetycznych wskaźników stosowanych w foresighcie Modele filtracyjne: zastosowanie do badania zależności rozwoju technologii od makroekonomii Dynamiczna analiza SWOT(C) Algorytmy interakcyjnego wspomagania decyzji Algorytmy tworzenia rankingów 13

14 WYKONAWCY I ICH ROLA 14

15 Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach Przedmiotem działania Instytutu jest: prowadzenie prac naukowo badawczych, rozwojowych i wdrożeniowych, zwłaszcza w obszarze technologii nieorganicznej, uwzględniających w szczególności aspekt ekologiczny proponowanych rozwiązań; opracowywanie nowych technologii pozwalających na uzyskiwanie produktów wysokiej czystości i specjalnego przeznaczenia; optymalizacja istniejących procesów technologicznych; opracowywanie metod utylizacji oraz unieszkodliwiania odpadów. Obszary działalności Instytutu w zakresie ochrony środowiska: oczyszczanie ścieków komunalnych i przemysłowych z zanieczyszczeń ropopochodnych i metali ciężkich neutralizacja skażonej gleby poprzez stabilizację jonów różnych metali utylizacja odpadowych kwasów w kierunku uzyskania produktów użytecznych ekologiczne metody składowania popiołów usuwanie metali ciężkich z odcieków ze składowisk komunalnych i przemysłowych granulacja lub brykietowanie odpadów przemysłowych 15

16 Ośrodek Główny ul. Krucza 5/11d, Warszawa tel.: ; fax: Instytut z upoważnienia MŚ i GIOŚ pełni następujące funkcje wynikające ze zobowiązań międzynarodowych Polski: -Krajowego Centrum Referencyjnego w zakresie jakości powietrza i emisji zanieczyszczeń do powietrza, -Krajowego punktu kontaktowego ds. Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych, -Krajowego punktu kontaktowego dla Międzynarodowego Rejestru Potencjalnie Toksycznych Substancji Chemicznych (IRPTC/UNEP), -Krajowego Centrum Kontaktowego ds. Programu Kartowania EKG ONZ Pola badawcze Instytutu: - opracowywanie podstaw polityki ekologicznej państwa - kompleksowe badania środowiska - ochrona atmosfery - ochrona klimatu - ochrona przed hałasem i wibracjami - ochrona krajobrazu i żywych zasobów wodnych - ochrona i odnowa biologicznie czynnej powierzchni ziemi - ochrona i odnowa zasobów wodnych - gospodarowanie odpadami w środowisku - gospodarowanie chemikaliami w środowisku 16

17 Fundacja Progress and Business Rok założenia: 1991 Organizacje założycielskie: Uniwersytet Jagielloński, Kraków Akademia Górniczo Hutnicza, Kraków Duński Instytut Technologiczny, Taastrup Minister Przemysłu i Handlu, Warszawa DHN Polskiej Akademii Nauk, Warszawa Izba Przemysłu Chemicznego, Warszawa Instytut Chemii Przemysłowej, Warszawa Marold AG, Triesten Misją Fundacji "Progress and Business jest działanie na rzecz rozwoju współpracy polskich instytucji badawczych, uczelni wyższych i przedsiębiorstw wdrażających nowe technologie, w tym organizowanie transferu know-how. Usługi doradcze Centrum Transferu Technologii należą do najważniejszych dzie- dzin działalności Fundacji, która posiada zarówno doświadczoną kadrę, jak i bogaty zasób doświadczeń oraz bazę danych klientów. Fundacja aktywnie działa na rzecz finansowania innowacji i transferu technologii, opracowała program roadmappingu technologicznego dla polskich firm, który będzie finansowany w 100% ze środków POIG. Centrum Nauk o Decyzji i Prognozowania Fundacji wykonuje ekspertyzy w zakresie foresightu i prognozowania dla instytucji rządowych i samorządów uczestniczących m.in. w realizacji Regionalnych Strategii Innowacji i w opracowywaniu programów doradczo-badawczych w zakresie foresightu technologicznego dla firm. 17

18 OCZEKIWANE WYNIKI 18

19 Jednostki nauk. Objęte wsparciem Nowe miejsca pracy Raporty -scenariusze rozwoju Pracownicy naukowi Portale, bazy danych Spotkania panelowe Konferencje, warsztaty, seminaria Założone wskaźniki realizacji celów projektu Wskaźniki produktu luty 10 19

20 Dokumenty strategiczne Nieodpłatnie udostępnione wyniki badań EPC Nowe etaty badawcze Scenariusze rozwoju Instytucje wdrażające wyniki Konferencje prezentujące wyniki Uczestnicy konferencji końcowej Założone wskaźniki realizacji celów projektu 60 Wskaźniki rezultatu (2012) luty 10 20

21 Wskaźniki oddziaływania projektu Poprzez realizację Projektu zakłada się w perspektywie długofalowej osiągnięcie następujących wskaźników oddziaływania: Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów w przeliczeniu na wartość produkcji przemysłu nieorganicznego w Polsce Poprawa warunków dla zasobów ludzkich. Wskaźniki te będą możliwe do zweryfikowania na podstawie danych statystycznych GUS, danych PIPC, zaś wskaźniki miękkie związane z zasobami ludzkimi na podstawie doniesień prasy codziennej oraz fachowej. 21

22 Raporty i scenariusze Główny wynik Projektu to Raport Końcowy zawierający scenariusze rozwoju Wersja pełna Wersja skrócona Obie wersje raportu będą dostępne w formie: - internetowej on-line na portalu projektu po zakończeniu, - w postaci publikacji (numer specjalny pisma naukowotechnicznego), - publikacja w kwartalniku IOŚ Ochrona środowiska i Zasobów Naturalnych - na konferencji końcowej (referaty i materiały konferencyjne) W wyniku projektu powstaną scenariusze rozwoju branży (3) wygenerowane przy różnych warunkach brzegowych: - neutralny, - pesymistyczny - optymistyczny. 22

23 Wszystkich zainteresowanych tematem zapraszamy do udziału w Projekcie w charakterze niezależnych ekspertów zewnętrznych Kontakt: bcichy@ichn.gliwice.pl lub poprzez naszą stronę: Aby zostać ekspertem należy wypełnić i podpisać ankietę eksperta Eksperci niezależnie od siebie wypełniają ankietę I rundy badania Delphi II runda badania to ankieta zawężająca obszar badania Po opracowaniu obu rund badania eksperci poznają wyniki ankiet Niektórzy eksperci będą proszeni o udział w panelach tematycznych Wyniki projektu będą szeroko dostępne na portalu projektu, o terminie publikacji zawiadomimy wszystkich ekspertów Wszyscy eksperci otrzymają certyfikat eksperta Projektu 23