ORGANIZMY GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANE, ZA I PRZECIW

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ORGANIZMY GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANE, ZA I PRZECIW"

Transkrypt

1 BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 3, str Agata Tyczewska, Tomasz Twardowski ORGANIZMY GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANE, ZA I PRZECIW Zespół Biosyntezy Białka Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. T. Twardowski Hasła kluczowe: GMO, odbiór społeczny. Key words: GMO, public perception. Wiele wątpliwości i obaw dotyczących wykorzystywania GMO w rolnictwie i produkcji żywności wynika z braku wiedzy o istocie nowych technologii i ich relacji z dotychczas stosowanymi technikami w hodowli roślin uprawnych. Przeciwnicy GMO zwracają przede wszystkim uwagę na kwestie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności GM, zagrożenie dla środowiska oraz aspekty etyczne. Z badań PBS dla Gazety Wyborczej przeprowadzonych na grupie 1128 Polaków w dniach 7 9 marca 2008 r. wynika, że aż 60% ankietowanych uważa, że spożywanie żywności GM może być szkodliwe dla zdrowia. Stwierdzono jednak, że opór w stosowaniu GMO jest różny w zależności od rodzaju GMO i dziedziny gospodarki, w jakiej są stosowane. Bardzo niewielkie obiekcje społeczeństwa obserwuje się w stosowaniu GMO do produkcji leków, w ochronie środowiska, czy nawet w tzw. zamkniętym użyciu, tj. w zamkniętych zbiornikach fermentorach. Największy sprzeciw budzi stosowanie GMO w rolnictwie w formie transgenicznych odmian roślin uprawnych. Większość badaczy uważa, że zastrzeżenia co do bezpieczeństwa zdrowotnego oraz zagrożenia dla środowiska są, z naukowego punktu widzenia, bezpodstawne. Eksperci, wraz z przedstawicielami przemysłu, w ogromnej większości opowiadają się za stosowaniem modyfikacji genetycznych roślin w medycynie, diagnostyce oraz do produkcji w przemyśle spożywczym, a także biomateriałów i w bioenergetyce. Korzyści, jakie niesie wykorzystanie GMO to obniżenie kosztów produkcji żywności, możliwość zwiększania wartości odżywczej pokarmów, wydłużenie okresu przechowywania warzyw i owoców, opracowanie żywności funkcjonalnej, szczepionek czy produktów o właściwościach prozdrowotnych i leczniczych, a także stosowanie zabiegów uprawowych bardziej przyjaznych dla środowiska. Najczęściej spotykanym nieporozumieniem, niestety intensywnie propagowanym przez część mediów, jest utrwalanie poglądu, że wprowadzanie zmian w informacji genetycznej organizmów stało się możliwe dopiero dzięki metodom biologii molekularnej, a także, że zmiany te są czymś nowym, dotąd nie stosowanym. W rzeczywistości, od zarania dziejów w rolnictwie modyfikacje genetyczne były podstawą udomowiania. Nowością metod inżynierii genetycznej jest sposób wprowadzania zmian w zapisie informacji genetycznej, a nie sam fakt dokonywania tych zmian. Z punktu widzenia hodowcy roślin, nowoczesna biotechnologia zapewnia tylko do-

2 198 A. Tyczewska, T. Twardowski Nr 3 datkowe możliwości tworzenia zmienności genetycznej, z której korzysta on w procesie selekcji i hodowli nowych odmian roślin uprawnych. Zatem, wprowadzenie nowego genu do rośliny metodami inżynierii genetycznej i uzyskanie w niej pożądanej cechy, stanowi dla hodowcy źródło nowej zmienności, która w wyniku dalszej pracy może być wykorzystana do tworzenia nowej odmiany. W mediach i wśród społeczeństwa praktycznie nie znajduje się żadnej reklamy genetycznie zmodyfikowanych produktów (roślin, pasz, ich przetworów, czy też innych preparatów, jak np. leków). Obserwuje się jednak intensywną krytykę i zgłaszanie obaw, które nie są poparte kompleksowymi badaniami i tak, pojedyncze doświadczenia prace Pusztaia sprzed 10 lat (1, 2), Ermakowej z 2006 r. (3) zyskują znacznie większy rozgłos, a poglądy te popularyzowane są przez nielicznych naukowców (4). Pod względem potencjalnych zagrożeń dla środowiska, między odmianami transgenicznymi, a introdukcją nowych gatunków z odmiennych ekosystemów nie ma zasadniczej różnicy. Proces transgenezy nie wiąże się z innym rodzajem ryzyka, niż związane z tradycyjnymi metodami tworzenia zmienności genetycznej. W przypadku roślin transgenicznych, ich znaczny stopień udomowienia, a tym samym ograniczone możliwości utrzymania się w środowisku, znacznie zmniejszają ryzyko tych zagrożeń w porównaniu z tzw. gatunkami inwazyjnymi. Procedury stosowane w procesie uwalniania do środowiska roślinnych GMO zakładające, że potencjalne zagrożenia są analogiczne, jak w przypadku gatunków inwazyjnych, są nadmiernie restrykcyjne, ale ich stosowanie przy wprowadzaniu tej nowej technologii wydaje się społecznie uzasadnione. Komisja Europejska w styczniu 2008 r. opublikowała decyzję, w której odrzuciła koncepcje nowych polskich uregulowań prawnych związanych z użytkowaniem GMO w rolnictwie, które legły u podstaw abolicyjnych klauzul zamieszczonych w polskich ustawach o paszach i nasiennictwie ( r.) (5). Komisja uznała, że Rząd Polski nie przedstawił żadnych danych merytorycznych uzasadniających obawy przed GMO i żywnością GM dopuszczonych do uprawy i obrotu przez kompetentne organy UE, zgodnie z odpowiednimi regulacjami prawnymi. Należy podkreślić, że przepisy UE regulujące użytkowanie GMO, a szczególnie roślin GM w rolnictwie, są bardzo restrykcyjne, a zasada przezorności stosowana jest rygorystycznie (6). W konsekwencji, przed dopuszczeniem do obrotu lub uprawy, każde indywidualne wydarzenie transformacyjne, a nie tylko jego rodzaj, jest szczegółowo badane pod każdym względem, w stopniu nie stosowanym nigdy dotąd w rolnictwie. Komisja Europejska przez wiele lat prowadziła prace nad efektami GMO dla człowieka i środowiska; Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) prowadzi ciągły nadzór, a European Joint Research Center (Wspólne Centrum Badawcze (WCB) Komisji Europejskiej) dozoruje sieć laboratoriów kontrolnych GMO (7). W 2007 r. ogólna powierzchnia upraw zmodyfikowanych genetycznie roślin (GM) wykazała wzrost o 13%, zajmując 112 mln ha. Liczba rolników uprawiających odmiany GM roślin uprawnych przekroczyła 12,5 mln. Łączny areał odmian GM wysiewanych pomiędzy 1996 a 2007 r. osiągnął ponad pół miliarda hektarów (8). Uprawa roślin GM (9) przynosi rolnikom i producentom materiału siewnego korzyści ekonomiczne. W 2005 r. rolnicy uprawiający rośliny GM odnieśli korzyści netto sięgające 5,6 mld USD. Jak wynika z nowego opracowania dotyczącego

3 Nr 3 Organizmy genetycznie zmodyfikowane 199 ekonomicznych skutków upraw GM na całym świecie, sporządzonego przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (10), korzyści te wynikają z oszczędności związanych ze stosowaniem mniejszych ilości herbicydów, pestycydów i ograniczeniem konieczności stosowania maszyn rolniczych, a nie jak wcześniej sądzono z uzyskiwania wyższych plonów. Równolegle nastąpił znaczny wzrost stosowania herbicydów uniwersalnych takich, jak RoundUp. Ocenia się, że np. uprawa buraków cukrowych opornych na herbicyd RoundUp pozwala na ogólne ograniczenie zużycia środków chwastobójczych o 41 59%. Wykazano ponadto, że rolnicy uprawiający bawełnę Bt w Chinach zużywają pięć razy mniej środków owadobójczych na hektar. W związku z tym można się spodziewać zmniejszenia liczby zatruć spowodowanych stosowaniem silnie trujących środków ochrony roślin. Ogółem, w latach zanotowano spadek zużycia pestycydów o 224 tys. ton. W 2005 r. nastąpiło również zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do środowiska równoznaczne z eliminacją ok. 400 tys. samochodów z naszych dróg. Biopaliwa, w przeciwieństwie do paliw kopalnych takich, jak ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel czy paliwa jądrowe, uzyskiwane są z odnawialnych źródeł energii. Należy podkreślić, że UE nakłada na kraje członkowskie obowiązek zwiększenia udziału biopaliw w paliwach do transportu do 5% w 2009 r. i do 5,75% w 2010 r. Do produkcji biopaliw w Europie uprawia się przede wszystkim zboża i rośliny oleiste, w USA kukurydzę i soję, w Brazylii trzcinę cukrową. Użytkowanie ziarna dla produkcji etanolu jest konkurencyjne względem produkcji żywieniowej, a zatem w konsekwencji prowadzi do wzrostu cen zbóż, a także do zmniejszenia powierzchni upraw dla przemysłu spożywczego. Zasadniczą kwestią jest więc rozwinięcie produkcji biopaliw z biomasy, a rezygnacja ze stosowania ziarniaków zbóż (11). Ponadto, biomasa jako produkt odpadowy zajmuje znaczną powierzchnię i jest niemalże za darmo. Jednak przerób biomasy związany jest z relatywnie bardziej skomplikowanym cyklem przetwórczym: celulozę trzeba przekształcić (za pomocą celulaz) najpierw do cukrów prostych, a następnie do alkoholi. Pozyskanie wydajnych i dostępnych w dużych ilościach tanich celulaz możliwe jest tylko z wykorzystaniem GMM (genetycznie zmodyfikowanych mikroorganizmów), a zatem niezbędny jest rozwój tego cyklu produkcyjnego. Z pewnością zagospodarowanie zielonych odpadów na cele bioenergetyczne jest pilną koniecznością. Szerszy aspekt stosowania biopaliw, tj. dodatkowe miejsca pracy w rolnictwie (1000 ton biopaliw = zatrudnienie osób) czy efekty środowiskowe (biopaliwa = ograniczona emisja dwutlenku węgla), potwierdza zasadność wprowadzania biopaliw. Przeciwnicy inżynierii genetycznej i wykorzystania GMO bardzo starannie pomijają nader istotny problem: ile traci się na rezygnacji z nowoczesnej biotechnologii? Wycena całościowa jest niemożliwa. Są natomiast konkretne przykłady. Omacnica prosowianka nie występowała w Polsce przed 2000 r. jednakże już w 2006 r. spowodowała w południowej Polsce straty w uprawach kukurydzy rzędu 40% (12). Zabiegi agrotechniczne nie dają praktycznie żadnego efektu; co więcej kukurydza zniszczona przez omacnicę jest zanieczyszczona mykotoksynami, które są groźne dla ssaków. Genetycznie zmodyfikowana kukurydza MON810 zawierająca białko Bt zapewnia plony bez strat (6, 13, 14). Aczkolwiek ziarno siewne jest droższe to rolnik ma zapewniony zysk, a nie stratę (15). Ta kukurydza GM tylko w niewielkim zakresie jest uprawiana w naszym kraju od 2006 r.

4 200 A. Tyczewska, T. Twardowski Nr 3 Zakaz wykorzystywania w rolnictwie odmian i produktów GMO dopuszczonych przez UE rodzi nie tylko konflikt z prawem unijnym, ale pozbawia polskich rolników ważnego elementu podnoszenia efektywności produkcji, jaką jest agrobiotechnologia. Dramatyczny wzrost cen artykułów rolnych, głównie zbóż, na rynkach światowych w ubiegłym roku pokazał jak iluzoryczne są nagłaśniane w mediach nadwyżki w rolnictwie. Na podstawie danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa wskazuje się, że mimo nadwyżek w pewnych asortymentach, Polska jest importerem żywności netto. Oznacza to, że wzrost wydajności i obniżanie kosztów produkcji będą w dalszym ciągu decydowały w walce konkurencyjnej. Ponadto, roczny import genetycznie zmodyfikowanej soi i kukurydzy na cele paszowe w Polsce wynosi ok. 2 mln ton. Można nabyć surowiec niezmodyfikowany, ale jest on ok. 30% droższy. Alternatywne rozwiązania, jak np. często wspominane rolnictwo ekologiczne, czy też żywność naturalna jest bardzo kosztowna i mało wydajna, a przez to adresowana do zamożnego konsumenta, gotowego za szczególny produkt zapłacić wysoką cenę. Obecnie, rolnictwo ekologiczne w Polsce nie stanowi więcej niż 1%. Poza tym, należy zwrócić uwagę na konieczność nadzoru i atestowania, kontrolę jakości produktów określonych jako eko. Niestety, często w sprzedaży są tak zwane produkty eko. Należy więc dokonać bilansu zysków i strat, co bardziej się opłaca. Wprowadzenie administracyjnych zakazów, spowoduje zapewne przede wszystkim import żywności (w pierwszym rzędzie mięsa drobiowego) z innych krajów, przy czym produkty te będą także oparte na surowcach genetycznie zmodyfikowanych. Poza tym, nastąpią określone skutki prawne (konflikt z legislacją Unii Europejskiej), osłabienie konkurencyjności produkcji krajowej (czyli znaczące efekty ekonomiczne) oraz społeczne takie, jak wzrost kosztów utrzymania czy też likwidacja miejsc pracy (jak już wzmiankowano). Przyjęcie przez Polskę bardzo rygorystycznych regulacji w zakresie GMO, jakimi są przepisy UE, w wystarczającym stopniu spełnia wymogi przezorności w korzystaniu z nowych technologii z jednej strony, a z drugiej, nie zamyka przed producentami możliwości korzystania z nich, konsumentom natomiast daje prawo wyboru. A. Tyczewska, T. Twardowski GENETICALLY MODIFIED ORGANISMS, PRO AND CON PIŚMIENNICTWO 1. Ewen S.W.B., Pusztai A.: Health risks of genetically modified foods. The Lancet 1999; 354(9179): p Ewen S.W.B., Pusztai A.: GM food debate. The Lancet 1999; 354(9191): p Ermakova I.V.: GM soybeans-revisiting a controversial format. Nat Biotechnol., 2007; 25(12): p pl/artykul.php?id= pap.pl&_pageid=1&s=szablon.depesza&dz=stronaglowna&dep=69753&data=&lang=pl&_check- Sum= Hellmich R.L., Górecka J.: Możliwości i wyzwania związane z wprowadzaniem do

5 Nr 3 Organizmy genetycznie zmodyfikowane 201 uprawy odmian zmodyfikowanych gentycznie odpornych na szkodniki. Kosmos 2007; 56(3 4): p Dąbrowski Z.T.: Doskonalenie metodyki oceny ryzyka uwolnienia GMO do środowiska i monitoringu: wybrane projekty badawcze UE. Kosmos 2007; 56(3 4): p James C.: Światowa produkcja roślin GM w roku Kosmos 2007; 56 (3 4): p Biotechnologia roślin, (red. Malepszy S.): PWN, Warszawa 2001; str Bereś P.K.: Odmiany kukurydzy GM z genami Bacillus thuringensis i ich wpływ na omacnicę prosowiankę (Ostrinia nubilalis hbn.) w świetle badań prowadzonych w Polsce. Kosmos 2007; 56(3 4): p Kershen D.L.: Health and food safety: the benefits of Bt-corn: Food Drug Law J. 2006; 61(2): p Adres: Poznań, ul. Noskowskiego 12/12.

Zakazy stosowania GMO w świetle prawa europejskiego i krajowego

Zakazy stosowania GMO w świetle prawa europejskiego i krajowego Zakazy stosowania GMO w świetle prawa europejskiego i krajowego Tomasz Zimny Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa Wykorzystanie GMO w uprawach na UE i na świecie Uprawy roślin GM w 2014 r. Na świecie Uprawiane

Bardziej szczegółowo

Produkcja biomasy a GMO

Produkcja biomasy a GMO Produkcja biomasy a GMO Adam Koryzna Stowarzyszenie Koalicja Na Rzecz Nowoczesnego Rolnictwa Opole, 22.10.2009 Koalicja Na Rzecz Nowoczesnego Rolnictwa Organizacja zrzeszająca producentów rolnych ZałoŜona

Bardziej szczegółowo

Ocena ryzyka stosowania GMO w środowisku jako element autoryzacji roślin GM do uprawy. Ewelina Żmijewska Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Radzików

Ocena ryzyka stosowania GMO w środowisku jako element autoryzacji roślin GM do uprawy. Ewelina Żmijewska Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Radzików Ocena ryzyka stosowania GMO w środowisku jako element autoryzacji roślin GM do uprawy Ewelina Żmijewska Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Radzików Autoryzacja roślin GM w Europie Dyrektywa 2001/18 /WE

Bardziej szczegółowo

"Dlaczego NIE dla GMO w środowisku rolniczym" Prof. zw. dr hab. inż. Magdalena Jaworska

Dlaczego NIE dla GMO w środowisku rolniczym Prof. zw. dr hab. inż. Magdalena Jaworska "Dlaczego NIE dla GMO w środowisku rolniczym" Prof. zw. dr hab. inż. Magdalena Jaworska Kierownik Katedry Ochrony Środowiska Rolniczego Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Ekspert EU Biotechnology in Agriculture

Bardziej szczegółowo

Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności

Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Jakie będzie rolnictwo przyszłości? dr inż. Jerzy Próchnicki Bayer CropScience Polska oraz Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP

Bardziej szczegółowo

Stanowisko. Sejmiku Województwa Kujawsko Pomorskiego z dnia 28 lutego 2005 r.

Stanowisko. Sejmiku Województwa Kujawsko Pomorskiego z dnia 28 lutego 2005 r. Stanowisko Sejmiku Województwa Kujawsko Pomorskiego z dnia 28 lutego 2005 r. w sprawie ogłoszenia obszaru Województwa Kujawsko Pomorskiego strefą wolną od upraw genetycznie zmodyfikowanych organizmów (GMO)

Bardziej szczegółowo

Organizmy genetycznie modyfikowane SYLABUS A. Informacje ogólne Opis

Organizmy genetycznie modyfikowane SYLABUS A. Informacje ogólne Opis Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania wstępne (tzw. sekwencyjny

Bardziej szczegółowo

Organizmy modyfikowane genetycznie

Organizmy modyfikowane genetycznie Organizmy modyfikowane genetycznie C o to jest G M O? Organizmy Modyfikowane Genetycznie GMO (z ang. Genetically Modified Organism) - Organizmy Transgeniczne - są to organizmy, które zawierają w swoim

Bardziej szczegółowo

Założenia kontroli plantacji produkcyjnych w kierunku wykrywania autoryzowanych i nieautoryzowanych GMO

Założenia kontroli plantacji produkcyjnych w kierunku wykrywania autoryzowanych i nieautoryzowanych GMO Założenia kontroli plantacji produkcyjnych w kierunku wykrywania autoryzowanych i nieautoryzowanych GMO Sławomir Sowa Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB, Radzików Radzików 14.12.2015 Wprowadzenie zakazów

Bardziej szczegółowo

Możliwości substytucji genetycznie modyfikowanej soi krajowymi roślinami białkowymi w aspekcie bilansu paszowego

Możliwości substytucji genetycznie modyfikowanej soi krajowymi roślinami białkowymi w aspekcie bilansu paszowego Możliwości substytucji genetycznie modyfikowanej soi krajowymi roślinami białkowymi w aspekcie bilansu paszowego dr Piotr Szajner mgr Wiesław Dzwonkowski Zakład Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB Plan prezentacji

Bardziej szczegółowo

Rośliny modyfikowane genetycznie (GMO)

Rośliny modyfikowane genetycznie (GMO) Rośliny modyfikowane genetycznie (GMO) Organizmy modyfikowane genetycznie Organizm zmodyfikowany genetycznie (międzynarodowy skrót: GMO Genetically Modified Organizm) to organizm o zmienionych cechach,

Bardziej szczegółowo

Modyfikacje genetyczne. Doc. dr hab. Katarzyna Lisowska

Modyfikacje genetyczne. Doc. dr hab. Katarzyna Lisowska Modyfikacje genetyczne w rolnictwie Doc. dr hab. Katarzyna Lisowska Odwieczny problem rolników: Chwasty Szkodniki http://www.farmer.pl/resources/266/mak.jpg http://www.ediblegeography.com/wp-content/uploads/2009/09/

Bardziej szczegółowo

Pasze GMO: diabeł tak straszny jak go malują?

Pasze GMO: diabeł tak straszny jak go malują? https://www. Pasze GMO: diabeł tak straszny jak go malują? Autor: agrofakt.pl Data: 3 marca 2017 Genetycznie modyfikowana żywność budzi w ostatnich latach wiele kontrowersji. Przemysł paszowy wykorzystuje

Bardziej szczegółowo

wyrok, w którym orzekł, że Rzeczypospolita Polska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 31 ust. 3 lit. b) tej dyrektywy.

wyrok, w którym orzekł, że Rzeczypospolita Polska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 31 ust. 3 lit. b) tej dyrektywy. UZASADNIENIE Projekt ustawy o zmianie ustawy o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych oraz niektórych innych ustaw dokonuje nowelizacji obowiązującej obecnie ustawy z dnia 22 czerwca

Bardziej szczegółowo

Pałac Prezydenta Rzeczypospolitej Polski

Pałac Prezydenta Rzeczypospolitej Polski Pałac Prezydenta Rzeczypospolitej Polski Forum debaty Publicznej Organizmy zmodyfikowane genetycznie Koniecznośd czy wybór? Szansa czy zagrożenie? Tadeusz Szymaoczak Warszawa 08 luty 2012 rok Fakty ekonomiczne

Bardziej szczegółowo

Sorgo: czy jest szansa na wprowadzenie uprawy w Polsce?

Sorgo: czy jest szansa na wprowadzenie uprawy w Polsce? .pl https://www..pl Sorgo: czy jest szansa na wprowadzenie uprawy w Polsce? Autor: prof. dr hab. inż. Józef Sowiński Data: 17 lutego 2016 W okresie ostatnich kilku tygodni podzieliliśmy się z Wami wiedzą

Bardziej szczegółowo

Ta uprawa się opłaca! Skąd wziąć nasiona soi?

Ta uprawa się opłaca! Skąd wziąć nasiona soi? .pl Ta uprawa się opłaca! Skąd wziąć nasiona soi? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 19 marca 2017 Coraz większe zainteresowanie konsumentów budzą produkty bez GMO. Aby zatem sprostać wymogom rynku,

Bardziej szczegółowo

GMO trzy kolory; biotechnologia podstawą biogospodarki przyszłości. Senat RP Warszawa,

GMO trzy kolory; biotechnologia podstawą biogospodarki przyszłości. Senat RP Warszawa, GMO trzy kolory; biotechnologia podstawą biogospodarki przyszłości Senat RP Warszawa, 15.02.2007 DZIAŁY GOSPODARKI GMO TRZY KOLORY agrobiotech = zielona biotech przemysł = biała biotech zdrowie = czerwona

Bardziej szczegółowo

TEKSTY PRZYJĘTE. Odnowienie zezwolenia na ziarna genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy MON 810

TEKSTY PRZYJĘTE. Odnowienie zezwolenia na ziarna genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy MON 810 Parlament Europejski 04-09 TEKSTY PRZYJĘTE P8_TA(06)0388 Odnowienie zezwolenia na ziarna genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy MON 80 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 października 06 r. w sprawie

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo integrowane - zarys systemu. Produkcja zielarska. Integrowana produkcja ziół

Rolnictwo integrowane - zarys systemu. Produkcja zielarska. Integrowana produkcja ziół Rolnictwo integrowane - zarys systemu. Produkcja zielarska. Integrowana produkcja ziół aspekt ekonomiczny i społeczny, wykorzystanie środków produkcji, ujęcie przyrodnicze Wnioski. Fot. 1. Rośliny arniki

Bardziej szczegółowo

Zbiory rzepaku w 2017 rokuperspektywa. producentów

Zbiory rzepaku w 2017 rokuperspektywa. producentów Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych www.kzprirb.pl Zbiory rzepaku w 2017 rokuperspektywa krajowych producentów Juliusz Młodecki- Prezes KZPRiRB Bydgoszcz, 07 listopada 2017 r. Rzepak-

Bardziej szczegółowo

Omacnica: jaką odmianę kukurydzy wybrać?

Omacnica: jaką odmianę kukurydzy wybrać? .pl https://www..pl Omacnica: jaką odmianę kukurydzy wybrać? Autor: Magdalena Kowalczyk Data: 1 czerwca 2016 Dobór odpowiedniej odmiany to niemal połowa sukcesu w uprawie kukurydzy. Od tej decyzji zależą

Bardziej szczegółowo

Obowiązujące aktualnie przepisy wspólnotowe z zakresu GMO regulują następujące zagadnienia:

Obowiązujące aktualnie przepisy wspólnotowe z zakresu GMO regulują następujące zagadnienia: wersja z uwzględnieniem uwag Rady Ministrów 03.04.2006 r. RAMOWE STANOWISKO POLSKI DOTYCZĄCE ORGANIZMÓW GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANYCH (GMO) Wprowadzenie Obowiązujące aktualnie przepisy wspólnotowe z zakresu

Bardziej szczegółowo

Ekologiczna ścieżka edukacyjna

Ekologiczna ścieżka edukacyjna Ekologiczna ścieżka edukacyjna Lp. Treści ogólne Treści szczegółowe Osiągnięcia przedmiot klasa 1. Ekonomiczne i społeczne aspekty Uczeń potrafi: związków między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem.wartość

Bardziej szczegółowo

Odnawialne źródła energii (OZE) a obecna i przyszła Wspólna Polityka Rolna

Odnawialne źródła energii (OZE) a obecna i przyszła Wspólna Polityka Rolna Odnawialne źródła energii (OZE) a obecna i przyszła Wspólna Polityka Rolna jakie konsekwencje dla rolnictwa? Opole 22. 10. 2009 Wanda Chmielewska - Gill Iwona Pomianek Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

Bardziej szczegółowo

Genom na talerzu czyli patentowanie żywności GM

Genom na talerzu czyli patentowanie żywności GM Tomasz Twardowski Instytut Chemii Bioorganicznej PAN i Politechnika Łódzka Genom na talerzu czyli patentowanie żywności GM Żywność oparta na produkcji roślinnej stanowi dla nas podstawę wyżywienia (produkcja

Bardziej szczegółowo

KONKURENCYJNOŚĆ PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO UKRAINY. Profesor dr hab. Tatjana Mostenska Państwowy Uniwersytet Przetwórstwa Żywności Ukrainy

KONKURENCYJNOŚĆ PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO UKRAINY. Profesor dr hab. Tatjana Mostenska Państwowy Uniwersytet Przetwórstwa Żywności Ukrainy KONKURENCYJNOŚĆ PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO UKRAINY Profesor dr hab. Tatjana Mostenska Państwowy Uniwersytet Przetwórstwa Żywności Ukrainy Konkurencyjność produkcji wyznaczają wskaźniki: jakości, właściwości

Bardziej szczegółowo

Zwiększenie konkurencyjności polskich towarów roślinnych na rynkach międzynarodowych poprzez podniesienie ich jakości i bezpieczeństwa fitosanitarnego

Zwiększenie konkurencyjności polskich towarów roślinnych na rynkach międzynarodowych poprzez podniesienie ich jakości i bezpieczeństwa fitosanitarnego Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Strategiczny program badań naukowych i prac rozwojowych Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach

Bardziej szczegółowo

Emisja CO2 z upraw biopaliw

Emisja CO2 z upraw biopaliw Emisja CO2 z upraw biopaliw Autor: Włodzimierz Kotowski, Eduard Konopka ( Energia Gigawat nr 6-7/2013) Kraje Unii Europejskiej podjęły w 2009 roku zobowiązanie o zwiększeniu do 10% udziału biokomponentów

Bardziej szczegółowo

System integrowanej produkcji roślinnej (IP) a integrowana ochrona roślin

System integrowanej produkcji roślinnej (IP) a integrowana ochrona roślin System integrowanej produkcji roślinnej (IP) a integrowana ochrona roślin Grzegorz Gorzała Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Al. Jana Pawła II 11, 00-828 Warszawa Podstawa prawna USTAWA

Bardziej szczegółowo

Nadzór nad stosowaniem materiału siewnego (uprawą odmian GMO)

Nadzór nad stosowaniem materiału siewnego (uprawą odmian GMO) Nadzór nad stosowaniem materiału siewnego (uprawą odmian GMO) nowa ustawa o nasiennictwie nowe zadanie dla Inspekcji Tadeusz Kłos Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Zgodnie z art. 78 oraz art.

Bardziej szczegółowo

Jaka będzie cena śruty sojowej?

Jaka będzie cena śruty sojowej? .pl https://www..pl Jaka będzie cena śruty sojowej? Autor: Ewa Ploplis Data: 19 kwietnia 2017 Prawdopodobnie ceny śruty sojowej nie ulegną dużym zmianom. W pierwszej połowie 2017 r. powinny być relatywnie

Bardziej szczegółowo

Kukurydza: jak wybrać nasiona?

Kukurydza: jak wybrać nasiona? .pl https://www..pl Kukurydza: jak wybrać nasiona? Autor: Katarzyna Dobroń Data: 23 grudnia 2015 Tegoroczna kukurydza osiągała nie więcej niż 1,5 m wysokości, po czym rośliny zaczynały wiechować. Ich kolby

Bardziej szczegółowo

POTENCJAŁ ENERGETYCZNY ROLNICTWA GMINY BEJSCE

POTENCJAŁ ENERGETYCZNY ROLNICTWA GMINY BEJSCE POTENCJAŁ ENERGETYCZNY ROLNICTWA GMINY BEJSCE Andrzej Pacocha Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich i Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego w Kielcach ZASOBY GRUNTOWE CZYLI CZYM

Bardziej szczegółowo

Departament Hodowli i Ochrony Roślin. Ochrona upraw małoobszarowych a zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin

Departament Hodowli i Ochrony Roślin. Ochrona upraw małoobszarowych a zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin Departament Hodowli i Ochrony Roślin Ochrona upraw małoobszarowych a zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin Dane statystyczne 2,3 mln gospodarstw rolnych, 1,5 mln gospodarstw > 1 ha prowadzących

Bardziej szczegółowo

Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza

Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza Katarzyna Sobótka Specjalista ds. energii odnawialnej Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. k.sobotka@mae.mazovia.pl Biomasa Stałe i ciekłe substancje

Bardziej szczegółowo

Wątpliwe korzyści? Ekonomiczne aspekty polityki biopaliwowej UE. Kontekst. Kwiecień 2013

Wątpliwe korzyści? Ekonomiczne aspekty polityki biopaliwowej UE. Kontekst. Kwiecień 2013 Wątpliwe korzyści? Ekonomiczne aspekty polityki biopaliwowej UE Kwiecień 2013 Streszczenie opracowania Międzynarodowego Instytutu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Biopaliwa za jaką cenę? Przegląd kosztów

Bardziej szczegółowo

WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z KONFERENCJI NAUKOWEJ. Pasze GMO a produkcyjność i zdrowotność zwierząt. Instytut Zootechniki PIB, Balice 26 czerwca 2012 r.

WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z KONFERENCJI NAUKOWEJ. Pasze GMO a produkcyjność i zdrowotność zwierząt. Instytut Zootechniki PIB, Balice 26 czerwca 2012 r. WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z KONFERENCJI NAUKOWEJ Pasze GMO a produkcyjność i zdrowotność zwierząt Instytut Zootechniki PIB, Balice 26 czerwca 2012 r. I. Wobec braku na rynku krajowych pasz wysokobiałkowych, w

Bardziej szczegółowo

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i rekreacja Obsługa Ruchu Turystycznego, Hotelarstwo i Gastronomia, Hotelarstwo i gastronomia, Zarządzanie i marketing

Bardziej szczegółowo

UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE

UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE Bioenergia w krajach Europy Centralnej, uprawy energetyczne. Dr Hanna Bartoszewicz-Burczy, Instytut Energetyki 23 kwietnia 2015 r., SGGW 1. Źródła

Bardziej szczegółowo

Przegląd regulacji unijnych dotyczących GMO

Przegląd regulacji unijnych dotyczących GMO Regulacje dotyczące GMO w Unii Europejskiej Tłumaczenie: Zuzanna Niemier Czym jest GMO? Bruksela, 22 marca 2005 Modyfikacje genetyczne, określane również jako inżynieria genetyczna" lub "rekombinacja DNA",

Bardziej szczegółowo

Biotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych, która wykorzystuje procesy biologiczne na skalę przemysłową. Inaczej są to wszelkie działania na

Biotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych, która wykorzystuje procesy biologiczne na skalę przemysłową. Inaczej są to wszelkie działania na Biotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych, która wykorzystuje procesy biologiczne na skalę przemysłową. Inaczej są to wszelkie działania na żywych organizmach prowadzące do uzyskania konkretnych

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA na temat perspektyw polsko kaliningradzkiej współpracy w sektorze rolno - spożywczym 2014-07-18 10:12:29

INFORMACJA na temat perspektyw polsko kaliningradzkiej współpracy w sektorze rolno - spożywczym 2014-07-18 10:12:29 INFORMACJA na temat perspektyw polsko kaliningradzkiej współpracy w sektorze rolno - spożywczym 2014-07-18 10:12:29 2 INFORMACJA na temat perspektyw polsko kaliningradzkiej współpracy w sektorze rolno

Bardziej szczegółowo

ROŚLINY GM: REALNE I POTENCJALNE ZAGROŻENIE

ROŚLINY GM: REALNE I POTENCJALNE ZAGROŻENIE ROŚLINY GM: REALNE I POTENCJALNE ZAGROŻENIE Anna Szmelcer absolwentka WBiOŚ UŚ, specjalizacja: mikrobiologia lekarska (SUM, Katowice) Stowarzyszenie Polska Wolna od GMO Co to jest GMO? w rozumieniu ustawy

Bardziej szczegółowo

Sieć GENET i ruch przeciwny GM w Europie

Sieć GENET i ruch przeciwny GM w Europie Konferencja nt. GMO w Warszawie 27 lutego 2009 r. GENET GMO W PORTUGALII Drugi co do wielkości w UE obszar uprawy kukurydzy Bt (MON 810) o łącznej powierzchni 4.800 ha. W 2008 roku zanotowano wzrost upraw

Bardziej szczegółowo

Znakowanie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB

Znakowanie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Znakowanie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB 09.10.2017 Żywność i pasza GM Żywność i pasza GM - genetycznie zmodyfikowana żywność

Bardziej szczegółowo

BIOETANOL Z BIOMASY KONOPNEJ JAKO POLSKI DODATEK DO PALIW PŁYNNYCH

BIOETANOL Z BIOMASY KONOPNEJ JAKO POLSKI DODATEK DO PALIW PŁYNNYCH Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA DLA POLSKIEGO ROLNICTWA Polskie rośliny włókniste i zielarskie dla innowacyjnej

Bardziej szczegółowo

Zrównoważony rozwój rolnictwa w aspekcie nowych wyzwań dla przemysłu nawozowego w Polsce. Janusz Igras Instytut Nawozów Sztucznych, Puławy

Zrównoważony rozwój rolnictwa w aspekcie nowych wyzwań dla przemysłu nawozowego w Polsce. Janusz Igras Instytut Nawozów Sztucznych, Puławy Zrównoważony rozwój rolnictwa w aspekcie nowych wyzwań dla przemysłu nawozowego w Polsce Janusz Igras Instytut Nawozów Sztucznych, Puławy Strategia rozwoju UE Uwarunkowania WPR Środowiskowe aspekty nawożenia

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo w Izraelu :26:05

Rolnictwo w Izraelu :26:05 Rolnictwo w Izraelu 2015-12-21 01:26:05 2 W roku 2009 wartość produkcji izraelskiego rolnictwa osiągnęła sumę 25,6 miliarda szekli (ok. 5,1 mld euro), co oznacza wzrost o 2,4% w stosunku do roku 2008.

Bardziej szczegółowo

Obecnie obowiązuje ustawa z 22 czerwca 2001 r. O organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U., 2007 r., nr 36, poz. 233, z późn. zm.).

Obecnie obowiązuje ustawa z 22 czerwca 2001 r. O organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U., 2007 r., nr 36, poz. 233, z późn. zm.). Stanowisko Polskiej Federacji Biotechnologii dotyczące projektu ustawy Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (projekt datowany styczeń 2010 r.) Obecnie obowiązuje ustawa z 22 czerwca 2001 r.

Bardziej szczegółowo

TEKSTY PRZYJĘTE. Wprowadzenie do obrotu ziaren genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy 1507

TEKSTY PRZYJĘTE. Wprowadzenie do obrotu ziaren genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy 1507 Parlament Europejski 204-209 TEKSTY PRZYJĘTE P8_TA(206)0387 Wprowadzenie do obrotu ziaren genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy 507 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 października 206 r. w sprawie

Bardziej szczegółowo

Ewolucja przemysłu nasiennego - co o niej decyduje?

Ewolucja przemysłu nasiennego - co o niej decyduje? Ewolucja przemysłu nasiennego - co o niej decyduje? Autor: prof. dr hab. Sławomir Podlaski Data: 11 października 2018 Z roku na rok rośnie wartość sprzedanych nasion na rynku globalnym, jednak jak pokazują

Bardziej szczegółowo

16. CZY CUKIER I PALIWO MAJĄ WSPÓLNE OGNIWO?

16. CZY CUKIER I PALIWO MAJĄ WSPÓLNE OGNIWO? EDUKACJA GLOBALNA NA ZAJĘCIACH WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W GIMNAZJUM, CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ 201 16. CZY CUKIER I PALIWO MAJĄ WSPÓLNE OGNIWO? AUTORKA: HALINA PAWŁOWSKA W trakcie lekcji młodzież będzie

Bardziej szczegółowo

Paweł Połanecki. Organizmy Genetycznie Modyfikowane w rolnictwie Zagadnienia prawne

Paweł Połanecki. Organizmy Genetycznie Modyfikowane w rolnictwie Zagadnienia prawne Paweł Połanecki Organizmy Genetycznie Modyfikowane w rolnictwie Zagadnienia prawne 1 Konflikt interesów wokół zastosowania technologii transgenicznych w rolnictwie naukowcy oraz instytucje eksperymentalno-przemysłowe

Bardziej szczegółowo

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce WIELKOPOLSKA w Europie WIELKOPOLSKA w Polsce Podział Administracyjny Województwa Wielkopolskiego Liczba

Bardziej szczegółowo

Branża cukrownicza w Polsce w obliczu zmian w 2017 r.

Branża cukrownicza w Polsce w obliczu zmian w 2017 r. Marcin Mucha Związek Producentów Cukru w Polsce Konferencja surowcowa "Postęp w uprawie buraków i gospodarce surowcowej", Toruń, 25 czerwca 2015 r. Plan prezentacji 1. Sytuacja w branży UE / świat 2. Branża

Bardziej szczegółowo

Koalicja Wolna od GMO

Koalicja Wolna od GMO Polska wolna od GMO w świetle aktualnej sytuacji prawnej Czerwiec 2017 r. Regulacje prawne Unii Europejskiej oraz polskie ustawy dot. GMO niezgodne z Konstytucją RP Paweł Połanecki Koalicja Wolna od GMO

Bardziej szczegółowo

Branża cukrownicza w Polsce podsumowanie 10 lat w Unii Europejskiej

Branża cukrownicza w Polsce podsumowanie 10 lat w Unii Europejskiej Marcin Mucha Związek Producentów Cukru w Polsce Konferencja pokampanijna Stowarzyszenia Techników Cukrowników, Warszawa, 27 lutego 215 r. Plan prezentacji Branża cukrownicza w Polsce podsumowanie 1 lat

Bardziej szczegółowo

Kolory biotechnologii

Kolory biotechnologii Autor artykułu: Mariusz Kosakowski (http://www.e-biotechnologia.pl/artykuly/podzial_biotechnologia) Biotechnologia to świadczenie dóbr i usług z wykorzystaniem metod biologicznych. Tak brzmi oficjalna

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia r.

ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia r. KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 20.2.2015 r. C(2015) 861 final ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia 20.2.2015 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 376/2008 w odniesieniu do obowiązku przedstawiania

Bardziej szczegółowo

Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy

Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy mgr Mirosława Tereszczuk Warszawa, 25 listopada 2016 r. 1 Gospodarka Ukrainy na tle gospodarki Wyszczególnienie Polski Ukraina Polska 2012 2015

Bardziej szczegółowo

Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji

Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Andrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich Szkoła Główna Handlowa Warszawa kwiecień 2009 Wzajemne

Bardziej szczegółowo

ZAPRAWIANIE NASION NIBY DROBIAZG, A TO PODSTAWA NOWOCZESNEJ OCHRONY ROŚLIN

ZAPRAWIANIE NASION NIBY DROBIAZG, A TO PODSTAWA NOWOCZESNEJ OCHRONY ROŚLIN ZAPRAWIANIE NASION NIBY DROBIAZG, A TO PODSTAWA NOWOCZESNEJ OCHRONY ROŚLIN Polskie i zagraniczne firmy nasienne zrzeszone w PIN domagają się jak najszybszego finalnego uregulowania ustaw i przepisów wykonawczych

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA I ODPOWIEDZI ZE STRONY

ZAGADNIENIA I ODPOWIEDZI ZE STRONY ZAGADNIENIA I ODPOWIEDZI ZE STRONY WWW.GMOANSWERS.COM Na GMOAnswers.com zamieszczono setki pytań i odpowiedzi; poniżej znajdują się fragmenty odpowiedzi na najczęściej poruszane zagadnienia i obawy związane

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: JESTEŚ TYM CO JESZ żywność zawierająca rośliny genetycznie modyfikowane

SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: JESTEŚ TYM CO JESZ żywność zawierająca rośliny genetycznie modyfikowane SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:

Bardziej szczegółowo

DECYZJE. (Jedynie teksty w języku francuskim i niderlandzkim są autentyczne) (Tekst mający znaczenie dla EOG)

DECYZJE. (Jedynie teksty w języku francuskim i niderlandzkim są autentyczne) (Tekst mający znaczenie dla EOG) 21.12.2018 L 327/65 DECYZJE DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI (UE) 2018/2045 z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie odnowienia zezwolenia, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i

Bardziej szczegółowo

Wydział Mechaniczno-Energetyczny

Wydział Mechaniczno-Energetyczny Polska Geotermalna Asocjacja im. prof. J. Sokołowskiego Wydział Mechaniczno-Energetyczny Lokalna energetyka geotermalna jako podstawowy składnik OZE w procesie dochodzenia do samowystarczalności energetycznej

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju biotechnologii w Polsce

Perspektywy rozwoju biotechnologii w Polsce Perspektywy rozwoju biotechnologii w Polsce dr Anna Czubacka Zakład ad Hodowli i Biotechnologii Roślin Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - PIB Biotechnologia Zastosowanie systemów biologicznych,

Bardziej szczegółowo

Organizmy Zmodyfikowane Genetycznie

Organizmy Zmodyfikowane Genetycznie Organizmy Zmodyfikowane Genetycznie Co to jest GMO? Historia GMO Rodzaje GMO Zalety GMO Wady GMO Ciekawostki Spis Treści Co to jest GMO? GMO (Organizmy modyfikowane genetycznie) - organizmy, których genom

Bardziej szczegółowo

Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów

Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Elementy określone przez liderów sekcji w obszarze Bezpieczna Żywność

Bardziej szczegółowo

Sektor rolny i handel zagraniczny we Francji 2013-02-11 10:08:01

Sektor rolny i handel zagraniczny we Francji 2013-02-11 10:08:01 Sektor rolny i handel zagraniczny we Francji 2013-02-11 10:08:01 2 Francuski sektor rolniczy jest jednym z najważniejszych sektorów gospodarki tego kraju i zajmuje kluczowe miejsce w handlu zagranicznym

Bardziej szczegółowo

Dokument z posiedzenia B7-0000/2013 PROJEKT REZOLUCJI. złożony zgodnie z art. 88 ust. 2 i 3 Regulaminu

Dokument z posiedzenia B7-0000/2013 PROJEKT REZOLUCJI. złożony zgodnie z art. 88 ust. 2 i 3 Regulaminu PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-204 Dokument z posiedzenia 0.2.20 B7-0000/20 PROJEKT REZOLUCJI złożony zgodnie z art. 88 ust. 2 i Regulaminu w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie wprowadzenia

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność polskich gospodarstw rolnych w warunkach wygasania kryzysu

Innowacyjność polskich gospodarstw rolnych w warunkach wygasania kryzysu Innowacyjność polskich gospodarstw rolnych w warunkach wygasania kryzysu Marcin Adamski Marek Zieliński Zakład Ekonomiki Gospodarstw Rolnych Warszawa, 08 października 2010 roku Treść wystąpienia 1 Innowacyjność

Bardziej szczegółowo

Wspieranie kontroli rynku w zakresie genetycznie zmodyfikowanych organizmów

Wspieranie kontroli rynku w zakresie genetycznie zmodyfikowanych organizmów Wspieranie kontroli rynku w zakresie genetycznie zmodyfikowanych organizmów Program: Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji i wsparcia

Bardziej szczegółowo

Ocena potencjału biomasy stałej z rolnictwa

Ocena potencjału biomasy stałej z rolnictwa Ocena potencjału biomasy stałej z rolnictwa dr Zuzanna Jarosz Inżynieria rolnicza w ochronie i kształtowaniu środowiska Lublin, 23-24 września 2015 Głównym postulatem Unii Europejskiej, a także Polski,

Bardziej szczegółowo

Biomasa uboczna z produkcji rolniczej

Biomasa uboczna z produkcji rolniczej Biomasa uboczna z produkcji rolniczej dr Zuzanna Jarosz Warsztaty Systemy informacji o wpływie zmian klimatu i zasobach biomasy Puławy, 01 grudnia 2015 r. Głównym postulatem Unii Europejskiej, a także

Bardziej szczegółowo

Cena ziemniaków - czy utrzyma się na niskim poziomie?

Cena ziemniaków - czy utrzyma się na niskim poziomie? .pl https://www..pl Cena ziemniaków - czy utrzyma się na niskim poziomie? Autor: Ewa Ploplis Data: 12 grudnia 2017 Jaka może być cena ziemniaków na krajowym rynku w najbliższych miesiącach? Jakich cen

Bardziej szczegółowo

Rynek biopaliw w Polsce stan obecny i prognozy w świetle posiadanego potencjału surowcowego i wytwórczego KAPE

Rynek biopaliw w Polsce stan obecny i prognozy w świetle posiadanego potencjału surowcowego i wytwórczego KAPE Rynek biopaliw w Polsce stan obecny i prognozy w świetle posiadanego potencjału surowcowego i wytwórczego KAPE - 27--25 1 Uwarunkowania Niniejsza prezentacja dotyczy wyłącznie prognoz dla biokomponentów

Bardziej szczegółowo

Sytuacja na rynku cukru oraz wyzwania dla sektora po zniesieniu systemu kwot produkcyjnych w UE

Sytuacja na rynku cukru oraz wyzwania dla sektora po zniesieniu systemu kwot produkcyjnych w UE Sytuacja na rynku cukru oraz wyzwania dla sektora po zniesieniu systemu kwot produkcyjnych w UE Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 23 lutego 2018 r. Rynek cukru w Polsce Wyszczególnienie Jednostka 2014/2015

Bardziej szczegółowo

Ekologiczne aspekty w biotechnologii Kod przedmiotu

Ekologiczne aspekty w biotechnologii Kod przedmiotu Ekologiczne aspekty w biotechnologii - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Ekologiczne aspekty w biotechnologii Kod przedmiotu 13.4-WB-BTD-EAB-W-S14_pNadGenNH5UM Wydział Kierunek Wydział

Bardziej szczegółowo

Mikołajczak J. 1, Majtkowski W. 2,Topolińska P. 1, Marć- Pieńkowska J. 1

Mikołajczak J. 1, Majtkowski W. 2,Topolińska P. 1, Marć- Pieńkowska J. 1 Mikołajczak J. 1, Majtkowski W. 2,Topolińska P. 1, Marć- Pieńkowska J. 1 1 Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Katedra Żywienia i Gospodarki Paszowej

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2011

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2011 INSTYTUT HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA PRACOWNIA EKONOMIKI NASIENNICTWA I HODOWLI ROŚLIN Radzików, 05-870 Błonie RYNEK NASION 2011 Raport

Bardziej szczegółowo

RAPORT RYNKOWY ZBOŻA I OLEISTE POLSKA - UE - ŚWIAT

RAPORT RYNKOWY ZBOŻA I OLEISTE POLSKA - UE - ŚWIAT 1 21/2016 (10-23.X.2016) RAPORT RYNKOWY ZBOŻA I OLEISTE POLSKA - UE - ŚWIAT POLSKA Po suchym wrześniu br., notowane z początkiem października poprawią uwilgotnienie gleby w wielu regionach kraju i zapewne

Bardziej szczegółowo

Rośliny Genetycznie Zmodyfikowane

Rośliny Genetycznie Zmodyfikowane Rośliny Genetycznie Zmodyfikowane Zastosowanie roślin uprawnych Człowiek od zawsze wykorzystywał rośliny jako poŝywienie A takŝe jako źródło: energii, leków i innych produktów przemysłowych Ludzie od dawna

Bardziej szczegółowo

CONDIT. Środek poprawiający właściwości gleby. Plan oferty. Wyłączny dystrybutor na terenie POLSKI: BioConcept-Gardenia Sp. z o.o.

CONDIT. Środek poprawiający właściwości gleby. Plan oferty. Wyłączny dystrybutor na terenie POLSKI: BioConcept-Gardenia Sp. z o.o. Środek poprawiający właściwości gleby Zakwalifikowany do stosowania w rolnictwie ekologicznym pod numerem NE/115/2009 Wyłączny dystrybutor na terenie POLSKI: BioConcept-Gardenia Sp. z o.o., ul. Fabryczna

Bardziej szczegółowo

Współistnienie upraw roślinnych genetycznie zmodyfikowanych z uprawami konwencjonalnymi i ekologicznymi

Współistnienie upraw roślinnych genetycznie zmodyfikowanych z uprawami konwencjonalnymi i ekologicznymi Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Cooperation Agency for Local Authorities Współistnienie upraw roślinnych genetycznie zmodyfikowanych z uprawami konwencjonalnymi i ekologicznymi Stan faktyczny,

Bardziej szczegółowo

Sorgo uprawiane na ziarno: 5 zboże na świecie

Sorgo uprawiane na ziarno: 5 zboże na świecie .pl https://www..pl Sorgo uprawiane na ziarno: 5 zboże na świecie Autor: prof. dr hab. inż. Józef Sowiński Data: 24 marca 2016 Wśród zbóż sorgo jest 5 pod względem zajmowanej powierzchni i wielkości zbiorów.

Bardziej szczegółowo

Organizmy genetycznie zmodyfikowane ekonomia i bezpieczeństwo

Organizmy genetycznie zmodyfikowane ekonomia i bezpieczeństwo NAUKA 3/2008 59-64 KAMILLA BĄKOWSKA-ŻYWICKA*, AGATA TYCZEWSKA**, TOMASZ TWARDOWSKI** Organizmy genetycznie zmodyfikowane ekonomia i bezpieczeństwo Wprowadzenie W USA ponad 50 roślin spożywczych zawierających

Bardziej szczegółowo

System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Polski, Czech i Niemiec

System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Polski, Czech i Niemiec System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Porównanie strategii i doświadczeń Polski, Czech i Niemiec mgr Łukasz Nadolny Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Przyrodnicze uwarunkowania do produkcji biomasy na cele energetyczne ze szczególnym uwzględnieniem produkcji biogazu rolniczego Dr inż. Magdalena Szymańska

Bardziej szczegółowo

Porozumienie handlowe UE USA TTIP kwestie rolne

Porozumienie handlowe UE USA TTIP kwestie rolne Porozumienie handlowe UE USA TTIP kwestie rolne Eksport Z UE do USA w r. 2015 19,4 Eks. 2015 19,4 mld Euro Import Z USA do UE w r. 2015-11,9 mld Euro Udział USA w exporcie rolno- żywn. UE 15%, 2 miejsce,

Bardziej szczegółowo

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa

Bardziej szczegółowo

Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego

Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na

Bardziej szczegółowo

Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski

Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski Polityka energetyczna w Unii Europejskiej Zobowiązania ekologiczne UE Zobowiązania ekologiczne UE na rok 2020 redukcja emisji gazów

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, oraz systemu obrotu roślin strączkowych na cele paszowe, jako czynnik bezpieczeństwa żywnościowego kraju

Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, oraz systemu obrotu roślin strączkowych na cele paszowe, jako czynnik bezpieczeństwa żywnościowego kraju Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Zakład Rynków Finansowych i Towarowych w Gospodarce Żywnościowej Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, oraz systemu obrotu roślin strączkowych na cele paszowe,

Bardziej szczegółowo

Organizmy Modyfikowane Genetycznie Rośliny transgeniczne

Organizmy Modyfikowane Genetycznie Rośliny transgeniczne Organizmy Modyfikowane Genetycznie Rośliny transgeniczne Co to GMO? GMO to organizmy, których genom został zmieniony metodami inżynierii genetycznej w celu uzyskania nowych cech fizjologicznych (lub zmiany

Bardziej szczegółowo

Notowania cen wieprzowiny, mleka i rzepaku

Notowania cen wieprzowiny, mleka i rzepaku .pl https://www..pl Notowania cen wieprzowiny, mleka i rzepaku Autor: Elżbieta Sulima Data: 28 czerwca 2016 Rosną ceny wieprzowiny i rzepaku. Prognoza produkcji mięsa na światowym rynku jest wzrostowa.

Bardziej szczegółowo

ZUŻYCIE ENERGII W ROLNICTWIE NA TLE INNYCH DZIAŁÓW GOSPODARKI W POLSCE I NA UKRAINIE

ZUŻYCIE ENERGII W ROLNICTWIE NA TLE INNYCH DZIAŁÓW GOSPODARKI W POLSCE I NA UKRAINIE ZUŻYCIE ENERGII W ROLNICTWIE NA TLE INNYCH DZIAŁÓW GOSPODARKI W POLSCE I NA UKRAINIE, dr inż. Jacek Skudlarski Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie dr Oksana Makarchuk National University

Bardziej szczegółowo

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy GŁÓWNE UWARUNKOWANIA KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEGO ROLNICTWA Stanisław Krasowicz Puławy, 2008 Polska to kraj: o stosunkowo dużym potencjale

Bardziej szczegółowo

(Jedynie teksty w języku niderlandzkim, angielskim i francuskim są autentyczne) (Tekst mający znaczenie dla EOG)

(Jedynie teksty w języku niderlandzkim, angielskim i francuskim są autentyczne) (Tekst mający znaczenie dla EOG) 28.12.2017 L 346/25 DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI (UE) 2017/2452 z dnia 21 grudnia 2017 r. odnawiająca zezwolenie na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego

Bardziej szczegółowo