Adam Zalepa DIRECTORY OPUS 5. Podręcznik użytkownika

Transkrypt

1 Adam Zalepa DIRECTORY OPUS 5 Podręcznik użytkownika ŁÓDŹ

2 ISBN Układ typograficzny autora. Wydawca: Producent programu: Tomasz Bernacik GPSoftware PO Box 570 Ashgrove Queensland Australia Wszystkie nazwy i znaki handlowe Opus, Directory Opus, DOpus, Opus Magellan należą do Jonathana Pottera i firmy GPSoftware z siedzibą w Australii, zostały użyte na mocy udzielonej licencji. Szczegółowe informacje o prawach własności intelektualnej GPSoftware oraz sposobach licencjonowania dostępne są na stronie internetowej Powielanie w całości lub części bez pisemnej zgody Wydawcy zabronione. Autor i Wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za skutki wynikłe z wykorzystania informacji oraz technik programowania zawartych w książce. (C) Copyright by Adam Zalepa & AIBB.PL Łódź 2013 All rights reserved Printed in Poland 2

3 Oli za wsparcie i cierpliwość 3

4 4

5 SPIS TREŚCI Wprowadzenie...9 Charakterystyka programu...10 PIERWSZE KROKI...17 Instalacja na twardym dysku...19 Używanie pomocy...26 Najprostsze operacje...29 Przeglądanie zawartości napędów...31 Pliki i katalogi...34 LISTER...39 Budowa okna listera...41 Operacje przy użyciu listerów...44 Operacje na wielu listerach...52 Menu listera...57 Ścieżka dostępu...59 Menu ścieżki dostępu...60 Bufor...61 Blokowanie listerów...62 Menu Lister...63 Format listera...67 Pozycje ukryte...69 Ustawienia listera...70 Praktyczna praca z listerami

6 SPIS TREŚCI PRACA Z PLIKAMI...81 Rodzaje plików...83 Archiwa...84 Dzielenie i łączenie plików...88 TYPY PLIKÓW...93 Automatyczne tworzenie nowego typu plików...96 Polecenia tworzące kryteria porównywania plików Polecenia przeznaczone do poruszania się po pliku Kreator opisu typu plików Praktycznie wskazówki PULPIT OPUSA Pozycjonowanie ikon Tworzenie menu użytkownika Tworzenie banków przycisków Zarządzanie przyciskami Menu Start Wybieranie grafiki używanej w oknach Wybieranie grafiki używanej w bankach przycisków Tworzenie i używanie grup Temat - nowy pomysł na pulpit Korzystanie z pulpitu Grafika podczas startu systemu Ustawienia pulpitu Ustawienia lokalizacji Klawisze wywołujące Skrypty CI 6

7 PRACA Z IKONAMI Dodawanie ikon do plików i katalogów New Icons i Magic WB App-ikony Ustawienia środowiska Globalne ustawienia ikon Ikony domyślne PRACA Z DYSKAMI Informacje o dysku Kopiowanie dysków Formatowanie dysków Wyświetlanie ikon napędów DANE TEKSTOWE Przeglądarka tekstu Przeszukiwanie zawartości plików Kod ANSI OPUS I AMIGADOS Okno CLI Zaawansowanie możliwości edytora funkcji Nowe polecenia AmigaDOS Zmienne środowiskowe Lista ścieżek Ustawienia CLI Opusa Priorytety Katalogi i pliki Ustawienia dla operacji na plikach

8 OPUS I INTERNET Strony internetowe Praca z plikami Wysyłanie i odbieranie plików Książka adresowa Plik konfiguracyjny FTP MULTIMEDIALNY OPUS Grafika Animacje i filmy Dźwięk OPUS I CZCIONKI OPUS I AREXX Polecenia ARexxa Błędy ARexxa Porty Zakończenie Skorowidz

9 WPROWADZENIE Historia programu Directory Opus sięga 1990 roku. Ukazała się wtedy pierwsza wersja oznaczona po prostu numerem 1. Autorem był australijski programista Jonathan Potter. W 1994 roku w rozwój programu włączył się jego rodak - Greg Perry i firma GP Software. Do 1998 roku opublikowano szereg wersji przeznaczonych dla systemu operacyjnego Amigi, w szczególności: Styczeń 1990: wersja 1. Luty 1991: wersja 2. Grudzień 1991: wersja 3. Grudzień 1992: wersja 4. Kwiecień 1995: wersja 5. Sierpień 1996: wersja 5.5 Maj 1997: wersja Magellan Listopad 1998: wersja Magellan II Po wydaniu wersji Magellan II rozwój programu dla Amigi został wstrzymany. Trzy lata później firma GP Software opublikowała kod źródłowy Directory Opusa w wersji 4. na licencji GNU General Public. Tym samym program stał się produktem darmowym należącym do tzw. wolnego czy jak kto woli - otwartego oprogramowania. Dalszym rozwojem wersji dla Amigi zajął się nasz rodzimy programista Jacek Rzeuski. W grudniu 2012 roku wersja 5.8 została opublikowana w formie otwartego oprogramowania na licencji AROS Public License. Do tej pory powstały różne wersje Opusa działające w środowisku systemów operacyjnych AmigaOS3, AmigaOS4, MorphOS oraz Icaros Desktop (dawniej AROS). Niniejsza książka opiera się na podręczniku Directory Opus 5 w praktyce, który opracowałem wraz z bratem Jakubem Zalepą w 2002 roku. Podstawę rozważań stanowi Opus w wersji 5.5 z aktualizacjami do wersji 5.8 pracującej pod kontrolą systemu AmigaOS 3.1. Większość omawianych funkcji działa analogicznie na wszystkich wersjach Opusa począwszy od 5.0. Należy jednak zwrócić uwagę, iż część funkcjonalności może działać nieprawidłowo na systemach AmigaOS4 i MorphOS. Jest to związane z brakiem pełnej kompatybilności z mechanizmami klasycznego systemu AmigaOS, dla których Opus był pisany oryginalnie. 9

10 Poszczególne wersje Opusa posiadają kilka równolegle opracowywanych tłumaczeń. Jedna z najbardziej rozpowszechnionych to polska wersja autorstwa Marcina Orłowskiego, którą zawiera znany pakiet WFMH LocalePL. W tekście przyjęto tę właśnie wersję z zastrzeżeniem kilku miejsc, gdzie zaznaczone są równorzędne, inaczej przetłumaczone opcje. Niektóre komunikaty ekranowe są dość długie, przez co mogą nie mieścić się na ekranie, szczególnie jeśli Opus uruchomiony jest na Amidze pracującej w niskich rozdzielczościach. W takiej sytuacji program wyświetla tylko część informacji. Można tego uniknąć stosując w systemie czcionki o małych rozmiarach (w granicach 8-9 punktów) oraz wyższe rozdzielczości ekranowe. Zwykle komunikaty nie są jednak skracane tak bardzo, aby stały się całkowicie nieczytelne. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie czcionek typu True Type (np. korzystając z biblioteki TTFLib na Aminecie), jednak ma to sens tylko na szybszych Amigach, wyposażonych w kartę graficzną pracującą w systemie CyberGraphX lub Picasso96. Oczywiście wszystko zależy w pierwszym rzędzie od upodobań użytkownika. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Jak już wspomnieliśmy, Opus 5 jest kontynuacją produktu rozwijanego od 1990 roku. W starszych wersjach stanowił program zwany menadżerem plików i pozwalał dokonywać wszelkich operacji na zawartości nośników danych takich jak dyski twarde, dyskietki czy płyty CD. Nowa wersja została w znaczący sposób rozbudowana. Możliwości poprzednich edycji są jedynie cząstką funkcjonalności wersji piątej. Program stanowi znakomitą alternatywę dla oprogramowania dostarczanego wraz z Amigą, które jak wiadomo nie zaspokaja potrzeb wielu użytkowników. Systemowym odpowiednikiem Opusa jest Workbench, czyli pulpit dostarczany z każdą Amigą. Jest on jednak znacznie uboższy. Większa atrakcyjność i wielość funkcji Opusa jest podstawową, choć nie jedyną przyczyną, dla której użytkownicy Amigi rezygnują z Workbencha. System pod nadzorem Opusa staje się bardziej zintegrowany, zachowuje przy tym identyczną funkcjonalność jak Workbench. Jest znacznie wygodniejszy w obsłudze oraz w pełni zgodny z systemem operacyjnym Amigi. Opus wykorzystuje wielozadaniowość znacznie efektywniej niż Workbench. Każda jego część jest kontrolowana przez niezależny moduł. Funkcje programu nie blokują się nawzajem. Poszczególne operacje można przeprowadzać równolegle. Nie trzeba czekać na zakończenie wykonywania jednej funkcji, aby rozpocząć kolejną. Od razu po jej uruchomieniu można przejść do korzystania z innych. 10

11 Program może zostać uruchomiony przy użyciu różnych ustawień, które w istotny sposób mogą zmienić jego wygląd i działanie. Zawsze jednak znajdują się w nim wymienione niżej elementy: PULPIT, czyli płaszczyzna, która pojawia się zaraz po uruchomieniu programu. To na niej wyświetlane są ikony dysków oraz innych urządzeń. Obszar ten bywa nazywany także głównym oknem Opusa. Może być otwarty na dowolnym ekranie systemu Amigi. Pulpit umożliwia dostęp do wszystkich innych elementów Opusa. LISTERY, czyli oddzielne okna przeznaczone do wyświetlania zawartości dysków i innych urządzeń. Możliwe jest użycie dowolnej ilości listerów na raz, jest to uzależnione wyłącznie od szybkości komputera i ilości wolnej pamięci. Każdy lister może być oznaczony jako źródłowy lub docelowy w zależności od wykonywanej operacji. Listery mogą pokazywać pliki i katalogi w formie tekstu lub tradycyjnie - w postaci ikon. BANKI PRZYCISKÓW, które również są oknami. Zawierają przyciski, które mogą przedstawiać grafikę - jak ikony - lub tekst. Każdy przycisk reprezentuje określoną funkcję, można je swobodnie modyfikować, a także dodawać nowe. Pozostałe okna Opusa są używane w celu umożliwienia kontroli nad wizualizacją danych oraz sposobem działania programu. Można definiować funkcje dodatkowe takie jak klawisze wywołujące, skrypty oraz typy plików, którym poświęcimy oddzielne rozdziały. Wszystkie główne elementy obsługiwane są przez niezależne programy, dzięki czemu mogą działać równolegle. Umożliwia to na przykład korzystanie wielu listerów oraz banków przycisków jednocześnie. Program korzysta ze standardowych elementów interfejsu użytkownika systemu Amigi. W jego skład wchodzą ekrany, okna oraz ich zawartość, czyli elementy takie jak przyciski, listy, pola tekstowe, suwaki, ikony (w tym tzw. app-ikony) oraz menu. Poniżej przedstawiamy w skrócie do czego służą poszczególne elementy i jak należy ich używać. Większość bez trudu odnajdziemy w innych programach dla Amigi. 11

12 EKRANY, które są płaszczyznami wyświetlającymi pozostałe elementy. W przypadku Opusa to na ekranie znajduje się pulpit, gdzie widać ikony. Wbrew pozorom nie jest to jednoznaczne określenie, gdyż program może być uruchomiony na własnym, oddzielnym ekranie lub bezpośrednio na Workbenchu. Potrafi go również zastąpić funkcjonalnie. LISTWA TYTUŁOWA umieszczona jest w górnej części ekranu, zwykle w formie białego paska z napisami. Znajduje się na nim tytuł programu lub inny powiązany komunikat. W przypadku Workbencha będzie to Workbench Screen lub Ekran Workbencha. Na listwie tytułowej ekranu Opusa znajdziesz napis Directory Opus uzupełniony o kilka innych informacji, które można modyfikować. Omówimy to w dalszej części podręcznika. PRZYCISK ZMIANY WIDOCZNEGO EKRANU, który widać na końcu listwy tytułowej - po prawej stronie. Jeżeli masz uruchomiony tylko jeden ekran, jego wybranie nie spowoduje żadnej widocznej reakcji. W sytuacji, gdy dostępnych będzie kilka ekranów, jego zadanie będzie polegało na przełączeniu na kolejny ekran. ŚCIĄGANIE EKRANÓW stanowi unikalną funkcję systemu operacyjnego Amigi. Polega na tym, że możesz zsunąć fragment ekranu uwidaczniając część znajdującą się pod spodem. Decyduje o tym kolejność uruchomienia poszczególnych programów. Możliwość ta wywodzi się z założenia, że każdy ekran w systemie jest wirtualną kartką ułożoną jedna na drugiej w stos. Aby ściągnąć ekran wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem myszki na listwę tytułową i przytrzymując lewy klawisz przesuniesz wskaźnik w dół. Jeśli uruchomiony jest tylko jeden ekran opcja ta jest również aktywna, lecz pod spodem ujrzysz puste szare lub czarne pole. Zwróć uwagę, że po zsunięciu ekranu możesz nadal pracować na jego widocznej części, nie tracisz nic na funkcjonalności. OKNA są prostokątnymi elementami za pomocą których możesz komunikować się z komputerem. Uruchomienie prawie każdego programu powoduje wyświetlenie jego okna. Jest to podstawowy element interfejsu użytkownika systemu AmigaOS i większości innych systemów operacyjnych, które komunikują się z 12

13 użytkownikiem za pomocą tzw. graficznego interfejsu użytkownika w skrócie GUI (ang. Graphical User Interface). Praca z programem polega na korzystaniu z elementów znajdujących się w oknie lub na ekranie. Okno jest zatem kokpitem, z którego wydajesz polecenia. W odróżnieniu warto wspomnieć również o tzw. tekstowym interfejsie użytkownika w skrócie CLI (ang. Command Line Interface). W tym przypadku komunikacja odbywa się w sposób uproszczony, poprzez wyświetlanie tekstów w jednym specjalnym oknie. LISTWA TYTUŁOWA OKNA, w które wyposażone jest standardowo każde okno. Wyświetlana jest na niej nazwa programu lub inna informacja dla użytkownika. Jej funkcja jest analogiczna jak listwy tytułowej ekranu, pozwala zmienić położenie okna na ekranie. MINIMALIZACJA OKNA, czyli zmniejszenie do minimalnych rozmiarów. Okno zawsze jest wyposażone w przycisk minimalizacji znajdujący się w prawym górnym rogu. Jego użycie po raz pierwszy minimalizuje okno, wybranie po raz kolejny spowoduje przywrócenie okna do poprzednich rozmiarów. ZMIANA UŁOŻENIA OKNA opiera się na podobnych zasadach jak zmiana widocznego ekranu. Okna mogą zostać ułożone w stos, czyli mówiąc najprościej jedno na drugim. Ich kolejność można zmieniać za pomocą przycisku identycznego jak ten, który zmieniał widoczny ekran można go znaleźć obok przycisku minimalizacji okna. ZMIANA ROZMIARÓW OKNA dokonywana przy użyciu pola znajdującego się w prawym dolnym rogu okna. Pozwala powiększyć lub zmniejszyć okno. W tym celu najedź na nie wskaźnikiem myszki i przytrzymaj lewy klawisz. Następnie przesuń wskaźnik cały czas trzymając klawisz myszki. Na koniec puść klawisz, a okno zmieni swój rozmiar. IKONY, czyli mała grafika znajdująca się na pulpicie Opusa, która symbolizuje dyski oraz ich zawartość. Ikony mogą przedstawiać także programy lub inne funkcje dostępne w systemie. Najłatwiej rozpoznać ikonę dysku lub ikonę katalogu. Gdy 13

14 najedziesz na nią wskaźnikiem i podwójnie szybko naciśniesz lewy klawisz myszki wyświetlone zostanie okno przedstawiające kolejne ikony lub tabelę z odpowiadającymi im pozycjami. Oznaczają one dane znajdujące się wewnątrz, czyli inne katalogi oraz pliki. Katalogi mogą analogicznie zawierać inne dane, nieco trudniejsze jest natomiast poruszanie się wśród ikon plików. Plik zawiera konkretne dane takie jak tekst, dźwięk, dokument, tabelę, grafikę czy inny program. Wybranie ikony pliku powoduje najczęściej uruchomienie programu. Na ekranie pojawi się nowe okno z zawartością związaną z danym plikiem. Oczywiście nie każda ikona pliku jest programem, system operacyjny Amigi pozwala określić program, za pomocą którego prezentowane będą zapisane dane. Możesz również spotkać app-ikonę, która przedstawia uruchomiony wcześniej program. Niektóre programy pozwalają bowiem dokonać tzw. ikonifikacji, czyli sprowadzeniu programu do postaci ikony na pulpicie. Dzięki temu okno programu nie zajmuje miejsca na ekranie, czasem powoduje to również zwiększenie szybkości wykonywania funkcji. Prawie każdą ikonę możesz także wyjąć z miejsca, w którym się znajduje i umieścić ją na pulpicie. Nazywamy ją wtedy ikoną wyjętą lub skrótem. Łatwo ją rozpoznać, gdyż oznaczona jest małą strzałką w lewym dolnym rogu. Warto zwrócić uwagę, że także na Workbenchu możliwe jest wyjmowanie poszczególnych ikon i analogicznie powoduje to ich umieszczenie na pulpicie. Jednak nie zawsze oznaczane są strzałką tak jak w Opusie. W przypadku systemu AmigaOS 3.0 oraz 3.1 strzałek standardowo nie ma, AmigaOS4 umożliwia swobodne oznaczanie skrótów, tak jak Opus. PRZYCISKI, czyli małe prostokąty, wewnątrz których znajdują się napisy, grafika lub inne symbole. Są elementem prawie każdego okna. Poszczególny przycisk odpowiada za konkretną funkcję programu. Innymi słowy za jego pomocą wybierasz daną czynność. Korzystanie z przycisków jest tak samo łatwo jak używanie ikon. Wystarczy najechać wskaźnikiem na dany przycisk i nacisnąć jednokrotnie lewy klawisz myszki. Przycisk zmieni na chwilę kolor, co oznacza, że został wybrany. Trochę inaczej działa przycisk cykliczny. Pozwala skorzystać z więcej niż tylko jednej opcji programu. Gdy go wybierzesz, zmieni się widoczny na nim napis. Dostępnych możliwości może być wiele, wyświetlane są w kolejności przy każdym wybraniu przycisku. Gdy lista funkcji zostanie wyczerpana na przycisku pojawi się pierwsza dostępna opcja, czyli napis, który widniał na początku. Inną odmianą przycisku jest znacznik, który pozwala zarówno włączyć jak i wyłączyć daną funkcję. Zawiera również oznaczenie czy dana opcja jest aktywna. Należy z niego korzystać w taki sam sposób jak zwykłe przyciski. Podobną funkcję posiada przycisk radiowy, lecz ma inny wygląd. On także pozwala wybierać określone opcje, lecz wyświetlone są w formie listy. Włączenie konkretnej możliwości programu 14

15 polega na wybraniu jednego z przycisków znajdujących się obok nazwy opcji. Przycisk staje się zaznaczony, co zwykle polega na zmianie kolorystyki. Dzięki temu od razu wiesz, która opcja jest włączona w danej chwili. SUWAK pozwala ustawiać wartość liczbową, jak również przesuwać zawartość okna w sytuacji, gdy całość nie mieści się w rozmiarze okna lub na ekranie. Obok suwaka widoczne są przyciski oznaczone strzałkami wskazującymi kierunek przewijania zawartości. LISTA, czyli grupa przycisków których znaczenie zależy od programu i wywoływanych funkcji. W jej pobliżu często znajdziesz ramkę tekstową przeznaczoną do wprowadzania krótkich tekstów. Zauważ, że tekst można wpisywać tylko, gdy w ramce znajduje się kursor. Aby tak się stało wystarczy najechać na nią wskaźnikiem i nacisnąć lewy klawisz myszki. Do ramki tekstowej podobne jest pole tekstowe, lecz pozwala wprowadzać dłuższe teksty składające się z wielu linii. MENU GÓRNE zawiera listę możliwości programu. Standardowo znajduje się na samej górze ekranu. Aby je wywołać najedź wskaźnikiem na listwę tytułową ekranu i naciśnij prawy klawisz myszki Zobaczysz szereg napisów umieszczonych poziomo. Każdy z nich wskazuje na grupę dostępnych opcji. Gdy najedziesz wskaźnikiem na dowolny napis, rozwinie się lista funkcji umieszczonych jeden pod drugim. Jeżeli chcesz wybrać dowolną z nich najedź wskaźnikiem na nazwę opcji i puść klawisz myszki. Menu zniknie, a wybrana przez Ciebie opcja zostanie uruchomiona. Każda funkcja może osiadać tzw. pod-menu, czyli dodatkowe opcje umieszczone w kolejnej grupie. Wyświetlane są obok nazwy funkcji, ich obsługa jest identyczna. Niektóre opcje menu górnego mogą być nieaktywne. Łatwo to poznać, gdyż nazwy są wtedy niewyraźne lub przyciemnione. Jest to normalne zachowanie menu i oznacza, że opcja nie jest dostępna w danej chwili i zostanie uaktywniona stosowanie do wybieranych przez Ciebie funkcji programu. Zwróć uwagę, że nie wszystkie programy posiadają menu górne. Ponadto w systemie Amigi rozpowszechniony jest program o nazwie Magic Menu, który modyfikuje wygląd i działanie menu górnego. W takiej sytuacji menu może np. posiadać inną kolorystykę lub pojawiać się w miejscu umieszczenia kursora myszy. Podstawowa funkcjonalność menu górnego pozostaje jednak zachowana, a widoczne opcje zawsze są związane z uruchomionym programem. 15

16 MENU AKTYWNE (pop-menu) zwane też kontekstowym jest podobne w działaniu do menu górnego, lecz związane jest z określonym elementem na ekranie, np. ikoną. Pojawia się w miejscu wskaźnika po najechaniu na ten element i naciśnięciu prawego klawisza myszki. Wyświetlające się funkcje menu są powiązane z wybieranym elementem, dlatego zazwyczaj nie zawiera nieaktywnych opcji, również rzadko zawiera pod-menu. OKNO INFORMACYJNE to specjalne okno przedstawiające krótką informację pochodzącą od aktywnego programu, bez możliwości wyboru opcji. Na listwie tytułowej widoczna jest nazwa programu lub rodzaj informacji jaką zawiera (np. Błąd ). Zwykle na dole okna widoczny jest przycisk, którego wybranie powoduje zamknięcie okna. OKNO WYBORU jest podobne do okna informacyjnego, lecz oprócz komunikatu pozwala dokonać określonego wyboru. Może zawierać różną ilość przycisków w zależności od funkcji jaką reprezentuje. OKNO WYBORU PLIKÓW składa się z listy przedstawiającej nazwy katalogów i plików oraz kilku przycisków pozwalających poruszać się między poszczególnymi pozycjami. Podobnym oknem jest także okno wyboru czcionek, lecz zawiera dwie listy. Pierwsza z nich zawiera nazwy czcionek dostępnych w systemie, a druga ich rozmiary. Mamy nadzieję, że niniejsza część podręcznika pozwoli Ci łatwiej nauczyć się obsługi Opusa. Większość omówionych funkcji jest charakterystycznych dla systemu operacyjnego Amigi i spotkać można w prawie każdym programie. Dlatego zawarte tu informacje mogą być przydatne w zrozumieniu filozofii działania systemu operacyjnego Amigi w ogóle. 16

17 PIERWSZE KROKI 17

18 18

19 INSTALACJA NA TWARDYM DYSKU Directory Opus 5 jest dostarczany na dyskietkach lub płycie CD. Do rozpoczęcia pracy konieczna jest instalacja na twardym dysku. W tym celu należy skorzystać z przygotowanego programu instalacyjnego. Na początek znajdź ikonę podobną do przedstawionej na ilustracji obok. Najedź na nią wskaźnikiem myszki i dwukrotnie szybko naciśnij lewy klawisz. Spowoduje to pojawienie się okna, które posłuży do przeprowadzenia całego procesu instalacji. Będzie podobne do poniższego: Wybierz przycisk Kontynuuj (ang. Proceed ) znajdujący się po lewej stronie. Po chwili zawartość okna zmieni się. W centralnej części pojawi się kilka napisów. Po lewej stronie każdego z nich umieszczono przycisk o obłym kształcie. Jest to lista możliwości do wyboru. Program instalacyjny umożliwia wykonanie kilku operacji takich jak instalacja, uaktualnienie starszej wersji programu oraz zmiana ustawień. Nas interesuje teraz instalacja od nowa, dlatego powinieneś wybrać przycisk umieszczony obok napisu Install or Update Opus 5.5 lub Install or Update Opus 5.x. Należy najechać wskaźnikiem na przycisk znajdujący się obok tego napisu i nacisnąć lewy klawisz myszki. Swój wybór potwierdź tak jak poprzednio wybierając przycisk Kontynuuj. 19

20 Kolejnym krokiem jest wybór katalogu, w którym Opus zostanie zainstalowany. Służy do tego okno jak poniżej: Główną część zajmuje lista plików znajdujących się na Twoim dysku. Najprościej nie zmieniaj nic, tylko wybierz przycisk Kontynuuj. Gdybyś jednak chciał zmienić katalog, skorzystaj z przycisku Katalog nadrzędny (ang. Parent Drawer ) lub z przycisku Pokaż napędy (ang. Show Drives ), co spowoduje wyświetlenie listy wszystkich urządzeń dostępnych w systemie. Przez krótką chwilę na ekranie będzie widoczne okno przedstawiające niebieski poziomy pasek oznaczający postępy w kopiowaniu plików na dysk. Potem zobaczysz okno z pytaniem, czy chcesz zainstalować główne pliki Opusa. Naturalnie znowu należy wybrać przycisk Kontynuuj. Spowoduje to kopiowanie niezbędnych danych. Kolejne okno poinformuje Cię o konieczności dekompresji plików oraz o tym, że potrwa to kilka minut. 20

21 Dalej możesz zdecydować o instalacji poszczególnych elementów programu. Należy wybrać przycisk Kontynuuj, a potem poczekać dłuższą chwilę na zakończenie operacji kopiowania plików. Następny krok jest szczególnie ważny. Zostaniesz zapytany czy chcesz instalować rozszerzenie o nazwie ArcDir. Pozwala ono przeglądać archiwa LHA oraz LZX tak, jakby były to zwykłe katalogi. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie, dlatego autorzy Opusa zalecają skorzystanie z tej funkcji. W oknie przedstawionym na ilustracji poniżej powinieneś wybrać przycisk Tak (ang. Yes ). Po chwili na ekranie pojawią się kolejne opcje dotyczące instalacji rozszerzenia ArcDir. Tutaj także wybierz opcję Tak. Jeżeli instalujesz program z dyskietek lub ich obrazów Twoim kolejnym krokiem będzie zmiana dyskietki. Instalator poprosi komunikatem jak na następnej ilustracji: 21

22 Włóż drugą dyskietkę instalacyjną i wybierz przycisk Kontynuuj. Znów przez chwilę będziesz musiał czekać. Potem zobaczysz okno podobne do przedstawionego niżej. Wybierz przycisk Tak. W następnych dwóch krokach nic nie zmieniaj, tylko znowu wybierz opcję Kontynuuj. Potem program zapyta o język, w jakim przedstawiane będą komunikaty rozszerzenia ArcDir. Język polski nie jest dostarczany w pakiecie z Opusem, dlatego Twój wybór nie ma znaczenia. Nie zostaniesz jednak skazany na angielskie komunikaty. Po zakończeniu instalacji będziesz mógł bez przeszkód zainstalować polski język. Na razie wybierz opcję Kontynuuj. Kolejny komunikat informuje o poprawnym zainstalowaniu rozszerzenia ArcDir. Znowu skorzystaj z opcji Kontynuuj. Dalszy wybór dotyczyć będzie instalacji dodatkowych plików. Są to tzw. skrypty języka ARexx i stanowią rozszerzenie możliwości programu. Zainstaluj je korzystając z przycisku Tak. Spowodujesz pojawienie się okna z informacją, że trzeba chwilę poczekać. Potem znowu pojawi się okno informacyjne, w którym powinieneś wybrać przycisk Kontynuuj. 22

23 Dalszym krokiem instalacji jest skopiowanie na dysk pakietu ikon oraz innych dodatków do Opusa. Zestaw nazywa się MWB_DOpus, co sugeruje, że będą one wyglądały prawidłowo tylko w przypadku korzystania ze znanego pakietu o nazwie MagicWB. Nie jest on jednak wymagany. Wybierz przycisk Tak, a pliki ikon zostaną skopiowane na dysk. Znowu trzeba będzie chwilę poczekać. Możesz także skorzystać z opcji Pomiń tę część (ang. Skip this part ), dzięki czemu ikony nie zostaną zainstalowane na dysku. Funkcjonalność programu nie zostanie ograniczona, jednak Opus będzie posiadał bardziej klasyczne w wyglądzie ikony, o stylu przypominającym ikony standardowego Workbencha. Kolejne okna będą wymagały wybrania w kolejności: przycisków Kontynuuj, dwukrotnie Tak oraz znowu Kontynuuj. W dalszej kolejności pojawi się okno, które zawiera pytanie o chęć instalacji dokumentacji do dodatków MagicWB. Następne pytanie dotyczyć będzie instalacji dodatkowych czcionek. Twój wybór w obu przypadkach zależy znajomości języka angielskiego, gdyż zarówno dodatki, jak i czcionki nie są polskie. Z tego względu zakładamy, że wybierzesz przycisk Pomiń tę część (ang. Skip this part ). Dalej instalator spyta czy życzysz sobie zainstalować grafikę przeznaczoną do wykorzystania jako tło na pulpit i okna Opusa. Wybierz przycisk Tak. Za pomocą kolejno wyświetlonych opcji możesz wybrać dowolny katalog przeznaczony na grafikę. Domyślnie ustawiony jest systemowy katalog o nazwie Presets. Najlepiej nic nie zmieniaj, tylko po raz kolejny skorzystaj z przycisku Kontynuuj. 23

24 Po chwili oczekiwania zobaczysz okno z pytaniem, czy chcesz instalować indeks skopiowanych wcześniej grafik, czyli pliki zawierające zmniejszone ich kopie. Twój wybór nie ma znaczenia dla funkcjonowania programu, jednak dodatkowe pliki mogą przydać się np. przy konfiguracji Opusa, dlatego wybierz opcję Tak. Kolejnym komunikatem będzie pytanie o instalację plików zawierających ikony urządzeń. Dzięki temu będziesz mógł później zmienić ikony napędów na nowe lub wykorzystać je w inny sposób. Jeśli chcesz je zainstalować wybierz przycisk Tak (ang. Yes ). Dalej program poinformuje Cię o poprawnym zakończeniu instalacji dodatków. Powinieneś wybrać przycisk Kontynuuj, po czym znowu będziesz musiał poczekać dłuższą chwilę. Na następną informację należy zwrócić szczególną uwagę. Pozwala bowiem wybierać sposób uruchamiania Opusa. Możesz m.in. spowodować, aby program był uruchamiany od razu podczas startu systemu operacyjnego. 24

25 Wszystkie dostępne tu opcje zostaną szczegółowo opisane w dalszej części podręcznika. Na razie wystarczy, że tak jak na ilustracji - zostawisz aktywną pierwszą opcję i wybierzesz przycisk Kontynuuj. Zrezygnujesz tym samym z używania Workbencha. Nie zostanie on jednak usunięty. Domyślnie startował będzie Opus, ale w razie potrzeby będziesz mógł z łatwością wrócić do Workbencha. Następnie instalator musi dokonać niezbędnych zmian w sekwencji startowej systemu. Jest to konieczne dla prawidłowej pracy Opusa, dlatego tak jak poprzednio wybierz przycisk Kontynuuj. To już koniec instalacji. Jak pewnie zauważyłeś, znów zostało wyświetlone okno, które widziałeś jako jedno z pierwszych. Wybierz w nim przycisk Kontynuuj bez dokonywania żadnych innych zmian. Powinieneś jeszcze tylko wpisać swoje dane oraz numer seryjny, który otrzymałeś wraz z programem. Należy to zrobić w specjalnym oknie, które pojawi się po pierwszym uruchomieniu programu. Teraz zobaczysz tylko informację na ten temat. Znów wybierz przycisk Kontynuuj. Dalej program poinformuje o prawidłowym zakończeniu instalacji. W nim także skorzystaj z tej samej opcji Kontynuuj. Zobaczysz jeszcze okno 25

26 z pytaniem czy chcesz przeczytać plik informacyjny o nazwie ReadMe, w którym zapisane zostały zmiany dokonane w Twoim systemie podczas instalacji. Wybierz przycisk Nie (ang. No ). Jako ostatnie pojawi się okno z przyciskiem Kontynuuj. Wybierz go, aby zakończyć instalację. Okno instalatora zniknie. Pozostaje teraz zresetować Amigę, a Opus zostanie uruchomiony automatycznie podczas startu systemu. UŻYWANIE POMOCY Opus jak każdy nowoczesny program jest zaopatrzony w system pomocy, który może Ci towarzyszyć na ekranie. Nie stanowi kompletnego podręcznika użytkownika, ale służy doraźną pomocą w wykonywaniu większości operacji. Jeśli zapomnisz czegoś lub nie wiesz jaka jest funkcja któregokolwiek z elementów programu - system ten bardzo Ci się przyda. Pomoc możesz uruchomić na kilka sposobów. Najprostszym z nich jest skorzystanie z opcji Pomoc lub Pomóż (ang. Help! ), która umieszczona została w menu górnym o nazwie Opus. Jeśli nie pamiętasz czym jest menu, to przypomnijmy, że to specjalny element programów Amigi, który pozwala uruchamiać większość dostępnych funkcji. Menu nie jest jednak cały czas widoczne na ekranie, trzeba je wywołać za pomocą naciśnięcia prawego klawisza myszki. Możesz to zrobić w dowolnym momencie. Spowodujesz w ten sposób pojawienie się napisów na samej górze ekranu, są to właśnie tytuły menu. Każdy rozpoczyna grupę opcji, czyli poszczególnych funkcji programu. Przytrzymaj prawy klawisz myszki i najedź wskaźnikiem na dowolny tytuł, a zobaczysz opcje. Będą one miały formę napisów wyświetlonych poniżej tytułu. Najechanie na 26

27 dowolny z nich oraz puszczenie prawego klawisza myszki pozwoli uruchomić konkretną opcję programu. Pamiętaj, że poszczególne okna mogą uaktywniać menu zawierające całkiem inne opcje. Dlatego zawsze zwracaj uwagę, które z otwartych okien jest aktywne, a dopiero potem używaj menu. Niektóre okna nie posiadają go wcale, wtedy w górnej części ekranu zobaczysz puste pole. Część opcji menu grupuje większą ilość funkcji związanych z różnymi częściami programu. W takim przypadku po wybraniu konkretnej opcji pojawią się obok (zwykle po prawej stronie) dodatkowe możliwości do wyboru. Ich sposób obsługi jest taki sam jak w poprzednim przypadku. W opisany powyżej sposób najedź na tytuł Opus oraz znajdź pod nim opcję Pomoc. Na ekranie pojawi się okno podobne do przedstawionego poniżej. Zwróć uwagę na to, że analogiczne działanie ma naciśnięcie klawisza HELP. Pomoc jest podzielona na strony. Na początku pojawi się pierwsza strona, która dostarcza najbardziej podstawowych informacji. Znajdziesz tu także dwa przyciski: Spis treści (ang. Contents ) oraz Indeks (ang. Index ). Zgodnie ze swoimi nazwami pierwszy z nich przenosi do strony zawierającej listę dostępnych zagadnień, a drugi umożliwia obejrzenie strony z opisami poleceń Opusa. Na tym nie kończą się możliwości systemu pomocy. Drugim sposobem korzystania jest wspomniany wcześniej klawisz HELP. Jego naciśnięcie również powoduje ukazanie się okna,. jednak pozwala wyświetlić część pomocy odnoszącą się do interesującego Cię elementu. Jeśli zatem najedziesz wskaźnikiem myszki na dowolną opcję menu i naciśniesz klawisz HELP - zobaczysz uwagi dotyczące wybranej opcji. Postaraj się zapamiętać na przyszłość, że klawisz ten dostarczy Ci w taki sam sposób 27

28 informacji o dowolnym innym niż menu elemencie Opusa (np. przycisku). Wystarczy tylko, że tak jak już to opisaliśmy, najedziesz wskaźnikiem myszki na interesujący Cię element i naciśniesz klawisz HELP. Omawiany system pomocy zwany jest Amiga Guide i jest charakterystyczny dla systemu operacyjnego Amigi. Możesz go spotkać w bardzo wielu programach, szczególnie tych bardziej rozbudowanych. Zasadniczym elementem jest tzw. dokument hipertekstu. Oprócz tekstu, ewentualnie grafiki, znajdują się w nim także odnośniki (linki). Zazwyczaj przenoszą one do innych stron, ale czasem mają inną funkcję, mogą np. uruchamiać programy lub wyświetlać ilustracje. Na samej górze okna pomocy znajduje się część, która zawiera zawsze takie same przyciski, bez względu na zmieniające się strony. Umożliwiają one poruszanie się po tekście pomocy. Masz do dyspozycji następujące funkcje (w oryginalnej kolejności): Wyświetlenie strony zawierającej spis treści Aby zobaczyć spis treści pomocy lub jej części powinieneś skorzystać z przycisku oznaczonego oczywiście jako Spis treści (ang. Contents ). Wyświetlenie strony zawierającej indeks zagadnień Aby zobaczyć spis zagadnień zawartych w pomocy musisz wybrać przycisk Indeks (ang. Index ). Wyświetlenie instrukcji obsługi Aby wyświetlić prostą instrukcję obsługi okna pomocy wybierz przycisk Pomoc (ang. Help ). Instrukcja zostanie wyświetlona tak, jak każda inna strona. 28

29 Powrót do poprzednio wyświetlonej strony Jeśli chcesz wrócić do strony, która była wyświetlona bezpośrednio przed stroną, którą oglądasz aktualnie - wybierz przycisk oznaczony jako Wróć (ang. Retrace ). Wyświetlenie poprzedniej strony Jeśli chcesz zobaczyć stronę, która jest umieszczona w pomocy jako poprzednia (poprzednie w kolejności zagadnienie), wybierz przycisk oznaczony jako Poprzedni (ang. Browse < ). Wyświetlenie następnej strony Jeśli chcesz zobaczyć następną stronę pomocy (czyli następne w kolejności zagadnienie), wybierz przycisk Następny (ang. Browse > ). Pozostałe funkcje, dostępne są z menu, które możesz uaktywnić w sytuacji, gdy aktywne jest okno pomocy. Najbardziej użyteczną opcją jest tutaj możliwość wydruku widocznej strony na drukarce. W tym celu musisz sięgnąć do opcji Wydrukuj (ang. Print ) znajdującej się w menu o nazwie Projekt (ang, Project ). Jej wybranie oznacza rozpoczęcie wydruku przy użyciu systemowego sterownika drukarki. NAJPROSTSZE OPERACJE Zegar z kalendarzem na listwie tytułowej ekranu Tytułowa listwa ekranu, to poziomy biały pasek, który znajdziesz na samej górze. Po jego lewej stronie widoczny jest napis Directory Opus" lub DOpus. Możesz spowodować, aby wyświetlana była tu także data i godzina. Aby to zrobić skorzystaj z opcji Ustawienia (ang. Settings ) menu górnego. Pierwszą możliwością do wyboru jest Zegar (ang. Clock ). Aby go włączyć wystarczy, że najedziesz na tę opcję i puścisz prawy klawisz myszki. Zwróć uwagę, że po włączeniu zegara, po lewej stronie napis Zegar zostanie zakreślony. Oznacza to, że opcja jest aktywna. Jeśli wybierzesz ją drugi raz, zegar zostanie wyłączony. Jest to typowy element menu górnego używany w wielu programach. 29

30 Ikonifikacja Tak zwana czynność ikonifikacji oznacza schowanie ekranu Opusa oraz wszystkich jego elementów bez wyłączania programu. Jest to opcja przydatna przede wszystkim dla osób, które w trakcie pracy korzystają jednocześnie z Workbencha. Ikonifikację możesz spowodować przez wybranie opcji Schowaj z menu Opus. Na ekranie pozostanie wówczas tylko mały pasek. Aby ponownie wyświetlić program musisz najechać na ten pasek wskaźnikiem myszki i nacisnąć prawy klawisz. Możliwość ikonifikacji cechuje wiele innych programów dla Amigi. Zakończenie pracy Wyłączenie Opusa jest równie łatwe jak jego ikonifikacja. Wystarczy, że użyjesz opcji Skończ, która znajduje się tak jak poprzednio - w menu Opus. Przed zamknięciem programu zobaczysz jeszcze okno z pytaniem o potwierdzenie operacji. Możesz zrezygnować wybierając przycisk Poniechaj (ang. Cancel ). Pamiętaj, że wyłączenie Opusa przed wyłączeniem komputera nie jest konieczne. Jeśli jednak zastępuje Ci on Workbencha, wówczas po wyłączeniu Opusa jakakolwiek praca na komputerze stanie się niemożliwa, chyba że pozostaje włączony inny program, który używa własnego ekranu. Okno Opusa jako tło Opcja o nazwie Okno Opusa jako tło jest kolejną możliwością w menu Opus. Podobna funkcja jest dostępna także w Workbenchu i ma analogiczne działanie. Powoduje, że pulpit Opusa znajdzie się w oknie. Jest to szczególnie przydatne, gdy otworzysz kilka okien. W takim przypadku włączenie opcji Okno Opusa jako tło spowoduje wysunięcie pulpitu na wierzch pozostałych okien. Uruchomienie polecenia AmigaDOS Podobnie jak Workbench, także Opus pozwala na uruchomienie dowolnego polecenia AmigaDOS. Służy temu opcja Wykonaj polecenie (ang. Execute command ), którą znajdziesz także w menu Opus. Jej wybranie spowoduje wyświetlenie okna pozwalającego wprowadzić nazwę polecenia, jak na poniższej ilustracji: 30

31 Po wprowadzeniu nazwy powinieneś nacisnąć klawisz ENTER albo wybrać przycisk OK widoczny w dolnej części okna. Polecenie zostanie od razu uruchomione. Jeśli zmieniłeś zdanie i chcesz zrezygnować, wybierz przycisk Poniechaj" (ang. Cancel ). W takiej sytuacji okno służące uruchamianiu poleceń zostanie zamknięte i żadna operacja AmigaDOS nie zostanie wykonana. Okno Opusa ma dodatkowo możliwość uruchomienia własnego okna DOS. Służy temu zaznaczony przycisk oznaczony jako CLI. Okno DOS Opusa oferuje dodatkowe możliwości w porównaniu ze standardowymi oknami AmigaDOS. Omawiam to w rozdziale pod tytułem Opus i AmigaDOS. PRZEGLĄDANIE ZAWARTOŚCI NAPĘDÓW Wyświetlanie listy napędów Podstawową funkcją Opusa jest przeglądanie zawartości dyskietek, twardych dysków, płyt CD i innych napędów. Najwygodniej jest rozpocząć od wyświetlenia listy napędów dostępnych w Twoim komputerze. Lista pojawi się, gdy naciśniesz dwa razy (szybko) lewy klawisz myszki w dowolnym miejscu pulpitu. Pojawi się okno, które różni się od innych znanych z Workbencha. Jest to tzw. lister służący przede wszystkim do przeglądania zawartości dysku, choć jest to tylko jedno z wielu jego zastosowań. Przyjrzyj się kolejnej ilustracji, która przedstawia przykładową listę urządzeń. 31

32 Na razie zajmiemy się wewnętrzną częścią listera. Jak widać znajduje się tu wiele napisów. Każdy z nich to nazwa jednego z napędów, którego zawartość może być wyświetlona. Najbardziej interesujące są nazwy napędów przedstawione czarnym kolorem. Reprezentują one bowiem dyski podłączone do Twojej Amigi. W naszym przykładzie mamy dyski o nazwach System oraz Work. Jeśli teraz najedziesz wskaźnikiem myszki na dowolną nazwę i naciśniesz dwa razy lewy klawisz, zawartość napędu zostanie pokazana w listerze. Przeglądanie zawartości listera Lister zwykle pokazuje tylko część tego, co można znaleźć na dysku. Najczęściej zdarza się bowiem tak, że ilość dostępnych pozycji jest o wiele za duża, aby wyświetlić je wszystkie na raz. Dlatego wyświetlana jest taka ilość pozycji, ile pomieści okno. Aby móc obejrzeć wszystkie musisz powiększyć okno listera (jeśli jest wolne miejsce na ekranie) lub posłużyć się przyciskami przewijania widocznymi w prawym dolnym rogu okna. Przyciski przewijania Wszystkie służą do przewijania zawartości listera, zgodnie z kierunkami wskazanymi przez strzałki. Obok widoczny jest dodatkowy piąty przycisk (z białym trójkątem), jego funkcją zajmiemy się w dalszej części podręcznika. 32

33 Zwróć uwagę na paski - poziomy i pionowy - zaznaczone na ilustracji strzałkami. Są krótsze niż rozmiar okna, a poniżej lub obok pojawia się puste miejsce. Oba paski kilka zastosowań. Po pierwsze pozwalają zorientować się, jaką część całości wyświetla lister. Po drugie za ich pomocą możliwe jest poruszanie się po liście. Aktualnie pokazaną część reprezentuje pasek, puste miejsce to niewidoczny fragment. Długość paska zależy od tego, jak dużo informacji nie widać na ekranie. Jeżeli pasek nie zawiera pustego miejsca, oznacza to, iż wyświetlone są wszystkie pozycje listera. ➀ ➁ ➂ Aby przewinąć listę w górę albo w dół postępuj według poniższych wskazówek: Najedź wskaźnikiem na pasek zaznaczony strzałką (ilustracja powyżej). Naciśnij i ciągle trzymaj lewy przycisk myszki. Porusz myszką odpowiednio w górę, dół, lewo lub prawo. Zwróć uwagę, że po wyświetleniu listy napędu lister zmienia nieco swój wygląd. Polega to m.in. na pojawieniu się kolumn tabeli w górnej części listera. Dzięki temu możesz łatwo rozpoznać jakiego rodzaju informacje znajdują się w oknie. Ponadto uzyskujesz dodatkowe możliwości, o których za chwilę powiem. Spójrz na ilustrację i zauważ różnice: 33

34 PLIKI I KATALOGI Nazwy plików i katalogów Lista zawartości napędu pokazuje dwa rodzaje pozycji: pliki oraz katalogi. Są one wyposażone w nazwy, które lister pokazuje w kolumnie poniżej napisu Nazwa. Zwróć uwagę, że znajduje się on wewnątrz prostokątnego pola podobnego z wyglądu do przycisku. Możesz go użyć poprzez najechanie to pole wskaźnikiem myszki i naciśnięcie lewego klawisza. Spowoduje to zmianę sposobu wyświetlania nazw. Standardowo są posortowane w kolejności alfabetycznej. Użycie przycisku z napisem Nazwa spowoduje za każdym razem odwrócenie porządku sortowania i odpowiednią aktualizację zawartości listera. Innymi słowy zawartość zostanie posortowana w porządku alfabetycznym lub odwrotnie. Jeśli jesteś użytkownikiem Opusa w wersji Magellan II (czyli 5.8), obok napisu Nazwa znajduje się również strzałka wskazująca porządek sortowania. Czym różnią się pliki od katalogów? Katalog jest trochę podobny do urządzenia. Może zawierać w środku jeszcze inne katalogi lub pliki. Plik zawiera natomiast określoną treść, ale nigdy bezpośrednio inne katalogi lub pliki. Jeśli masz wątpliwości możesz łatwo sprawdzić, czy dana pozycja jest katalogiem poprzez najechanie na nią wskaźnikiem myszki i dwukrotne, dość szybkie naciśnięcie jej lewego klawisza. Jeśli wybrana w ten sposób pozycja okaże się katalogiem, zobaczysz kolejną listę. W przypadku pliku uruchomisz dodatkowe opcje uzależnione od rodzaju pliku. Będzie to oznaczać, że wybrana pozycja jest plikiem. 34

35 Pliki i katalogi różnią się kolorem, za pomocą którego przedstawione są ich nazwy. Domyślnie nazwy plików przedstawione są kolorem czarnym a katalogów - niebieskim. Ułatwia to ich rozróżnianie. Powtórzmy jeszcze raz: katalogi zatem są jakby szufladami, które mogą zawierać kolejne katalogi lub pliki, a pliki zawsze zawierają jakieś dane. To znaczy albo są programami albo zawierają tekst, grafikę, dokumenty, muzykę, dźwięki oraz wszelkie inne informacje. Katalogi, w odróżnieniu od plików żadnych konkretnych informacji nie zawierają. Lister pokazuje o wiele więcej informacji o plikach i katalogach niż tylko nazwy. Jak już wspomniałem wcześniej, autorzy Opusa zdecydowali się na przedstawienie omawianych informacji w formie tabeli, której kolumny rozpoczynają się specjalnymi przyciskami, zawierającymi nazwy - tak jak w przypadku pola Nazwa. Poniżej każdego przycisku znajdziesz wyświetloną zawartość każdej z kolumn. Mogą być to np. nazwy plików czy katalogów. Rozmiary plików i katalogów Inną ważną informacją są rozmiary plików. Do ich prezentowania przeznaczona jest podobna kolumna tabeli listera jak ta, która pokazywała nazwy, lecz znajduje się obok. Chodzi oczywiście o napisy znajdujące się poniżej oznaczenia Rozmiar, które również wyświetlony jest na przycisku. Jego użycie powoduje bardzo podobny efekt, jak użycie przycisku Nazwa. Tym razem możesz posortować pozycje znajdujące się w listerze, według rozmiarów. Jeśli wybierzesz ten przycisk tylko raz, to pozycje zostaną posortowane od najmniejszej. Zauważ, że wszystkie przyciski tabeli w listerze mają 35

36 podobną funkcję, lecz odnoszą się do innych cech prezentowanych plików i katalogów. Szerokość kolumn będzie różna w zależności od długości nazw plików oraz ich rozmiarów. Jeżeli nazwa kolumny nie mieści się zostanie automatycznie skrócona, tak jak na poniższej ilustracji zamiast Rozmiar wyświetlony jest napis Rozm. Jest to niedogodność wyłącznie wizualna, nie zmienia w żaden sposób funkcjonalności programu. Rozmiar każdego pliku lub katalogu wyrażony jest liczbą całkowitą. Oznacza ilość bajtów, jaka jest zajęta przez daną pozycję. Bajt jest natomiast jednostką pomiaru objętości plików. Na pewno znasz też inne jednostki takie jak kilobajt, megabajt czy gigabajt. Wszystkie stanowią wielokrotność bajtu, lecz są od niego większe. Katalogi (czyli pozycje standardowo niebieskie) mają pustą kolumnę Rozmiar. W ich przypadku konieczne jest oddzielne sprawdzenie rozmiaru. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest prosta: katalogi mogą zawierać bardzo dużą ilość kolejnych plików lub katalogów, dlatego gdyby Opus zawsze automatycznie sprawdzał rozmiary katalogów, odczytywanie zawartości napędu trwałoby bardzo długo. Jak zatem sprawdzić rozmiar katalogu? Musisz najpierw zaznaczyć katalog, który Cię interesuje. Polega to na najechaniu wskaźnikiem myszki na nazwę interesującej pozycji oraz pojedynczym naciśnięciu lewego klawisza. Spowoduje to podświetlenie wybranej pozycji tak jak na ilustracji: 36

37 Potem musisz skorzystać z przycisku oznaczonego strzałką skierowaną w dół. Spowoduje to pojawienie się dodatkowego menu. Powinieneś tu wybrać pozycję Określ wielkość (ang. Get Sizes ). Wybranie pozycji z menu polega analogicznie na najechaniu na jej nazwę wskaźnikiem myszki (wtedy nazwa zostanie podświetlona) oraz na naciśnięciu lewego klawisza. Menu zniknie, a Opus sprawdzi rozmiar katalogu lub katalogów jeśli zaznaczyłeś więcej niż jedną pozycję. Sprawdzanie może chwilę potrwać, zwłaszcza gdy katalog będzie miał bardzo dużą objętość lub zawiera dużą ilość plików. Zakończenie sprawdzania stwierdzisz bardzo łatwo, gdyż pusta wcześniej kolumna Rozmiar wyświetli liczbę wskazującą na stwierdzony rozmiar katalogu. Daty utworzenia plików i katalogów Możesz odczytywać daty utworzenia plików lub katalogów. W dalszym ciągu pozwoli Ci na to omawiana tabela. Do odczytywania dat posłuży kolumna oznaczona jako Data. Ona także pozwala sortować zawartość listy, lecz tym razem zgodnie z datą utworzenia pliku lub katalogu w kolejności od najstarszych lub najnowszych pozycji. 37

38 Komentarze dołączane do danych Do poszczególnych pozycji na dyskietce, dysku lub płycie CD mogą być dołączone komentarze. Pozwalają one zorientować się w zawartości konkretnej pozycji lub umożliwiają dołączenie uwagi do pliku albo katalogu. Znajdują się w kolumnie listera o nazwie "Komentarz" - umieszczonej jako ostatnia z prawej strony. Jest ona jednak wyświetlana tylko wtedy, gdy chociaż jedna pozycja pokazana w listerze posiada komentarz. Zwykle kolumna ta nie mieści się w standardowym rozmiarze listera, dlatego aby ją zobaczyć musisz powiększyć okno. W tym celu najedź wskaźnikiem myszki na prawy dolny róg listera, a następnie naciśnij i przytrzymaj lewy klawisz. W ten sposób jakby złapiesz róg listera. Dzięki temu uzyskasz możliwość zmiany rozmiaru okna. Po prostu jego dolny róg znajdzie się w miejscu, do którego przesuniesz wskaźnik myszki. Puść lewy klawisz, a zobaczysz rezultat. W taki sposób możesz zmieniać rozmiar prawie każdego okna w systemie operacyjnym Amigi. Na poniższej ilustracji widać sytuację po powiększeniu okna, z przykładowym komentarzem dodanym do systemowego katalogu Prefs. 38

39 LISTER 39

40 40

41 BUDOWA OKNA LISTERA Lister jest jednym z najważniejszych elementów Opusa. Jego obecność jest też pierwszą różnicą między Opusem i Workbenchem, która od razu rzuca się w oczy każdemu nowemu użytkownikowi. Lister spełnia identyczną funkcję, jak okna Workbencha, służy do przedstawiania zawartości dysków, dyskietek i innych nośników danych. Ma jednak znacznie większe możliwości niż okna Workbencha. Ponadto jego funkcje są dużo szersze niż tylko pokazywanie zawartości dysków. Opanowanie obsługi listera jest najważniejsze dla efektywnej pracy z Opusem. Lister pokazuje zawartość dysków w postaci listy nazw plików oraz katalogów. Może także zachowywać się identycznie jak okna Workbencha i posługiwać się ikonami. Omówię to szczegółowo niżej. Aby jednak w pełni wykorzystać możliwości listera powinieneś używać go w trybie, w którym pokazuje on tylko napisy, uzyskasz wtedy szczegółowe informacje niewidoczne w formie ikon. Najprościej doprowadzisz do takiej sytuacji, jeśli najedziesz wskaźnikiem myszki na dowolne miejsce ekranu oraz naciśniesz dwa razy (szybko) lewy przycisk. Spowodujesz wyświetlenie listy napędów, a lister będzie od razu w trybie wyświetlania napisów. Każdy lister składa się ze znanej Ci już listy zawartości i to od niej pochodzi jego nazwa. Stanowi swego rodzaju tabelę. Na samej górze może być zaopatrzona w tytuły, które poznałeś w rozdziale Pierwsze kroki. 41

42 Pasek narzędzi Nieco ponad wspomnianą tabelą znajduje się pasek narzędzi, wyróżniony na powyższej ilustracji. Jak widać składa się on z szeregu ikon umieszczonych poziomo, jedna obok drugiej. Każda nich służy do uruchamiania jednego lub dwóch narzędzi, które pozwalają przeprowadzać rozmaite operacje na zawartości listera. Pasek może mieć różny wygląd, gdyż Opus umożliwia zmianę standardowych grafik ikon, zachowuje jednak zawsze swoją funkcję. Opiszę za chwilę przeznaczenie poszczególnych ikon w takiej kolejności, w jakiej umieszczone są na pasku narzędzi. Na początek zwróć uwagę ikonę pierwszą z prawej strony. Przedstawia zawiniętą strzałkę. Za jej pomocą możesz przewijać pasek narzędzi, jeśli nie mieści się cały w oknie. Jeśli w Twoim listerze brak takiej ikony, to znaczy że widoczny jest cały pasek narzędzi. Aby zobaczyć cały pasek narzędzi możesz także powiększyć okno listera. Zmiana rozmiarów listera została już w skrócie omówiona w rozdziale Pierwsze kroki. Należy nejechać wskaźnikiem myszki na przycisk znajdujący się w prawym dolnym rogu listera oraz nacisnąć i przytrzymasz lewy klawisz myszki: Trzymając lewy klawisz spróbuj poruszać wskaźnikiem myszki. Rozmiary listera będą się zmieniać stosownie do ruchów myszką. Gdy ustawisz już dogodny dla Ciebie rozmiar, puść klawisz myszki. 42

43 Linia stanu Ponad paskiem narzędzi umieszczona jest tzw. linia stanu. Zawiera informacje o tym, w jakim trybie działa aktualnie lister. W zaznaczonej na ilustracji części listera znajdziesz informacje o pozycjach wyświetlonych na liście: Jeśli lister wyświetla listę napędów, znajdziesz tu napis Lista urządzeń. W innych przypadkach, gdy lister wyświetlał będzie zawartość dysku lub dyskietki, prezentowana będzie informacja o ilości danych, które możesz zobaczyć w listerze. Informacja ta będzie miała postać napisu podobnego do poniższego: D:[0/8] F:[0/30] B:[0/39 250] Liczby w nawiasach oznaczają ilość danych, przy czym wartość przed znakiem / (ukośnik zwany też slashem ) oznacza ilość danych zaznaczonych, czyli wybranych. Pozycje takie są wyświetlone w inwersie, czyli mają odwrócone kolory. Liczba po ukośniku oznacza całkowitą ilość danych pokazywanych przez lister. Każda para liczb służy oznaczeniu ilości danych innego rodzaju. Liczby znajdujące się w nawiasie z prawej strony litery D (ang. directories) oznaczają ilość wyświetlonych katalogów. W naszym przykładzie pierwsza liczba to zero, gdyż żaden katalog nie jest zaznaczony a druga to 8, bo lister wyświetla osiem pozycji, które są katalogami. Para liczb umieszczona w nawiasie przy literze F (ang. files) oznacza liczbę plików: zaznaczonych (w naszym przykładzie także 0 ) oraz liczbę wszystkich plików, które wyświetla lister. Ostatnia para liczb oznaczona literą B odnosi się zarówno do plików, jak i katalogów i zawiera liczbę bajtów (ang. bytes) danych. Analogicznie przedstawia objętość zaznaczonych oraz wszystkich wyświetlonych pozycji. Nie uwzględnia jednak katalogów, których rozmiar nie został odczytany za pomocą funkcji Określ rozmiar (ang. Get Sizes ). Można zatem powiedzieć, że lister sumuje objętość pokazaną w kolumnie Rozmiar. Rozmiar katalogów należy odczytać ręcznie, a po wykonaniu tej operacji objętość obok litery B będzie się zmieniać. 43

44 OPERACJE PRZY UŻYCIU LISTERÓW Wyświetlanie listy urządzeń Omówiliśmy ostatnią ikonę paska narzędzi. Przejdźmy teraz do pierwszej. Ma standardowo formę znaku Tai-Chi. Gdy najedziesz na nią wskaźnikiem i naciśniesz prawy przycisk myszki, w listerze pojawi się znana lista urządzeń. Chyba że lister już ją wyświetla, wtedy nic się nie zmieni. Przejście do katalogu nadrzędnego Katalogi na dysku lub dyskietce mogą znajdować się jeden wewnątrz drugiego. Jeśli tak jest, to pierwszy z nich nazywa się katalogiem nadrzędnym. W trakcie przeglądania listy zawartości odniesiesz wrażenie, że najpierw trzeba wyświetlić zawartość tego pierwszego katalogu, aby można było przeglądać zawartość drugiego. Oczywiście aby wyświetlić zawartość katalogu wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na jego nazwę i nacisnąć dwukrotnie lewy przycisk. Ikona przejścia do katalogu nadrzędnego pozwala przeprowadzić operację dokładnie odwrotną: po jej wybraniu lister wyświetli zawartość katalogu, który wyświetlony był wcześniej. Zwróć uwagę na to, że może się zdarzyć sytuacja, w której użycie ikony przejścia do katalogu nadrzędnego nie spowoduje żadnego efektu. Będzie to znaczyło, że po prostu nie ma już katalogu nadrzędnego. W tym przypadku lista wyświetlona przez lister jest zwykle nazywana katalogiem głównym dysku. Zaznaczanie wyświetlonych plików i katalogów Każdą pozycję w listerze możesz zaznaczyć przez najechanie na nią wskaźnikiem myszki i naciśnięcie lewego klawisza. Pozycja zostanie automatycznie podświetlona, tzn. jej nazwa zostania wyświetlona w odwróconych kolorach. W miarę zaznaczania kolejnych pozycji, na linii stanu zmieniać się będą liczby. Pozycje zaznacza się po to, aby wykonać na nich później jakąś operację. O rodzajach dostępnych funkcji przeczytasz w dalszej części podręcznika. Do zaznaczania nazw pozycji wyświetlanych przez lister przeznaczone są także dwie specjalne ikony. Umieszczone są one jako trzecia i czwarta licząc od lewej strony. Pierwsza z nich pozwala także zlikwidować zaznaczenie. W tym celu należy najechać na 44

45 nią wskaźnikiem i nacisnąć PRAWY klawisz myszki. Spowoduje to sytuację, w której żadna pozycja nie będzie zaznaczona. Wróćmy jednak do zaznaczania, a więc wybierania poszczególnych pozycji. Zaznaczanie wszystkich pozycji Aby dokonać jakiejkolwiek operacji na pozycjach w listerze, musisz najpierw je zaznaczyć. Jeśli chcesz wybrać jedną konkretną pozycję lub kilka z nich, wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem myszki na interesujące Cię nazwy i naciśniesz raz lewy klawisz. Wybrane pozycje zostaną podświetlone. Ten sposób nie jest jednak dobry, jeśli chcesz zaznaczyć więcej pozycji. Wtedy z pomocą przyjdzie Ci ikona z ilustracji obok. Jeśli najedziesz na nią wskaźnikiem myszki i naciśniesz lewy klawisz, spowodujesz zaznaczenie wszystkich pozycji, jakie znajdują się w listerze. Pamiętaj, że odnosi się to również do aktualnie niewidocznych plików i katalogów. Zaznaczanie pozycji według wzorca Możesz też wybrać określone pozycje według wzorca nazwy. Polega to na zastosowaniu - zamiast konkretnej nazwy - znaku * (czyli gwiazdki ), który zastępuje dowolną ilość znaków stanowiących część nazwy pliku lub katalogu. Zostaną odnalezione wszystkie nazwy, które odpowiadają wzorcowi w wyświetlonym katalogu. Do tego celu służy widoczna obok ikona. Po jej wybraniu na ekranie pojawi się okno,w którym należy wprowadzić wzorzec nazwy. Powinieneś wpisać tu część nazwy i uzupełnić ją znakiem *. Możesz zaznaczyć pozycje według różnych schematów, aby lepiej zrozumieć ten mechanizm spójrz na poniższe przykłady: *.iff - zaznaczone zostaną wszystkie pozycje, zakończone na.iff bez względu na początek nazwy 45

46 A* A*s - zaznaczone zostaną wszystkie pozycje zaczynające się literą A bez względu na dalszy ciąg nazwy - zaznaczone zostaną wszystkie pozycje zaczynające się literą A i kończące na s. Jeśli na tej samej ikonie naciśniesz prawy przycisk myszki zamiast lewego, spowodujesz tzw. inwersję. Oznacza to, iż to co było dotąd nie zaznaczone stanie się zaznaczone i odwrotnie: to co było zaznaczone stanie się nie zaznaczone. Tworzenie nowego katalogu Jak wiemy dysk może zawierać szereg katalogów. Są to jakby szuflady, które mogą zawierać pliki lub inne katalogi. Można je tworzyć samemu. Tworząc katalog tworzysz własną szufladę, która może zawierać kolejne dane. W dalszej części pokażę jak wykorzystać taki katalog. Na razie nauczysz się go tworzyć. W tym celu najedź wskaźnikiem myszki na ikonę z ilustracji obok i naciśnij lewy klawisz. Spowodujesz pojawienie się okna wyboru nazwy katalogu, tak jak poniżej: Poniżej napisu Wprowadź nazwę katalogu znajdziesz ramkę z kursorem (pomarańczowy prostokąt), jest to pole tekstowe. Możesz tu wpisać nazwę nowego katalogu. Wpisz swoją nazwę i naciśnij klawisz ENTER. W listerze pojawi się dodatkowa pozycja. Pamiętaj, że miejsce, w którym ją znajdziesz zależy od kolejności sortowania nazw znajdujących się w listerze. Może się zatem zdarzyć, że nazwa katalogu znajdzie się poza widoczną częścią listy i będziesz musiał skorzystać z przycisków przewijania. W taki sposób stworzysz nowy katalog, jednak nie zostanie dodana do niego ikona. Oznacza to, że Twój katalog nie będzie widoczny, gdy lister wyświetli zawartość dysku w formie ikon. Aby to zmienić po wpisaniu nazwy katalogu nie naciskaj klawisza ENTER tylko skorzystaj z przycisku Z ikoną znajdującą się w dolnej części okna. Dla 46

47 porządku dodajmy że katalog nie posiadający ikony można również wyświetlić w formie graficznej, zostanie to omówione w dalszej części. Zmiana nazwy zaznaczonej pozycji Każda pozycja wyświetlona w listerze ma swoją nazwę. Możesz ją zmienić, korzystając z ikony zmiany nazwy, takiej jak widoczna obok. Uważaj jednak, aby nie zmienić nazwy katalogu lub pliku o istotnym znaczeniu dla systemu operacyjnego lub innego programu. Staraj się nie dokonywać tej operacji na danych, których przeznaczenia nie znasz. Bezpieczniej jest utworzyć zupełnie nowy katalog lub plik niż zmieniać nazwy pozycji, które już są na dysku. W innym przypadku możesz narazić się na nieprawidłowe działanie systemu. Usuwanie zaznaczonych pozycji Program umożliwia także usuwanie pozycji z dysku. Służy do tego ikona w formie kosza na śmieci lub czaszki. Zaznacz pozycje przeznaczone do usunięcia i wybierz tę ikonę. Opus przed wykonaniem operacji usunięcia danych, ostrzega przed skutkami decyzji. Wyświetla ostrzegawcze okno, w którym możesz zrezygnować z usuwania za pomocą przycisku Poniechaj lub potwierdzić chęć dokonania operacji korzystając z przycisków Kontynuuj lub Skasuj wszystko. Pierwszy z nich powoduje skasowanie jednej pozycji i przejście do następnej. W takiej sytuacji zostanie wyświetlone nowe okno z pytaniem o potwierdzenie. Jeśli chcesz usunąć większą ilość pozycji, jest to niewygodne. Dlatego możesz skorzystać z przycisku Skasuj wszystko, który pozwoli uniknąć każdorazowego potwierdzania. 47

48 Przeglądanie grafiki Za pomocą Opusa możesz przeglądać dane graficzne. Przeznaczona jest do tego ikona w kształcie oka. Oczywiście tylko niektóre pliki mogą zawierać grafikę. Możesz od razu zaznaczyć wiele takich plików, zostaną pokazane jeden po drugim. Po wyświetleniu każdej grafiki program będzie czekał z wyświetleniem następnej do naciśnięcia lewego klawisza myszki. O danych graficznych możesz dowiedzieć się więcej z rozdziału Multimedialny Opus. Przeglądanie plików tekstowych Oprócz grafiki możesz też wyświetlać tekst. Służy do tego specjalna przeglądarka, która zostanie szczegółowo omówiona w rozdziale Dane tekstowe. Każdy lister pozwala wyświetlić dowolny zaznaczony plik tekstowy. Służy do tego specjalna ikona umieszczona na pasku narzędzi, taka jak obok. Podobnie jak w poprzednim przypadku, możesz zaznaczyć wiele plików na raz. Sposobem na odróżnienie plików tekstowych od innych jest najechanie na nazwę wskaźnikiem myszki i podwójne (szybkie) naciśnięcie lewego klawisza. Tekst jest automatycznie rozpoznawany i ładowany automatycznie do przeglądarki. Odtwarzanie dźwięku Opus umożliwia także łatwe odtwarzanie wszelkiej muzyki i innych danych dźwiękowych taki jak efekty dźwiękowe, instrumenty czy piosenki. Jego możliwości w tym zakresie zostały szczegółowo opisane w rozdziale pod tytułem Multimedialny Opus. Dźwięk odtwarzać możesz poprzez zaznaczenie w listerze określonych pozycji, a następnie wybranie ikony przedstawiającej głośnik lub nuty. Jeśli Twój lister ma domyślny rozmiar, aby uzyskać dostęp do tej ikony musisz przewinąć pasek narzędzi za pomocą ikony ze zwiniętą strzałką. Po wybraniu tej samej ikony po raz drugi powrócisz do poprzednio widocznych opcji. Schemat przewijania ikon obrazuje następna ilustracja. 48

49 Możesz także postąpić analogicznie, jak wcześniej w przypadku tekstu, czyli najechać wskaźnikiem myszki na pozycję w listerze i nacisnąć dwa razy szybko lewy klawisz. Jednak ta metoda nie zawsze gwarantuje prawidłowe odtworzenie muzyki. Istnieje bowiem wiele rodzajów plików dźwiękowych i Twój system może wymagać zainstalowania dodatkowych danych w celu ich rozpoznawania i odtwarzania. Mechanizm ten został dokładnie umówiony w rozdziale Typy plików. Ustawianie atrybutów plików Każdy lister Opusa pozwala na ustawianie dodatkowych cech plików, które nazywamy atrybutami lub bitami protekcji (ang. protection bits). Służy do tego ikona przedstawiająca kłódkę. Atrybuty są kwestią dosyć złożoną, zostały omówione w oddzielnym rozdziale. Jeśli chcesz dowiedzieć się o nich więcej przejdź do części zatytułowanej Opus i AmigaDOS. Zapamiętaj, że aby zmienić atrybuty pliku lub katalogu musisz go zaznaczyć, a następnie wybrać ikonę z kłódką. Dołączanie komentarzy do plików Za pomocą listera możesz samodzielnie dołączać komentarze do wybranych pozycji. Powiedzieliśmy już wcześniej, że komentarz to dowolny tekst, który można dołączyć pliku lub katalogu w listerze. Po wybraniu ikony podobnej do przedstawionej obok, pojawi się okno, gdzie możesz wpisać tekst komentarza. 49

50 Okno zawierać będzie napis Wpisz komentarz dla, a obok niego nazwę pozycji, dla której wprowadzasz aktualnie komentarz. Jest to informacja szczególnie ważna w przypadku, gdy zaznaczysz więcej niż jedną pozycję. Po wpisaniu komentarza wybierz przycisk OK. Spowodujesz zatwierdzenie wprowadzonych zmian. Jeżeli wcześniej zaznaczyłeś więcej niż jedną pozycję, okno przeznaczone do wpisywania tekstu komentarza pojawi się dla każdego pliku lub katalogu oddzielnie. Może się jednak zdarzyć, że będziesz chciał dołączyć ten sam tekst komentarza do wszystkich pozycji. W tym celu po wpisaniu komentarza wybierz przycisk Wszystko. Możesz także rezygnować z wpisywania komentarza dla niektórych pozycji. Służy do tego przycisk Pomiń. Data i godzina ostatniej zmiany Lister pozwala na zmianę daty i godziny ostatniej zmiany pliku lub katalogu. Informacje te są zapisywane wraz z każdą pozycją na dysku. Aby je zmienić skorzystaj z ikony umieszczonej jako ostatnia na pasku narzędzi, ma formę budzika. Jej wybranie spowoduje wyświetlenie okna umożliwiającego wpisanie nowej daty i godziny. Jest ono bardzo podobne do tego, które umożliwia wpisywanie komentarza. W jego dolnej części umieszczono identyczne przyciski jak w poprzednim przypadku. Ich funkcja również jest analogiczna. W centralnej części okna widoczna jest ramka, w której znajduje się godzina i data ostatniej zmiany danej pozycji. Możesz wpisać tu dowolną datę i czas, jednak musisz to zrobić w określony sposób. Data musi być zapisana w zgodnie z wzorem: DD-MMM-RR, gdzie: DD MMM - oznacza KONIECZNIE DWUCYFROWE oznaczenie dnia miesiąca (jeśli numer dnia jest jednocyfrowy to powinieneś na początku wpisać zero), - trzyliterowe oznaczenie miesiąca (Sty, Lut, Mar, Kwi, Maj, 50

51 Cze, Lip, Sie, Wrz, Paź, Lis, Gru - dla kolejnych miesięcy roku), RR - dwucyfrowe oznaczenie roku. Godzina powinna zostać wpisana w sposób zgodny z wzorem: GG:MM:SS. Poszczególne liczby należy rozdzielić dwukropkami. W podanym niżej wzorze: GG MM SS - oznacza dwu lub jednocyfrowe oznaczenie godziny, - dwucyfrowe oznaczenie minut, - dwucyfrowe oznaczenie sekund. Jeżeli wpiszesz samą datę, bez czasu, Opus ustawi czas ostatniej zmiany pliku na godzinę zero (czyli północ). Nie możesz natomiast wpisać samego czasu bez daty, ani używać innych znaków niż oznaczenia godzin, daty lub miesięcy, bo program zasygnalizuje to oknem ostrzegawczym takim jak poniżej: Okno to wyposażone jest w dwa przyciski: Powtórz - który pozwoli Ci ponownie wpisać datę oraz Poniechaj, którego wybranie oznacza rezygnację ze zmiany. Czasami przed dokonaniem konkretnej operacji Opus wyświetla okno z pytaniem Czy operować też na podkatalogach?. Dzieje się tak wtedy, gdy jedna z pozycji zaznaczonych do zmiany będzie katalogiem. Jeśli wybierzesz przycisk Tak, będzie to sygnał, aby daną operację wykonać nie tylko dla zaznaczonego katalogu, ale także dla wszystkich danych, które znajdują się wewnątrz. W razie wybrania przycisku Nie program będzie działał tylko na zaznaczonej pozycji. Tak jak w wypadku każdego okna informacyjnego, możesz wybrać także przycisk Poniechaj, który oznacza rezygnację z dokonania operacji. 51

52 Zmiana nazw pozycji wyświetlonych w listerze Każdej pozycji wyświetlonej w listerze możesz nadać nową nazwę. Wystarczy ją zaznaczyć, a następnie wybrać ikonę przedstawioną obok. Spowoduje to wyświetlenie okna, w którym możesz wykonać operację zmiany nazwy. Zawiera dwie ramki: górną, przedstawiającą dotychczasową nazwę oraz dolną, w której wyświetlana jest nowa nazwa. Początkowo obie ramki zawierają te same informacje. Nową nazwę należy wprowadzić w dolnej ramce, a potem nacisnąć przycisk Zmień nazwę. Możesz też wybrać przycisk Przerwij, aby zrezygnować. Jeśli zaznaczyłeś wiele pozycji, możesz pominąć aktualną nazwę i przejść do kolejnej. W tym celu należy wybrać przycisk Pomiń. W takim przypadku dla każdego pliku i katalogu zostanie wyświetlone oddzielne okno. OPERACJE NA WIELU LISTERACH Lister źródłowy i listery docelowe Opus pozwala na otwieranie dowolnej ilości listerów. Operacje wykonywane przy użyciu przynajmniej dwóch polegają zwykle na przenoszeniu lub kopiowaniu danych z jednego miejsca dysku do drugiego, np. z dyskietki na twardy dysk. W takim przypadku jeden lister nazwany jest źródłowym, a drugi docelowym. Jest to tzw. stan listera, czyli jego tryb pracy. Niektóre funkcje zachowują się różnie w zależności od ustawionego stanu. Ciekawą opcją jest możliwość tworzenia dowolnej liczby listerów docelowych. Jest to praktycznie nie spotykane w innych programach. To czy lister jest źródłowy czy docelowy możesz odczytać z linii stanu. Po prawej stronie znajduje się przycisk zaznaczony na ilustracji strzałką: 52

53 Bezpośrednio po otwarciu listera znajduje się tam napis WYŁ.. Oznacza on, że lister jest wyłączony, czyli nie jest ani źródłowy ani docelowy. Z takiego listera nie można dokądkolwiek skopiować danych, nie jest możliwe także przenoszenie danych do niego. Aby to zmienić wyświetl w listerze katalog dysku, z którego będziesz kopiował dane, a potem otwórz drugi lister. Powinno to doprowadzić to sytuacji, że pierwszy stanie się źródłowy. Spowoduje to zmianę oznaczenia w linii stanu na ŹR. oraz zmianę kolorów, tak jak ilustracji niżej: Lister stał się źródłowy. Potrzebujemy jednak jeszcze lister docelowy. Twój drugi lister ma na razie stan wyłączony. Odczytaj w nim zawartość dysku, do którego będziesz kopiował dane. Teraz już możesz zmienić stan listera na docelowy. Trzeba to zrobić za pomocą menu dostępnego po wybraniu przycisku z nazwą stanu. Najedź wskaźnikiem myszki na napis WYŁ., a następnie naciśnij lewy klawisz. Pojawi się menu, w którym wybierz opcję Ustaw jako docelowy (ang. Set as Destination ). Po prawej stronie okna znajdzie się teraz oznaczenie DOC.. Teraz możesz już kopiować lub przenosić dane. Pamiętaj, że funkcja ta zadziała tylko wtedy, gdy przed otwarciem drugiego listera w pierwszym wyświetlony będzie katalog dysku tak jak to opisaliśmy. Jeśli pozostawisz w nim listę urządzeń, stan obu listerów nie zostanie odpowiednio ustawiony. Opus posiada także funkcję automatycznego ustawiania stanu listerów. Dzięki temu nie musisz korzystać z menu, jest to jednak sposób wygodny głównie wtedy, gdy na ekranie masz tylko dwa listery. Jeśli otworzysz ich więcej, nietrudno o pomyłkę. Jak to działa? Otwórz dwa listery w taki sam sposób jak opisany wyżej. Jednak zamiast wybierania opcji z menu drugiego listera, najedź wskaźnikiem myszki na jego linię stanu i naciśnij lewy klawisz. Dzięki temu pierwszy lister zmieni się na docelowy, a aktualny - źródłowy. Jeżeli teraz dokonasz tej samej operacji na drugim listerze stan obu zostanie odwrócony. W taki właśnie sposób można bez kłopotu zmieniać stan listerów. Początkowo może być to skomplikowane, jednak z czasem przekonasz się, że jest to bardzo wygodne rozwiązanie. 53

54 Stan listera możesz także ustawić metodą wybierania opchi z menu. Jeśli skorzystasz z przycisku, który zawiera napisy oznaczające stany listera (czyli WYŁ., ŹR. lub DOC. ), możesz ustawić dowolny stan. Są tu dostępne trzy opcje: Ustaw jako źródło (ang. Set as Source ), Ustaw jako docelowy (ang. Set as Destination ) oraz Wyłącz (ang. Disable ). Zgodnie z ich nazwami wybranie pierwszej oznacza ustawienie listera jako źródłowego, drugiej - jako docelowego. Jeśli zaś wybierzesz trzecią opcję, lister zostanie wyłączony z dokonywania operacji przenoszenia lub kopiowania danych, a na przycisku znajdzie się napis WYŁ. - taki sam jak na początku. Oczywiście w każdej chwili możesz zmienić stan listera na inny. Pamiętaj, że możesz otworzyć dowolną liczbę listerów ustawionych jako docelowe, ale tylko jeden lister źródłowy dla danej operacji. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, abyś otworzył wiele listerów źródłowych dla różnych operacji. W praktyce wygląda to tak, że otwierasz lister źródłowy oraz kilka docelowych, po czym rozpoczynasz np. operację kopiowania danych między nimi. Potem możesz otworzyć kolejny lister źródłowy i dowolną liczbę następnych listerów docelowych i rozpocząć inną operację. Ten mechanizm nie jest ograniczony ilością listerów, jednak gdy otworzysz ich zbyt wiele możesz mieć kłopoty z określeniem, który z nich dotyczy konkretnej operacji. Możesz się więc łatwo pomylić i narazić się na utratę ważnych danych. Dlatego korzystaj z tej opcji z rozwagą. Kopiowanie i przenoszenie danych Najczęściej wykonywanymi operacjami pomiędzy dwoma listerami jest kopiowanie i przenoszenie danych. Opiszemy je łącznie, gdyż ich działanie jest bardzo podobne. Ikony związane z tymi operacjami znajdziesz na pasku narzędzi, jak poniżej: Operacja kopiowania danych polega na utworzeniu kopii katalogu lub pliku w innym miejscu na dysku (czyli w innym katalogu) albo na całkiem innym dysku. Operacja przenoszenia polega zaś na tym, że dane są najpierw kopiowane, a potem oryginał jest usuwany. Sugeruje to zresztą grafika umieszczona na ikonie przenoszenia. 54

55 Na początek proponuję, abyś dokonał operacji kopiowania na próbę. Otwórz dwa listery przez podwójne kliknięcie na pulpicie Opusa. Będą standardowo zawierać listę urządzeń. Umieść je na ekranie w taki sposób, abyś mógł jednocześnie widzieć wnętrze obu okien jedno obok drugiego. Następnie z listy umieszczonej w jednym z nich wybierz napis Ram Disk (w nawiasie obok tego napisu znajdziesz słowo RAM ), a w drugim pozycję o nazwie C:. Teraz spowoduj w sposób opisany w poprzednich akapitach spowodować, aby pierwszy lister stał się źródłowy, a drugi - docelowy. Gdy to zrobisz możesz już rozpocząć operację kopiowania. Wystarczy zaznaczyć interesujące Cię pozycję w listerze źródłowym, a potem LEWYM klawiszem myszki wybrać ikonę kopiowania, taką jak przedstawiona obok. Zwróć uwagę na to, że w trakcie pracy na ekranie pojawi się okno informacyjne, w którym widać postęp kopiowania. Dzięki temu możesz łatwo zorientować się jak długo potrwa wykonanie całej operacji. Jest to szczególnie przydatne, gdy kopiujesz większą ilość danych. Mechanizm ten działa tak samo w przypadku przenoszenia danych, jednak należy skorzystać z ikony znajdującej się po prawej strony. Ma ona podobny wygląd: Warto od razu zwrócić uwagę na różnice, aby nie pomylić się później przy wykonywaniu ważnych operacji. Nie wykonuj jednak operacji przenoszenia dla naszego przykładu, gdyż skasowałbyś ważne pliki z systemu. Kopiowanie lub przenoszenie danych połączone ze zmianą nazw Opus pozwala na kopiowanie lub przenoszenie danych z jednoczesną zmianą nazw poszczególnych pozycji. Operacji tych możesz dokonać za pomocą tych samych ikon, które przed chwilą omówiliśmy. Musisz tylko - po najechaniu na ikonę wskaźnikiem myszki - nacisnąć PRAWY przycisk zamiast lewego. Spróbuj wykonać poprzednie ćwiczenie w taki właśnie sposób. Zauważ, że Opus wyświetli nowe okno, takie jak na poniższej ilustracji: 55

56 Znajdują się tutaj dwie ramki przeznaczone do wpisywania tekstu. W górnej znajdziesz oryginalną nazwę, a w dolnej nazwę zmienioną. Jest to sytuacja podobna do operacji zmiany nazwy pliku. Na początku obie ramki będą zawierały te same teksty. W celu zmiany należy wpisać nową nazwę w dolnej ramce. Później wybierz przycisk Skopiuj. Możesz także wybrać przycisk Przerwij, aby zrezygnować z kopiowania lub Pomiń, co spowoduje - zgodnie z oznaczeniem - pominięcie aktualnej pozycji i przejście do kopiowania następnej zaznaczonej. Jeśli wybrałeś tylko jedną pozycję, przycisk Pomiń będzie miał takie samo działanie jak Przerwij. Zastępowanie danych W trakcie kopiowania lub przenoszenia danych może się zdarzyć, że w katalogu (listerze) docelowym znajdą się pozycje o identycznych nazwach, jak te, które są tam kopiowane. Gdy taka sytuacja nastąpi, program poinformuje Cię o tym i będziesz musiał podjąć decyzję co zrobić. Zobaczysz okno podobne do przedstawionego na ilustracji: Musisz tutaj wybrać sposób zachowania się Opusa. Poszczególne funkcje działają zgodnie ze swoimi oznaczeniami: Zastąp powoduje skopiowanie nowego pliku na miejsce dotychczasowego, natomiast Pomiń zachowuje stary plik na dysku. Opcje uzupełnione o słowo wszystko powodują zachowanie lub zastąpienie wszystkich wybranych pozycji. Przycisk Wersja pozwala wyświetlić informację o wersjach plików: kopiowanego i znajdującego się w docelowym katalogu. Zwróć jednak uwagę na fakt, iż nie wszystkie pliki mają zapisane informacje o swojej wersji, dlatego użycie tej funkcji ma sens przede wszystkim przy kopiowaniu konkretnych programów. Za pomocą opcji Przerwij możesz zrezygnować z wykonania operacji. Niezależnie od przycisku Wersja, Opus stara się wyświetlić automatycznie komunikaty o ewentualnych różnicach między zastępowanymi pozycjami. Jeśli program nie stwierdzi różnic, w oknie znajdziesz napis Pliki wydają się być identyczne. 56

57 Automatyczne operacje na wielu pozycjach Możesz też dokonywać wielu operacji w sposób zautomatyzowany. Wyobraź sobie, że masz kilkaset plików lub katalogów, których nazwy chcesz zmienić zgodnie z wzorem, np. dodać do nazw już istniejących konkretny wyraz. Częstą potrzebą jest dodanie do wszystkich nazw tzw. rozszerzeń czyli zakończeń typu.jpeg czy.iff. Opus pozwoli zrobić to bardzo szybko. Otwórz nowy lister z wyświetloną listą napędów tak jak opisaliśmy to w rozdziale Pierwsze kroki. Z listy wybierz pozycję C:. Potem otwórz drugi lister, w którym wybierzesz pozycję Ram Disk. Pierwszy lister oznacz jako źródłowy, a drugi jako docelowy. Zaznacz kilkanaście pozycji w pierwszym listerze i uruchom operację kopiowania pod zmienioną nazwą. Teraz zamiast wpisywać nową nazwę wpisz *.iff (pomijając cudzysłów) i podziwiaj efekt swojej pracy. Nazwy wybranych pozycji zostaną zmienione. Możliwa jest również zmiana tylko wybranych elementów nazw. Jeżeli chcesz zmienić w każdej z nazw tylko fragment, np. rozszerzenie.iff na.jpeg, wystarczy, że zaznaczysz pozycje, o które Ci chodzi, a potem wybierzesz ikonę zmiany nazwy. Teraz w górnej ramce wpisz *.iff, a w dolnej *.jpeg. Wszystkie zaznaczone nazwy zmienią się zgodnie z Twoim życzeniem. MENU LISTERA Każdy lister jest wyposażony w menu. Możesz je wyświetlić przez najechanie wskaźnikiem myszki na przycisk zaznaczony na ilustracji i naciśnięcie lewego klawisza. Menu pozwoli Ci uruchamiać wszystkie wcześniej opisane funkcje listera. Zawiera wszystko to, co umieszczono na pasku narzędzi. Poszczególne opcje mają tu słowne nazwy zamiast ikon. Aby uruchomić dowolną funkcję, wystarczy, że najedziesz na jej nazwę i naciśniesz lewy klawisz myszki. Menu zawiera także kilka funkcji, których nie znajdziesz na pasku narzędzi, niektóre z nich za chwilę omówimy. 57

58 Przeszukiwanie plików Jedną z opcji menu, na które już teraz warto zwrócić uwagę jest opcja Szukaj pliku (ang. File File ). Pozwala znaleźć plik o określonej nazwie lub komentarzu. Aby tego dokonać zaznacz w listerze przynajmniej jedną pozycję, która jest katalogiem. Opcja Szukaj pliku jest bowiem przeznaczona wyłącznie do poszukiwania plików znajdujących się wewnątrz katalogów. Po jej wybraniu zobaczysz okno podobne do przedstawionego poniżej: Znajdziesz w nim przycisk typu znacznik - obok napisu Szuka komentarzy plików (ang. Search file comments ). Najechanie na ten przycisk i naciśnięcie lewego klawisza myszki powoduje zakreślenie opcji, tak jak na naszej ilustracji. Jeśli to zrobisz, Opus oprócz nazw będzie badał także komentarze plików. W dolnej części okna znajduje się ramka, w której należy wpisać nazwę lub wzorzec pliku. Jeśli wpiszesz tam zwykłą nazwę (bez znaków * ), program będzie Cię informował tylko o znalezieniu plików, których nazwy są dokładnie identyczne z podaną. Jeśli natomiast wpiszesz wzorzec, na przykład *.iff, Opus poinformuje o znalezieniu każdego pliku z rozszerzeniem.iff, bez względu na to, jaka będzie pozostała część nazwy. To samo dotyczy komentarzy plików. W razie odnalezienia pozycji o poszukiwanej nazwie lub takiej, którego nazwa jest zgodna z wzorcem, zostanie wyświetlone okno takie jak poniżej: 58

59 Oprócz nazwy pliku, który został odnaleziony oraz nazwy katalogu, w którym plik ten się znajduje, okno zawiera pytanie Czy odczytać ten katalog?. Wybranie przycisku Tak spowoduje wyświetlenie w listerze odpowiedniego katalogu. Zaznaczone zostaną także wszystkie pliki, których nazwy odpowiadają wzorcowi. Pozwala to łatwo wykonać operację na poszukiwanych plikach. Możesz także spowodować, aby zawartość katalogu, w którym znaleziono plik została wyświetlona w nowym listerze. Aby tak się stało wybierz przycisk Nowy. Niezależnie od Twojego wyboru poszukiwanie plików będzie kontynuowane. Jeśli wybierzesz przycisk Nie, program pominie znaleziony plik i również będzie kontynuował poszukiwanie. Jeżeli chcesz zrezygnować z dalszego poszukiwania, wybierz przycisk Przerwij. ŚCIEŻKA DOSTĘPU W dolnej części każdego listera, ponad poziomym paskiem przewijania, znajduje się ramka, w której pojawiają się rozmaite napisy. Wyświetla ona tzw. ścieżkę dostępu. Zaznaczona została ramką na ilustracji: Ścieżka dostępu jest to dosyć szerokie i trudne pojęcie. Zauważyłeś z pewnością, iż zdarzają się sytuacje, gdzie w jednym katalogu znajduje się następny. Taka sytuacja zdarzy się na pewno, gdy wykonasz poniższe czynności: Wywołaj listę napędów, a potem znajdź pozycję SYS:. Obserwuj zaznaczoną ramkę. Odczytaj zawartość SYS:, znajdź pozycję Prefs, a po wyświetleniu jej zawartości - Env-archive. Jak widać, musiałeś wykonać aż trzy czynności. Teraz przepisz na kartkę lub zapamiętaj zawartość ramki wyświetlającej ścieżkę dostępu. Potem zamknij lister. Otwórz nowy lister i zamiast wybierać urządzenie - wpisz w naszej ramce napis, który wcześniej zanotowałeś. Naciśnij klawisz ENTER. Od razu wyświetlona zostanie zawartość katalogu Env-archive, który znajduje się w katalogu Prefs, a ten z kolei znajduje się w urządzeniu systemowym SYS:. Tak to właśnie działa. 59

60 Przyjrzyjmy się teraz budowie ścieżki dostępu bardziej teoretycznie. W naszym przykładzie wygląda to następująco: SYS:Prefs/Env-archive Łatwo zauważyć, że pierwszym elementem jest SYS, który oznacza nazwę urządzenia systemowego. Może być to również np. DF0 dla stacji dyskietek lub Work jeśli posiadasz dysk o takiej nazwie. Oznaczenie to należy zakończyć znakiem dwukropka :, co wskazuje, że wpisana nazwa dotyczy całego urządzenia systemowego, a nie np. katalogu na dysku. Następnym elementem jest Prefs i jest to nazwa katalogu znajdującego się w urządzeniu SYS:. Napis Env-archive także oznacza katalog, który możesz znaleźć wewnątrz Prefs. Znak / (ukośnik lub z ang. slash ) zawsze rozdziela poszczególne katalogi, dzięki temu można łatwo zorientować się w strukturze zapisanych danych. Jest to ogólna budowa ścieżki dostępu w systemie Amigi, z której oczywiście korzysta Opus. Zwróć uwagę, że może być ona krótsza lub dłuższa, wszystko zależy od danych zapisanych na Twoim dysku. Zapamiętaj, że nazwa urządzenia musi być zawsze zakończona znakiem dwukropka ( : ), natomiast katalogi rozdzielamy znakiem ukośnika ( / ). Bardzo ważne jest, aby nie mylić go z podobnym znakiem - tzw. odwróconym ukośnikiem (ang. backslash ) - \. W systemie Amigi katalogi rozdzielamy ZAWSZE znakiem ukośnika, w innym przypadku operacje nie będą wykonywane poprawnie. Możliwość wpisania ścieżki dostępu skraca czas dostępu do wybranych pozycji. Warunkiem jej używania jest oczywiście to, że wcześniej znasz układ danych na dysku. Wymaga to pewnej wprawy w posługiwaniu się komputerem, z czasem wykonuje się to prawie automatycznie. MENU ŚCIEŻKI DOSTĘPU Obok przycisku, którym wywoływałeś menu listera, umieszczono przycisk uruchamiający menu ścieżki dostępu. Znajdują się w nim dodatkowe funkcje przeznaczone do pracy ze ścieżką. 60

61 Wyświetlenie katalogu nadrzędnego Pojęcie katalogu nadrzędnego omówiliśmy w skrócie już wcześniej. Ma to zastosowanie w sytuacji, gdy przeglądamy dane zapisane wewnątrz innego katalogu. Na przykład tak jak w naszym przykładzie, katalog Prefs jest nadrzędnym w stosunku do katalogu Env-archive. Nadrzędny katalog to ten, który zawiera inny katalog. Do wyświetlenia jego zawartości przeznaczone jest opcja Katalog nadrzędny. Ma ona identyczne działanie, jak jedna z ikon znajdujących się na pasku narzędzi. Wyświetlenie katalogu głównego Katalogiem głównym nazywamy listę pozycji, która wyświetlana jest przez lister zaraz po wybraniu nazwy oznaczonej standardowo kolorem CZARNYM liście napędów. Aby wyświetlić od razu katalog główny napędu, należy wybrać pozycję Katalog główny z menu ścieżki dostępu. Wyświetlenie listy napędów Menu ścieżki dostępu pozwala Ci w każdej chwili powrócić do listy napędów. Wystarczy, że wybierzesz opcję o nazwie zgodnej z jej funkcją, czyli Lista napędów. Ponowne odczytanie zawartości katalogu Czasami może przydać się także opcja Odczytaj ponownie. Powoduje ona uaktualnienie zawartości listera. Zdarzyć się bowiem może, że za pośrednictwem innego programu zmieniona zostanie zawartość katalogu, która wyświetlona jest listerze, a Opus nie zaktualizuje zawartości. Wtedy musisz zrobić to ręcznie właśnie za pomocą tej opcji. BUFOR Urządzeniem wspomagającym korzystanie z listera jest bufor. Jest to specjalna pamięć, w której zapisywane są ostatnio wybierane ścieżki dostępu. Dostęp do bufora możesz uzyskać z każdego listera. Część zawartości znajdziesz w menu ścieżki dostępu. Są to pozycje znajdujące się na samym dole, stanowią podręczne menu. Nie zawierają jednak wszystkich pozycji zapisanych w buforze. Pełną zawartość możesz wyświetlić wybierając pozycję o nazwie Lista buforów dostępną w menu ścieżki dostępu. Lister 61

62 wyświetli wtedy pełną zawartość bufora, czyli wszystkie ostatnio zapamiętane ścieżki. Teraz wystarczy, że wybierzesz jedną z nich, a zawartość dysku zostanie automatycznie odczytana w listerze. Opcja ta szalenie ułatwia pracę. Zdarza się bowiem, że potrzeba na chwilę wyświetlić zawartość innego katalogu niż aktualnie jest widoczny. Dzięki buforowi w takiej sytuacji nie trzeba otwierać nowego listera. Później nie ma problemu, aby szybko powrócić do stanu poprzedniego. Możesz także otworzyć nowy lister i dzięki buforowi łatwo wyświetlić zawartość katalogu, który Cię interesuje, o ile oczywiście katalog ten był już wcześniej choć raz odczytany. Zwróć też uwagę na ikonę listy urządzeń znajdującą się na pasku narzędzi. Jeśli najedziesz na nią wskaźnikiem myszki i zamiast lewego klawisz naciśniesz PRAWY - lister wyświetli zawartość bufora. BLOKOWANIE LISTERÓW Blokowanie stanu listera Jak powiedzieliśmy wcześniej, listery automatycznie zmieniają stan, gdy najedziesz na pasek stanu jednego z nich. Jest to bardzo wygodne. Czasami jednak jest to efekt niepożądany. Dlatego możesz spowodować, aby konkretne listery miały niezmienne stany. Aby to osiągnąć musisz wywołać menu przycisku określającego jego stan, czyli tam, gdzie pojawiają się napisy DOC. lub ŹR.. Następnie wybierz z niego opcję Zablokuj jako źródło (ang. Lock as Source ) lub Zablokuj jako docelowy (ang, Lock as Destination ), w zależności od tego, jaki stan chcesz na stałe przypisać do listera. Po wykonaniu tej operacji, zmieni się kolor tła napisu ŹR. lub DOC.. Ponadto obok niego pojawi się znak wykrzyknika!.. Dzięki temu zawsze będziesz wiedział, które listery są zablokowane. Kiedy zablokowany lister przestanie być Ci potrzebny, możesz zamknąć go lub skorzystać z opcji Odblokuj (ang. Unlock ) znajdującej się w tym samym menu. Blokowanie położenia listera Istnieje też możliwość zablokowania pozycji listera na ekranie. Powoduje to powstanie sytuacji, w której nie można ani zamknąć zablokowanego listera ani zmienić jego aktualnego położenia. Aby uzyskać taki stan, z menu przycisku, który informuje o stanie listera wybierz opcję Zablokuj położenie. Zwróć uwagę, że obok napisu 62

63 oznaczającego nazwę opcji pojawi się kropka wskazująca, że opcja jest włączona. Odblokowanie położenia listera następuje w identyczny sposób, jak zablokowanie - w drodze ponownego wybrania tej samej opcji. Wtedy oczywiście kropka znika. MENU LISTER Opus jest wyposażony w oddzielne menu górne o nazwie Lister, w którym zgrupowane zostały najważniejsze funkcje służące do pracy z listerami. Otwarcie nowego listera Wcześniej powiedzieliśmy jak otwierać lister. Jednak zamiast naciskać podwójnie lewy przycisk myszki na pulpicie, możesz skorzystać z identycznie działającej opcji o nazwie Nowy. Wyświetlenie katalogu nadrzędnego Za pomocą opcji Katalog nadrzędny możesz wyświetlić zawartość nadrzędnego katalogu. Działanie jest identyczne z opcją o tej samej nazwie znajdującą się w menu ścieżki dostępu, dotyczy jednak listera oznaczonego jako źródłowy ( ŹR. ). Zamknięcie aktywnego listera Aby zamknąć okno listera posłuż się opcją Zamknij. Pamiętaj, że jego okno musi być aktywne, czyli posiadać musi standardowo niebieską ramkę. Jeśli nie jesteś pewien, czy okno listera, które chcesz zamknąć jest aktywne, wystarczy najechać na nie wskaźnikiem myszki i nacisnąć lewy klawisz. Zwróć uwagę także na to, że nieaktywne okna mają domyślnie szarą ramkę. Kolory te można zmieniać, ale o tym powiemy w dalszej części podręcznika. Zamknięcie wszystkich listerów Jeśli otworzyłeś bardzo dużą ilość listerów, nie trudź się z samodzielnym zamykaniem każdego z nich. Wystarczy, że wybierzesz opcję Zamknij wszystkie z tego samego menu Lister. 63

64 Ustawienie stanu oraz blokowanie listerów Część opcji, jakie zawiera menu Lister to opcje analogiczne do tych, które możesz znaleźć w menu w samym listerze. Należą do nich omawiane wcześniej Ustaw jako źródło, Ustaw jako docelowy, Wyłącz, Zablokuj jako źródło, Zablokuj jako docelowy oraz Odblokuj. Możesz je używać jedynie z aktywnym listerem. Menu górne zawiera jednak dodatkową, bardzo użyteczną opcję Odblokuj wszystkie. Zgodnie ze swoją nazwą odblokowuje ona stan wszystkich zablokowanych listerów. Nie dotyczy to zablokowanej pozycji na ekranie. Zarządzanie położeniem listerów W menu Lister znajdziesz również opcje umożliwiające Ci zarządzanie stylem ułożenia wszystkich listerów na raz. Służy do tego opcja Ułożenie. Jeśli najedziesz na nią wskaźnikiem myszki, zobaczysz kolejne menu z dwoma opcjami: Poziome i Pionowe. Pierwsza z nich powoduje ułożenie wszystkich listerów jeden pod drugim w kolejności zgodnej z porządkiem ich otwierania, przy czym każdy będzie miał szerokość całego ekranu. Opcja Pionowe wywołuje efekt przeciwny. Wszystkie listery są układane automatycznie od lewej strony ekranu do prawej, a każdy z nich zostanie powiększony do wysokości całego ekranu. Możesz także ułożyć wszystkie listery jak karty do gry. Służy do tego opcja Kaskada. Każdy z listerów uzyska takie rozmiary, aby dobrze było widać całą jego zawartość. W praktyce oznacza to zazwyczaj znaczne powiększenie każdego z nich. Sposób wyświetlania danych przez lister Zasadniczym sposobem prezentowania danych w listerze, o którym mówiliśmy do tej pory była lista plików, czyli napisy oznaczające nazwy plików i katalogów umieszczonych jeden pod drugim. Opus może jednak pokazywać pliki także w sposób charakterystyczny dla Workbencha - jako ikony. Aby to zrobić można skorzystać z opcji Pokazuj jako znajdującej się w menu Lister. Po jej wybraniu, podobnie jak poprzednio, zobaczysz dodatkowe menu. Aktualnie ustawiony sposób wyświetlania jest zaznaczony charakterystycznym zakreśleniem. W przypadku Twojego listera będzie to zapewne stan Lista plików. Możesz jednak wybrać także Ikonki (wtedy będzie to wyglądało tak jak na Workbenchu) lub Ikonki i narzędzia. Ostatnia opcja oznacza, że lister będzie pokazywał ikony i pasek narzędzi jednocześnie. Stanowi to zatem połączenie 64

65 standardowego sposobu wyświetlania pozycji w formie nazw oraz tradycyjnego sposobu wizualizacji danych znanego z Workbencha. Jeżeli skorzystasz z opcji Ikonki lub Ikonki i narzędzia, aktywna stanie się ostatnia funkcja menu o nazwie Pokaż wszystkie. Jej wybranie spowoduje, że lister pokaże w formie ikon również pozycje, które nie zostały na dysku powiązane z żadnymi plikami z rozszerzeniem.info. Menu listera Każdy lister jest wyposażony w jeszcze jedno menu. Aby je wywołać, wystarczy, że naciśniesz prawy klawisz myszki w dowolnym miejscu listera pod warunkiem, że pokazuje on zawartość w formie ikon. Jeśli Twój lister pokazuje dane w postaci napisów, naciśnij prawy klawisz myszki na listwie tytułowej okna listera. Jest to górna ramka, gdzie wyświetlane są podstawowe informacje dotyczące urządzenia, którego katalog pokazuje okno. Widoczne są tu podobne napisy jak w oknach Workbencha, czyli ilość wolnego i zajętego miejsca na danym dysku oraz co wyróżnia Opusa nazwa dysku oraz ostatniego odczytanego katalogu. Ramkę tę zaznaczyliśmy to na poniższej ilustracji: Utrwalenie pozycji listera Pierwszą dostępną opcją jest Utrwal pozycję. Dotyczy ona położenia listera na ekranie wraz z rozmiarami. Opus przy otwieraniu nowego listera stosuje domyślne rozmiary, które mogą być później zmienione. Możesz zapamiętać rozmiary i pozycję dla każdego listera oddzielnie. Służy temu właśnie opcja Utrwal pozycję. Teraz być może wydaje Ci się ona niezbyt użyteczna, zwłaszcza, że po zamknięciu listera ustawienia są tracone. Pod koniec rozdziału pokażemy Ci jednak, że ma ona wiele zastosowań. Ikonifikacja listera W menu listera znajdziesz możliwość tzw. ikonifikacji - opcję Ikonifikuj lub Schowaj. Jest ona użyteczna wtedy, gdy otwartych jest wiele listerów i niewygodnie nimi zarządzać. Może się zdarzyć, że mimo to będziesz potrzebował ich wszystkich. 65

66 Możesz wówczas wygospodarować trochę miejsca na ekranie przez ikonifikację niektórych. Zikonifikowany lister pojawi się w formie ikony na brzegu ekranu. Aby przywrócić go do poprzedniego stanu musisz najechać na tę ikonę wskaźnikiem myszki i nacisnąć dwukrotnie lewy klawisz. W menu listera znajdziesz także znaną Ci już opcję Pokazuj jako, która jest identyczna z taką samą opcją umieszczoną w menu Lister, o czym mówiliśmy wcześniej. Porządkowanie ikon Gdy lister pokazuje dane w postaci ikon, możesz zdecydować o sposobie ich uporządkowania. Służą do tego opcje Uporządkuj oraz Uporządkuj ikony. Pierwsza służy do ustawienia ikon w równych rzędach, jednak bez zmian ich kolejności. Druga powoduje, że ikony układane są zgodnie z kryteriami, takimi jak: kolejność alfabetyczna nazw (opcja wg. nazwy ) - ikony będą zgodnie z tą kolejnością układane w kolumnach od góry do dołu, rodzaj ikony ( wg. typu ) - zgodnie z rodzajem (typem) ikony, standardowo najpierw katalogi, potem pozostałe, rozmiar ( wg. rozmiaru) - zaczynając od tej, która symbolizuje pozycję o największym rozmiarze do tej, która reprezentuje katalog lub plik o rozmiarze najmniejszym, data ostatniej modyfikacji ( wg. daty ) układane w kolejności od najnowszych do najstarszych pozycji. Tworzenie nowego katalogu Menu listera pozwala na tworzenie nowego katalogu. Robi się to w sposób analogiczny, jak za pomocą odpowiedniej ikony w pasku narzędzi, co omówiliśmy wcześniej. W menu listeru służy do tego opcja o nazwie Nowy katalog. 66

67 FORMAT LISTERA Większość istotnych własności listerów można łatwo zmieniać. Służy do tego okno edycji formatu listera. Wywołujesz je przez wybranie menu przycisku oznaczającego stan listera, a następnie skorzystanie z opcji Edytuj. Identyczna funkcja znajduje się także w menu listera, działa jednak tylko z aktywnym listerem. Trzecią możliwością wywołania okna jest szybkie dwukrotne naciśnięcie prawego klawisza myszki w sytuacji, gdy wskaźnik znajduje się na liście pozycji wyświetlonego katalogu. Ustawianie sposobu wyświetlania i rodzaju wyświetlanych pozycji Do ustawiania rodzajów wyświetlanych pozycji oraz porządku ich sortowania służą dwie listy ujęte w ramkę na ilustracji: Lista Wyświetl/Sortuj określa jakie pozycje są widoczne w tabeli listera. Opcja, która decyduje o kolejności sortowania jest zakreślona. Możesz ją zmienić przez najechanie wskaźnikiem myszki na dowolną inną pozycję i naciśnięcie lewego przycisku. Czynności te mają analogiczne działanie, jak wybieranie przycisków oznaczających tytuły tabeli listera. Obok znajduje się lista o nazwie Dostępne. Informuje o tym, jakie informacje o plikach mogą być umieszczane w tabeli. Dla nas najbardziej interesujące będą pozycje Wersja oraz Typ pliku lub Rodzaj pliku. Pozostałe są związane z korzystaniem z sieci oraz pakietem Multi User. 67

68 Wszystkie pozycje możesz przenosić z jednej listy na drugą. Wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na wybraną pozycję w obrębie listy Dostępne i nacisnąć oraz przytrzymać lewy przycisk myszki. Następnie cały czas trzymając przycisk, przenieś pozycję na listę Wyświetl/Sortuj. Na końcu puść przycisk myszki. Pozycja zostanie wstawiona w miejscu, w którym znajduje się wskaźnik. Jeśli kolejność na liście Wyświetl/Sortuj nie jest satysfakcjonująca, możesz ją zmienić w taki sam sposób. Spróbuj przenieść pozycję Wersja w opisany powyżej sposób, a potem wybierz przycisk Użyj. Okno edycji formatu listera zostanie zamknięte. Może się zdarzyć, że w listerze nic się nie zmieni. Będzie to znaczyło, że aktualnie lister nie wyświetla żadnych pozycji, z których można odczytać wersję. Wystarczy jednak, że Opus znajdzie choć jedną taką pozycję, aby rubryka Wersja pojawiła się samoczynnie. Zwróć uwagę na to, że lista zawartości katalogów będzie teraz dłużej odczytywana z uwagi na konieczność rozpoznania dodatkowych informacji. Kolejną przydatną pozycją jest Rodzaj pliku lub Typ pliku. Zgodnie ze swoją nazwą zawiera informację o rodzaju pliku i wyświetla następujące oznaczenia: binary lub binarny - dla plików zawierających bliżej nieokreślone dane, Icon lub Ikonka - dla ikon, ASCII - dla plików tekstowych, Program - dla programów i plików przez nie używanych (np. bibliotek), IFF-File - dla wszelkich plików w formacie IFF. Wspomniane rodzaje są najczęściej spotykane. Opus rozpoznaje pliki zgodnie ze zdefiniowanymi nazwami tzw. typów plików, które zostaną omówione w oddzielnym rozdziale. Jeśli chcesz przywrócić poprzedni stan listera, musisz ponownie otworzyć okno Edycja formatu i tak jak wcześniej - przez przenoszenie - usunąć niepotrzebne pozycje. Tym razem jednak należy przenieść pozycje w odwrotnej kolejności, czyli z listy Wyświetl/Sortuj na listę Dostępne. Innym sposobem jest wybranie przycisku 68

69 Ustawienia domyślne. Metoda ta może jednak zmienić nie tylko wyświetlane pozycje ale także inne ustawienia listera, dlatego lepiej skorzystać z list. Poniżej listy Wyświetl/Sortuj znajdziesz przycisk opisany jako Wyświetlaj. Jest to tzw. przycisk cykliczny, który działa w taki sposób, że za każdym razem gdy go wybierzesz (przez najechanie na niego wskaźnikiem myszki i naciśnięcie lewego klawisza) pojawi się na nim inny napis. Oznacza on określone ustawienie funkcji, na jaką wskazuje napis umieszczony obok przycisku. W tym przypadku chodzi kolejność wyświetlania plików i katalogów. Możesz spowodować, aby najpierw pojawiały się pliki (opcja Najpierw pliki ) lub odwrotnie (opcja Najpierw katalogi ). Katalogi i pliki mogą być także pomieszane, wyświetlone zgodnie z kolejnością alfabetyczną ich nazw (opcja Mieszaj pliki/katalogi lub Pomieszaj ). Ustawianie porządku sortowania. Pozycje wyświetlane w listerze są domyślnie sortowane zgodnie z kolejnością alfabetyczną nazw (jeśli okno wyświetla tekst) oraz zgodnie ze wzrostem wartości liczb (gdy wyświetla liczby). Istnieje jednak możliwość odwrócenia porządku sortowania. Służy do tego pole typu znacznik opisany jako Sortowanie odwrotne lub Sortuj malejąco. Jeśli go wybierzesz, Opus będzie sortował liczby od największej do najmniejszej, a nazwy zgodnie z odwróconą kolejnością liter w alfabecie. W tym celu najedź wskaźnikiem myszki na wspomniany znacznik i naciśnij lewy klawisz. POZYCJE UKRYTE Lister Opusa może traktować wybrane pozycje jako ukryte i nie wyświetlać ich. Masz do wyboru kilka możliwości: Ukrywanie nazw plików zawierających ikony Edytor formatu listera pozwala zdecydować o tym, czy Opus ma wyświetlać nazwy plików, które zawierają ikony, czy też nie. Są one bowiem w rzeczywistości zwykłymi plikami, które zawierają odpowiednio przygotowaną grafikę. Do decydowania o tej własności służy kolejny znacznik, tym razem opisany jako Ukryj ikony. 69

70 Ukrywanie wybranych nazw plików Jeśli chcesz aby Opus nie pokazywał plików o określonej nazwie, skorzystaj z ramki Chowaj lub Schowaj. Musisz tam wpisać nazwę, która Cię interesuje. Możesz posłużyć się także znanym już wzorcem nazwy. Możliwe jest także dokonanie operacji odwrotnej. Służy do tego ramka Pokazuj. W tym przypadku program będzie pokazywał TYLKO te nazwy, które są identyczne z wpisaną lub odpowiadają wzorcowi. Przywracanie standardowych ustawień Może się zdarzyć, że za pomocą okna edycji formatu zmienisz bardzo wiele cech listera i zapomnisz jakie były ustawienia pierwotne lub będziesz ich nagle potrzebował. W takiej sytuacji wystarczy wybrać przycisk Ustawienia domyślne. Wszystkie standardowe ustawienia zostaną automatycznie przywrócone. Zapamiętywanie wybranych ustawień Na samym dole okna edytora formatu znajdują się trzy przyciski. Są identyczne jak przyciski, które znasz z systemowych programów preferencyjnych. Z dotychczasowej lektury podręcznika znasz już na pewno przycisk Poniechaj (ang. Cancel ), którego wybranie powoduje rezygnację z wprowadzonych zmian. Pozostałe dwa przeznaczone są do potwierdzenia chęci wprowadzenia zmian. Przycisk Użyj (ang. Use ) powoduje zapamiętanie zmian tylko do momentu wyłączenia Opusa. Po ponownym starcie komputera lub ponownym uruchomieniu programu (w zależności od sposobu jego zainstalowania) wprowadzone zmiany zostaną utracone. Aby zapamiętać je na stałe musisz skorzystać z przycisku Zapisz (ang. Save ). Pamiętaj jednak, że format jest zapamiętywany dla każdego z listerów oddzielnie. Oznacza to, że zmiana formatu jednego z nich nie pociąga za sobą wprowadzenia podobnych zmian dla pozostałych. Może wydawać się to niewygodną cechą Opusa, lecz w rzeczywistości jest to bardzo użyteczne. USTAWIENIA LISTERA Opcje listera Omówiony w poprzednim akapicie format odnosi się do każdego z listerów oddzielnie. Możesz jednak ustawić jednolity format wszystkich listerów. W tym celu 70

71 wykorzystamy menu o nazwie Ustawienia (ang. Settings ). Znajdziesz tu opcję Środowisko (ang, Environment ). Po jej wybraniu zobaczysz okno zmiany właściwości Opusa, które składa się z wyraźnie oddzielonych dwóch części: listy stron oraz miejsca, w którym pojawia się zawartość danej strony. Dla nas istotna jest strona Opcje listera, widoczna na powyższej ilustracji. Dostępny jest na niej szereg przycisków typu znacznik oraz jeden przycisk cykliczny. Rodzaje te znasz już z naszych wcześniejszych rozważań. Pierwszy ze znaczników jest opatrzony napisem Wyśw. listę urz. w nowym listerze. Jeśli przycisk ten jest zakreślony, wybranie z menu Lister opcji Nowy spowoduje automatyczne wyświetlenie listy dostępnych urządzeń w nowo otwartym listerze. Zwróć uwagę na to, że w ustawienie to nie ma znaczenia dla listerów otwieranych za pomocą podwójnego naciśnięcia lewego przycisku myszki na blacie Opusa. W takim wypadku lista urządzeń zostanie wyświetlona zawsze, niezależnie od tego, czy omawiany znacznik będzie zakreślony. Kolejny znacznik znajduje się z lewej strony napisu Dwuklik RMB = edycja formatu. Litery RMB oznaczają prawy przycisk myszki (ang. Right Mouse Button). Jest to powszechnie używany skrót na oznaczenie przycisku myszki, dla porządku dodajmy, że lewy przycisk oznaczany jest często jako LMB (ang. Left Mouse Button). Wybranie znacznika Dwuklik RMB = edycja formatu sprawi, że będziesz miał możliwość wywoływania okna edycji formatu listera, gdy dwukrotnie naciśniesz prawy przycisk myszki. Pamiętaj jednocześnie, że wskaźnik musi znajdować się we wnętrzu listera, inaczej funkcja nie zadziała. 71

72 Dzięki ustawieniom środowiska Opusa możesz także zdecydować o sposobie aktualizacji zawartości okien listerów. Służy do tego znacznik opisany jako Okna typu SimpleRefresh. Jest to opcja bardzo przydatna dla użytkowników dysponujących małą ilością pamięci. Okna o ustawionym odświeżaniu Simple Refresh wykorzystują nieco mniej pamięci. Dzięki temu można zaoszczędzić cenne kilobajty. Może się to jednak wiązać z niewygodami, gdyż okna są wtedy wolniej odrysowywane przez komputer. W praktyce funkcji tej warto używać wtedy, gdy z potrzebujesz więcej wolnej pamięci w systemie lub jeśli brakuje pamięci na wykonanie określonej operacji, a nie zależy Ci tak bardzo na szybkości działania. Ponadto możesz zdecydować o rozmiarach nowych listerów. Do wybierania związanych z tym ustawień przeznaczony jest przycisk Zawsze używaj utrwalonej poz. ikony. Są tu dostępne dwie możliwości. Pierwsza z nich to wybranie przycisku, który spowoduje, że lister zawsze będzie miał takie rozmiary, jakie zapamiętałeś za pomocą opcji Utrwal pozycję znajdującą się w menu listera. Druga z możliwości to pozostawienie znacznika pustego. Wówczas używane są domyślne ustawienia rozmiarów listera. Każda z pozycji wyświetlanych przez lister może posiadać tzw. menu aktywne, z którego będziesz mógł wybierać opcje znajdujące się także w innych częściach Opusa. W menu aktywnym zebrane są te najczęściej używane. Gdy w listerze wyświetlone są nazwy (nie ikony) najedź na dowolną z nich i naciśnij oraz przytrzymaj prawy przycisk myszki. Jeśli nie pojawi się nic, to znaczy, że menu jest wyłączone. W tej sytuacji musisz wywołać ustawienia i wybrać spośród opcji listera znacznik opisany jako Menu podręczne w trybie listy plików. Następnie wybierz przycisk Użyj, który znajduje się w dolnej części okna Środowisko i spróbuj wywołać menu jeszcze raz. Zwróć uwagę na to, że pozycja, dla której wywołałeś menu zostanie obwiedziona ramką. Dokładniejszy opis korzystania z menu aktywnego znajdziesz w części Praktyczna praca z listerami. Kolejną funkcją, który znajdziesz na stronie Opcje listera jest znacznik opisany jako D&D do podkatalogów. Jest to skrót od angielskich słów Drag-and-Drop i znaczą szczególny sposób pracy z listerami. Dzięki tej opcji możesz wykonywać wiele operacji przenosząc elementy widoczne na ekranie za pomocą wskaźnika myszki. Taki sposób działania nazywany jest czasem używaniem gestów. Przykładowo zamiast kopiować pliki i katalogi przy wykorzystaniu ikon paska narzędzi, możesz po prostu przenieść je z jednego listera do drugiego. Aby przenieść pozycję 72

73 wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na jej nazwę, zaznaczyć ją, a następnie nacisnąć i przytrzymać prawy klawisz myszki. W ten sposób złapiesz wybraną pozycję. Dopóki trzymasz klawisz myszki, dopóty trzymasz także wybraną pozycję. Teraz wystarczy, że korzystając z myszki włożysz ją do docelowego listera przesuwając tam wskaźnik i puszczając klawisz myszki. Zwróć uwagę, że na opisany sposób kopiowania nie ma wpływu ustawienie listerów jako docelowych ( DOC. ) oraz źródłowych ( ŹR. ). Przenoszenie omówimy jeszcze dalej. Wybranie znacznika D&D do podkatalogów oznacza również, że możesz umieścić złapaną w ten sposób pozycję w katalogu bez konieczności odczytywania jego zawartości. Wystarczy, że upuścisz ją na nazwę katalogu. Podobna sytuacja występuje w Workbenchu, ale dotyczy ikon. Jeżeli natomiast znacznik D&D do podkatalogów nie będzie wybrany, upuszczenie pozycji w dowolnym miejscu listy (nawet na nazwę katalogu) spowoduje jej skopiowanie do katalogu, którego zawartość jest aktualnie odczytana w listerze. Opcje listera pozwalają wybrać sposób minimalizowania rozmiarów okna listera. Zminimalizowanie oznacza doprowadzenie okna do takich rozmiarów, aby zajmowało jak najmniej miejsca na ekranie, ale bez ikonifikacji, o której mówiliśmy wcześniej. Służy do tego specjalny przycisk, który mają nie tylko okna listerów ale także wszystkie inne okna systemu Amigi. Zaznaczyliśmy go strzałką na ilustracji: Opcje listera zawierają ponadto znacznik oznaczony jako Window zooms to titlebar. Jeśli jest on wybrany, okno minimalnych rozmiarów jest przedstawiane jako sama listwa tytułowa, czyli poziomy pasek (ramkę) stanowiący górną część. W przeciwnym razie okno będzie posiadać wszystkie ramki, ale znacznie mniejsze niż normalnie. Ostatnią możliwością Opcji listera jest możliwość edycji w listerze. Funkcja ta domyślnie jest wyłączona, co można poznać po napisie umieszczonym na przycisku cyklicznym obok napisu Edycja nazw w listerze. Możesz tu zdecydować, który klawisz 73

74 myszki będzie włączał funkcję. Nazwa odnosząca się do każdego klawisza umieszczona jest na przycisku cyklicznym, z wyjątkiem oczywiście opcji Wyłączona. Wiesz jak włączyć edycję, ale jak ona działa? Wyjaśnimy to na przykładzie. Przyjmijmy, że na przycisku cyklicznym wybrałeś opcję Lewy przycisk, a następnie zastosowałeś przycisk Użyj znajdujący się w dolnej części okna Środowisko. Najedź teraz wskaźnikiem na dowolną nazwę w listerze (nie ikonę) i przytrzymaj dłużej lewy klawisz myszki. Po chwili zauważysz, że w listerze pojawił się kursor, taki sam, jak np. w edytorze tekstu. Teraz to cały lister jest jakby edytorem. Możesz poruszać kursorem w dowolnym kierunku i zmieniać nazwy tak jakby były tekstem w edytorze. Jest to bardzo wygodny sposób pracy, szczególnie jeśli dostępnych jest bardzo wiele plików o podobnych nazwach. Zyskujesz także możliwość korzystania z klawiszy Del oraz klawisza kasowania (tzw. backspace) w celu wprowadzania zmian. Jeśli wprowadzisz już wszystkie zmiany, naciśnij klawisz ENTER w celu zatwierdzenia. Wtedy kursor zniknie, a zmiany zostaną automatycznie wykonane i zapisane. Ustawienia domyślnych rozmiarów i formatu listera Przypomnij sobie niedawne rozważania na temat utrwalania rozmiarów listera oraz informacje dotyczące jego formatu. Okno Środowisko pozwala ustawić obie rzeczy, tzn. domyślne rozmiary i format, które będą używane zawsze, gdy otworzysz nowy lister. Do tego celu przeznaczona jest oddzielna strona o nazwie Lister. Zawiera dwa przyciski oraz ramkę tekstową. 74

75 Ramka przedstawia aktualne rozmiary listera w postaci dwóch liczb rozdzielonych znakiem x. Liczby reprezentują oczywiście poziome i pionowe wymiary wyrażone w punktach (pikselach). Jeśli chcesz zmienić domyślny rozmiar listera, wybierz przycisk Ustaw znajdujący się bezpośrednio poniżej ramki. Pojawi się specjalne okno, jak na następnej ilustracji. Ustaw pożądane rozmiary tak jakbyś zmieniał wielkość każdego innego okna na Workbenchu. W ten sposób ustawisz rozmiar, który będzie domyślną wielkością każdego nowego listera. Następnie zamknij okno, korzystając ze zwykłego przycisku zamknięcia znajdującego się w lewym górnym rogu. Jeśli natomiast chcesz zmienić domyślny format listera, wybierz przycisk Ustaw umieszczony obok napisu Format domyślny, czyli jeszcze niżej. Spowodujesz wyświetlenie okna edytora formatu listera, którego obsługa została omówiona wcześniej. Tak jak w przypadku rozmiaru, ustawione tu opcje będą przyjmowane jako domyślne dla każdego nowo otwartego listera. Ustawienia kolorów listera Do ustawiania kolorów wykorzystywanych przez lister przeznaczona jest strona o nazwie Kolory listera. Poszczególnym elementom przyporządkowane są charakterystyczne kolory, które można dowolnie modyfikować. Strona zawiera listę tych elementów, a także specjalną strefę zawierającą słowo przykład, która obrazuje kolorystykę tła i tekstu oddzielnie dla wybranego elementu listera. Dzięki temu nie musisz otwierać nowego okna, aby sprawdzić kolory. 75

76 Ostatnim elementem jest przycisk, którego wybranie powoduje wyświetlenie okna wyboru kolorów. Wybierz nazwę interesującego Cię elementu na liście, a potem skorzystać z przycisku Modyfikuj. Pojawi się okno Wybierz kolory zawierające dwa panele z kolorowymi kwadratami reprezentującymi dostępne barwy. Pierwszy z paneli oznaczony jest jako Kolor tła, a drugi - Kolor tekstu. Pozwalają wybrać jaki kolor ma mieć tekst i tło, na którym zostanie wyświetlony. Wybranie koloru polega na najechaniu wskaźnikiem myszki na odpowiedni kwadrat i naciśnięciu lewego klawisza. Następnie należy wybrać przycisk Użyj. Pamiętaj, że po każdej zmianie możesz sprawdzić kolory dzięki strefie z napisem Przykład. Zapamiętywanie ustawień Ustawienia listera możesz zapamiętać tak samo, jak ustawienia całego środowiska pracy. W tym celu skorzystaj z przycisków umieszczonych w dolnej części okna Środowisko. Jak zawsze, wybór przycisku Poniechaj oznacza rezygnację z wprowadzonych zmian. Wybranie przycisku Użyj spowoduje zapamiętanie zmian, ale tylko do chwili wyłączenia komputera lub Opusa. Jeśli natomiast chcesz zapamiętać wprowadzone zmiany na trwałe, wybierz przycisk Zapisz. 76

77 PRAKTYCZNA PRACA Z LISTERAMI Przenoszenie O operacji przenoszenia była już mowa wcześniej. Jest to jedna z ważniejszych cech systemu operacyjnego Amigi. Przez przenoszenie ikon między różnymi oknami można wykonać bardzo wiele czynności. Operacja ta dotyczy też innych elementów widocznych na ekranie. Przenoszenie jest często znacznie wygodniejsze niż wykonywanie operacji za pomocą zaznaczania elementów czy wybierania przycisków. Jest to także jeden z najbardziej naturalnych i najłatwiejszych sposobów obsługi komputera. Opus wykorzystuje taki styl pracy bardzo szeroko. Przez przenoszenie można wykonywać większość czynności. Odnosi się to zarówno do pozycji wyświetlanych przez listery, jak i elementów wyświetlanych na wszelkiego rodzaju listach. Odda Ci to nieocenione usługi zwłaszcza przy pracy z edytorami Opusa, o czym przeczytasz dalej. Korzyści z ikonifikacji listera Ikonifikacja listera polega na sprowadzeniu go do ikony wyświetlonej na pulpicie Opusa. Możesz to zrobić przez wybranie przycisku ikonifikacji, w który wyposażony jest każdy lister (zaznaczony strzałką na ilustracji obok) albo przez wybranie opcji Ikonifikuj lub Schowaj (ang. Hide ) z menu aktywnego listera. Na pierwszy rzut oka operacja ikonifikacji może Ci się wydać pozbawiona większego sensu, lecz zwróć uwagę na kilka kwestii. Zikonifikowany lister nie zajmuje miejsca na ekranie, ale w każdej możesz do niego wrócić. Możesz także zapisać stan zikonifikowanych listerów na dysk. W ten sposób po ponownym starcie Opusa lub całości systemu operacyjnego ponownie zobaczysz listery, o których informacje zapisałeś na dysku. Jak to zrobić? Bardzo łatwo - zikonifikuj dowolny lister, a potem - wybierz opcję Save Layout z menu górnego Ustawienia (ang. Settings ). W starszych wersjach Opusa musisz włączyć opcję Save Layout w menu Środowisko (ang Environment ), które znajdziesz w menu Ustawienia, a następnie wybrać opcję Zapisz (ang. Save ) dostępną również w menu Środowisko. To wszystko. Jeśli chcesz przekonać się czy dane zostały zapamiętane wyłącz na chwilę komputer lub Opusa. Następnie uruchom go ponownie i po starcie obserwuj blat. 77

78 Listery poddane ikonifikacji nie są wyłączone z użycia. Możesz na nich normalnie dokonywać operacji drogą przenoszenia. Możesz także przenosić i kopiować pliki za pomocą ikon z paska narzędzi należącego do innego listera, o ile ten zikonifikowany będzie wcześniej ustawiony jako DOC. lub ŹR.. Zwróć uwagę na to, że ikona symbolizująca zikonifikowany lister stanie się wtedy nieco ciemniejsza a jej nazwa pojawi się w nawiasie. Wykorzystywanie schowka systemowego (clipboardu) Schowek systemowy zwany również clipboardem jest szczególnym rozwiązaniem w systemie operacyjnym Amigi. Jest to miejsce, w którym możesz przechowywać dowolne informacje w celu ponownego odtworzenia lub przeniesienia w inne miejsce. Opus wykorzystuje schowek znacznie intensywniej niż czyni to Workbench. Możesz kopiować różne dane, np. zawartość listy wyświetlonej w listerze. Aby to zrobić wystarczy, że lister będzie aktywny i będzie w nim zaznaczona przynajmniej jedna pozycja. W takiej sytuacji naciśnij kombinację klawiszy PRAWA AMIGA oraz C. Spowodujesz skopiowanie nazw zaznaczonych pozycji razem ze ścieżką dostępu. Jeśli teraz włączysz dowolny edytor tekstu i naciśniesz kombinację klawiszy PRAWA AMIGA i V, spowodujesz wstawienie skopiowanych nazw wraz ze ścieżkami jako tekstu do okna edytora. W skrócie można powiedzieć, że pierwsza z wymienionych kombinacji klawiszy odpowiada funkcji wytnij, a druga - wstaw. Dla osób zaznajomionych z AmigaDOS cenną może być informacja, że podobne kopiowanie jest możliwe także między listerem a oknami CLI (Shell). W identyczny sposób możesz skopiować w inne miejsce zawartość ramki zawierającej ścieżkę dostępu. Aby to jednak zrobić, musisz wcześniej najechać wskaźnikiem myszki na ramkę i nacisnąć lewy klawisz myszki. Możliwe jest także skopiowanie do schowka tekstu stanowiącego zaznaczoną pozycję na liście. Jest to wygodne zwłaszcza w przypadku edytorów Opusa. 78

79 Menu aktywne pozycji listera Powiedzieliśmy wcześniej, że każda pozycja znajdująca się na liście w listerze posiada aktywne menu. Przypomnijmy, że w celu jego wywołania należy najechać wskaźnikiem na pozycję, a następnie nacisnąć i przytrzymać prawy klawisz myszki. Menu zawiera kilka szczególnie użytecznych funkcji. Pierwszą z nich jest Otwórz. Jej wybranie powoduje załadowanie zaznaczonej pozycji (jeśli jest plikiem) lub wyświetlenie jej zawartości (jeśli jest katalogiem). Opus wykonując tę funkcję rozpoznaje rodzaj pliku i zachowuje się w sposób odpowiedni do wykrytego typu. Sposób zachowania jest określony w typach plików, o których będzie mowa później. Jeśli więc plik będzie programem, zostanie załadowany, jeśli będzie tekstem - program przedstawi jego zawartość, jeśli będzie to dźwięk - zostanie on odtworzony itd. Kolejną użyteczną opcją jest Otwórz używając. Dzięki niej możesz ręcznie określić program, do którego zostanie załadowany wybrany plik. Opus wyświetli okno, za pomocą którego powinieneś wybrać plik z programem. Jest to opcja przeznaczona dla bardziej zaawansowanych użytkowników, gdyż jeśli wybierzesz nieodpowiedni program możesz spowodować nieoczekiwane zachowanie. Zwróć uwagę na fakt, że Opus zapamiętuje nazwy programów, za pomocą których otwierałeś już pliki. Jeśli wybierzesz dowolny program lub plik, a potem jeszcze raz skorzystasz z opcji Otwórz używając, nie pojawi się już okno wyboru, tylko dodatkowe menu zawierające listę programów, za pomocą których otwierałeś już pliki. Ostatnia pozycja tego menu jest oddzielona poziomą linią i brzmi Innego. Umożliwia ponowne uruchomienie okna wyboru plików i skorzystanie z nowego programu. Menu aktywne listera pozwala także na kopiowanie pozycji, która jest wyświetlona w samym menu. Pozwala na to opcja Skopiuj. Jej wybranie powoduje pojawienie się kolejnego pod-menu, które zawiera od razu możliwość skopiowania na do tzw. Ram Dysku, czyli do pamięci lub na dyskietkę. Służą do tego odpowiednio pozycje: do RAM: oraz do DF0:. Ram Dysk to specjalnie wydzielona część wolnej pamięci operacyjnej, którą możesz używać tak jakby był to dysk. Stąd jego nazwa. Może być pomocny w pracy z plikami, zwłaszcza przy ich kopiowaniu lub przenoszeniu. Czasami możesz potrzebować umieścić na chwilę kopię określonych plików i RAM: jest w takiej sytuacji bardzo wygodną możliwością. Musisz tylko pamiętać, że jego zawartość zostaje skasowana wraz z wyłączeniem lub zresetowaniem komputera. Jest to dysk utworzony w pamięci i przeznaczony do przechowywania danych tymczasowych. Następną bardzo użyteczną opcją jest na pulpit, która zgodnie ze swoją nazwą powoduje skopiowanie wybranej pozycji na pulpit Opusa. Pulpit możesz wykorzystywać podobnie jak Ram Dysk, lecz co ważne - jego zawartość nie jest kasowana wraz z wyłączeniem komputera. 79

80 Ostatnią z możliwości jest opcja w inne miejsce. Jej wybranie powoduje wyświetlenie okna, które pozwala wybrać dowolny katalog docelowy. Zwróć uwagę, że kopiowanie pozycji przy wykorzystaniu menu aktywnego pozwala uniezależnić się od aktualnego ustawienia listerów jako źródłowych ( ŹR. ) lub docelowych ( DOC. ). Może się zdarzyć, że w czasie wykonywania danej operacji, będziesz potrzebował potraktować jedną pozycję jako dane tymczasowe. W takiej sytuacji przestawianie ustawień listerów zabrałoby Ci tylko niepotrzebnie wiele czasu. Menu aktywne pozwala od razu skasować daną pozycję za pomocą opcji Skasuj lub zmienić jej nazwę - opcja Zmień nazwę. Są to identyczne operacje jak te, które możesz wykonać za pomocą paska narzędzi listera. Zmiany w pasku narzędzi Pasek narzędzi każdego listera możesz swobodnie modyfikować. Służy do tego okno edytora banków przycisków. Sposób tworzenia lub zmiany banków został opisany w rozdziale Pulpit Opusa. Jedyną różnicą między edycją banku przycisków a edycją paska narzędzi listera jest sposób wywoływania okna edytora. W przypadku listera, powinieneś najechać na pasek narzędzi wskaźnikiem trzymając jednocześnie klawisz ALT, a następnie nacisnąć dowolny klawisz myszki. Spowoduje to wyświetlenie dodatkowego okna przypominającego bank przycisków. Dokonując edycji paska narzędzi korzystaj właśnie z tego okna, a nie z listera. Więcej szczegółów na ten temat możesz przeczytać również w rozdziale Pulpit Opusa. Edycja w listerze Listery pozwalają bardzo łatwo zmieniać nazwy wyświetlonych pozycji. Możesz używać ich jak zwykłych edytorów tekstu. Aby jednak włączyć opisywaną możliwość musisz skorzystać z ustawień Środowisko. Znajdź tam stronę Opcje listera (ang. Lister Options ) oraz wybierz w przycisku cyklicznym umieszczonym na samym dole opcję inną niż Wyłączone. Napis na przycisku informuje, który przycisk myszki będzie uaktywniał opisywaną możliwość. Ustaw np. przycisk na Lewy klawisz (ang. Left Button ). Potem wybierz przycisk Użyj lub Zapisz i otwórz nowy lister. Teraz wyświetl w nim dowolny katalog (najlepiej RAM: - dla bezpieczeństwa). Najedź na dowolną pozycję i przytrzymaj dłużej lewy klawisz myszki. W miejscu wskaźnika myszki powinien pojawić się kursor, czyli mały pomarańczowy kwadrat. Teraz możesz zmieniać nazwy, jak w edytorze tekstu. Aby jakakolwiek zmiana została wprowadzona, naciśnij klawisz ENTER. Jeśli pomylisz się przy edycji - wybierz klawisz ESC, aby zrezygnować. 80

81 PRACA Z PLIKAMI 81

82 82

83 RODZAJE PLIKÓW Istnieje olbrzymia ilość rodzajów plików. Rozróżniamy je ze względu na dane, jakie zawierają. Są pliki zawierające grafikę, dźwięk, tekst, trójwymiarowe obrazy, rysunki techniczne i wiele innych. Opus potrafi określić rodzaj pliku oraz zachować się odpowiednio do wyników takiego rozpoznania (np. załadować program do przeglądania grafiki, gdy plik zawiera grafikę). Mechanizm ten, a także metody skłonienia programu do rozpoznawania danych wcześniej mu nieznanych, zostały opisane w rozdziale pod tytułem Typy plików. Zwróć uwagę, że w systemie operacyjnym Amigi pliki nie muszą posiadać tzw. rozszerzeń, czyli końcówek określających ich rodzaj, np..jpeg,.iff czy.lha. Opus również nie wymaga, aby zachowywać podobne nazewnictwo, jednak w dużej części przypadków jest to wygodne. Organizując swoje pliki zastanów się czy nie warto skorzystać z tej możliwości. Przeglądarka szesnastkowa Na pewno zwróciłeś uwagę na fakt, że nie każdy plik jest wyświetlany jako tekst. Czasami po wykonaniu dwukliku na pozycji w listerze możesz zobaczyć okno z zawartością podobną do takiej: Oznacza to, że plik został wyświetlony w specjalny sposób. Po lewej stronie widoczna jest zawartość kolejnych bajtów pliku, a po prawej - znaki odpowiadające poszczególnym wartościom. Przedstawione są one w formie tzw. liczb szesnastkowych. Jest to specjalny system zapisu liczb polegający na tym, że po cyfrze 9 nie następuje wartość 10, a w kolejności litery A, B, C, D, E i F. W systemie dziesiętnym (czyli takim jakiego używany na co dzień) odpowiadają im liczby 10, 11, 12, 13, 14 oraz 15. I tak np. wartość 10 zapisana szesnastkowo znaczy 16 w systemie dziesiętnym. To samo odnosi się do większych liczb - przykładowo A7 to wartość 167 dziesiętnie. System szesnastkowy nazywany jest także heksadecymalnym. Użyteczność takiego sposobu przedstawiania danych jest dla przeciętnego użytkownika niewielka. Przyda się natomiast 83

84 wszystkim dociekliwym, którzy lubią wiedzieć, jak działają pliki i programy oraz osobom pragnącym zająć się programowaniem. Dlatego właśnie przeglądarka tekstu Opusa zawiera opcję Hex. Znajduje się ona w pod-menu związanym z opcją Wybierz edytor. Pozwala wybrać edytor szesnastkowy, który przedstawia dane w omawiany sposób oraz pozwala je zmieniać bajt po bajcie. ARCHIWA Archiwum jest specjalnym rodzajem pliku. Zawiera szereg plików połączonych tymczasowo w jedną całość. Pliki są zwykle skompresowane, tak aby zajmowały mniej miejsca na dysku. Aby uzyskać do nich dostęp należy dokonać dekompresji, czyli rozpakować dane - całość lub część archiwum. Programy, które tworzą tego rodzaju pliki nazywamy archiwizerami. Istnieje szereg korzyści, które możesz osiągnąć z tworzenia archiwów. Pierwszą z nich jest możliwość wykonania kopii bezpieczeństwa danych. Inną wygodną stroną jest fakt, że z wielu plików tworzysz jeden. Zatem w razie przenoszenia danych na dyskietce lub innym niezbyt szybkim nośniku informacji - praca jest znacznie wygodniejsza. Dyskietka znacznie prędzej zapisze jeden dłuższy plik niż szereg drobnych. W przypadku dysku twardego często nie widać dużej różnicy prędkości, ale za to możesz zorientować się czy skopiowałeś wszystkie interesujące Cię pliki i katalogi, a przez to łatwiej organizować swoje dane. Innym zyskiem, który osiągniesz pracując z archiwizerami jest zmniejszona objętość archiwum w porównaniu z oryginalnymi danymi. Archiwizery bowiem z reguły zawierają możliwość kompresji danych, czyli zmniejszenia ich rozmiaru bez modyfikacji treści. Jak już wspomnieliśmy, aby odczytać później dane musisz dokonać operacji przeciwnej dekompresji archiwum. Zmniejszona objętość przyda Ci się także w razie przenoszenia plików na dyskietkach. Zwróć też uwagę na sytuację, która występuje w przypadku tworzenia archiwum danych na twardym dysku lub płycie CD. Najczęściej lepszym rozwiązaniem jest zachowanie plików i katalogów w formie szeregu archiwów niż w formie nie zarchiwizowanej, gdyż przy większej ilości danych zyskujesz dużą objętość. Dzięki temu na jednym krążku możesz zmieścić większą ilość danych niż teoretycznie zawiera płyta. Ponadto łatwiej można zweryfikować poprawność zapisanych danych. Zysk objętości zależy od rodzaju danych poddanych kompresji. Niektóre pliki mogą mieć rozmiar niewiele mniejszy, inne pozwalają zaoszczędzić dużą ilość miejsca na dysku. Wszystko zależy od zawartości poszczególnych plików oraz zastosowanego algorytmu kompresji, który z kolei uzależniony jest od konkretnego archiwizera. 84

85 Jak korzystać z archiwów w Opusie? Teraz na pewno chcesz wiedzieć, jak korzystać z archiwów. Opus zawiera zarówno możliwość ich tworzenia, jak i bezpośredniego korzystania z wielu funkcji dodatkowych. Zanim jednak przystąpisz do tworzenia archiwów, musisz zaopatrzyć się w program archiwizera. Na Amidze najpopularniejszy jest darmowy LHA. Stanowi jeden plik, który powinien znaleźć się w katalogu C: na dysku systemowym. Możesz go znaleźć na wielu płytach CD, a także na Aminecie. Wystarczy wejść do katalogu util, następnie arc i odnaleźć w nim plik lha.run lub LhA_e138.run. W obu przypadkach program zapisany jest w automatycznie rozpakowującym się archiwum. Aby go rozpakować za pomocą Workbencha należy najechać wskaźnikiem myszki na jego ikonę i nacisnąć dwa razy szybko lewy klawisz. Na ekranie pojawi się okno Wykonaj polecenie z wybranym automatycznie plikiem. Teraz wystarczy wybrać przycisk Ok. Zawartość archiwum zostanie rozpakowane w katalogu, gdzie zapisany był plik z rozszerzeniem.run. Znajdzie się tam kilka wersji LHA przeznaczonych dla różnych procesorów używanych w Amidze. Najbardziej uniwersalny jest plik o nazwie LhA lub lha_68k. Najlepiej skopiować go do systemowego katalogu C:. W tym celu możesz wykorzystać listery Opusa, tak jak omówiliśmy to wcześniej. Możesz wykonać to także na Workbenchu. Najedź wskaźnikiem myszki na ikonę pliku, a następnie naciśnij dwa razy szybko lewy klawisz. Pojawi się znane okno Wykonaj polecenie. Najedź wskaźnikiem ramkę oznaczoną jako Polecenie i naciśnij tym razem tylko raz lewy klawisz myszki. W ramce pojawi się kursor. Przesuń go na początek tekstu, wpisz słowo copy i naciśnij klawisz SPACJI. Następnie przesuń kursor na koniec, naciśnij jeszcze raz SPACJĘ i wpisz C:lha. W rezultacie w ramce powinien znaleźć się napis: copy lha_68k C:lha lub copy LhA C:lha Teraz wystarczy, że wybierzesz przycisk Ok znajdujący się poniżej. Okno Wykonaj polecenie powinno zniknąć. Jeżeli popełnisz błąd pojawi się okno o nazwie Okno komunikacyjne, a wewnątrz napis Nieznane polecenie i kilka innych oznaczeń. W takiej sytuacji spróbuj wykonać operację jeszcze raz. Jeśli natomiast okno Wykonaj polecenie zniknie i nie pojawi się żaden inny komunikat, oznacza to, że wszystko zrobiłeś dobrze i LHA znajduje się w Twoim katalogu systemowym C:. Dzięki temu program archiwizera będzie mógł być odnaleziony w każdym programie bez podawania katalogu na dysku i będziesz mógł zawsze z niego skorzystać. Wystarczy tylko wpisać 85

86 słowo lha (pomijając cudzysłów). Dotyczy to oczywiście także Opusa. Nazwę polecenia możesz wpisać małymi lub WIELKIMI literami nie ma to znaczenia. Jak stworzyć archiwum? Po zainstalowaniu programu na dysku możesz przystąpić do tworzenia archiwum. Wbrew pozorom jest to bardzo łatwe. Zastosuj się do poniższego przykładu: Otwórz nowy lister. Zaznacz w nim dowolne pozycje, które poddane będą archiwizacji. Nie wybieraj ich zbyt dużo, gdyż będziemy zapisywać dane w pamięci komputera, a nie na dysku. W menu górnym o nazwie Menu użytkownika (ang. User menu ) znajdź opcję o nazwie LHA. Jej wybranie spowoduje pojawienie się kolejnego pod-menu. Wybierz opcję Dodaj pliki (ang. LHA add ). Pojawi się okno wyboru katalogu docelowego. To w nim zostanie utworzone Twoje archiwum. Wybierz na próbę przycisk Wolumeny (ang. Volumes ), a potem pozycję Ram Disk. Wybierz przycisk OK. Pojawi się kolejne okno zawierające napis Enter archive name, a pod nim ramka przeznaczoną do wpisania nazwy. Wpisz tam nazwę swojego archiwum i naciśnij klawisz ENTER. Teraz na ekranie pojawiać się będą komunikaty oznaczające wykonywanie poszczególnych operacji związanych z archiwizacją danych. Będziesz musiał chwilę poczekać na ich zakończenie. W zależności od danych, które wybrałeś na początku może to trwać kilka sekund lub nawet wiele minut. Gdy archiwizacja będzie ukończona znikną wszystkie komunikaty. Na koniec otwórz nowy lister i wybierz w nim pozycję Ram Disk. Znajdziesz w nim plik o nazwie identycznej z podaną przed chwilą, ale zakończoną.lha. To właśnie Twoje archiwum. Tak jak napisaliśmy wcześniej, w trakcie tworzenia archiwum Opus wyświetla dodatkowe okno. Możesz się nim nie przejmować, gdyż ma znaczenie pomocnicze i obrazuje wszystkie szczegółowe operacje wykonywane przez program archiwizera. Jest przeznaczone jest dla osób bardziej zaznajomionych z funkcjami LHA i AmigaDOS. Wyświetlane komunikaty mogą przydać się w sytuacji, gdy wystąpi błąd podczas kompresji danych. 86

87 Według powyższego schematu możesz stworzyć dowolne archiwum. Jeśli będziesz chciał nadal próbował archiwizować dane w Ram Dysku pamiętaj, że ilość danych, jakie pomieści zależy od ilości pamięci operacyjnej Twojej Amigi. Jeśli w trakcie dokonywania operacji pojawi się komunikat Dysk jest pełen (ang. Volume is full ) lub podobny, oznacza to, iż wybrałeś zbyt dużą ilość plików i katalogów. Może to wyglądać tak jak poniżej: W takiej sytuacji powinieneś wybrać przycisk Przerwij lub Poniechaj (ang. Cancel ) i spróbować utworzyć inne archiwum. Gdybyś nadal miał z tym kłopot, zresetuj komputer, aby wyczyścić pamięć i spróbuj na nowo. Możesz też zamiast Ram Dysku wybrać inny dysk podczas tworzenia archiwum, wtedy dane zostaną zapisane nie w pamięci operacyjnej, a na twardym dysku. Pamiętaj jednak, że w takim przypadku również może pojawić komunikat o zapełnieniu wolumenu, choć występuje to rzadziej z uwagi na większą pojemność dysku. Należy wtedy postępować analogicznie jak w przypadku urządzenia Ram Disk z tą różnicą, że zamiast resetowania Amigi należy zwolnić miejsce na dysku przez skasowanie niepotrzebnych plików lub katalogów. Dodawanie kolejnych pozycji do archiwum Może się zdarzyć, że będziesz chciał dodać nowe pliki do archiwum utworzonego wcześniej. Wówczas wystarczy, że postąpisz podobnie jak w poprzednim przykładzie, to znaczy zaznaczysz odpowiednie pozycje w źródłowym listerze i wybierzesz opcję Dodaj pliki (ang. LHA add ). Potem jednak w oknie wybierz ten sam katalog, w którym utworzyłeś poprzednie archiwum (w naszym przykładzie jest to Ram Disk ). Jeśli podasz nazwę, która już istnieje, Opus doda zaznaczone pliki właśnie do niego. Musisz tylko podać DOKŁADNIE taką samą nazwę, jak wcześniej zapisane archiwum. 87

88 Przeglądanie zawartości archiwum Do archiwum możesz zajrzeć na różne sposoby, w zależności od tego, czy zainstalowałeś rozszerzenie ArcDir (patrz rozdział Pierwsze kroki ). Jeśli najedziesz wskaźnikiem myszki na pozycję, którą stanowi archiwum i naciśniesz dwa razy szybko lewy klawisz, Opus otworzy oddzielny lister przedstawiający zawartość archiwum lub wyświetli jego zawartość w dotychczas otwartym listerze. To także zależy od Twojego wyboru dokonanego w trakcie instalacji Opusa. Lister przedstawiający zawartość archiwum możesz traktować tak samo, jak zwykły katalog i kopiować do niego lub z niego pliki oraz inne katalogi. Drugą możliwością przeglądania zawartości archiwum jest opcja Zawartość archiwum (ang. LHA view ), którą znajdziesz w pod-menu LHA omawianym wcześniej. Jest to opcja oferującą znacznie mniej korzyści, za to przydatna osobom zaznajomionym z AmigaDOS,. W tym celu zaznacz w źródłowym listerze pozycję zawierającą archiwum, a potem wybierz opcję Zawartość archiwum. Archiwum zostanie wyświetlona w formie tekstu w oknie opisanym jako Directory Opus output. Zwróć uwagę, że widoczna będzie dużo większa ilość informacji niż jeśli przeglądasz archiwum w listerze. Ma to czasem swoje zastosowanie, np. w przypadku uszkodzenia archiwum. Okno możesz zamknąć standardowym przyciskiem zamknięcia znajdującym się w lewym górnym rogu. Inne archiwizery Oprócz LHA istnieje bardzo wiele innych archiwizerów. Opus potrafi współpracować z każdym z nich. Domyślnie jest jednak przystosowany tylko do pracy z LHA. Inne archiwizery to np. LZX, RAR, ZIP, ARJ, TAR i wiele innych. Wybór twórców Opusa padł na LHA dlatego, że jest to najpopularniejszy archiwizer przeznaczony dla Amigi. LHA ma także niewielkie wymagania sprzętowe, jest darmowe i pracuje na prawie każdej Amidze. W przypadku innych programów praca wymaga często szybkiego procesora lub dużej ilości pamięci. Dlatego LHA jest najbardziej uniwersalnym wyborem. DZIELENIE I ŁĄCZENIE PLIKÓW Opus pozwala na dzielenie i łączenie plików. Zawiera specjalne narzędzia, które pozwalają wykonać te czynności szybko i łatwo. Przyda to się osobom, które przenoszą dane na dyskietkach. Często napotkają one na sytuację, w której objętość dyskietki nie pozwoli zapisać całego pliku. Istnieje wówczas rozwiązanie w postaci podzielenia pliku 88

89 na wiele mniejszych części, które zmieszczą się na kilku dyskietkach. Jest to wygodne zwłaszcza dlatego, że połączyć podzielony plik może potem każdy, bez względu na to, czy ma zainstalowanego Opusa. System operacyjny Amigi również jest wyposażony w możliwość łączenia plików, choć wykonuje się to nieco trudniej niż w Opusie. Inną przyczyną dla której możesz chcieć podzielić plik, jest ochrona danych przed osobami niepowołanymi. Plik w częściach nie da się prawidłowo odczytać jeśli nie wiemy w jakiej kolejności należy połączyć jego części. Połączenie części pliku w nieprawidłowej kolejności wywoła błąd i nie pozwoli odczytać jego zawartości. Jak podzielić plik? Abyś mógł przystąpić do podzielenia dowolnego pliku, musisz zapoznać się z obsługą okna CLI należącego do Opusa. Wywołasz je przez wybranie opcji Wykonaj polecenie z menu górnego o nazwie Opus. Spowoduje to pojawienie się kolejnego okna, które zaopatrzone będzie na dole w przyciski. Jeden z nich opisany będzie jako CLI. Wybierz go przez najechanie wskaźnikiem i naciśnięcie lewego klawisza myszki. Pojawi się okno CLI Opusa (ang. Opus CLI ). Jego obsługa została szczegółowo opisana w rozdziale pod tytułem Opus i AmigaDOS. Tutaj zajmiemy się tylko dwoma poleceniami: SPLIT oraz JOIN. Elementy odpowiedzialne za dzielenie oraz łączenie plików mają formę poleceń DOS. Aby przystąpić do dzielenia pliku wystarczy, że w CLI Opusa wpiszesz wyraz SPLIT. Nie ma znaczenia, czy wpiszesz go małymi czy wielkimi literami. W podręczniku zapisujemy polecenia wielkimi literami tylko dla ich lepszego uwypuklenia. Bezpośrednio po wpisaniu nazwy polecenia SPLIT naciśnij klawisz ENTER. Na ekranie pojawi się okno podobne do przedstawionego niżej: Aby teraz podzielić jeden duży plik na kilka mniejszych, zastosuj się do przykładu: 89

90 Obok napisu Podziel plik (na górze okna) znajduje się mały kwadratowy przycisk oraz dłuższa ramka. Najpierw wybierz ten mały przycisk. Dokonaj tego standardowym sposobem, czyli najeżdżając na niego wskaźnikiem myszki i naciskając lewy klawisz. Pojawi się standardowe okno wyboru, w którym powinieneś wskazać plik przeznaczony do podzielenia. Potem skorzystaj z przycisku Ok. Po wybraniu pliku źródłowego musisz określić katalog, w którym znajdą się jego części po podzieleniu. Służy do tego kwadratowy przycisk, który znajdziesz obok napisu Do lub Wynik. Jego obsługa jest analogiczna jak wyżej. Zwróć uwagę, że po wybraniu katalogu w ramce obok przycisku wyświetlona zostanie ścieżka dostępu. Teraz możesz przystąpić do określenia rozmiaru poszczególnych części, które powstaną po podzieleniu. Oczywiście części te także będą plikami. Służy do tego ramka oraz przycisk cykliczny opisane wspólną nazwą Rozmiar bloku. Najprostszą metodą jest wpisanie w tej ramce liczby. Wyraża ona ilość bajtów danych i odpowiada polu Rozmiar w listerze. Długi plik zostanie podzielony na odpowiednią ilość mniejszych plików o podanej objętości. Ostatnia część będzie na ogół mniejsza. Polecenie SPLIT nie uzupełnia naturalnie tej ostatniej części tak, aby pasowała do podanego rozmiaru, wszystko zależy od całkowitej długości pliku źródłowego. Inną metodą określenia rozmiaru części pliku po podzieleniu jest skorzystanie z przycisku cyklicznego, który zawiera kilka domyślnie określonych rozmiarów. Początkowo ustawiony jest na nim Rozmiar własny, co pozwala wprowadzić dowolny rozmiar (w ramce obok). Możesz jednak od razu ustawić taki rozmiar plików, aby łatwo mieściły się na dyskietce DD zwanej także rzadką Kb (dysk DD) - lub HD zwanej gęstą Kb (dysk HD). Kolejne cztery ustawienia odpowiadają także dyskietkom DD oraz HD, ale odpowiednio w systemie plikowym Old File system oraz w formacie MS-DOS. Pierwszy system używany jest w AmigaOS pierwszej generacji, choć może być z powodzeniem wykorzystywany również w nowszych wersjach. Drugi stosowany jest na komputerach PC. Amiga potrafi odczytywać i zapisywać również takie dyskietki. ➃ Ostatnim etapem jest określenie nazwy plików, które powstaną po podzieleniu naszego długiego pliku. Powinieneś ją wpisać w ramce Wzorzec nazwy lub Nazwa, która znajduje się na samym dole okna. Oczywiście nadanie tej samej nazwy wielu plikom nie jest możliwe. Opus doda do niej kolejną liczbę porządkową. Numery wskazują, w jakiej kolejności należy łączyć pliki, aby na nowo uzyskać jeden. 90

91 ➄ Teraz pozostało Ci już tylko wybrać przycisk Podziel, chyba że chcesz zrezygnować z dzielenia - wtedy wybierz przycisk Poniechaj. Jak połączyć plik? W tej części opiszemy nie tylko jak z powrotem połączyć podzielony plik, ale także jak to zrobić nie korzystając z Opusa, czyli za pomocą samego systemu operacyjnego. W obu przypadkach przeznaczone jest do tego polecenie JOIN. Ma ono jednak nieco inne działanie w Opusie w porównaniu do samego systemu Amigi. Aby połączyć części podzielonego pliku, zastosuj się do przykładu przedstawionego poniżej: ➀ W oknie CLI Opusa wpisz wyraz JOIN i naciśnij klawisz ENTER. Spowoduje to pojawienie się okna o nazwie Połącz lub Połącz pliki. Główny obszar zajmuje lista plików, które reprezentują poszczególne części wcześniej podzielonego pliku. Początkowo jest pusta, musisz dodać tu pliki. Przeznaczony jest do tego przycisk Dodaj, którego wybranie powoduje wyświetlenie okna wyboru, w którym powinieneś wskazać odpowiedni plik. Następnie wybierz przycisk OK. ➁ Powtórz dodawanie plików tyle razy, ile jest części podzielonego pliku. Pamiętaj, aby wykonać to w odpowiedniej kolejności, w innym przypadku plik nie zostanie prawidłowo połączony. Standardowo kieruj się numerami plików. Weź jednak pod uwagę, że poszczególne części nie muszą być ponumerowane kolejnymi liczbami, a nawet w ogóle mogą nie zawierać liczb, wszystko zależy od preferencji użytkownika. Najważniejsze, abyś wiedział, który plik jest kolejną częścią do połączenia. Jeżeli 91

92 pomylisz się przy konstruowaniu listy - masz do dyspozycji przycisk Wyczyść, który usuwa z listy wszystkie dodane pozycje. Jeśli zaś zaznaczysz pozycję za pomocą wskaźnika myszki, a potem naciśniesz jej lewy przycisk - będziesz mógł skorzystać z opcji Usuń lub Skasuj, co spowoduje usunięcie z listy tylko wybranej pozycji. Jeśli pomylisz kolejność plików na liście, możesz ją swobodnie zmieniać przez korzystanie z przycisków oznaczonych W górę oraz W dół. Za ich pomocą możesz zmieniać położenie zaznaczonej pozycji na liście o jedną w górę lub o jedną w dół. Wystarczy zaznaczyć pozycję na liście i skorzystać z odpowiedniego przycisku. W kolejnym kroku określ, w jakim katalogu ma zostać stworzony plik, który będzie efektem łączenia. Przeznaczony jest do tego znany Ci już mały kwadratowy przycisk umieszczony na samym dole okna, zaraz obok napisu Plik:. Obok niego znajduje się ramka, która wyświetla ścieżkę dostępu. Jeśli nie wybierzesz katalogu, połączony plik powstanie w Ram Dysku, o ile znajdzie się tam wystarczająca ilość miejsca. ➃ Aby rozpocząć proces łączenia, wybierz przycisk Połącz. Po wykonaniu operacji okno zniknie. 92

93 TYPY PLIKÓW 93

94 94

95 Przy pomocy Opusa najprostszym sposobem korzystania z danych umieszczonych na dysku, dyskietce czy płycie CD jest najechanie wskaźnikiem myszki na odpowiednią pozycję w listerze oraz podwójne, szybkie naciśnięcie lewego klawisza. Operacja ta zwana jest także dwuklikiem lub podwójnym kliknięciem w odróżnieniu od pojedynczego naciśnięcia klawisza myszki, który określany jest po prostu kliknięciem. Takie postępowanie jest możliwe głównie z plikami, gdyż tylko one zawierają konkretne dane. Dwuklik na nazwie katalogu spowoduje jedynie wyświetlenie jego zawartości w listerze. Program sam wie co uczynić z danymi znajdującymi się wewnątrz pliku. Zwróciłeś na pewno uwagę na to, że podobna operacja jest możliwa także na Workbenchu. Istnieje jednak kilka subtelnych różnic między rozwiązaniem przyjętym na pulpicie Workbencha, a rozwiązaniem, które zastosowano w Opusie. Pierwszą rożnicą jest fakt, że kiedy w Opusie dokonasz dwukliku na przykład na nazwie pliku zawierającym ikonę (czyli zakończoną.info"), będziesz miał możliwość jej edycji. Na ekranie pojawi się okno podobne do okna Informacje znanego z Workbencha. Taka operacja nie jest jednak możliwa do wykonania na Workbenchu, choć także on pozwala wyświetlać w swoich oknach pliki i katalogi w postaci nazw. Ikony na Workbenchu zawsze pozostają ikonami. Dlatego nawet jeśli wykonasz dwuklik na nazwie pliku zawierającego ikonę, Workbench i tak potraktuje go wyłącznie jako ikonę i jak zwykle załaduje plik, na który ona wskazuje. Gdybyś na Workbenchu chciał dokonać operacji na ikonie z wykorzystaniem okna Informacje, musiałbyś najpierw ją wybrać przez najechanie na nią wskaźnikiem myszki i naciśnięcie lewego klawisza myszki, a następnie wybrać opcję Informacje z menu Ikonki. Istotną trudnością byłoby to, że najpierw musisz wiedzieć, że dany plik to ikona. Co zrobić, gdy nie jesteś w stanie samodzielnie odróżnić plików ikon od innych? W takiej sytuacji Workbench nie pomaga. Możesz także próbować załadować plik do programu, który nie będzie w stanie go rozpoznać, np. dźwięk do programu graficznego. Stracisz wtedy czas na wyłączanie programu i uruchamianie właściwego. Dzięki Opusowi nie musisz zastanawiać się nad takimi technicznymi szczegółami, gdyż potrafi on sam rozpoznać plik i załadować odpowiedni program. Mechanizm ten nazywamy systemem typów plików. Opus zawsze rozpozna typ, czyli rodzaj pliku, gdy jednak natrafi na nieznany rodzaj będziesz musiał wskazać jak ma postąpić z nowymi dla niego danymi. 95

96 AUTOMATYCZNE TWORZENIE NOWEGO TYPU PLIKÓW Gdy chcesz użyć określonych danych, dokonujesz dwukliku na nazwie interesującego pliku. Jeśli Opus nie jest w stanie rozpoznać jego typu, zostanie wyświetlony komunikat podobny do przedstawionego na poniższej ilustracji: Jak widać okno informacyjne zawiera trzy przyciski. Pierwszy z prawej to przycisk Poniechaj, za pomocą którego możesz zrezygnować z używania wybranego pliku. W środku znajdziesz przycisk Wyświetl, który powoduje wyświetlenie zawartości pliku w postaci szeregu liczb szesnastkowych oraz odpowiadającego im szeregu danych tekstowych (zobacz także w rozdziale pod tytułem Pliki i Archiwa ). Przycisk ten czasami przyda się bardziej zaawansowanym użytkownikom, którzy mogą potrzebować obejrzeć zawartość pliku bajt po bajcie. Dla większości osób jednak sposób ten nie jest zanadto przydatny. Najbardziej interesujące jest użycie przycisku umieszczonego jako pierwszy z lewej, opatrzonego napisem Szukaj (ang. Sniff ). Jeśli go wybierzesz, spowodujesz uruchomienie modułu tzw. Sniffera. Sniffer Sniffer to część Opusa, która potrafi dopasować jeden z istniejących już typów plików do pliku wybranego przez Ciebie. Dokonuje porównania dotychczasowego doświadczenia programu z nowymi danymi. Zapisane typy plików są przeszukiwane w celu zidentyfikowania rodzaju danych. Operacja poszukiwania kończy się wyświetleniem kolejnego okna informacyjnego, jak poniżej: 96

97 Po lewej stronie okna znajdziesz tabelę, która może zawierać informacje o nieznanym pliku. Dla Ciebie najbardziej istotną będzie informacja o stwierdzonym rodzaju, która wyświetlana jest poniżej napisu Typ lub Typ pliku. Z prawej strony znajduje się informacja o wynikach poszukiwania. Rozpoczynać się będzie napisem Plik..., poniżej którego widać nazwę oraz ścieżkę dostępu do wybranego pliku. Dalej wyświetlona jest informacja o tym, że znaleziono opis typu plików pasujący do wybranego albo też, że go nie znaleziono. Jak widać na naszej ilustracji tabela może również nie zawierać żadnych informacji. Jeżeli Sniffer znajdzie pasujący opis typu plików, jego nazwa pojawi się w tabeli znajdującej się po lewej stronie okna. Jeśli znalezionych zostanie więcej pasujących opisów, zostaną wyświetlone nazwy wszystkich. W sytuacji, gdy Sniffer znajdzie tylko jeden opis, wystarczy że wybierzesz przycisk Użyj znajdujący się w dolnej części okna. Wtedy Opus postąpi z plikiem w sposób określony w opisie typu pliku. Jeżeli jednak w tabeli po lewej stronie znalazło się więcej pozycji, będziesz musiał wybrać jedną z nich za pomocą najechania wskaźnikiem myszki na odpowiednią nazwę i naciśnięcia lewego klawisza. Oczywiście wybór nie może być w dowolny. Powinien opierać się na Twojej wiedzy o plikach i ich zawartości. Jeśli nie jesteś pewien co wybrać, zrezygnuj na razie z podjęcia decyzji. Tworzenie nowego opisu typu plików Twoje zadanie będzie nieco trudniejsze, gdy Opus nie będzie potrafił sam dopasować żadnego z istniejących typów plików do wybranej pozycji. W takiej sytuacji, musisz sam stworzyć odpowiedni opis. Nieprzyjemną stroną tej operacji jest fakt, że czasem także nie będziesz wiedział jak postępować z danym plikiem. W takim wypadku będziesz musiał poszerzyć swoją wiedzę lub skorzystać z czyjejś pomocy. Zwróć uwagę na to, że istnieje kilka pakietów gotowych typów plików, które możesz zainstalować w 97

98 swoim Opusie wraz z niezbędnym dodatkowym oprogramowaniem. Znajdziesz je na przykład na Aminecie (w katalogu biz, a potem dopus ) oraz innych płytach z darmowym oprogramowaniem dla Amigi. Bardziej przyjemną stroną samodzielnego poszukiwania lub tworzenia typów plików będzie fakt, że po dłuższym czasie pracy z programem trudno już będzie zaskoczyć go nieznanym rodzajem danych. Opis typu pliku tworzysz raz, a program stosuje go za kazdym razem, gdy napotka pasujące do niego dane. Po tych niezbędnych wyjaśnieniach przejdźmy do omówienia procedury tworzenia nowego typu pliku. Jeśli Opus nie rozpozna rodzaju pliku, na ekranie pojawi się okno z informacją głoszącą, że nie zdołał on dopasować żadnego z istniejących opisów do wybranego pliku. Zwróćmy teraz uwagę na przycisk Stwórz lub Utwórz, to właśnie z niego powinieneś skorzystać w celu utworzenia nowego typu pliku. Gdy go użyjesz zobaczysz okno pod tytułem Edytor opisu typu pliku lub Tworzenie opisu typu pliku. Skuteczne utworzenie opisu jest możliwe tylko wtedy, gdy dysponujesz jakąkolwiek wiedzą na temat pliku i rodzaju danych, które on zawiera. W wielu wypadkach nie będziesz miał szczegółowych informacji. Wówczas stworzenie przez Ciebie prawidłowego nowego typu plików będzie niemożliwe lub bardzo utrudnione. Lista plików tworzących typ Po lewej stronie omawianego okna znajdziesz listę plików, które tworzyć mają typ. W naszym przykładzie będzie znajdował się tam tylko jeden plik. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, abyś dodał do listy także inne pliki, które Twoim zdaniem należą do tego samego typu. Możesz to zrobić za pomocą przycisku Dodaj umieszczonego poniżej listy. Nazwy plików można z niej usuwać przez wybranie nazwy pliku za pomocą wskaźnika myszki oraz użycie przycisku Skasuj. Możesz także wyczyścić zawartość całej listy korzystając z przycisku oznaczonego zgodnie ze swoją funkcją jako Wyczyść. 98

99 Nazwa opisu typu plików Każdy typ plików ma swoją nazwę. Początkowo opis typu figuruje jako Bez Nazwy lub Untitled. Możesz naturalnie pozostawić taki opis, ale w razie tworzenia następnego typu pliku Opus zasygnalizuje, że opis o podanej nazwie już istnieje. Poza tym po jakimś czasie zapomnisz do czego służył stworzony opis. Dodanie własnej nazwy może zaoszczędzić Ci nieco czasu przeznaczonego na odświeżenie sobie pamięci. Nazwę możesz nadać korzystając z ramki, którą autorzy programu umieścili w prawym górnym rogu okna. Najedź na nią wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz, wtedy w ramce pojawi się kursor. Teraz możesz wpisać swoją nazwę. Cechy rozpoznawcze plików tworzących typ Następnie powinieneś wprowadzić cechy pliku, które mają decydować o zakwalifikowaniu go do określonego typu. Możesz to zrobić korzystając ze znaczników umieszczonych w centralnej części okna. Cechą może być nazwa lub zawartość pliku. Jeśli Opus ma rozpoznawać pliki biorąc pod uwagę nazwy, włączony powinien zostać znacznik opisany jako Nazwa. Aby to zrobić najedź wskaźnikiem myszki na znacznik i naciśnij lewy klawisz. Pamiętaj, że jeśli utworzysz opis typu pliku w taki sposób, Opus zareaguje wyłącznie na konkretne nazwy, które znajdą się na liście plików tworzących typ. Zwykle jednak nie będzie możliwe podanie Opusowi wszystkich nazw, które mogą wchodzić w grę. Nie jest to także zbyt dobra metoda rozpoznawania plików ze względu na jej zawodność. Wygodniejszym sposobem jest stworzenie takiego opisu typu pliku, który wskazywał będzie na pliki, których nazwa ma wspólną łączącą je cechę, np. typ mogą tworzyć wszystkie pliki z rozszerzeniem.mpeg. Omawiane w tej chwili okno nie pozwala jednak na określanie podobnych szczegółów. Jeśli chciałbyś opisać typ plików maksymalnie dokładnie, musisz przejść do bardziej zaawansowanych opcji. Aby tam się dostać wybierz przycisk Edytuj umieszczony w dolnej części okna. Edycja szczegółowa opisu typu plików Wybranie przycisku Edytuj spowoduje pojawienie się dwóch dodatkowych okien, z których każde będzie miało taką nazwę jak tworzony właśnie opis typu pliku. Jedno z nich służy do określenia sposobu postępowania z plikiem należącym do typu, drugie - do podania szczegółowych informacji dotyczących samego typu. Edycja szczegółów polegała będzie na wskazaniu jakie dane zawiera plik należący do typu. 99

100 Przejdźmy do okna edycji szczegółów typu pliku. Jak na pewno zauważyłeś, jego zasadniczym elementem jest lista. Każda jej pozycja to filtr, przez który musi przejść plik, aby został rozpoznany jako należący do danego typu. Pozycje rozpoczynają się od słowa Match, które oznacza mniej więcej tyle co Pasujący. Pokażemy Ci jak spowodować, aby Opus wiedział, że dany typ tworzą wszystkie pliki, których nazwy zakończone są określoną końcówką. W naszym przykładzie jest to.mpeg. Pierwsza pozycja listy zaczyna się od słów Match Name. Opus będzie porównywał nazwy plików z nazwą lub wzorcem, który mu wskażesz. Po oznaczeniu Match Name powinna znajdować się na razie nazwa jednego pliku (u nas jest to mój_plik.mpeg ). Przez to Opus będzie stwierdzał zgodność pliku z opisem typu tylko w wypadku jednego jedynego pliku. Nam jednak nie o to chodzi, dlatego trzeba zmodyfikować wpis. Najedź wskaźnikiem na pozycję, którą omawiamy i naciśnij lewy klawisz myszki. Możesz teraz korzystać z przycisków umieszczonych poniżej listy. Są to przyciski Dodaj, Skasuj oraz Wstaw, które znasz już z innych części Opusa. Służą odpowiednio do dodawania nowej pozycji na końcu listy, kasowania zaznaczonej oraz wstawiania nowej pozycji przed zaznaczoną pozycją. Zauważ, że gdy zaznaczyłeś pozycję, słowo Match Name znalazło się w części okna zaznaczonej strzałką na ilustracji, natomiast nazwa pliku widoczna jest w ramce obok. 100

101 Jest to identyczna ramka, jak ta, która służyła do wpisywania nazwy typu pliku. Jeśli chcesz, aby rozpoznawane jako należące do naszego typu były wszystkie pliki o zakończeniu.mpeg, wystarczy, że wpiszesz: #?.mpeg Znaki #? każą Opusowi rozpoznawać wszystkie pliki kończące się na.mpeg, bez względu na pozostałą część nazwy. W identyczny sposób możesz powodować, że program rozpoznawał będzie wszystkie pliki zaczynające się na przykład na literę A. W tym celu powinieneś wpisać: A#? Możesz także rozpoznawać pliki, które zawierają literę lub ciąg znaków: #?a#? lub #?wóz#? lub kot#?pies Znaki #? zawsze zastępują dowolną część nazwy pliku, niezależnie od jej długości. Takie postępowanie jest najprostszym sposobem na utworzenie nowego opisu typu plików. W naszym przykładzie pliki rozpoznawane są w zasadzie wyłącznie na podstawie nazwy. Opus ma jednak znacznie większe możliwości. Pokażemy Ci jak z nich skorzystać. Zaawansowane metody rozpoznawania plików Zwróć uwagę na okno Edytor opisu typu pliku. Dotąd omówiliśmy tylko jeden znacznik, który możesz w nim znaleźć opisany jako Nazwa. Jego wybranie pozwala włączyć lub wyłączyć rozpoznawanie plików na podstawie nazw. Teraz zajmiemy się kolejnym znacznikiem - Bajty, który wskazuje Opusowi czy ma sprawdzać zawartość pliku bajt po bajcie. Obok znacznika znajduje się przycisk cykliczny. Pozwala on określić, czy program ma rozróżniać małe i wielkie litery w razie, gdy plik zawierać będzie takie znaki. Przycisk może przyjmować dwa stany: oraz Duże!=małe - wielkie i małe litery będą rozróżniane Duże = małe - wielkie i małe litery nie będą rozróżniane. Teraz zajmiemy się dodatkowymi możliwościami okna przedstawionego na następnej ilustracji: 101

102 Jak już mówiliśmy podajemy tu dane, od których obecności zależy rozpoznanie pliku. Zwróć uwagę na przycisk zaznaczony strzałką. Pozwala wyświetlić okno, z którego możesz wybrać inne możliwości porównywania danych znajdujących się w pliku. Większość z opcji rozpoczyna się od słowa Match. To one służą do porównywania danych zawartych w pliku z opisem typu. Oto lista dostępnych funkcji: POLECENIA TWORZĄCE KRYTERIA PORÓWNYWANIA PLIKÓW Polecenia rozpoczynające się od Match tworzą tzw. kryteria, którym plik musi odpowiadać, aby został rozpoznany jako należący do danego typu plików. Działanie tych poleceń polega na sprawdzeniu danych znajdujących się wewnątrz pliku, a zatem jego zawartości. 102

103 Match Jest to podstawowe polecenie służące do sprawdzenia zawartości pliku. Jako argument należy wpisać ciąg liczb, które odpowiadać będą bajtom, od których rozpoczyna się plik. Powinien być to ciąg w postaci: $010304f00066 Każde dwa znaki oznaczają jeden bajt. Maksymalna zawartość bajtu to liczba 255, co odpowiada wartości $FF w szesnastkowym systemie liczenia. Dla przedstawienia bajtu potrzeba zatem dwóch znaków. Zawartość poszczególnych bajtów możesz także podawać w systemie dwójkowym. Wówczas poprzedź je znakiem procentu % (zamiast dolara - $ ), czyli: % Ponadto istnieje możliwość podawania danych w formie zwykłego tekstu. Wówczas nie poprzedzasz ich żadnym znakiem, chyba że chcesz wprowadzić znak, który jest niedostępny z klawiatury. W takim przypadku podajesz jego kod ASCII, czyli liczbowy kod odpowiadający konkretnego znakowi. Poprzedź go tzw. odwróconym ukośnikiem zwanym też backslashem ( \ ), na przykład: \127. W powyższy sposób wprowadzisz kod odpowiadający klawiszowi DEL, który znajduje się obok HELP. Match (NoCase) To polecenie sprawdza, czy w pliku znajduje się podany ciąg znaków. Duże i małe litery nie są rozróżniane. Match Name Ten sposób rozpoznawania plików został już opisany wcześniej, polega na rozpoznawaniu nazw plików. Match FORM Aby w pełni zrozumieć działanie następnego polecenia powinieneś dowiedzieć się więcej o formacie IFF. Jest to specjalny, opracowany dla Amigi, sposób zapisu plików. Polega w przybliżeniu na tym, że dane nie są zapisane jeden bajt za drugim, tylko w postaci serii bajtów, które są ze sobą powiązane w określony sposób. 103

104 Serie rozpoczynają się zawsze od czteroznakowego identyfikatora, który ułatwia programom posługiwanie się plikiem. Cały plik także zaczyna się od identyfikatora oraz (nie zawsze) od liczby długości pliku zapisanej w postaci czterobajtowej. Bardzo często cały plik rozpoczyna się od identyfikatora FORM. Każdy z identyfikatorów służy do oznaczania powiązanych ze sobą serii bajtów zwanych chunkami i może być określonego typu. Określa to twórca pliku za pomocą czterobajtowego dodatkowego identyfikatora. Ten właśnie identyfikator porównuje z podanymi czterema znakami polecenie Match FORM. Przyjmijmy zatem, że chcesz utworzyć typ dla grafiki typu IFF. Każdy z takich plików rozpoczyna się od chunka FORM, który w tym wypadku ma typ ILBM (ang InterLeaved BitMap ). Aby takie pliki były rozpoznawane, należy wybrać właśnie Match FORM i jako argument podać ILBM. Jest to dość skomplikowany sposób, lecz bardzo skuteczny ze względu na dokładne wgryzanie się programu w zawartość pliku. Match Bits, Match Comment, Match Date, Match Size Polecenia te przeznaczone są odpowiednio: do sprawdzania atrybutów pliku (zwanych też bitami protekcji ), tekstu komentarza dołączonego do pliku, daty ostatniej zmiany oraz rozmiaru pliku. Nazwy atrybutów, które podajemy jako argument polecenia Match Bits możesz poprzedzić znakiem plusa +, wtedy Opus będzie reagował na włączony atrybut. Jeśli natomiast skorzystasz z drugiej możliwości, czyli znaku minus - - program zareaguje na atrybut wyłączony. W przypadku używania polecenia Match Comment, możesz używać wzorców AmigaDOS, które omawialiśmy wcześniej. Poleceniu Match Date należy natomiast podać do porównania datę w następujący sposób: 01Sty99, aby rozpoznawana ma być data 1 stycznia 1999 lub <01Sty99, gdy rozpoznawane mają być daty wcześniejsze od 1 stycznia Podobnie możesz postępować w przypadku używania polecenia o nazwie Match Size. I tak: <5120 spowoduje rozpoznawanie wyłącznie plików o rozmiarach mniejszych od 5120 bajtów, czyli 5 KB. Match DT Group, Match DT ID Polecenia Match DT Group oraz Match DT ID pozwalają połączyć możliwości standardowego systemu datatypów Amigi z możliwościami systemu typów plików Opusa. Każdy z typów danych rozpoznawanych przez system operacyjny ma przyporządkowany własny identyfikator. Dzięki temu system może rozpoznać rodzaj 104

105 pliku - automatycznie sprawdza jakiemu typowi odpowiada plik i porównuje go z podanym przez nas identyfikatorem. Opus rozpoznaje zarówno grupy, jak i identyfikatory danych określone za pomocą datatypów. W takim wypadku sam umieszcza odpowiednie polecenia na interesującej nas liście. Możesz zatem łatwo tworzyć bardzo dobre opisy typów plików oparte na możliwościach samych datatypów. Przypomnimy także, że informacje o grupie oraz identyfikatorze danych rozpoznanych przez datatypy podaje systemowy program Multiview. Aby odczytać te informacje powinieneś załadować do niego plik, a następnie wywołać opcję Informacje (ang. Information ) z menu Projekt (ang, Project ). Spójrz potem na sam dół okna, a znajdziesz tam dwa wyrazy. Pierwszy z nich to identyfikator (ewentualny argument polecenia Match DT ID ), drugi zaś to grupa (do wykorzystania jako argument polecenia Match DT Group ). Directory To polecenie porównuje nazwy katalogów zamiast nazw plików, poza tym ma działanie analogiczne. Sound Module Opus określa domyślnie, czy dany plik jest modułem muzycznym, czyli plikiem zawierającym utwór do odtworzenia. Moduły są specyficznym rodzajem plików, w których muzyka jest zapisana w formie uproszczonego zapisu nutowego oraz poszczególnych instrumentów wykorzystanych w utworze. Odróżnia je to od plików dźwiękowych w formatach takich jak np. WAVE czy MP3, gdzie muzyka zapisana jest w takiej formie, jak ją słyszymy sekunda po sekundzie. Brzmienie modułów muzycznych jest niejako tworzone przez komputer na bieżąco podczas odtwarzania. Dlatego mogą mieć różnią jakość w zależności od programu, w którym zostały zapisane oraz od szybkości komputera, który je odtwarza. Istnieje wiele rodzajów takich plików, na Amidze najpopularniejsze są moduły programu Soundtracker, Protracker, OctaMED, a także Fastracker i Screamtracker znane z komputerów PC. Mają one rozszerzenia takie jak:.mod,.med,.xm,.s3m. Ze względu na podobne nazwy programów, dla uproszczenia są one nazywane po prostu trackerami. Opus potrafi także odtwarzać moduły niektórych trackerów. 105

106 Disk Polecenie Disk pozwala porównywać dyski zamiast plików i katalogów. Najciekawszą możliwością w nim tkwiącą jest możliwość rozpoznawania systemów plikowych, w jakich zapisano dane na dysku. Na przykład: Disk - porównuje dowolne dyski, Disk DOS1 - rozpoznaje dyski standardu FFS (Fast File System), Disk DOS? - rozpoznaje dowolne dyski AmigaDOS, Disk MSD0 - rozpoznaje dyski wtedy, gdy są w formacie MS-DOS (FAT). Opis typu pliku bazujący na poleceniu Disk może się przydać do stworzenia np. standardowej ikony dla dysków określonego rodzaju. Bardziej szczegółowo omówimy to w rozdziale Praca z ikonami. Zwróć uwagę na to, że standardowo ikona zdefiniowana w opisie typu pliku będzie użyta tylko wtedy, gdy w głównym katalogu danego dysku nie będzie pliku o nazwie Disk.info. Zawiera on bowiem oddzielną ikonę, która wyświetlana jest jako ikona dysku. Możesz jednak to zmienić przez dodanie do polecenia Disk argumentu Override. Wtedy nawet, gdy na dysku będzie znajdował się plik Disk.info, nie będzie on brany pod uwagę. Pozwala to ujednolicić wyświetlanie dysków na pulpicie Opusa, a także szybko zorientować się, z jakiego rodzaju dyskiem mamy do czynienia. POLECENIA PRZEZNACZONE DO PORUSZANIA SIĘ PO PLIKU Poniżej omówimy polecenia, za pomogą których Opus rozpoczyna lub kontynuuje sprawdzanie zawartości pliku, ale nie od początku pliku, tylko od określonego innego miejsca. Search For Na początek polecenie, które ma znaczenie pomocnicze. Nie służy do 106

107 właściwego porównywania danych znajdujących się w pliku. Jego działanie polega na znalezieniu miejsca w pliku, w którym znajdują się dane podane jako argument. Powinien być on podany w postaci liczb szesnastkowych, dwójkowych lub zwykłych znaków, które można wpisać ramce obok. Search Range Polecenie Search Range działa tak samo jak Search For, nie operuje jednak na całej zawartości pliku, tylko na określonej części. Po nazwie polecenia należy wpisać maksymalną ilość bajtów, które mogą być sprawdzane. Odniesie to taki skutek, jakby plik miał zawsze długość równą podanej liczbie bajtów, bez względu na jego faktyczną długość. Jako drugi argument trzeba podać poszukiwany ciąg liczb lub znaków. Na przykład: Search Range 514 Adam Find Chunk Jako argument tego polecenia powinieneś wpisać nazwę chunka pliku typu IFF, która ma być odnajdywana przez Opusa. Program znajdzie początek chunka i będzie oczekiwał dalszych poleceń. Move Polecenie Move pozwala przesunąć się o określoną liczbę bajtów w pliku. Powoduje przesunięcie relatywne, co oznacza, że bajty liczone będą od aktualnej pozycji w pliku. Obrazowo mówiąc, gdy przed poleceniem Move użyjesz Search For, wykonanie w następnej kolejności polecenia: Move 20 spowoduje przesunięcie o 20 bajtów, ale nie od początku pliku, tylko od miejsca, na które wskazało Search For. Jeżeli chcesz, aby Opus liczył bajty zawsze od początku pliku, skorzystaj z innego polecenia - Move To. Move To Powoduje ono przesunięcie o określoną ilość bajtów licząc zawsze od początku pliku. Na przykład: Move To 0 powróci do początku pliku, natomiast użycie: Move To 100 spowoduje, że kolejne polecenie rozpocznie działanie od 101-go bajtu w pliku. 107

108 Polecenia dodatkowe Istnieją dwa dodatkowe polecenia, które służą do określenia związku między poleceniami porównującymi dane z wzorcami. Może się bowiem zdarzyć, że będziesz chciał, aby Opus rozpoznawał jako pliki określonego typu wyłącznie takie, które spełniają więcej niż jedno kryterium porównania typu Match.... Wówczas ważne będzie sprawdzenie, czy wszystkie podane przez Ciebie kryteria mają być spełnione ŁĄCZNIE, czy wystarczy, aby tylko JEDNO z nich było prawdziwe. W pierwszym wypadku należy posłużyć się poleceniem And, w drugim - Or. Pamiętaj, że każde polecenie musi znaleźć się w oddzielnej pozycji na liście. Porównaj poniższe przykłady: oraz Match Name #?.IFF And Match FORM ILBM Match Name #?.IFF Or Match FORM ILBM Działanie pierwszego polega na tym, że jako pliki należące do określonego typu, będą rozpoznawane tylko i wyłącznie te, których nazwa kończy się na.iff i JEDNOCZEŚNIE zawierają chunk FORM typu ILBM. W drugim przykładzie, wystarczy że nazwa pliku będzie kończyła się na.iff, aby plik już został zakwalifikowany do określonego przez Ciebie typu, bez względu na jego zawartość. Kolejnym wystarczającym JEDYNYM warunkiem do przyporządkowania pliku do określonego typu będzie to, że plik zawiera chunk FORM typu ILBM bez względu na swoją nazwę. Priorytet opisów typów plików Dotąd nie zajmowaliśmy się jeszcze małą ramką opisaną jako Pri, którą możesz znaleźć w oknie, w którym ustawia się szczegóły opisu typu plików. Została ona zaznaczona strzałką: 108

109 Ramka ta jest bardzo ważna. Zawiera liczbę wskazującą na priorytet opisu. Decyduje on o tym, który opis z kolei zostanie wykorzystany przez Opusa, jeśli plik będzie odpowiadał kilku jednocześnie. Sytuacja taka występuje rzadko, dlatego na ogół nie musisz tym przejmować. W niektórych wypadkach jednak wiedza o priorytetach może być przydatna. Zobacz także część niniejszego rozdziału pod tytułem Praktyczne wskazówki. Przykładowy opis typu plików Teraz pokażemy na kompletnym przykładzie jak stworzyć opis typu plików. Pamiętaj, że sam opis nie wystarczy, aby Opus reagował na pliki określonego rodzaju, będziesz musiał określić także funkcję do wykonania w przypadku stwierdzenia, że plik należy do danego typu. Jak określić funkcję dowiesz się w dalszej części, teraz przystąpmy do określenia naszego opisu. Przyjmijmy, że chcesz stworzyć opis plików typu GIF. Pliki tego rodzaju zawierają zazwyczaj grafikę lub rzadziej - animacje. Ich charakterystyczną cechą, którą postaramy się wykorzystać, jest zakończenie nazwy na.gif. Zastosuj się zatem do poniższych wskazówek: ➀ ➁ ➂ Znajdź dowolny plik GIF (np. na płycie MACD 5 w katalogu WWW ). Otwórz lister, w którym wyświetlisz katalog zawierający nasz plik. Najedź wskaźnikiem myszki na nazwę pliku i dwukrotnie szybko naciśnij lewy klawisz. Pojawi się znane Ci okno z zapytaniem, czy spróbować dopasować do pliku któryś z istniejących już typów. Potwierdź tę operację. ➃ Opus nie rozpozna pliku. Po nieudanej próbie dopasowania, wybierz przycisk Stwórz lub Utwórz, a następnie Edit. Spowodujesz w ten sposób pojawienie się 109

110 dwóch okien, które omawialiśmy wcześniej. ➄ Obok polecenia Match Name umieść następujący wzorzec nazwy: #?.gif. W tym celu najedź wskaźnikiem myszki na pozycję zaczynającą się od Match Name i nacisnij lewy klawisz. Potem skorzystaj z ramki znajdującej się obok. Wpisz tam wzorzec nazwy. Edycja zdarzeń związanych z typem plików Jeżeli plik zostanie rozpoznany jako należący do określonego typu, Opus przystąpi do wykonania czynności, którą możesz określić za pomocą okna edycji zdarzeń związanych z typem plików, jak poniżej: Na razie interesująca będzie dla nas lista znajdująca się najbardziej z lewej strony okna. Znajdziesz ją poniżej napisu Zdarzenia. Zawiera wykaz wszystkich zdarzeń, z którymi możesz powiązać funkcje Opusa., które stworzysz korzystając edytora funkcji. Musisz dopiero utworzyć opis nowego typu plików, dlatego żadna pozycja na liście Zdarzenia nie będzie zaznaczona. Jeżeli chcesz zmodyfikować istniejący opisu typu, pamiętaj, że pozycje zakreślone z lewej strony (czyli włączone ) są już wykorzystane. Staraj się ich nie zmieniać. Zastosuj się do poniższych wskazówek. Przedstawiony schemat stanowi kontynuację poprzedniego przykładu, w którym pokazaliśmy, jak tworzyć opis typu plików: ➀ Najedź wskaźnikiem myszki na nazwę interesującego Cię zdarzenia. Najlepiej wybierz Dwuklik, co oznacza podwójne, szybkie naciśnięcie lewego klawisza myszki. Na liście znajdują się także inne pozycje: Dwuklik (+Ctrl) oraz Dwuklik (+Alt). Oznaczają one dwuklik z jednoczesnym naciśnięciem i przytrzymaniem klawisza, którego 110

111 nazwę wymieniono w nawiasie. Nazwa Drag'n'drop określa natomiast sposób przenoszenia pozycji lub ikon z listera do listera, tak jak opisywaliśmy to wcześniej za pomocą myszki. Nazwy w nawiasach mają znaczenie analogiczne. Szczególne znaczenie ma dziesięć ostatnich pozycji listy. Zawierają wyrazy Użytkownik. Jest to specjalne zdarzenie, które można wywołać wewnątrz okna CLI Opusa. Przypomnijmy, że możesz je uruchomić wybierające opcję Wykonaj polecenie z menu górnego Opus i omówione zostało szczegółowo w rozdziale Opus i AmigaDOS. Po wybraniu opcji Wykonaj polecenie zostanie wyświetlone okna umożliwiającego wpisanie polecenia. W dolnej części okna umieszczono przycisk o nazwie CLI. Naciśnij go, aby wywołać CLI Opusa. Jeśli chcesz teraz uruchomić zdarzenie o nazwie "Użytkownik", wpisz jego nazwę. Oczywiście, aby działanie danej funkcji odniosło skutek, należy wcześniej zaznaczyć jakiekolwiek pozycje w listerze źródłowym. ➁ Kiedy wskaźnik myszki znajdzie się na nazwie zdarzenia, naciśnij dwukrotnie szybko lewy klawisz myszki lub naciśnij go tylko raz, a następnie wybierz umieszczony poniżej przycisk Edytuj. Wyświetlone zostanie okno edytora funkcji. Możesz tu określić funkcję, która będzie wykonywana w przypadku zajścia wybranego przez Ciebie zdarzenia. ➂ Wybierz przycisk Dodaj. Spowodujesz dodanie nowej pozycji do listy znajdującej się w górnej części tego okna. ➃ Przycisk cykliczny zaznaczony strzałką na poniższej ilustracji ustaw tak, aby wskazywał napis AmigaDOS. W tym celu musisz najechać wskaźnikiem myszki na przycisk i nacisnąć jej lewy klawisz jeden raz lub więcej, dopóki żądany napis nie pojawi się na przycisku. Powinno to wyglądać tak jak ilustracji obok. 111

112 ➄ Obok przycisku znajduje się ramka, w której powinieneś wpisać ścieżkę dostępu oraz nazwę przeglądarki obrazków, która pokazuje pliki GIF. Musisz ją oczywiście wcześniej znaleźć. Najłatwiej skorzystać z programu Multiview, który znajduje się w katalogu Utilities na dysku systemowym. Postaraj się również o zainstalowanie datatypu GIF. W naszym przykładzie możesz wpisać: Sys:Utilities/Multiview. Linia ta zostanie automatycznie wykonana w razie zajścia wybranego wcześniej zdarzenia. Możesz też wpisać samo słowo MULTIVIEW, gdyż system powinien go odnaleźć automatycznie. Jednak sama nazwa programu nie wystarczy, funkcja ma przecież działać z dowolną ilością zaznaczonych plików. Nie możesz podać bezpośrednio ich nazw, bo nie wiesz z góry jakie będą to pliki. Jak więc osiągnąć zamierzony skutek? Otóż linia może zawierać dodatkowe znaki specjalne, które spowodują dołączenie nazwy wybranego pliku w listerze. Znaki te będą symbolizować zaznaczoną pozycję. Gdzie ich szukać? Opus zawiera specjalną ściągę, która pozwala sprawdzić, jakie znaki specjalne mamy do dyspozycji, a także automatycznie wstawiać je w ramkę. Wywołujesz ją przyciskiem znajdującym się po prawej stronie, oznaczonym jako { }. Zostanie wyświetlona w oddzielnym oknie, tak jak na ilustracji: Na razie zamknij powyższe okno. Wstawia ono bowiem znak na aktualnej pozycji kursora. Musisz najpierw upewnić się, że kursor znajduje się na końcu wpisanych wcześniej słów: Sys:Utilities/Multiview. Pamiętaj, że przed znakiem specjalnym 112

113 powinien znajdować się odstęp (czyli SPACJA). Jeśli kursor jest w odpowiedniej pozycji możesz już wywołać wspomniane okno za pomocą przycisku { }. Będziesz mógł wybrać odpowiedni znak z listy. Zauważ, że funkcja realizowana przez każdy ze znaków specjalnych jest opisana po prawej stronie. Opisy te są zupełnie wystarczające do zrozumienia działania określonego znaku. W naszym przykładzie powinieneś najechać wskaźnikiem myszki na znak {f}, nacisnąć lewy klawisz myszki i wybrać przycisk OK. Odpowiednie znaki zostaną automatycznie wstawione w ramkę. Jej zawartość powinna przedstawiać się następująco: Sys:Utilities/Multiview {f} ➅ Teraz wystarczy, że naciśniesz klawisz ENTER. Wpisana linia zostanie usunięta z ramki i przeniesiona na listę powyżej. ➆ W oknie edytora funkcji wybierz przycisk "Użyj". W ten sposób zakończysz edycję funkcji związanej z typem plików. Pozostałych oknach również wybierz przycisk "Użyj", a w ostatnim - Zapisz. ➇ Spróbuj teraz wywołać zdarzenie. Najedź wskaźnikiem myszki na pozycję zakończoną na.gif wyświetloną w dowolnym listerze. Powinieneś zobaczyć grafikę. Jej wyświetlenie może być nieco opóźnione zależnie od szybkości Twojej Amigi. Jeśli grafika nie została wyświetlona prawdopodobnie oznacza to, że nie zainstalowałeś datatypu dla formatu GIF, który jest potrzebny, aby program Multiview mógł rozpoznać Twoje pliki. Odpowiedni datatyp możesz znaleźć na Aminecie (w katalogu util, a następnie dtype ), a także wielu płytach CD, np. na płycie specjalnej Magazynu Amiga Datatypes & Commodities. KREATOR OPISU TYPU PLIKÓW Opisane powyżej funkcje to tylko jedna z metod tworzenia typów plików. Sposób ten jest odpowiedni przede wszystkim wtedy, gdy w trakcie pracy z plikami napotkasz na taki, którego Opus nie rozpozna. Z uwagi na fakt częściowo automatycznego tworzenia opisu jest to rozwiązanie wygodne, ale nie zawsze spełnia swoją funkcję. Dlatego program umożliwia skorzystanie z innej metody jaką jest kreator opisów typu plików. W tym przypadku Opus nie pomoże Ci w żaden sposób przy tworzeniu nowego opisu i wszelkie parametry będziesz musiał ustawić samodzielnie. Możesz za to najbardziej szczegółowo wpływać na sposób rozpoznawania rodzaju plików. 113

114 Kreator opisów możesz wywołać przez wybranie opcji Typy plików (ang. Filetypes ) z menu górnego Ustawienia (ang. Settings ). Spowoduje to wyświetlenie okna, które pozwala na zarządzanie stworzonymi opisami typów plików oraz na tworzenie nowych. Znajdziesz tu listę dostępnych opisów. Po lewej stronie widoczne są ich nazwy, natomiast po prawej identyfikatory. Po przeciwnej stronie okna znajdziesz przyciski pozwalające na zarządzanie opisami. Początkowo dostępny będzie tylko przycisk Dodaj, który pozwala na tworzenie nowego opisu od podstaw. Jeżeli go wybierzesz spowodujesz dodanie do listy nowej pozycji. Domyślnie będzie ona figurowała jako Bez Nazwy (ang. Unnamed ), nazwę tę możesz oczywiście zmienić. Wraz z pojawieniem się nowej pozycji, wyświetlone zostaną także okna pozwalające na edycję opisu oraz zdarzeń związanych z typem pliku. Gdy wybierzesz z listy istniejący już opisu typu, możesz dokonać jednej z następujących operacji: Powielenie opisu typu Powielenie opisu polega na utworzeniu nowego, identycznego opisu typu plików, jak aktualnie zaznaczony, a następnie dodanie go do listy. Dzięki istnieniu opcji Powiel możesz szybciej tworzyć nowe opisy w oparciu o zapisane wcześniej. Edycja opisu typu Na edycję wybranego opisu typu plików pozwala przycisk Edytuj. Powoduje pojawienie się dwóch opisanych wcześniej okien, które umożliwiają edycję opisu. 114

115 Skasowanie opisu typu W razie potrzeby, możesz skasować opis typu pliku. W tym celu zaznacz na liście nazwę opisu przeznaczonego do skasowania i wybierz przycisk Skasuj. Przed wykonaniem operacji usunięcia program wyświetli okno z zapytaniem o potwierdzenie. Po zakończeniu edycji przy użyciu kreatora opisów, wybierz przycisk Zapisz. Informacje o stworzonych opisach zostaną zachowane na dysku. Jeżeli wybierzez przycisk Poniechaj, wszystkie wprowadzone zmiany zostaną stracone. Przykład Pokażemy Ci teraz w jaki sposób praktycznie wykorzystać kreator opisów typu plików. Czasami zdarza się, że chcemy stworzyć nowy opis dla pliku, który jest rozpoznawany przez Opusa, lecz nieprawidłowo. Do plików tego rodzaju należą na przykład pliki HTML zawierające strony internetowe. Ich charakterystyczną cechą jest rozszerzenie, które brzmi zgodnie z ich rodzajem.html lub krócej.htm. To drugie zakończenie jest częściej używane na komputerach PC. Dwuklik na takim pliku spowoduje wyświetlenie jego zawartości, jednak w formie zwykłego pliku tekstowego. Nam zależy, aby HTML był wyświetlony przez przeglądarkę internetową, dzięki czemu elementy zawarte w pliku zostaną wyświetlone prawidłowo. Oczywiście należy wziąć tu pod uwagę, iż starsze przeglądarki internetowe dla Amigi nie będą w stanie pokazać części stron internetowych całkiem poprawnie. Nowsze programy dostępne dla systemu AmigaOS4 powinny poradzić sobie z większością stron. Wszystko zależy od konkretnej strony i użytej przeglądarki. Reasumując, w przypadku plików HTML nie można użyć Sniffera, lecz należy stworzyć nowy opis od podstaw, właśnie za pomocą kreatora. ➀ Zastosuj się do poniższych wskazówek: Znajdź dowolny plik z rozszerzeniem na.html. Pliki takie znajdziesz na płytach CD np. dołączanych do Magazynu Amiga lub na płytach z serii MACD. ➁ Znajdź przeglądarkę stron internetowych, np. IBrowse znajdującą się na Aminecie. Zainstaluj ją. ➂ Wywołaj kreator opisów typu plików, a następnie wybierz przycisk Dodaj. Pojawią się dwa znane Ci okna. 115

116 ➃ W oknie znajdującym się na wierzchu, wpisz nazwę opisu np. Dokument HTML. Powinieneś to zrobić w ramce opisanej jako Nazwa. ➄ Wybierz przycisk Dodaj, a potem drugi przycisk znajdujący się zaraz powyżej. Spowoduje to wyświetlenie okna o nazwie Wybierz polecenie. Z listy wybierz pozycję o nazwie Match Name. Powinno to wyglądać tak jak na poniższej ilustracji. ➅ Wybierz przycisk OK znajdujący się pod listą. Okno Wybierz polecenie zniknie. Teraz możesz już wpisać wzorzec #?.html w ramce oznaczonej strzałką na poniższej ilustracji: ➆ Po wpisaniu wzorca naciśnij ENTER i wybierz przycisk Użyj. Okno, w którym pracowałeś zostanie zamknięte. Na ekranie pozostanie drugie okno. Dokonaj dwukliku na pozycji o nazwie Dwuklik znajdującej się na liście Zdarzenia. Spowoduje to pojawienie się okna edytora funkcji. ➇ Tutaj wybierz przycisk Dodaj, a potem ustaw przycisk cykliczny na opcję AmigaDOS. W ramce znajdującej się obok wpisz nazwę przeglądarki plików HTML wraz ze ścieżką dostępu, następnie odstęp (SPACJĘ) oraz znak {f}. 116

117 ➈ W obu oknach wybierz przycisk Użyj, a w oknie Typy plików - przycisk Zapisz. Od tej chwili Opus powinien bez przeszkód rozpoznawać i automatycznie wyświetlać strony internetowe. Jeszcze raz zwracamy Twoją uwagę na to, że ze względu na dynamiczny rozwój Internetu, przeglądarka IBrowse może nie pokazać wszystkich stron całkowicie prawidłowo, ale jest to już wyłącznie kwestia jej poszczególnych funkcji. Nie wszystkie strony będą także możliwe do wyświetlenia po zapisaniu ich na dysku, bez połączenia internetowego. Możesz oczywiście użyć innej przeglądarki, jak np. dużo nowszy i lepszy program o nazwie NetSurf lub OWB, lecz ma on dużo większe wymagania sprzętowe. Dlatego w naszym przykładzie posługujemy się bardziej uniwersalnym rozwiązaniem, choć nie pozbawionym wad. Zdajemy sobie również sprawę z tego, że sprawne tworzenie opisów typów plików wymaga od użytkownika dość dużej wiedzy zarówno o plikach, jak i całym komputerze. Dlatego staraliśmy się rozdzielić materiał przedstawiony w rozdziale na część przeznaczoną dla niezaawansowanych użytkowników. Była to część pierwsza, obejmująca informacje o tym, jak skorzystać z możliwości automatycznego tworzenia opisów. Zarówno kreator opisów typu plików, jak i tworzenie ich automatycznie daje Ci jednak te same narzędzia, inny jest tylko ich sposób użycia. Wykorzystanie omówionych funkcji zależy w głównej mierze od Twojej kreatywności i inwencji. PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI Pamiętaj o tym, że prawidłowe i niezawodne działanie opisów typów plików jest możliwe tylko wówczas, gdy opisy są kompletne i jednoznaczne. Musisz uważnie je tworzyć i nie pomijać liter, cyfr oraz odstępów przy wpisywaniu w odpowiednie miejsca. Staraj się tworzyć takie opisy, które będą możliwie uniwersalne, to znaczy będą reagowały na jak największą liczbę plików. Jest to pomysł, który łatwo wytłumaczyć na przykładzie opisów plików zawierających dane graficzne. Wiadomo, że istnieje bardzo wiele rodzajów takich plików. Wydawałoby się, że najłatwiej jest utworzyć oddzielne opisy dla każdego formatu z osobna (np. osobny opis dla plików JPEG, osobny dla GIF itd.). Opisana metoda ma jednak poważną wadę. Musiałbyś włożyć w to dużo pracy, ponadto łatwo o pomyłkę. Dobrze by było ułatwić sobie pracę i faktycznie jest to możliwe. Dlaczego nie skorzystać z systemowych datatypów? Najczęściej są i tak zainstalowane w Twoim komputerze, a nawet jeśli nie - 117

118 łatwiej je zainstalować niż tworzyć opisy typu plików. Aby wyświetlić nowy rodzaj pliku wystarczy, że zainstalujesz odpowiedni datatyp, a w samym Opusie nie będziesz musiał dokonywać żadnych zmian. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie. Aby utworzyć jeden opis typu dla wszystkich grafik od razu, w oknie, w którym ustawia się szczegóły opisu, trzeba wybrać następujące polecenia: Match DT Group pict Or Match DT Group syst And Match $ffd8fffe c Taki opis znakomicie sprawdza się ze wszystkimi grafikami, o których dotąd mówiliśmy. Pamiętaj jednak, że Opus domyślnie również jest w stanie rozpoznawać pliki typu IFF. W związku z tym nasz opis musi mieć wyższy priorytet niż wewnętrzny opis należący do programu. Można to osiągnąć ustawiając priorytet na wartość wyższą, np. 10. Mamy nadzieję, że niniejszy rozdział pomógł Ci oswoić się z systemem opisów typu plików Opusa. Życzymy Ci, owocnej pracy i wykorzystania w pełni potężnych możliwości tego narzędzia. 118

119 PULPIT OPUSA 119

120 120

121 Opus pozostawia do dyspozycji szerokie możliwości tworzenia różnego rodzaju paneli ikon, przycisków, a także dodatkowych menu. Zawiera funkcjonalność całego Workbencha, jak i szeregu dodatkowych programów, których używanie podnosi atrakcyjność oraz wygodę pracy. Wszystkie możliwości razem masz dostępne w Opusie. Pozycjonowanie ikon Automatyczne pozycjonowanie ikon na pulpicie pozwala na przyporządkowanie określonym rodzajom ikon konkretnych, stałych pozycji na ekranie. Jest to rozwiązanie dużo bardziej rozbudowane niż w większości innych systemów, gdzie z reguły można wpływać wyłącznie na ułożenie ikon, bez ich rozróżniania. Pozycjonowanie w Opusie idealnie sprawdzi się także w przypadku osób korzystających z pakietu Magic WB lub podobnych. Tworzenie menu użytkownika Program pozwala na dowolne rozbudowywanie menu górnego o pozycje stworzone przez użytkownika. Tworzenie banków przycisków Możesz tworzyć panele z przyciskami zawierającymi tekst lub grafikę. Są one nazywane bankami, służą do uruchamiania dowolnego programu, skryptu ARexxa, skryptu AmigaDOS lub polecenia Opusa. Wybieranie grafiki używanej w oknach W Opusie możesz sam wybierać nie tylko grafikę, która zostanie umieszczona na pulpicie, ale również obraz, który będzie wyświetlany jako tło listerów. Pamiętaj, że działa to tylko w sytuacji, gdy lister wyświetla ikony, nie nazwy. Możesz także zdecydować o tle, jakie będzie widać we wszelkich oknach informacyjnych programu oraz w oknie Środowisko. Tworzenie grup Grupa to specjalna ikona, która przypomina katalog i podobnie jak on może 121

122 zawierać inne programy. Istnieje jednak kilka różnic, które decydują o tym, że korzystanie z grup może być bardziej wygodne. Opiszemy to dokładnie w dalszej części rozdziału. Grafika podczas startu systemu Opus pozwala na wybranie grafiki, która będzie wyświetlana w trakcie startu systemu operacyjnego z dysku. Może być to dowolny obraz według Twoich upodobań. POZYCJONOWANIE IKON Standardowo ikony rozmieszczane są w identyczny sposób jak na Workbenchu. Wyjątkiem jest sytuacja, w której ikona zawiera dane dotyczące pozycji na ekranie zapisane wcześniej przez użytkownika. Chodzi oczywiście o użycie opcji Utrwal pozycję (ang. Snapshot ). Możesz przypisać oznaczone z góry pozycje różnym typom ikon. W tym celu należy użyć opcji Pozycjonowanie ikonek, którą znajdziesz w menu o nazwie Ustawienia. Zaraz po jej wybraniu na ekranie może pojawić się kilka okien. Każde z nich ma rozmiar odpowiadający powierzchni, na której mogą być rozmieszczane ikony. Jeżeli okna się nie pojawiły, oznacza to, że nikt wcześniej nie używał opcji Pozycjonowanie ikonek w Twoim Opusie. W centrum ekranu zobaczysz okno, które informuje o możliwym dalszym postępowaniu, takie jak poniżej: ➀ W takiej sytuacji postępuj według poniższego schematu: Umieść wskaźnik w dowolnym PUSTYM miejscu pulpitu Opusa i naciśnij lewy klawisz myszki. ➁ Na ekranie pojawi się nowe okno potrzebne do dalszej pracy. Możesz je swobodnie przesuwać w dowolne miejscu pulpitu, tam gdzie chcesz, aby wyświetlane były ikony. Możesz też zmieniać jego rozmiar, aby ustalić obszar zajmowany przez ikony. 122

123 ➂ Twoim kolejnym krokiem będzie zdecydowanie, jakiego typu ikony mają pojawiać się na utworzonej powierzchni. Aby to zrobić najedź wskaźnikiem myszki na okno i naciśnij prawy klawisz. Pojawi się menu służące do wyboru rodzajów ikon. Każda z opcji znajdująca się powyżej napisu Priorytet oznacza włączoną lub wyłączoną możliwość umieszczania ikon w określonej strefie. Jeśli obok nazwy rodzaju ikony znajduje się kropka, będą one umieszczane właśnie w stworzonej strefie. Każde najechanie na daną nazwę wskaźnikiem myszki i naciśnięcie lewego klawisza powoduje pojawienie się lub zniknięcie kropki, w zależności od poprzedniego stanu. Nazwy typów (czyli rodzajów) ikon oznaczają w kolejności: App-ikony Tak zwane app-ikony to nic innego jak ikony zikonifikowanych programów. Czasem mają dodatkowe funkcje w zależności od programu, do którego się odnoszą. Dyski Dyski to ikony symbolizujące nośniki danych takie jak dyskietki, twarde dyski, płyty CD i inne. Lister/Przyciski Wiele elementów Opusa innych niż okna mogą także zostać zikonifikowane (np. banki przycisków). Będzie o tym mowa w dalszej części podręcznika. Do nich właśnie odnosi się opcja Lister/Przyciski. Grupy Opcja ta dotyczy ikon grup, które również zostaną omówione później. Ikonki wyjęte Są to ikony, które poddano działaniu operacji Wyjmij (ang. Leave Out ), czyli tzw. skróty. 123

124 ➃ Możesz tworzyć wiele stref umieszczania ikon. Jeżeli nie chcesz tego robić wybierz przycisk Ok w oknie informacyjnym, o którym była mowa na początku. Tradycyjnie możesz skorzystać także z przycisku Poniechaj. Jeśli natomiast chcesz stworzyć kolejne strefy, wróć do kroku pierwszego. W każdej chwili możesz zrezygnować z otwartego okna symbolizującego strefę ikon, wystarczy je zamknąć tak jak każde zwykłe okno. TWORZENIE MENU UŻYTKOWNIKA Opus pozwala na dodawanie kolejnych tytułów do istniejącego menu górnego. Dzięki temu możesz stworzyć własne opcje lub nawet całe nowe menu. Każdej opcji można przypisać dowolną funkcję do wykonania lub program do uruchomienia. Funkcją może być wewnętrzne polecenie Opusa, polecenie lub skrypt AmigaDOS albo skrypt ARexxa. Aby otworzyć możliwość dodawania własnych tytułów, wybierz opcję Menu użytkownika (ang. User Menu ) z menu górnego o nazwie Ustawienia. Poniższe przykłady pomogą Ci zrozumieć, jak utworzyć własny tytuł menu zawierający dowolne opcje. Zmiana tytułu menu Okno, które pojawi się po wybraniu opcji Menu użytkownika, zawiera trzy listy. Pierwsza z lewej zawiera nazwy tytułów menu. Może być ich dowolnie wiele, ale pamiętaj, że ekran, na którym pracujesz ma określoną szerokość. Na liście znajduje się na razie jedna pozycja o nazwie User Menu. Jest to ostatnie menu górne Opusa dostępne od samego początku pracy z programem. Jeśli chcesz zmienić nazwę menu z User Menu np. na Moje menu, najedź wskaźnikiem myszki na nazwę i naciśnij lewy klawisz. Dzięki temu w ramce pojawi się kursor, a Ty będziesz mógł wpisać swoją nazwę. Ramka została zaznaczona strzałką na kolejnej ilustracji: 124

125 Jeśli to wszystkie zmiany jakie chcesz wprowadzić, wybierz przycisk Użyj, a zostaną wprowadzone bez zapisywania lub Zapisz, aby zapamiętać je na dysku. Dodawanie tytułów menu Zwróć uwagę na przyciski znajdujące się poniżej listy zawierającej tytuły menu. Pierwszy z lewej został opisany jako Nowy i pozwala dodać nowy tytuł. Zaraz po wybraniu przycisku nowo utworzony tytuł figuruje jako Nowe menu. Jest on wybrany domyślnie, dzięki czemu możesz od razu przystąpić do zmiany nazwy na bardziej Ci odpowiadającą. Skorzystaj z ramki znajdującej się poniżej listy (ponad przyciskami) tak, jak w poprzednim przykładzie. Jeśli nie odpowiada Ci kolejność tytułów menu, użyj przycisków opisanych jako Góra i Dół. Za ich pomocą możesz przesuwać tytuły w odpowiednim kierunku. Gdy będziesz chciał zrezygnować z tworzenia tytułu, możesz użyć przycisku Usuń. Wcześniej zaznacz tytuł przeznaczony do usunięcia. Istnieje też łatwiejszą metoda, polega na zamknięciu okna Menu użytkownika lub wybranie przycisku Poniechaj w dolnej części okna. Efekt takiego działania będzie identyczny. Określanie opcji związanych z tytułem Gdy masz już utworzony tytuł menu, powinieneś przystąpić do utworzenia jednej lub większej ilości opcji przeznaczonych do uruchamiania określonych później funkcji. W tym celu musisz skorzystać z sąsiedniej listy opisanej jako Elementy. Jej obsługa jest taka sama jak poprzedniej: ➀ Dodaj do listy Elementy odpowiednią dla Ciebie ilość pozycji. Każda z nich będzie oddzielną opcją menu górnego. Zostaną domyślnie opisane jako Nowy element. 125

126 2 Przystąp do określania funkcji związanej z każdą opcją. Wybierz pierwszą, a następnie użyj przycisku Edytuj, który umieszczony jest wśród kilku innych pod listą Elementy. Możesz także dokonać dwukliku na wybranej pozycji listy. Efekt będzie analogiczny - spowodujesz pojawienie się okna edytora funkcji. 3 Edytor funkcji jest wykorzystywany wszędzie tam, gdzie trzeba określić funkcję do wykonania po zaistnieniu jakiegoś zdarzenia. W tym przypadku dotyczy to działania, jakie nastąpi po wybraniu opcji z menu. Edytor funkcji omawialiśmy pobieżnie wcześniej, teraz uzupełnimy te informacje. Spójrz na ilustrację. 4 Okno edytora na samej górze zawiera listę. Można na niej umieszczać funkcje, które zostaną wykonane po wybraniu określonej opcji z Menu użytkownika. Listę zawierającą polecenia obsługujesz za pomocą kilku przycisków znajdujących się niżej. 5 Najpierw trzeba zrobić miejsce dla nowej funkcji. Należy więc wybrać przycisk Dodaj. Na liście pojawi się podświetlona pozycja zaczynająca się napisem Polecenie. Pamiętaj, że operujesz tylko na pozycji podświetlonej. 6 Dalej musisz zdecydować o rodzaju funkcji do wykonania. Jest ich kilka, wszystkie wybierasz przy użyciu przycisku cyklicznego umieszczonego bezpośrednio pod listą (z lewej strony). Do wyboru masz kilka możliwości: AmigaDOS, Workbench Jedną z tych funkcji musisz wybrać, gdy chcesz, aby wybranie opcji menu powodowało uruchomienie programu. Pierwsza działa tak, jakbyś wpisał nazwę programu w oknie CLI (Shell), natomiast druga analogicznie do uruchomienia programu za pomocą ikony na Workbenchu. W wielu przypadkach 126

127 ma to duże znaczenie, gdyż ikony programów mogą posiadać tzw. parametry modyfikujące ich działanie. Szczegółowo opisujemy to w rozdziale Praca z ikonami. Ponadto jeżeli wybierzesz funkcję AmigaDOS, masz możliwość podania dodatkowych argumentów, które nie będą uwzględnione podczas pracy na Workbenchu. Argumenty omawiamy w rozdziale Opus i AmigaDOS. Skrypt Funkcję Skrypt wybierz jeżeli wybranie opcji menu ma powodować uruchomienie skryptu AmigaDOS. Polecenie Jeżeli skorzystasz z tej funkcji, wybranie opcji spowoduje uruchomienie jednego z wewnętrznych poleceń Opusa. ARexx Opcja o nazwie ARexx - zgodnie ze swoją nazwą - daje możliwość uruchomienia skryptu ARexxa. ➆ Dla uproszczenia przyjmijmy, że chcesz aby Twoja nowa opcja uruchamiała program IconEdit, który można znaleźć w katalogu Tools na dysku systemowym. W takim wypadku przycisk cykliczny możesz ustawić zarówno na AmigaDOS, jak i Workbench, gdyż IconEdit należy do programów, które działają w obu przypadkach, tzn. uruchamiane spod okna CLI (Shell) i za pomocą ikony na Workbenchu. Teraz pora na najważniejsze: określenie konkretnego polecenia lub programu do uruchomienia. W naszym przykładzie jest to cały czas program IconEdit. Zwróć uwagę na przycisk znajdujący się z prawej strony przycisku cyklicznego oraz umieszczoną obok niego ramkę. Wybranie przycisku spowoduje uruchomienie okna wyboru plików, gdzie powinieneś wskazać przycisk Wolumeny, urządzenie SYS:, następnie katalog Tools i pozycję IconEdit. Na koniec należy wybrać przycisk Ok w dolnej części okna. Po wykonaniu tych czynności spójrz na ramkę widoczną obok przycisku. Zostanie ona uzupełniona o ścieżkę dostępu i nazwę wybranego przez Ciebie programu. Identyczny 127

128 efekt wywołasz wpisując w niej po prostu SYS:Tools/IconEdit (jak zawsze pomiń cudzysłów). Teraz naciśnij ENTER. ➇ Twoja nowa pozycja menu jest już gotowa, lecz trzeba ją jeszcze zapamiętać. Wybierz przycisk Użyj z okna Edycja funkcji, a następnie w oknie menu użytkownika - przycisk Zapisz lub Użyj. Tak jak poprzednio pierwszy z nich zapisuje zmiany na dysku, a drugi jedynie je zapamiętuje do czasu wyłączenia komputera lub Opusa. Od tej chwili Twoja nowa opcja menu będzie widoczna i możesz jej bez przeszkód używać. Tworzenie Pod-menu Widziałeś na pewno menu, w których wybór określonej opcji powoduje wyświetlenie jeszcze jednego, dodatkowego menu obok. Aby to zobaczyć w praktyce wybierz opcję Nowy bank z menu górnego o nazwie Przyciski. Samodzielnie także możesz tworzyć takie rozbudowane pozycje. ➀ Oto jak można to zrobić: Podobnie jak w poprzednich przykładach, wywołaj okno Menu użytkownika. W razie potrzeby utwórz nowy tytuł menu oraz nową opcję. Możesz również dodać nową opcję do istniejącego tytułu. ➁ Przejdź do listy znajdującej się najbardziej z prawej strony okna podpisanej Pod-menu. Dodaj do niej dowolną pozycję, robi się to tak samo jak w przypadku obu poprzednich list. Następnie wybierz przycisk Użyj. ➂ Aby zobaczyć efekt, wywołaj menu i wybierz Twoją nową pozycję. Oczywiście opcjom znajdującym się w pod-menu możesz także przypisywać funkcje. Zrobisz to tak samo, jak w powyższym przykładzie. Tym razem jednak musisz cały czas korzystać z listy Pod-menu, reszta działań jest analogiczna. TWORZENIE BANKÓW PRZYCISKÓW Być może znasz program o nazwie Tool Manager. Należy on do najczęściej używanych programów wspomagających Workbencha. Pozwala utworzyć ładnie wyglądający panel ikon, za pomocą których można uruchamiać różne programy. Dzięki 128

129 temu masz możliwość pracować znacznie szybciej i wygodniej. Nie trzeba tracić czasu na poszukiwanie odpowiednich ikon na dysku, wszystkie najczęściej uruchamiane funkcje masz pod ręką. Dodatkową korzyścią jest możliwość umieszczenia panelu ikon w dowolnym miejscu na ekranie. Podobne możliwości jak zawiera Opus. Trzeba tylko skorzystać z tzw. paneli przycisków zwanych również bankami. Oba określenia będziemy stosować zamiennie. Bank przycisków to specjalne pole, które zawiera zgrupowane przyciski. Mogą być one dowolnie ułożone, mogą mieć różne kolory, ponadto zawierać mogą tekst i grafikę. Każdemu przyciskowi możesz przypisać określoną funkcję. Odbywa się to przy użyciu standardowego edytora funkcji, który znasz z poprzednich przykładów. Ilustracja obok przedstawia typowy bank przycisków Opusa. Możesz utworzyć zupełnie nowy bank albo dodać nowe pozycje do już istniejącego. Dodawanie nowych pozycji jest operacją dużo łatwiejszą, dlatego poniżej opiszemy całą procedurę tworzenia banku od podstaw. Jest to możliwe dzięki opcjom znajdującym się w menu górnym Przyciski (ang. Buttons ). Przyciski tekstowe lub graficzne Najłatwiej jest utworzyć bank (czyli panel) zawierający przyciski opatrzone grafiką lub napisami. Pierwszy z nich wygląda jak ikony, a drugi - jak zwykłe przyciski funkcyjne znane z różnych programów. Podobnie jak w przypadku menu użytkownika, przyciski mogą służyć do uruchamiania dowolnego programu, jak również skryptu ARexxa, skryptu AmigaDOS lub wewnętrznego polecenia Opusa. Banków tego rodzaju możesz utworzyć dowolną ilość ograniczoną tylko wielkością dostępnej pamięci. ➀ Aby utworzyć nowy bank przycisków postępuj według poniższego schematu: Wybierz opcję Nowy (ang. New ) z menu górnego Przyciski (ang. Buttons ). Pojawi się kolejne menu, z którego możesz wybrać jedną z trzech pozycji: Przyciski graficzne, Przyciski tekstowe oraz Menu Start. Skorzystaj z jednej z dwóch pierwszych opcji. O ostatniej powiemy więcej w dalszej części podręcznika. W obu przypadkach tworzenie banku jest niemal identyczne, dlatego opiszemy je łącznie. Po wybraniu opcji pojawi się okno edytora przycisków takie jak na ilustracji: 129

130 ➁ Na ekranie wyświetlone zostanie również mniejsze okno zawierające panel składający się na razie tylko z jednego, pustego i pozbawionego funkcji przycisku. Nadaj nazwę nowemu bankowi. Niech to będzie na przykład nazwa Mój bank, wpisz ją w polu oznaczonym jako Nazwa. Znajduje się ono w górnej części okna edytora przycisków. W tym celu zastosuj standardową procedurę, czyli najedź wskaźnikiem myszki na ramkę i naciśnij lewy klawisz. W ramce pojawi się kursor. Sposób korzystania z podobnych ramek znasz już z wielu poprzednich przykładów. ➂ Teraz możesz dokonać edycji pierwszego przycisku na razie jedynego, jaki zawiera bank. Najedź na niego wskaźnikiem myszki i naciśnij dwa razy szybko lewy przycisk. Spowoduje to pojawienie się kolejnego okna, oznaczonego jako Edytor przycisków. ➃ Okno to umożliwia edycję wyglądu przycisku, a także udostępnia szereg opcji związanych z jego funkcją. Na wygląd składają się nazwa, etykieta przycisku, kolor tekstu znajdującego się na nim oraz kolor tła, na którym znajduje się tekst. Nazwa jest wewnętrznym oznaczeniem danego przycisku wprowadzanym na potrzeby Opusa. Etykieta natomiast oznacza tekst, który zostanie wyświetlony bezpośrednio na przycisku. 130

131 5 Zwróć uwagę, że edytor przycisków graficznych nie ma pola Etykieta (ang. Label ). Jest za to zaopatrzony inne w pole o nazwie Obrazek. Umożliwia wprowadzenie nazwy pliku zawierającego grafikę wraz ze ścieżką dostępu. Po lewej stronie pola Obrazek umieszczony jest przycisk wywołujący okno, które pozwala wybrać odpowiedni plik zawierający grafikę. Zwróć uwagę na to, że Opus jest domyślnie wyposażony w większą ilość plików zawierających grafikę specjalnie przygotowaną do umieszczenia na przyciskach. W oknie wyboru powinien automatycznie zostać wskazany katalog, w którym znajdują się potrzebne grafiki. Nie musisz więc ich szukać. 6 W lewym dolnym rogu mniejszego okna edytora przycisków znajdziesz także pole opisane jako Kolory lub Paleta. Zawiera dwa panele składające się z kolorowych kwadratów. Jeden z nich jest opisany jako Kolor tekstu, a drugi - Kolor tła". Pierwszego z nich nie możesz używać w przypadku przycisków graficznych. Za pomocą obu paneli możesz zmieniać kolor tekstu oraz tła przycisków. Zauważ, że wygląd tworzonego przycisku wyświetlony jest w polu Przycisk. ➆ Ostatnim etapem tworzenia przycisku jest edycja jego funkcji. W tym celu naciśnij przycisk oznaczony jako Edycja funkcji. Znajduje się poniżej ramek umożliwiających wprowadzenie nazwy i etykiety. Edycja funkcji przycisku jest identyczna jak edycja funkcji wywoływanej przez zdarzenie powiązane z typem pliku, co zostało przedstawione w jednym z poprzednich przykładów. W lewym górnym rogu okna Edytor przycisków znajduje się lista opisana jako Funkcje. Ma ona szczególne znaczenie. Każdy przycisk może mieć przypisane trzy funkcje oraz etykiety i kolory. Funkcje mogą być związane z naciśnięciem lewego i prawego klawisza myszki, a także środkowego, o ile posiadasz myszkę trójklawiszową. Przycisk, który ma więcej niż jedną funkcję zostaje automatycznie zaopatrzony w tzw. ośle uszy, czyli małą zakładkę, która obrazuje, iż przycisk posiada więcej niż jedną funkcję. Każdą z funkcji uruchamiasz przez najechanie na przycisk wskaźnikiem myszki i naciśnięcie odpowiedniego klawisza. Ośle uszy wyglądają tak jak na ilustracji obok. ➇ Po utworzeniu całego przycisku, musisz, jak zwykle, skorzystać z Użyj lub Zapisz. W wyniku naciśnięcia tego ostatniego, zostanie wyświetlone okno wyboru plików, abyś mógł wpisać nazwę pliku zawierającego ustawienia bankku, ewentualnie ze ścieżką dostępu. Nie jest to nic trudnego. Opus od razu wyświetla w oknie odpowiedni katalog, a Ty musisz wpisać swoją nazwę w polu oznaczonym jako Plik. Może być to 131

132 dowolna nazwa, według Twoich upodobań. Może się też zdarzyć, że po zapisaniu banku przycisków na dysk zniknęło okno Edytor przycisków i nie wiesz jak dalej prowadzić edycję. W takiej sytuacji najedź wskaźnikiem na górną ramkę okna, w którym wyświetlony jest bank i naciśnij prawy klawisz myszki. Spowoduje to pojawienie się menu, z którego wybierz pozycję Edytuj. ➈ Tym sposobem przygotujesz i zapiszesz na dysku bank zawierający jeden przycisk. Jak utworzyć większą ilość przycisków? To również bardzo proste. W oknie Edytor przycisków znajdują się dwa napisy: Kolumn oraz Rzędów. Po prawej stronie każdego z nich znajdują się ramki, z których możesz odczytać, ile kolumn oraz rzędów przycisków znajduje się aktualnie w banku. Jeszcze bardziej na prawo znajdziesz przyciski oznaczone jako Dodaj. Za każdym razem, gdy wybierzesz któryś z nich, do banku przycisków zostanie dodany nowy rząd lub nowa kolumna. Dzięki temu możesz utworzyć i edytować większą ilość przycisków w sposób analogiczny do opisanego przed chwilą. Ustawienia wyglądu paneli przycisków Pokazaliśmy jak tworzyć bank przycisków umieszczony wewnątrz okna. To rozwiązanie nie jest jednak najbardziej estetyczne i z pewnością nie każdemu się spodoba. Dlatego twórcy Opusa umożliwili decydowanie o wyglądzie panelu. Ustawienia z tym związane widoczne są w grupie przycisków otoczonych wspólną ramką, z prawej strony okna: Prawie wszystkie te przyciski to znaczniki. Jak już mówiliśmy, są to przyciski powodujące włączenie lub wyłączenie określonej opcji programu. Jeśli znacznik jest zakreślony, oznacza to opcję włączoną. Włączenie lub wyłączenie opcji polega na najechaniu na znacznik wskaźnikiem myszki i naciśnięciu jej lewego klawisza. 132

133 Pierwszy z wymienionych znaczników to przycisk opisany jako Pełna ramka. Jeśli jest włączony, przyciski znajdują się w ramce (czyli oknie), w przeciwnym razie mają tylko uchwyt, który służy wtedy do przesuwania przycisków po ekranie, tak jak na ilustracji: Jeżeli wyłączysz funkcję Pełna ramka aktywne staną się trzy opcje widoczne poniżej. Dzięki nim możesz decydować o tym, jak będzie wyświetlany uchwyt banku przycisków. W zależności od Twojej wersji Opusa będziesz miał do dyspozycji opcje Horizontal i Vertical lub Top, Bottom, Left i Right. Wybierając pierwszą z nich spowodujesz, że uchwyt będzie poziomy i znajdzie się u góry okna tak jak na naszej ilustracji. Opcja Vertical daje możliwość utworzenia pionowego uchwytu znajdującego się z lewej strony. Ostatnie cztery opcje są dostępne w najnowszych wersjach Opusa i umożliwiają ustawienie uchwytu z każdej strony panelu przycisków odpowiednio od góry, z dołu, po lewej i prawej stronie. Dostępna jest jeszcze funkcja opisana Autom. lub Automatyczne. Powoduje automatyczne umiejscowienie uchwytu, w zależności od długości i szerokości banku przycisków. W takiej sytuacji uchwyt znajdzie się zwykle na krótszym boku banku tak, aby zająć jak najmniej miejsca na ekranie. Możesz sprawić, aby same przyciski zostały pozbawione ramek, co spowoduje, że zostaną wyświetlone jeden pod drugim beż żadnego odstępu. Służy do tego znacznik o nazwie Przyciski bez ramki. Panel przycisków może być wyświetlony w oknie typu Simple Refresh, które zużywa mniejszą ilość pamięci. Aby tak się stało musisz skorzystać z przycisku Okno SimpleRefresh. Zwróć uwagę na to, że przyciski, którym przypisano więcej niż jedną funkcję, nie muszą mieć oślich uszu dla oznaczenia tego faktu. Wystarczy wybrać przycisk opisany jako Wyłącz ośle uszy, a Opus zachowa się zgodnie tą nazwą. Ciekawą możliwością jest także opcja, która powoduje automatyczne zamknięcie panelu po wybraniu dowolnego przycisku. Przeznaczony jest do tego znacznik Auto Close. Podobnie działa także Auto Iconify, ale powoduje tylko ikonifikacją zamiast zamknięcia banku. 133

134 Możesz też spowodować, że przycisk, któremu przypisałeś więcej niż jedną funkcję, będzie zachowywał się jak tzw. Menu Start, czyli po przytrzymaniu lewego przycisku myszki rozwinięta zostanie lista opcji. Do wywołania takiego efektu przeznaczony jest znacznik Active popups. Przyciski mogą być automatycznie układane w pionie lub poziomie. Służą do tego z kolei dwa przyciski oznaczone jako Xform znajdujące się w centralnej części okna. Na samym dole grupy oznaczonej jako Bank znajdują się dwa dodatkowe przyciski, a także dwie ramki. Za ich pomocą możesz wybierać czcionkę i grafikę, które będą pojawiać się na przyciskach w panelu. Przycisk oraz ramka o nazwie Czcionka uruchamia okno wyboru kroju czcionki, jak na ilustracji poniżej: Jeśli tworzył będziesz bank z przyciskami graficznymi opcja ta pozostanie nieaktywna. Zamiast korzystać tego okna, możesz od razu wpisać nazwę kroju w ramce znajdującej się po prawej stronie przycisku. Musisz jednak znać dokładną nazwę kroju, gdyż Opus nie wyświetla tu żadnych podpowiedzi. ZARZĄDZANIE PRZYCISKAMI Zarządzanie przyciskami sprowadza się do kilku podstawowych funkcji. Możesz mianowicie: wykonywać kopię przycisków, usuwać je lub wycinać. Po wykonaniu jednej z tych operacji informacje dotyczące przycisku zostaną zachowane w schowku Opusa. Działa on podobnie do schowka systemowego (ang. clipboard), lecz ma dużo szersze możliwości. 134

135 Schowek Schowek to specjalne okno, do którego możesz kopiować przyciski znajdujące się w banku. Kopia może później zostać umieszczona w innym panelu lub w tym samym, ale zachowując inne miejsce. W schowku może znajdować się dowolnie wiele przycisków. Jeżeli jest ich więcej, aby uzyskać dostęp do wszystkich, będziesz musiał przewinąć zawartość korzystając z przycisków znajdujących się po prawej stronie okna. Najwygodniejszym sposobem pracy jest wybranie znacznika Pokaż schowek w oknie Edytor przycisków. Wówczas będziesz mógł na bieżąco śledzić zawartość schowka. Spójrz też na ilustrację poniżej. Kopiowanie przycisku do schowka Zakładamy, że masz już utworzony przynajmniej jeden przycisk. Dalej postępuj zgodnie z poniższym schematem: ➀ Najedź wskaźnikiem myszki na przycisk i naciśnij lewy klawisz. Zwróć uwagę na to, że przycisk zmieni kolor, zostanie zaznaczony. ➁ W dolnej części okna Edytor przycisków wybierz funkcję Skopiuj. Teraz Twój wybrany przycisk możesz znaleźć w oknie Schowek. 135

136 ➂ Istnieje także inna metoda skopiowania przycisku do schowka. Polega na przeniesieniu przycisku do schowka za pomocą myszki bez wykonywania dodatkowych czynności. Nie wymaga to otwartego okna schowka, wystarczy przenieść przycisk w dowolne miejsce w obrębie okna Edytor banku przycisków. Okno schowka musi być natomiast otwarte jeżeli chcesz korzystać z metody opisanej poniżej: ➀ ➁ Zaznacz znacznik Pokaż schowek w oknie Edytor przycisków. Najedź wskaźnikiem na przycisk i naciśnij lewy klawisz myszki, a potem cały czas go trzymaj. ➂ Przesuń wskaźnik myszki tak, aby znalazł się on ponad oknem Schowek. Potem puść lewy przycisk myszki. Przycisk tak jak poprzednio znajdzie się automatycznie w schowku. Wycinanie przycisku do schowka Wycinanie przycisku jest operacją bardzo podobną do kopiowania. W tym przypadku jednak wszystkie ustawienia wycinanego przycisku (takie jak kolor, etykieta i funkcja) zostają automatycznie usunięte z panelu. Przycisk wraz ze wszystkimi swoimi ustawieniami znajdą się w schowku, natomiast w banku pojawi się puste pole. Aby wyciąć przycisk do schowka wystarczy, że postąpisz zgodnie z pierwszym sposobem kopiowania, jednak zamiast opcji Skopiuj, użyj funkcji znajdującej się obok - o nazwie Wytnij. Usuwanie przycisku Usuwanie przycisku polega na wymazaniu jego wszystkich ustawień. Wystarczy, że zaznaczysz przycisk, tak jak w pierwszym przykładzie kopiowania, a następnie wybierzesz przycisk Usuń w oknie Edytor przycisków. 136

137 Czyszczenie zawartości schowka Zawartość schowka można też wyczyścić. Jest to związane z bezpowrotnym wymazaniem całej jego zawartości. Do przeprowadzenia tej czynności służy przycisk Wyczyść znajdujący się w dolnej części okna Schowek. Operacji tej nie można odwrócić, dlatego używaj jej z rozwagą. Zmiana położenia przycisku Opus pozwala z przesuwać przyciski w dowolne miejsce banku przycisków. Aby przenieść przycisk z jednego miejsca do drugiego, zastosuj się do poniższych wskazówek: ➀ ➁ ➂ Najedź wskaźnikiem myszki na wybrany przycisk. Naciśnij i cały czas trzymaj lewy klawisz myszki. Przesuń wskaźnik tak, aby znalazł się w miejscu, w którym chcesz umieścić przycisk. Potem puść lewy klawisz myszki. Kopiowanie przycisku z jednego banku do drugiego Jeśli na ekranie znajduje się większa ilość banków przycisków, możesz bez żadnych ograniczeń kopiować przyciski również z jednego panelu do drugiego. Wystarczy, że postąpisz tak samo, jak przy zmianie położenia przycisku, lecz przeniesiesz go do drugiego panelu. Pamiętaj jednak, że nie można przenieść przycisku graficznego do banku przycisków tekstowych lub odwrotnie, musi zostać zachowany rodzaj. Pozycja banku przycisków na ekranie Bardzo łatwo można utworzyć bank przycisków umieszczony w oknie. Powiedzieliśmy już, że aby był on wyświetlany bez okna należy wykorzystać opcję oznaczoną jako Pełna ramka. Znacznie bardziej efektowne są jednak panele pozbawione jakichkolwiek ramek czy uchwytów. W tym celu musisz skorzystać z opcji umieszczonej poniżej, opisanej jako Drag. Ma formę przycisku cyklicznego. Aby panel przycisków nie posiadał uchwytu ustaw opcję Brak (ang. None ). Może powstać jednak drobny kłopot: jak zmieniać pozycję na ekranie takiego panelu? Służą do tego 137

138 odpowiednie kombinacje klawiszy. Najprostszą metodą jest najechanie na panel wskaźnikiem myszki i przytrzymanie klawisza CONTROL, a potem naciśnięcie lewego klawisza myszki. Spowoduje to pojawienie się uchwytu. Teraz możesz najechać na niego w celu uaktywnienia okna i zmienić ustawienia. Istnieje też inna metoda. Wystarczy najechać wskaźnikiem na bank i trzymając klawisz CONTROL, nacisnąć lewy klawisz myszki. Spowoduje to pojawienie się menu pozwalającego na dokonywania kilku operacji, takich jak: Ikonifikacja banku przycisków Bank przycisków możesz zikonifikować, tak jak lister czy inny program. Przeznaczona jest do tego opcja Iconify, umieszczona w menu jako pierwsza. Zapisanie ustawień banku na dysk Menu pozwala również zapisać ustawienia na dysk. Służy do tego opcja Zapisz, która tak jak wskazuje na to nazwa - zapisuje wprowadzone zmiany. Bardziej doświadczeni użytkownicy mogą korzystać z opcji Zapisz jako, która pozwala zapisywać ustawienia w pliku o nowej nazwie. Można ją wybrać bezpośrednio po skorzystaniu z tej opcji. Zamknięcie banku przycisków Funkcja Zamknij pozwala zamknąć bank, czyli usunąć go z ekranu. Nie usuwa ona żadnych danych z dysku. Edycja ustawień banku Za pomocą opcji Edytuj możesz natomiast uruchomić edytor przycisków. Zwróć uwagę, że w sytuacji, w której bank przycisków jest pozbawiony ramki i uchwytów, naciśnięcie kombinacji lewego przycisku myszki oraz klawisza CONTROL, spowoduje pojawienie się uchwytu zawsze po prawej stronie. Jest to bardzo dobra metoda na jednoznaczne określenie miejsca na ekranie, w którym pojawi się bank po załadowaniu. Gdy korzystasz z Edytora przycisków, po wyłączeniu ramki panel przesunie się nieco i jego prawa krawędź znajdzie się w miejscu uchwytu. 138

139 MENU START Element pulpitu zwany Menu Start pojawił się po raz pierwszy w systemie Windows 95. Po jego wybraniu pojawia się lista różnych przydatnych opcji. Dla Amigi istnieje co najmniej kilkanaście programów, które pozwalają tworzyć podobne menu. Również Opus zawiera wbudowaną funkcję tego typu. Menu Start różni się od menu górnego dostępnego standardowo w systemie Amigi. Jest najczęściej umieszczone w dolnej części ekranu, ale może znajdować się w dowolnym miejscu. Oprócz tekstu może zawierać grafikę, która wyświetlana jest obok każdej dostępnej opcji. Poszczególne funkcje nie są umieszczone poziomo - jeden obok drugiego, lecz w formie tzw. drzewa, jakie można spotkać w niektórych programach wyświetlających listę katalogów. Najważniejszą cechą takiego sposobu prezentacji danych jest fakt, iż pozycje menu pokazane są kolejno jedna pod drugą, ale jednocześnie ich pod-menu są wyświetlane obok tak jak w przypadku menu górnego. Można zatem powiedzieć, że jest to połączenie wielu funkcjonalności. Tworzenie Menu Start przypomina nieco sposób tworzenia banku przycisków. Aby utworzyć najprostsze menu powinieneś postąpić następująco: ➀ Z menu Przyciski wybierz opcję Nowy, a następnie korzystając z pod-menu, które zostanie wyświetlone wybierz funkcję o nazwie Menu Start. ➁ Na ekranie pojawi się identyczne okno, jak to, które służyło do tworzenia zwykłego menu. ➂ Na początek stwórz jeden nowy element na liście Menu oraz jeden na liście Elementy. ➃ Wybierz przycisk Użyj. W lewym górnym rogu ekranu znajdziesz mały przycisk z napisem Start!. Najedź na niego wskaźnikiem myszki, a potem naciśnij lewy klawisz. ➄ Wróć z powrotem do okna, które umożliwia tworzenie Menu Start. Aby to zrobić najedź wskaźnikiem na mały pionowy pasek, który znajdziesz po lewej stronie przycisku Start!. Naciśnij prawy przycisk myszki. Pojawi się dodatkowe menu, z którego powinieneś wybrać opcję Edytuj. 139

140 6 Pojawi się okno edycji Menu Start. Najedź wskaźnikiem myszki na pozycję z dowolnej listy. Wybierz znajdujący się poniżej przycisk Edytuj lub zamiast go szukać od razu naciśnij dwa razy szybko lewy klawisz myszki. Spowodujesz w ten sposób pojawienie się okna edytora funkcji, który będzie się minimalnie różnił od tego, który poznałeś wcześniej. W jego górnej części pojawią się dodatkowe elementy. Udostępniają one kilka nowych opcji: Kontrola ustawień Menu Start Ustawienia utworzonego menu możesz kontrolować za pomocą dodatkowego pod-menu. Pojawi się ono, gdy najedziesz wskaźnikiem na przycisk wywołujący Menu Start, naciśniesz i przytrzymasz klawisz CONTROL, a następnie naciśniesz prawy klawisz myszki. Drugim sposobem wywołania tych opcji jest naciśnięcie prawego klawisza myszki w obrębie uchwytu menu. Zapisanie ustawień menu na dysk Do zapisywania ustawień menu na dysk przeznaczona jest opcja Zapisz. Wyłączanie Menu Start Aby spowodować wyłączenie Menu Start, powinieneś wybrać opcję o nazwie Zamknij. Edycja funkcji opcji Menu Start Ponowna edycja funkcji poszczególnych opcji jest możliwa dzięki edytorowi menu, którego okno pojawi się, gdy wybierzesz Edytuj. Ustawienia wygląd Menu Start Opcje pozwalające kontrolować ustawienia wyglądu Menu Start uruchamiane są po skorzystaniu z opcji Appearance. Masz do dyspozycji następujące możliwości: 140

141 Zmianę grafiki umieszczonej na przycisku wywołującym Menu Start. Umożliwia to opcja Zmień obrazek (ang. Change Image ). Jest to funkcja niezależna od grafiki stanowiącej tło. Zmianę napisu umieszczonego na przycisku wywołującym. Domyślnie jest to napis Start!. Możesz to zmodyfikować za pomocą funkcji Zmień etykietę (ang. Change Label ). Zmianę czcionki, którą przedstawione są poszczególne opcje. Pozwala na to opcja oznaczona jako Zmień czcionkę (ang. Change font ). Zmianę czcionki, którą przedstawiony jest napis na przycisku wywołującym. Służy do tego funkcja Zmień czcionkę etykiety (ang. Change Label Font ). Zmianę tła menu, co opiszemy za chwilę. Pamiętaj o tym, że jeśli chcesz, aby menu oraz banki przycisków znajdowały w wybranych przez Ciebie miejscach na ekranie, musisz - po ustaleniu ich położenia - wybrać opcję Save Layout dostępną obok opcji Środowisko w menu górnym Ustawienia. Jeżeli jesteś użytkownikiem Opusa w starszej wersji, zachowaj ustawienia za pomocą opcji Zapisz. Jeżeli nie wykonasz tych czynności, umiejscowienie menu i paneli nie zostanie zapisane i mogą później znaleźć się w innych miejscach niż planowałeś. WYBIERANIE GRAFIKI UŻYWANEJ W OKNACH Workbench pozwala na umieszczanie grafiki w oknach. Służy to uatrakcyjnieniu wyglądu środowiska pracy. Jeśli przez zainstalowaniem Opusa korzystałeś z tych funkcji, wszystkie obrazy, które umieściłeś w oknach i na pulpicie, zobaczysz także w Opusie. Program pozostawia jednak do Twojej dyspozycji dużo większe możliwości. Aby z nich skorzystać wybierz opcję Środowisko (ang. Environment ) z menu górnego Ustawienia. Powinieneś użyć listy stron znajdującej się po lewej stronie okna. Odnajdź napis Tła, najedź na niego wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz. Po prawej stronie zobaczysz elementy Opusa, które pozwolą Ci kontrolować funkcje 141

142 związane z grafiką. Opus nie bierze pod uwagę ustawień związanych z wzorkami (zwanymi też deseniami ), które możesz ustawiać za pomocą systemowego programu WBPattern. Jeśli wcześniej używałeś Workbencha i miałeś tła na jego ekranie lub w oknach, możesz zdecydować, czy chcesz aby Opus używał swoich własnych grafik czy ma skorzystać z ustawień Workbencha. Korzystanie z istniejących ustawień Workbencha ➀ Znajdź znacznik o nazwie Użyj preferencje WBPattern, który znajduje się poniżej napisu Preferencje WBPattern. ➁ Najedź na niego wskaźnikiem oraz naciśnij lewy klawisz myszki tak, aby znacznik został zakreślony. ➂ Poniżej znajdziesz ramkę przeznaczoną na tekst oraz dwa przyciski - jeden po lewej stronie, a drugi - po prawej. ➃ Wybierz przycisk umieszczony z lewej strony ramki. Spowoduje to pojawienie się okna wyboru plików. Na liście znajdującej się w jego wnętrzu znajdź pozycję nazwaną wbpattern.prefs. ➄ Najedź wskaźnikiem na wbpattern.prefs i naciśnij dwa razy lewy klawisz myszki. Gdybyś nie znalazł takiej pozycji, zamknij okno, a następnie skorzystaj z przycisku umieszczonego po prawej stronie ramki w oknie Środowisko. Dzięki temu uruchomisz program WBPattern, w którym powinieneś ustawić grafikę, a następnie wybrać opcję Zapisz. Dzięki temu nagrasz swoje ustawienia na dysk, a plik wbpattern.prefs pojawi się na liście. 142

143 Własne ustawienia Opusa Do decydowania o własnych ustawieniach grafiki, innych niż na Workbenchu, służą przyciski umieszczone ponad napisem Preferencje WBPattern. Pamiętaj, że gdy chcesz z nich skorzystać, musisz wyłączyć znacznik Użyj preferencji WBPattern. Zwróć też uwagę na bardzo wygodną opcję pozwalającą wyłączyć wszystkie grafiki jednocześnie. Odpowiada za to znacznik opisany jako Tło włączone. Poniżej tego przycisku znajdziesz trzy ramki przeznaczone na tekst wraz z przyciskami po ich lewej i prawej stronie. Każda z grup przycisków jest opisana, a napis wskazuje, gdzie znajdzie się wybrane tło. Napis Informacje oznacza, że grafika wybrana za pomocą przycisku znajdującego się obok, pojawiać się będzie w oknach informacyjnych Opusa. Przyciski, które widzisz po prawej stronie każdego z napisów pozwalają uruchomić okna wyboru, w których możesz wybrać dowolny plik z grafiką. Po prawej stronie każdej z ramek znajdziesz przycisk opatrzony znakiem zapytania?. Pozwala on uruchomić specjalne menu umożliwiające podjęcie decyzji o dodatkowych operacjach na grafice stanowiącej tło. Zawiera ono dwie opcje: Display oraz Remapping. Obie powodują uruchomienie dalszych pod-menu. Pierwsze dotyczy sposobu wyświetlania grafiki, drugie - kolorystyki. Wszystkie opcje umieszczone są w jednym menu. Pierwszą jest Centruj obrazek. Jeśli ją wybierzesz, grafika, który będzie miała mniejsze rozmiary (w pikselach) niż pulpit Opusa zostanie umieszczona dokładnie na środku. Druga opcja o nazwie Tile oznacza stan standardowy, czyli powielenie grafiki i wyświetlenie jej obok siebie, począwszy od góry ekranu wypełniając cały ekran podobnie jak na Workbenchu. Możesz także powiększyć rozmiar grafiki, aby dopasować ją do wielkości ekranu. Jeśli chcesz to zrobić, wybierz funkcję Stretch Picture. Jeżeli umieścisz grafikę w centrum ekranu, będziesz mógł skorzystać z pod-menu o nazwie Border. Pozwala ono wybrać czarne ( Black ) lub białe ( White ) tło, które widoczne 143

144 jest, gdy obrazek będzie mniejszy niż rozmiary ekranu. Możesz również ustawić domyślny kolor wypełnienia, który zależy od ilości barw ustawionych na ekranie, zwykle jest to kolor szary. Pozostałe możliwości ustawień oddzielone są poziomą linią lub znajdują się w pod-menu oznaczonej jako Remapping. Wszystkie dotyczą jednej kwestii: sposobu postępowania przez Opusa z kolorami grafiki używanej jako tło. Najprostszym ustawieniem jest wybranie pozycji Bez przekolorowywania. Powoduje ona, że kolorystyka grafiki nie będzie dostosowywana do barw dostępnych na Twoim ekranie. W praktyce znaczy to, że tylko niektóre grafiki będą wyświetlane prawidłowo. Aby to zmienić musisz wybrać jedną z pozostałych pozycji, które dokonują operacji dostosowania kolorów tła. Ze względu na to, iż pliki zawierają różną paletę barw, masz do dyspozycji kilka funkcji umożliwiających uzyskanie różnej jakości wyświetlanej grafiki. Spróbuj skorzystać z każdej z pozycji, aby uzyskać jak najlepsze rezultaty. Weź pod uwagę, że efekt finalny zależy od ilości kolorów dostępnych na ekranie, zasadniczo im więcej tym lepiej będzie wyglądać tło. WYBIERANIE GRAFIKI UŻYWANEJ W BANKACH PRZYCISKÓW Również banki (panele) przycisków mogą posiadać tło. Może być nim dowolna grafika, podobnie jak ma o miejsce w przypadku okien i pulpitu. Menu Start Aby ustawić tło dla menu, wystarczy, że najedziesz na nie wskaźnikiem myszki, przytrzymasz przycisk CONTROL i naciśniesz prawy klawisz myszki. Pojawią się dodatkowe opcje przeznaczone do kontroli ustawień Menu Start. Możesz także nacisnąć prawy klawisz myszki w obrębie uchwytu menu, podobnie jak to miało miejsce w przypadku banków przycisków. Wybierz funkcję o nazwie Wygląd (ang. Appearance ). Spowoduje to pojawienie się następnego pod-menu, gdzie powinieneś wybrać opcję Change background. Wyświetlone zostanie okno pozwalające wybrać plik z grafiką. Zostanie on od razu użyty jako tło dla całego menu. W oknie wyboru, zamiast wybierać konkretną 144

145 nazwę, możesz wpisać: #?, wówczas grafika stanowiąca tło będzie losowana spośród wszystkich znajdujących się w katalogu na dysku. Musisz tylko pamiętać, aby w wybranym katalogu znajdowały się wyłącznie pliki z grafiką, którą Twój system jest w stanie wyświetlić. Najlepiej to sprawdzić przeglądarką MultiView, która znajduje się w katalogu Utilities na dysku systemowym. Jak mówiliśmy wcześniej, program ten korzysta domyślnie z systemu datatypów, tak samo jak Opus. Jeżeli grafika, z której chcesz skorzystać nie jest wyświetlana prawidłowo, oznacza to, że musisz zainstalować w systemie operacyjnym odpowiedni datatyp. Wiele z nich znajdziesz na Aminecie (w katalogu util, a potem dtype ). Panele przycisków Okno edytora paneli przycisków opisane wcześniej, zawiera mały przycisk Obrazek (ang. Picture ). Pozwala wskazać grafikę, która zostanie użyta jako tło dla przycisków. Po jego wybraniu pojawi się okno, w którym analogicznie do poprzedniej opcji - wybierz nazwę pliku zawierającego grafikę. Możesz skorzystać ze znajdującej się obok ramki, a także użyć znaków #?. Komentarze plików zawierających grafikę Ustawienia sposobu wyświetlania grafiki możesz również wybierać poprzez dodanie do plików odpowiednich komentarzy. Będzie to powodować, że Opus, odczytując dany plik, sprawdzi informacje zapisane w komentarzu i ustawi według nich poszczególne funkcje. Dzięki temu każdej grafice możesz przyporządkować własne, najbardziej odpowiadające Ci ustawienia. Aby tak się stało komentarz do pliku musi być zapisany według specjalnego schematu. Z pozoru jest to dość skomplikowane, ale wyjaśnimy Ci wszystko krok po kroku. Ogólny schemat zapisu komentarza jest następujący: dopus [tile center stretch] [precision precyzja] [border off colour] ➀ ➁ Dodając komentarz postępuj według poniższych zasad: Należy rozpocząć od wpisania słowa DOPUS. Następnie możesz skorzystać z jednej z opcji widocznych w nawiasie kwadratowym - TILE, CENTER LUB STRETCH). Odpowiadają one ustawieniom 145

146 znajdującym się w pod-menu Display, które omawialiśmy wcześniej. ➂ Dalej masz możliwość umieścić słowo precision, a po nim podać specjalną wartość zwaną precyzją przekolorowywania. W uproszczeniu dotyczy to jakości dostosowania kolorów grafiki, o czym też już pisaliśmy. Możesz skorzystać z następujących wartości: NONE, GUI, ICON, IMAGE lub EXACT. ➃ W dalszej kolejności możesz wpisać słowo border oraz wartość koloru w systemie szesnastkowym. Spowoduje to ustawienie koloru obramowania grafiki. Jeżeli nie chcesz włączać ramki wpisz BORDER OFF. Stosując kombinację wymienionych funkcji możesz ustawiać całkowicie inne opcje dla każdego pliku z grafiką. Jest to istotne zwłaszcza, gdy korzystasz z możliwości losowego ładowania obrazków stanowiących tło. Ustawienia wybrane za pomocą komentarzy zastępują globalne ustawienia środowiska. Zwróć uwagę, że nie musisz korzystać ze wszystkich możliwości. Dla przykładu, jeśli wpiszesz następujący komentarz: dopus center border off spowodujesz, iż grafika będzie wyświetlana na środku ekranu i nie będzie zawierać obramowania. Pamiętaj też, że każde słowo musi być oddzielone odstępem (czyli SPACJĄ). Jeżeli komentarz będzie utworzony nieprawidłowo, Opus nie weźmie go pod uwagę przy ustawianiu opcji wyświetlania grafiki. TWORZENIE I UŻYWANIE GRUP Na pulpicie można umieszczać ikony programów albo katalogów. Oprócz tego znajdują się tam zawsze ikony urządzeń (czyli napędów). Opus daje Ci do ręki nowe narzędzie tzw. grupy. Celem ich tworzenia jest łatwiejszy i szybszy dostęp do określonych programów. Grupa jest bowiem inaczej obsługiwana przez program niż na przykład katalog. W jej oknie możesz umieścić ikony dowolnych programów, najlepiej jeśli będą powiązane tematycznie lub w każdy inny sposób, np. Twoje ulubione lub najczęściej używane. Grupę możesz traktować podobnie jak bank przycisków. 1 Jak utworzyć grupę pokazuje poniższy przykład: Z menu Ikonki wybierz opcję Utwórz. Pojawi się pod-menu, w którym skorzystaj z opcji Grupę. 146

147 2 Opus wyświetli okno, które pozwoli wpisać nazwę grupy. Może być ona dowolna, na przykład Moje programy. Po wpisaniu nazwy, naciśnij klawisz ENTER. 3 Na ekranie pojawi się okno o nazwie zgodnej z tym, co wpisałeś w poprzednim punkcie. Na pulpicie Opusa znajdziesz natomiast nową ikonę o tej samej nazwie. Jest to właśnie ikona Twojej grupy. Obrazuje to poniższa ilustracja: TEMAT NOWY POMYSŁ NA PULPIT Nowoczesne systemy operacyjne pozwalają aranżować swój wygląd tak, aby odpowiadał on określonemu stylowi, czyli tematowi" (ang. theme). Polega to na dostosowaniu wizualnym wszystkich elementów pulpitu do wybranego stylu. Pomysły na tematy są praktycznie nieograniczone. Opus umożliwia ich tworzenie przez zmianę: grafiki użytej jako tło na pulpicie, a także w listerach i na przyciskach, palety kolorów wraz z tzw. pisakami, czyli kolorami zarezerwowanymi dla użytkownika, ustawień dźwięku odtwarzanego w razie zajścia określonych zdarzeń, ustawień czcionek. 147

148 Każdy temat ma postać pliku, w którym zapisane są wymienione wyżej ustawienia. Jego załadowanie powoduje całkowitą zmianę wyglądu pulpitu. Na oryginalnej dyskietce (lub płycie CD) z Opusem zapisano kilka przykładowych tematów. Wiele dodatkowych znajdziesz na kompakcie Directory Opus Plus, możesz je również pobrać z Aminetu. W internecie znajdziesz ponadto zestawy przeznaczone dla systemów Windows 95 i Windows 98. Można je bez przeszkód wykorzystać w Opusie. Wcześniej jednak musisz przekształcić je za pomocą tak, aby były dla niego zrozumiałe. Jak to zrobić wyjaśnimy poniżej. Dostęp do tematów uzyskasz dzięki opcji Themes z menu Ustawienia (ang. Settings ). Jej wybranie spowoduje pojawienie się pod-menu, które zawiera kilka możliwości: Load Theme, Save Theme, Build Theme oraz Convert Theme. Aby zachować określony temat na stałe, musisz po jego załadowaniu skorzystać z opcji Save Layout, która znajduje się w także menu Ustawienia. Ładowanie tematu Do ładowania tematu przeznaczona jest pierwsza opcja Load Theme. Powoduje ona również automatyczne wyświetlenie elementów tematu na pulpicie. Po jej użyciu na ekranie pojawi się okno, jak poniżej: W górnej części znajduje się lista tematów do wyboru. Należy wybrać jeden z nich, a następnie skorzystać z przycisku OK. Jeżeli okno wygląda tak jak na naszej ilustracji tzn. nie ma żadnego tematu na liście znaczy to, iż Twoja dyskietka instalacyjna nie zawierała takich plików. Zdarza się to w niektórych wersjach Opusa. W takim przypadku musisz odnaleźć plik z tematem, np. na Aminecie i skopiować jego 148

149 zawartość do katalogu Themes znajdującym się w katalogu Opus5 na dysku, gdzie zainstalowałeś Opusa (u nas na dysku systemowym). Możesz też skorzystać z urządzenia systemowego o nazwie D5THEMES: - efekt działania będzie taki sam. Zwróć też uwagę, że okno to niekoniecznie musi pokazywać wszystkie tematy, które znajdują się na dysku. Wyświetla ono bowiem standardowo wyłącznie zawartość urządzenia systemowego D5THEMES: (czyli katalogu Opus5/Themes ). Oczywiście każdy temat jest zwykłym plikiem i można go zapisać w dowolnym innym katalogu. Poniżej listy znajduje się ramka, a po jej lewej stronie - przycisk. Ramka zawiera ścieżkę dostępu do katalogu zawierającego poszczególne tematy. Użycie przycisku spowoduje wyświetlenie okna, które pozwoli Ci wskazać inny katalog, z którego Opus będzie czerpał tematy. Tworzenie własnych tematów Aby stworzyć własny temat, musisz wybrać potrzebne Ci ustawienia środowiska Opusa. Potem wystarczy zapisać temat pod dowolną nazwą. Innymi słowy, zapamiętać możesz cały wygląd programu, który utworzyłeś. Po wykonaniu tych czynności możesz z łatwością zmieniać właściwości wyglądu pulpitu przy użyciu opcji Load Theme. W razie, gdy chcesz komuś skopiować swój temat, musisz skorzystać z opcji Build Theme. Standardowo Opus zapisuje wyłącznie odwołania do plików z dźwiękiem oraz grafiką. Nie wykonuje natomiast wielu kopii tej samej grafiki, nawet jeśli jednego pliku używa kilka różnych tematów. Powoduje to oszczędność miejsca na dysku. Jeśli jednak będziesz chciał przenieść swój temat np. do komputera kolegi, wszystkie omawiane pliki muszą zostać skopiowane razem z tematem. W innym przypadku nie zostanie on prawidłowo wyświetlony. Na szczęście nie musisz tego robić ręcznie. Należy skorzystać z opcji Build Theme. Możesz jej używać także wtedy, gdy chcesz zachować dany temat w archiwum wraz ze związanymi z nim plikami. Zapis tematu Aby zapisać stworzony temat, musisz użyć opcji Save Theme. Pamiętaj, że ten sposób zapisu jest dobry tylko wtedy, gdy plik będzie przeznaczony do Twojego własnego użytku. Gdybyś chciał przenieść temat do innego komputera, cały czas używaj opcji Build Theme. W katalogu, gdzie przechowujesz tematy (standardowo D5THEMES: ) utworzy ona kolejny katalog, do którego skopiuje niezbędne pliki. 149

150 Konwersja tematów Tematy systemów Windows 95 i Windows 98 można wykorzystywać w Opusie. Ich mechanizm nie jest jednak w pełni zgodny z rozwiązaniem przyjętym w programie. Dlatego musisz skorzystać z opcji przekształcającej plik z Windows na zrozumiały dla Amigi. Do konwersji przeznaczone jest polecenie o nazwie Convert Theme. W najprostszy sposób można go użyć w oknie przeznaczonym do uruchamiania poleceń AmigaDOS, czyli wybierając opcję Wykonaj polecenie z menu górnego Opus. Zamiast tego, możesz również nacisnąć kombinację klawiszy PRAWA AMIGA oraz E. Pamiętaj, aby nazwę polecenia ConvertTheme rozpocząć znakiem +, czyli razem powinno wyglądać to tak: +ConvertTheme. Jeśli masz zamiar przekształcać wiele plików zawierających tematy Windows, najlepiej stwórz odpowiednią opcje w menu użytkownika lub przycisk, który będzie uruchamiał polecenie ConvertTheme. Pozwoli Ci to na wygodniejszą i szybszą pracę. Bezpośrednim skutkiem użycia polecenia jest wyświetlenie okna, w którym możesz wybrać plik z systemu Windows zawierający ustawienia tematu. Będzie on miał rozszerzenie.theme. Po wybraniu pozycji na liście, skorzystaj z przycisku OK. Na ekranie pojawi się kolejne okno, tym razem przeznaczone do wybrania nazwy pliku zawierającego temat zgodny ze standardami Opusa. Najpierw jednak wybierz przycisk oznaczony jako Wolumeny (ang. Volumes ), a następnie pozycję D5THEMES:. Następnie w ramce Plik wpisz nazwę Twojego tematu. Może być to dowolny tekst, niekoniecznie zgodny z oryginalną nazwą pliku. Po zakończeniu tych zabiegów wybierz przycisk OK. Teraz możesz już załadować przekształcony temat korzystając z opisanej wcześniej opcji Load Theme. Zwróć uwagę, że polecenie ConvertTheme nie powoduje skopiowania na dysk plików zawierających grafikę oraz dźwięk związanych z tematem. Jeśli będą potrzebne, Opus zażąda włożenia dyskietki lub płyty CD albo po prostu nie załaduje potrzebnych danych. Aby tego uniknąć wystarczy, że po przekształceniu i załadowaniu tematu użyjesz opcji Build Theme. Skopiuje ona odpowiednie pliki na dysk, podobnie jak przy tworzeniu własnych tematów. 150

151 KORZYSTANIE Z PULPITU Pulpit Opusa może być wykorzystany jako miejsce tymczasowego przechowywania danych. Możesz na niego przenieść dowolny plik lub katalog. Aby jednak było to możliwe, powinieneś wybrać opcję Środowisko (ang. Environment ) z menu Ustawienia. Pojawi się okno, które z lewej strony zaopatrzone będzie w listę napisów. Znajdź na niej napis Pulpit (ang. Desktop ), a potem najedź na niego wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz. W ten sposób wyświetlisz odpowiednią stronę ustawień: W dolnej części okna odszukaj znacznik opisany jako Menu aktywne (ang. Popup Enabled ). Jeżeli nie będzie zakreślony, najedź na niego wskaźnikiem i naciśnij lewy klawisz myszki. Spowoduje to włączenie specjalnego menu, które pozwoli dokonać operacji kopiowania lub przenoszenia danych na pulpit. Upewnij się, że na przycisku cyklicznym umieszczonym poniżej znajduje się napis Żadne (ang. None ). W przeciwnym razie wybierz kilkakrotnie przycisk, aż napis pojawi się na nim. Następnie skorzystaj z przycisku Użyj lub Zapisz, które znajdują się w dolnej części okna. Aby zobaczyć jak działają wybrane ustawienia, otwórz nowy lister i najedź wskaźnikiem myszki na dowolną pozycję. Następnie przesuń ją za pomocą wskaźnika myszki i wrzuć w puste miejsce na pulpicie. Możesz tak postąpić niezależnie od tego, czy lister wyświetla nazwy czy ikony obsługa jest identyczna. Na skutek Twojego działania pojawi się dodatkowe menu, które zawiera opcje: Wyjmij (ang. Create leftout ), Skopiuj na pulpit (ang. Copy to Desktop ), Przenieś na pulpit (ang. Move to Desktop ) oraz Poniechaj (ang. Cancel ). Ich funkcje są zgodne z oznaczeniami. Po przeniesieniu pliku lub katalogu, jego ikona automatycznie pojawi się na pulpicie. Nie musisz w żaden sposób zapamiętywać jej położenia, zostanie to wykonane automatycznie. 151

152 Jeśli natomiast będziesz chciał usunąć ikonę z pulpitu, skorzystaj z opcji Skasuj, która znajduje się w menu o nazwie Ikonki. W takiej sytuacji, zwróć uwagę na to, czy posiadasz kopię kasowanych danych. Opus przed wykonaniem operacji kasowania wyświetli okno ostrzegawcze, z prośbą o potwierdzenie. Omówiony sposób przenoszenia danych na pulpit jest uniwersalny, Jednak w przypadku większych ilości plików, może być niewygodny. Dlatego ustawienia środowiska Opusa pozwalają na rezygnację z menu. Przeznaczony jest do tego omawiany wcześniej przycisk cykliczny o nazwie Działanie (ang. Default Action ). Pozwala zdecydować, jaka czynność ma być wykonana automatycznie z danymi wrzuconymi" na pulpit. Jeśli na przycisku znajduje się napis Żadne (ang. None ), wówczas program za każdym razem będzie wyświetlał menu. Dalsze możliwe napisy na przycisku pokrywają się z opcjami menu. Jeżeli wybierzesz opcję inną niż Żadne, Opus zamiast wyświetlić menu wykona czynność, na którą wskazuje napis. Istnieje jeszcze jeden sposób kopiowania danych na pulpit. Aby z niego skorzystać musisz mieć ustawioną dodatkową opcję w ustawieniach środowiska. W tym celu wywołaj ponownie okno Środowisko, a z listy wybierz napis Opcje listera. Teraz znajdź napis Menu ruchome akt. dla listy plików. Jeśli znacznik umieszczony po lewej stronie nie jest zakreślony, najedź na niego wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz. Potem wybierz przycisk Użyj lub Zapisz. Spowoduje to wyświetlanie menu aktywnego dla każdej pozycji listera po najechaniu na tę pozycję i przytrzymaniu prawego klawisza myszki. Pamiętaj, że lister musi się znajdować się w trybie wyświetlania zawartości jako listy nazw, a nie ikon. GRAFIKA PODCZAS STARTU SYSTEMU Opus może wyświetlać grafikę podczas startu systemu. Aby to spowodować wystarczy, że wykonasz poniższe czynności: 1 Otwórz nowy lister i znajdź w nim urządzenie systemowe o nazwie DOpus5:. Po wyświetleniu zawartości - znajdź pozycję (katalog) o nazwie WBStartup. Najedź na nią wskaźnikiem i dwukrotnie szybko naciśnij lewy klawisz myszki. Pojawią się dwie pozycje - Opus5_Startup oraz Opus5_Startup.info. 152

153 2 Najedź wskaźnikiem myszki na Opus5_Startup.info i tak jak poprzednio dwa razy szybko naciśnij lewy klawisz. Powinno pojawić się okno Informacje. Znajdź w nim przycisk oznaczony jako Nowy - znajduje się po lewej stronie okna. Na liście o nazwie Parametry: powinien pojawić się niebieski pasek. 3 Teraz najedź wskaźnikiem myszki na ramkę umieszczoną na samym dole okna (nad przyciskiem Poniechaj ) i naciśnij raz lewy klawisz. W ramce powinien pojawić się kursor (czyli mały pomarańczowy kwadrat). 4 Wpisz: STARTUP_PIC= i dalej pełną ścieżkę dostępu do pliku zawierającego grafikę, np. STARTUP_PIC=Work:Obrazki/Amiga.IFF. 5 Naciśnij klawisz ENTER, a następnie wybierz przycisk Zapisz. Odtąd Twój Opus będzie wyświetlał wskazaną grafikę podczas uruchamiania. Może się to podobać szczególnie w sytuacji, gdy Twój system uruchamia się dłuższą chwilę. USTAWIENIA PULPITU Pulpit Opusa zawiera bardzo wiele udogodnień. Większość z nich możesz kontrolować za pomocą ustawień znajdujących się w oknie Środowisko (ang. Environment ). Za ich pomocą możesz łatwo dostosować działanie pulpitu do swoich potrzeb. Część tych ustawień już omówiliśmy, opiszemy teraz pozostałe możliwości. 153

154 Ustawienia ikonifikacji Opusa Opus po ikonifikacji jest przedstawiony na ekranie jako sama listwa tytułowa okna. Domyślnie znajduje się na niej aktualna data oraz godzina. Możesz spowodować, że informacje te nie będą wyświetlane. W tym celu na liście okna Środowisko wybierz pozycję Ikonifikacja. Zobaczysz stronę o takim samym tytule. Wyłącz znacznik o nazwie Zegarek. Zikonifikowany Opus może w ogolę nie być pokazywany. Za tę funkcję odpowiada znacznik o nazwie Klawisze wywołujące. Jego wybranie spowoduje, że powrót ze stanu zikonifikowanego nastąpi po naciśnięciu kombinacji klawiszy wpisanej w ramce znajdującej się poniżej, o nazwie Wywołanie. Pamiętaj, że klawisze specjalne, takie jak ALT, DEL czy HELP, mają także przyporządkowane swoje nazwy, choć nie są z nimi powiązane żadne litery. Kolejną możliwością jest przedstawienie zikonifikowanego Opusa jako tzw. app-ikony lub pozycji app-menu. Opcja pierwsza polega na klasycznym wyświetleniu ikony Opusa na pulpucie Workbencha. App-menu to funkcja, dzięki której zikonifikowany Opus znajdzie się w menu górnym Workbencha o nazwie Narzędzia. Jego nazwa zostanie wyświetlona jako kolejna pozycja tego menu, domyślnie zaraz za funkcją Wznów WB. Wtedy zamiast wybierać ikonę Opusa na Workbenchu, należy wybrać opcję Directory Opus 5, co pozwoli wrócić do pracy z programem. Aby skorzystać z tej możliwości musisz włączyć znaczniki o nazwie AppIcon (tylko z WB) lub AppMenu (tylko z WB). Oczywiście korzystanie z obu funkcji będzie możliwe tylko wtedy, gdy jednocześnie z Opusem będzie uruchomiony Workbench. W przeciwnym razie zarówno ikona, jak i opcja menu nie będą mogły zostać wyświetlone. Jeżeli uruchamiasz Opusa na Workbenchu, opcje tę będą od razu działać prawidłowo. W przypadku, gdy Opus zastępuje Twojego Workbencha, ten drugi domyślnie nie jest uruchamiany, dlatego musisz go wywołać za pośrednictwem samego Opusa. Możesz to zrobić na przykład za pomocą wpisania polecenia LOADWB_OLD w oknie Wykonaj polecenie. Zwróć uwagę, że jeśli Opus uruchomiony jest na ekranie Workbencha, oba pulpity znajdą się jeden na drugim - na tym samym ekranie. Dlatego po wyświetleniu Workbencha, Opus może być nim zasłonięty. Wybierz wtedy opcję Okno WB jako tło z 154

155 menu górnego o nazwie Workbench i zmniejsz powstałe w ten sposób okno. Uzyskasz dostęp do pulpitu Opusa. Podobnie możesz również zrobić podczas pracy w Opusie. Jeśli wybierzesz opcję Okno Opusa jako tło z menu górnego Opus - sytuacja będzie analogiczna, lecz dotyczyć będzie oczywiście pulpitu Opusa. Reasumując, jeśli wykonasz obie omówione operacje, będziesz mieć uruchomione oba niezależne pulpity, każdy w oddzielnym oknie - o nazwach Workbench i Directory Opus. Funkcja ta może być niekiedy wygodna, choć pamiętaj, że zabiera większą ilość pamięci. Ponadto Opusa zawsze wyłączysz później bez przeszkód, natomiast Workbench może nie pozwolić na zakończenie swojej pracy ze względu na pracujące w tle programy. USTAWIENIA LOKALIZACJI Lokalizacja to inaczej ustawienia języka używanego przez system operacyjny i uruchamiane programy. Większość funkcji z nią związanych dokonujesz za pomocą systemowego programu preferencyjnego o nazwie Locale. Opus oferuje Ci dodatkowe ustawienia na stronie Lokalizacja : Format daty Umożliwia wyświetlenie zegara oraz daty na listwie tytułowej ekranu Opusa. Poniżej napisu Format daty znajdziesz cztery znaczniki pozwalające wybrać różne sposoby wyświetlania. Obok każdego (w nawiasie) widoczna jest przykładowa data przedstawiona sposobem, który uruchamia umieszczony obok znacznik. Dzięki temu od razu wiesz jakie ma działanie dana opcja. Ustawienia różne Opcje opisane zbiorczo jako Ustawienia różne pozwalają decydować o kilku dodatkowych funkcjach programu. Pierwszą jest Zegar 12-godzinny, którego wybranie - wtedy pole będzie zakreślone - spowoduje zamianę sposobu wyświetlania godziny z 24- na 12-godzinny. Jeśli chcesz przywrócić poprzedni format, wyłącz ten znacznik. Możesz także spowodować, aby liczby przedstawiane przez Opusa w listerach lub na listwach tytułowych miały kropki oddzielające wartości tysięcy od setek (np , itd.). Jest to przydatne m.in. przy porównywaniu wielkości plików wyrażonych w bajtach, gdyż rozmiary poszczególnych pozycji są bardziej czytelne. 155

156 Szczególnym ustawieniem jest opcja Używaj substytutów nazw. Jeśli ją wyłączysz, niektóre opisy dat w listerach takie jak Dzisiaj, Wczoraj czy Poniedziałek będą zastępowane konkretnymi datami. Funkcja ta może Ci się użyteczna jeśli chcesz ujednolicić oznaczenia dat w listerach. Ustawienia trybu wyświetlania Opus pozwala ustawiać tryb wyświetlania ekranu, na którym pracuje. Oznacza to, że możesz decydować o takich kwestiach jak rozdzielczość ekranu czy ilość dostępnych kolorów. Sytuacja jest najbardziej klarowna, gdy uruchomiłeś Opusa na ekranie Workbencha. Jest to również domyślna sytuacja, jeśli Opus jest zainstalowany tak, by w pełni zastąpił Workbencha. Wówczas większość ustawień znajdujących się na stronie Tryb wyświetlania, jest niedostępna, a parametry ekranu można kontrolować za pomocą programu ScreenMode, który znajduje się w katalogu Prefs na dysku systemowym. Aktywna jest tylko lista zawierająca nazwy aktualnie dostępnych trybów wyświetlania. Znajdziesz na niej dwie specjalne pozycje: Workbench:Użyj oraz Workbench:Powiel. Wybranie pierwszej z nich powoduje wyświetlanie Opusa na ekranie Workbencha. Druga działa w ten sposób, że program zostanie uruchomiony na oddzielnym ekranie o analogicznych parametrach do Workbencha. Każde inne ustawienie spowoduje wyświetlenie Opusa na jego własnym ekranie w wybranym trybie wyświetlania. Pozostałe ustawienia strony Tryb wyświetlania są identyczne z funkcjami systemowych preferencji ScreenMode. Ramki o nazwie Szerokość i Wysokość pozwalają wpisywać własne rozmiary ekranu. Może być to przydatne, gdy standardowe tryby wyświetlania nie odpowiadają Twoim potrzebom. Pamiętaj, że jeśli chcesz wpisać nietypowe wartości, musisz wyłączyć znaczniki opisane jako Standard. Nieco niżej znajdziesz suwak Kolory. Za jego pomocą możesz ustawić ilość kolorów możliwych do wyświetlenia na ekranie. Nieznanym na Workbenchu ustawieniem jest ramka Czcionka. Znajdujący się obok niej przycisk uruchomi okno wyboru kroju czcionki, która stanie się domyślnym krojem używanym przez ekran Opusa. Opcja ta działa tylko wtedy, gdy program jest uruchomiony na własnym ekranie, w przeciwnym razie czcionki są uzależnione od ustawień systemowego programu preferencji Font. 156

157 Ustawienia palety kolorów (strona Paleta ) Opus pozostawia pod kontrolą do szesnastu kolorów z palety barw aktualnego ekranu. Pierwsze cztery oraz ostatnie cztery kolory są używane przez system operacyjny do wyświetlania takich elementów jak okna, ramki i przyciski. System nie ustawia jednak żadnych z góry określonych kolorów, poza pierwszymi czterema lub ośmioma. To, że na ekranie widać różnokolorowe elementy jest zasługą uruchomionych programów, które przydzielają sobie same odpowiednie kolory w miarę potrzeb podczas pracy. Za pomocą Opusa możesz samodzielnie ustawić potrzebne Ci kolory na stałe. Wówczas będziesz zawsze pewien, że ekran będzie używał określonego koloru do wyświetlenia wybranych elementów. Pamiętaj jednak, że Twoje własne kolory będziesz mógł określić tylko wtedy, gdy uruchomisz Opusa na ekranie w przynajmniej szesnastu kolorach. Może także zdarzyć się sytuacja, w której za pomocą ustawień palety nie będziesz mógł wybrać żadnego koloru. Oznacza to, że uruchomiłeś programy, które cały czas używają wszystkich kolorów z dostępnej palety barw. Siłą rzeczy żaden kolor nie pozostaje wtedy wolny. W takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest wyłączenie zbędnych programów lub zwiększenie ilości kolorów na ekranie przez wybór innego trybu wyświetlania. Jeżeli Opus nie będzie miał możliwości przydzielenia kolorów bez szkody dla innych programów, może spowodować to niepożądane skutki w wyświetlaniu niektórych elementów. Jeżeli korzystasz z większej ilości kolorów niż 256 (8-bitów), zwykle nie ma konieczności ustawiania własnych. Dotyczy to przede wszystkim posiadaczy kart graficznych, które pozwalają ustawić tryb o ilości kolorów 32 tys. (15-bitów), 65 tys. (16- bitów) lub 16,7 mln (24-bity). 157

158 Ustawienia różne W innych programach niż Opus zdarza się, że jeśli chcesz skorzystać z przycisku lub innego pola znajdującego się w oknie, musisz wcześniej je uaktywnić. W tym celu trzeba najechać wskaźnikiem na wybraną opcję i dwa razy nacisnąć lewy klawisz. Za pierwszym razem okno staje się aktywne, a dopiero za drugim uruchamiasz opcję. W Opusie istnieje możliwość uaktywniania przycisków znajdujących się w panelach lub Menu Start bez wcześniejszego uaktywniania okna. Możesz jednak przywrócić standardową sytuację. W tym celu musisz wyłączyć znacznik opisany jako Przyciski myszki zawsze aktywne. Znajdziesz go na stronie Różne. Inne ustawienia tej strony pozwalają spowodować, aby Opus nie prosił o potwierdzenie chęci wyłączenia go. Taką sytuację możesz spowodować przez wybranie (czyli zakreślenie) znacznika o nazwie Kończ pracę bez potwierdzania. Możesz uruchomić specjalny sposób poszukiwania plików za pomocą listera. Jeśli wyświetlisz katalog zawierający dużą ilość plików, może być Ci trudno znaleźć właściwą pozycję. Wówczas naciśnij na klawiaturze klawisz z literą, od której rozpoczyna się poszukiwana nazwa. Spowodujesz przewinięcie zawartości listera do pierwszej pozycji rozpoczynającej się od tej litery. Tak jest znacznie łatwiej. Możesz jednak jeszcze bardziej usprawnić swoją pracę. Wybierając na stronie Różne znacznik Wybieranie plików z klawiatury otworzysz sobie możliwość wpisywania dowolnej ilości liter, od których rozpoczyna się nazwa pliku. Zawartość listera będzie przewijana do pierwszej pozycji zawierającej wpisaną nazwę lub jej fragment. W podobny sposób możesz wyświetlać nazwy katalogów, musisz jednak jednocześnie trzymać klawisz SHIFT. Kolejną możliwością, standardowo włączoną jest Rozpoznawanie typów plików. Opcja ta musi być aktywna jeśli chcesz, aby program pokazywał okno pozwalające znajdować opisy typów plików odpowiadające nowym, nieznanym danym. W przeciwnym razie zostanie jedynie wyświetlona zawartość pliku. Mechanizm rozpoznawania danych przez Opusa omówiliśmy w rozdziale Typy plików. Dzięki ustawieniom Różne możesz również przyspieszyć nieco wyświetlanie okien Opusa. Pozwala na to znacznik o nazwie Thin Gadget Borders. Jego funkcja polega na tym, że wyświetla wszystkie przyciski używając cienkich ramek. Pozwala do niejednokrotnie przyspieszyć wyświetlanie okien, co może być ważne, jeśli nie posiadasz karty graficznej, a chcesz używać ekranu z większą ilością kolorów (np. 128). 158

159 Kolejne opcje to ustawienia szybkości wyświetlania pod-menu. Masz możliwość podania czasu opóźnienia w jednostkach odpowiadających pięćdziesiątym częściom sekundy. Pod-menu pojawi się po tym czasie. Odpowiednią liczbę pozwala wpisać ramka opisana jako Popup Delay. Możesz również ustawić maksymalną ilość pozycji menu związanego z plikami i katalogami w obrębie listera. Chodzi o opcje, które zostaną dodane po wybraniu funkcji Otwórz używając. Do tego celu służy ramka o nazwie Maximum 'Open With' Entries. Najciekawszym ustawieniem strony Różne jest możliwość wybierania, jakie napisy mają pojawić się na listwie tytułowej Opusa. Do ich wybierania przeznaczona jest ramka znajdująca się w dolnej części okna - Custom Screen Title. Na listwie tytułowej pojawi się tekst, który w niej wpiszesz. Do tekstu możesz wstawiać różne wartości, jak np. rozmiar wolnej pamięci czy wersję Twojego systemu operacyjnego. Służy do tego mały przycisk, który znajduje się obok ramki, po lewej stronie. Aby umieścić na listwie odpowiednią wartość należy podać tzw. znaki specjalne, czyli litery lub ich kombinacje odpowiadające konkretnym informacjom. Gdy wybierzesz przycisk widoczny obok ramki Custom Screen Title, na ekranie pojawi się okno, w którym wyświetlony zostanie opis znaków specjalnych (czyli kodów), jak na następnej ilustracji: Po lewej stronie widać listę znaków, a po prawej ich objaśnienia. Jeśli wybierzesz dowolną pozycję, a potem skorzystasz z przycisku Ok, znak zostanie automatycznie wstawiony w ramce tam, gdzie znajduje się kursor. Możesz wstawiać wiele kodów i tym razem nie muszą być one oddzielone znakiem SPACJI, choć Opus domyślnie wstawia odstęp po wybraniu każdego znaku. Wśród wielu możliwości ciekawostką jest możliwość przedstawiania faz księżyca (opcja %pm ). 159

160 Możesz także stosować dodatkowe znaki wpływające na styl wyświetlania ilości pamięci, które nie są ujęte w widocznym oknie. Pamiętaj, że w tym przypadku ważna jest pisownia małymi lub WIELKIMI literami. Do dyspozycji masz następujące możliwości: k - ilość pamięci będzie pokazywana w kilobajtach, zamiast w bajtach, a część ułamkowa będzie pomijana, na przykład: %ffk K - ilość pamięci będzie pokazywana w kilobajtach, zamiast w bajtach, natomiast część ułamkowa zostanie przedstawiona w zaokrągleniu do jednego miejsca po przecinku, na przykład: %fmk m - ilość pamięci będzie pokazywana w megabajtach, zamiast w bajtach, bez części ułamkowej, na przykład: %ffm M - ilość pamięci będzie pokazywana w megabajtach, zamiast w bajtach, część ułamkowa zostanie przedstawiona w zaokrągleniu do jednego miejsca po przecinku, na przykład: %fmm S - inteligentny sposób przedstawiania pamięci, w zależności od jej ilości pokazywana będzie automatycznie w bajtach, kilobajtach lub megabajtach, a część ułamkowa w zaokrągleniu do jednego miejsca po przecinku s jak wyżej, lecz część ułamkowa zostanie odrzucona % - program będzie pokazywał, jaki procent pamięci jest wolny %cs pokazuje ilość wolnej pamięci na karcie graficznej pracującej pod kontrolą pakietu Picasso96 lub CyberGraphX. KLAWISZE WYWOŁUJĄCE Opusa możesz obsługiwać nie tylko myszką. Wszystkie jego funkcje działają za pomocą klawiatury. Być może zauważyłeś, że niektóre litery w wyrazach stanowiących opis przycisków są podkreślone. Wybranie klawiszy z takimi literami powoduje efekt identyczny jak wybranie przycisku za pomocą myszki. W podobny sposób możesz obsługiwać menu. Po prawej stronie nazwy każdej opcji znajdziesz literę oraz stylizowany znak A. Oznacza to, że jeżeli naciśniesz klawisz PRAWA AMIGA oraz tę literę, osiągniesz taki sam efekt, jak wybranie danej pozycji menu. 160

161 Program pozwala także na dodawanie własnych funkcji uruchamianych za pomocą klawiszy lub ich kombinacji. Nic nie stoi na przeszkodzie abyś używał kombinacji klawiszy zamiast np. paneli przycisków. Do zarządzania ustawieniami takich funkcji przeznaczone jest specjalne okno, które pojawia się po wybraniu opcji Klawisze wywołujące z menu górnego Ustawienia. Główną część okna zajmuje lista funkcji przypisanych do kombinacji klawiszy. Napisy po lewej stronie to nazwy nadawane przez użytkownika, natomiast napisy po prawej są kombinacjami klawiszy, które odpowiadają przypisanym nazwom. W połączeniu nazywane są klawiszami wywołującymi lub skrótami klawiaturowymi. Kombinacje klawiszy mogą być globalne albo lokalne. Do pierwszych możesz mieć dostęp nie tylko pod Opusem, lecz w całym systemie operacyjnym. Drugie działają tylko wtedy, gdy aktywnym programem jest Opus. Do ustawiania charakteru kombinacji przeznaczony jest znacznik umieszczony w dolnej części okna, opisany jako Wywołanie globalne. Aby był aktywny na liście najpierw musi zostać wybrana pozycja. Edycja istniejących klawiszy wywołujących Klawisze wywołujące mają przypisane określone funkcje. Jeśli na widocznej liście masz zdefiniowane kombinacje, możesz zmieniać ustawienia poszczególnych pozycji. Wystarczy najechać na nazwę wskaźnikiem myszki i dwukrotnie szybko nacisnąć lewy klawisz. Spowoduje to uruchomienie edytora funkcji, którego obsługa jest szczegółowo opisana w rozdziałach Typy plików oraz Opus i AmigaDOS. 161

162 Tworzenie nowych klawiszy wywołujących Aby utworzyć własną kombinację klawiszy i przypisać do niej funkcję, musisz wybrać przycisk Dodaj, a potem wpisać nazwę w ramce umieszczonej pod listą Elementy. Następnie naciśnij klawisz ENTER, a okno edytora funkcji zostanie otwarte automatycznie. Za jego pomocą definiujesz zarówno kombinację klawiszy, jak i funkcję do wykonania. Zwróć uwagę, że nie musisz pamiętać wyrazów, które zastępują klawisze specjalne takie jak SHIFT, HELP, ALT itp. Wystarczy, że naciśniesz konkretny klawisz, podczas gdy w ramce będzie znajdował się kursor. Odpowiednie określenie zostanie wstawione automatyczne. Zarządzanie utworzonymi wywołaniami Do zarządzania kombinacjami przeznaczone są przyciski umieszczone poniżej przycisku Dodaj. Są one następujące: Wstaw - wywołuje efekt podobny jak opcja Dodaj, tyle że wstawia nową pozycję przed aktualnie zaznaczoną na liście, a nie na jej końcu Powiel - tworzy dokładną kopię zaznaczonej pozycji wraz z ustawieniami okna Edycja funkcji. Kopia jest umieszczana na końcu listy. Skasuj jego działanie polega na usunięciu z listy zaznaczonej pozycji. Edytuj - wywołuje taki sam efekt jak dwuklik na pozycji. Aby użyć przycisku Edytuj musisz najpierw zaznaczyć na liście interesującą Cię pozycję. Okno Klawisze wywołujące jest także wyposażone we własne menu górne. Dostępne w nim opcje są typowymi funkcjami, które umieszczone są w wielu programach dla Amigi. Menu zawiera następujące pozycje: Menu Projekt Nowy - po wywołaniu tej opcji ustawienia wszystkich klawiszy zostaną usunięte. Wcześniej jednak zwykle pojawi się okno z następującą informacją: 162

163 Aktualne przypisanie klawiszy ("hotkeys") zostało zmienione. Czy chcesz je zapisać? Możesz wybrać przycisk Zapisz, aby zapisać aktualne ustawienia na dysku albo Skasuj, aby je usunąć. Jak zwykle aby zrezygnować wybierz funkcję Poniechaj Otwórz - pozwala załadować ustawienia klawiszy z dysku. Możesz bowiem zapisywać całe ustawienia w wielu plikach i wymieniać je w razie potrzeby. Zapisz oraz Zapisz jako obie pozycje umożliwiają zapisywanie ustawień klawiszy w formie pliku na dysku. Dzięki Zapisz jako możesz za każdym razem zdecydować o nazwie pliku, Zapisz powoduje natomiast zapisanie ustawień w tym pliku, z którego je załadowano. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy chcesz zapisać nowe ustawienia, które jeszcze nie zostały zapamiętane na dysku. Wtedy działanie obu funkcji będzie identyczne. Skończ - pozwala wyłączyć okno Klawisze wywołujące. Menu Edycja Ustawienia standardowe daje możliwość przywrócenia domyślnych ustawień wybranych przez autorów Opusa. Funkcja ta może być przydatna, np. gdy popełniłeś błąd przy obsłudze programu i nie wiesz jak odwrócić działanie. Po załadowaniu ustawień standardowych możesz mieć pewność, że wszystkie funkcje będą działać prawidłowo, choć możliwe, że będziesz chciał na nowo zmodyfikować niektóre opcje. Ustawienia ostatnio zapisane - pozwala przywrócić ustawienia sprzed ostatnich zmian, które nie zostały jeszcze zapisane na dysku. Anuluj zmiany ustawień zgodnie z nazwą opcja ta anuluje wszystkie wprowadzone zmiany. Przywraca taki stan, jaki zastałeś po pierwszym uruchomieniu okna Klawisze wywołujące. 163

164 SKRYPTY Opus pozwala przypisać dowolne funkcje różnym zdarzeniom, czyli operacjom, które mogą zostać wykonane, np. włożenie dyskietki do stacji. Umożliwia to okno Skrypty, z którego możesz skorzystać przez wybranie opcji o tej samej nazwie znajdującej się w menu Ustawienia. Okno jakie się pojawi jest bardzo podobne do okna edycji klawiszy wywołujących. Tutaj także główną część zajmuje lista, lecz dotyczy możliwych zdarzeń. Nie możesz zmieniać jej zawartości, gdyż ilość i rodzaj zdarzeń jest ściśle określona przez autorów programu. Masz możliwość natomiast skorzystać z przycisku Edytuj (lub dokonać dwukliku na wybranej pozycji), dzięki czemu będziesz mógł powiązać konkretne funkcje ze zdarzeniem na liście. Na ekranie pojawi się standardowy edytor funkcji, który opisaliśmy szczegółowo w rozdziałach Opus i AmigaDOS oraz Typy plików. Jego obsługa jest analogiczna z tą różnicą, że związany jest z obsługą zdarzeń Opusa. 164

165 PRACA Z IKONAMI 165

166 166

167 Ikony są specjalnym rozwiązaniem przyjętym przez twórców wielu systemów operacyjnych, w tym oczywiście systemu Amigi. Stanowią reprezentację graficzną plików i katalogów znajdujących się na nośnikach danych takich jak dyskietka, dysk twardy czy płyta CD. Pozwalają uruchamiać programy oraz używać wszelkiego rodzaju innych danych. Zawierają także niektóre informacje o rodzaju danych zapisanych na dysku lub określonych funkcjach programów. W trakcie przeglądania zawartości dysków na Workbenchu domyślnie wyświetlane są tylko ikony. Rozwiązanie to przyczynia się do większego porządku na dysku i pozwala użytkownikom mniej zaawansowanym nie przejmować się natłokiem informacji w oknach. W sensie technicznym w systemie Amigi ikony są także plikami, jednak szczególnego rodzaju. Mają znaczenie głównie pomocnicze, choć mogą jednocześnie wpływać znacząco na działanie funkcji programów. Aby jakakolwiek ikona spełniała swoje zadanie, musi zostać połączona z innym plikiem. Może to zostać wykonane na wiele sposobów, dzięki czemu ikony mają bardzo szerokie zastosowanie. Są także niezwykle elastycznym i wygodnym rozwiązaniem. W Opusie ikony nazywane są zdrobniale ikonkami. My jednak chcemy posługiwać się oficjalną terminologią, dlatego będziemy mówić o ikonach. Oczywiście oba określenia są wymienne. Okno Informacje Opus, podobnie jak Workbench, pozwala na edycję danych każdej ikony. Służy do tego nieco zmodyfikowane okno o nazwie Informacje. Wywołujemy je albo tak, jak w Workbenchu: przez zaznaczenie ikony oraz wybranie opcji Informacje z menu Ikonki, albo przez najechanie wskaźnikiem myszki na pozycję zawierają ikonę i wywołanie menu aktywnego. Kiedy już menu znajdzie się na ekranie - możesz z niego wybrać tę samą opcję, czyli Informacje. Wygląd okna informacyjnego będzie różny w zależności od rodzaju (typu) ikony. Najbardziej rozbudowana wersja zostanie wyświetlona w przypadku, gdy ikona będzie typu Narzędzie (ang. Tool ), czyli przeznaczona jest do reprezentowania programów. W innych przypadkach okno Informacje będzie uboższe, ale zawsze zawierać będzie część elementów znanych z ikon Narzędzi. 167

168 Parametry ikony Możesz tak jak na Workbenchu - zmieniać tzw. argumenty ikon, które nazywane są także parametrami lub tooltypami (ang. tooltype). Zawierają określone ustawienia programu, które przekazywane są mu w trakcie uruchamiania przy użyciu ikony. Zwróć uwagę na listę zaznaczoną na ilustracji: Każda pozycja na liście oznacza jeden argument. Jeśli znajduje się w nawiasie, oznacza to, że zostanie zignorowany przez program. Każdy argument może mieć charakter przełącznika, wówczas znaczenie ma tylko to, czy parametr jest włączony czy nie. Jeśli będzie ujęty w nawiasy - spowoduje to wyłączenie danej funkcji programu. Jeśli nie będzie w nawiasach, spowoduje to wybranie określonego ustawienia. Przykładem może być: EDIT. Istnieją jednak także argumenty, które mają konkretną wartość. W takim przypadku wskazują na nią przez znak równości =, na przykład: FILE=RAM:Disk.info. Jak łatwo się domyślić napis przed znakiem równości oznacza nazwę argumentu, a po znaku - jego wartość. Może być ona zarówno liczbowa, jak i tekstowa zależy to od konkretnego argumentu. W ten sposób możesz łatwo rozpoznawać rodzaj tooltypów ikon. Przy wpisywaniu argumentów ikon trzeba zwrócić szczególną uwagę, gdyż jeśli pomylisz nawet jedną cyfrę lub literę, może nie być on uwzględniony. To samo dotyczy wszystkich znaków dodatkowych takich jak np. podkreślenie _. Parametry w większości przypadków nie zawierają także odstępów (znaków SPACJI), co ma związek ze sposobem ich rozpoznawania przez system operacyjny Amigi. Jeśli jednak zdarzy się sytuacja, że wartość danego argumentu zawiera odstęp, należy go zachować. 168

169 Zauważ także, że możesz wygodnie pracować z wieloma oknami Informacje wykorzystując przenoszenie elementów (ang. Drag-and-Drop). Jeżeli otworzysz dwa okna, będziesz mógł łatwo przenosić myszką pozycje pomiędzy ich listami parametrów. Wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem myszki na pozycję zawierającą parametr i naciśniesz lewy klawisz. Następnie (nie puszczając przycisku) przenieś wskaźnik myszki wraz z trzymaną pozycją na listę w drugim oknie. Dzięki temu nie musisz przepisywać zawartości, co jest szczególnie wygodne w przypadku dłuższych i bardziej skomplikowanych argumentów, gdy łatwo o pomyłkę. Komentarz Powyżej listy zawierającej argumenty (parametry) znajduje się ramka, która pozwala odczytywać lub modyfikować komentarz. Może on np. opisywać, do czego przeznaczona jest ikona lub plik, z którym jest związana. Nie ma wpływu na działanie programu. Lokacja Ramka opisana jako Lokacja zawiera ścieżkę dostępu wraz z nazwą programu, na który wskazuje ikona. Oznacza to, że podwójne kliknięcie na ikonie spowoduje uruchomienie tego właśnie programu. Data i czas ostatniej zmiany Okno Informacje podaje również datę i godzinę ostatniej zmiany pliku związanego z ikoną. Informacje te możesz odczytać obok napisu Ostatnia zmiana:, który znajduje się w centrum okna. Atrybuty pliku Możesz też odczytywać i zmieniać atrybuty pliku. Wiedza o tym fakcie przyda Ci się przede wszystkim wtedy, gdy chcesz wykonywać różne operacje AmigaDOS. Szczegółowe informacje o atrybutach znajdziesz w rozdziale pod tytułem Opus i AmigaDOS. 169

170 Lista atrybutów pliku, z którym związana jest ikona znajduje się w prawym górnym rogu okna Informacje. Możesz swobodnie włączać i wyłączać poszczególne atrybuty poprzez najechanie na nazwę jednego z nich wskaźnikiem myszki i naciśnięcie lewego klawisza. Jak zwykle wybrana pozycja zostanie zakreślona po lewej stronie nazwy danego atrybutu. Oznacza to, że dany atrybut jest włączony. Grafika ikony Każda ikona zawiera przede wszystkim grafikę, którą widać w oknach zawartości katalogów, czyli w przypadku Opusa - w listerach. Jest ona wyświetlana w specjalnym polu umieszczonym na lewo od listy atrybutów. Przedstawia dwie grafiki dla każdej ikony. Domyślnie widać grafikę, która jest wyświetlana w oknach od razu po odczytaniu zawartości. Jeśli najedziesz na nią wskaźnikiem myszki i naciśniesz lewy klawisz, zobaczysz jak będzie wyglądała ikona zaznaczona. Wybranie w taki sposób ikony jest analogiczne do podświetlenia nazwy pliku, gdy włączony jest tryb listy nazw. Oczywiście okno Informacje pokazuje tylko wygląd grafiki. Aby korzystać z innych funkcji musisz zaznaczyć ikonę w listerze. Działa to podobnie jak na Workbenchu. Tak samo jak parametry, również grafikę możesz przenosić między poszczególnymi ikonami. Wykonujemy to analogicznie jak poprzednio, lecz musisz przenieść wskaźnik myszki z pola, gdzie widoczna jest grafika do takiego samego pola w drugim oknie. Po wykonaniu tej operacji pojawi się dodatkowe menu, w którym aktywne mogą być opcje Copy Original Image, Copy NewIcons Image oraz Copy Both Images. Funkcje te oznaczają trzy sposoby wstawienia grafiki ikony. Wybranie pierwszego spowoduje skopiowanie obrazu w standardowy sposób, w jaki system operacyjny Amigi zapisuje ikony. Druga opcja oznacza skopiowanie grafiki zapisanej w 170

171 ikonie typu New Icons. Jest to specjalny rodzaj ikon, których grafika może być zapisana obok standardowej, w jednym pliku. Omawiamy to szczegółowo w dalszej części podręcznika. Opcja trzecia to możliwość skopiowania obu grafik. Opus stara się rozpoznać rodzaj ikony i najczęściej do dyspozycji będziesz miał tylko jedną z wymienionych opcji. Należy ją wybrać. Jeśli jednak kopiujesz ikonę, która daje możliwość wybrania każdej opcji wybierz Copy Both Images. Dzięki temu możesz być pewien, że cała grafika ikony zostanie skopiowana. Nie zawsze jest to jednak działanie pożądane, dlatego polecamy Ci lekturę części rozdziału New Icons i Magic WB. Informacje dodatkowe W lewym górnym rogu okna znajdziesz napisy Bloków: oraz Bajtów:. Liczby znajdujące się obok oznaczają rozmiar, które zajmuje na dysku plik związany z ikoną, wyrażony w bajtach lub tzw. blokach. Poniżej umieszczono ramkę opisaną jako Stos:. Pozwala odczytywać i zmieniać rozmiar tzw. stosu, jaki zostanie przydzielony programowi. Oba pojęcia są bezpośrednio związane z AmigaDOS, dlatego więcej na ich temat przeczytaj w rozdziale Opus i AmigaDOS. Program Ramka i przycisk o nazwie Program: zostaną umieszczone w oknie Informacje tylko wówczas, gdy wybrana ikona, będzie typu Projekt lub Dysk. Takie ikony reprezentują produkty działania innych programów. Mówiąc najprościej są to pliki zapisywane przez poszczególne programy, np. teksty, dokumenty czy grafiki. Wybranie przycisku umieszczonego obok napisu Program: spowoduje pokazanie okna wyboru, w którym będziesz mógł określić jaki program ma być połączony z ikoną. Jeżeli chcesz, aby dwuklik na ikonie spowodował automatycznie załadowanie programu, a do niego Twojego pliku, musisz poprzedzić nazwę ścieżką dostępu. W naszym przykładzie na poniższej ilustracji plik LocalePL.guide odczytywany jest przez systemową przeglądarkę MultiView. Przeanalizuj zawartość ramek Lokacja: oraz Program:. 171

172 Przedstawione powyżej możliwości pokrywają się z funkcjami podobnego okna, które można znaleźć na Workbenchu. Teraz zajmiemy się dodatkowymi funkcjami, które ukryte są w kolejnym menu. Nie jest ono od razu widoczne, lecz trzeba je uruchomić. W tym celu najedź wskaźnikiem myszki na grafikę ikony i naciśnij prawy klawisz. Edycja ikony Menu, które pojawi się na ekranie, pozwala na zmianę wyglądu ikony. Jeżeli czujesz w sobie talent grafika, możesz spróbować wprowadzić własne poprawki. Wystarczy, że wybierzesz z menu opcję Edit. Spowoduje to uruchomienie edytora, do którego zostanie automatycznie załadowana Twoja ikona. Domyślnie uruchamiany jest systemowy edytor ikon o nazwie IconEdit. Nie jest on jednak najbardziej wygodny, ani rozbudowany. Dlatego Opus daje możliwość wyboru innego programu. Wiele podobnych edytorów znajdziesz na Aminecie, zaglądając do katalogu gfx, a potem edit. Aby zmienić standardowy program skorzystaj z kolejnej opcji Pick Editor. Spowoduje to pojawienie się okna, gdzie w specjalnej ramce możesz wpisać nazwę programu (najlepiej wraz ze ścieżką dostępu). Dobrym przykładem jest program Iconian. 172

173 Zwróć uwagę, że zgodnie z informacją wyświetloną w oknie, jeżeli korzystasz z systemowego programu IconEdit, zakreślony musi zostać znacznik obok napisu Send AppMessage. Ma to związek z funkcjonowaniem programu. Typ (rodzaj) ikony Omawiane menu pozwala sprawdzić, jakiego typu jest ikona, dla której wyświetliłeś okno Informacje. Typ - czyli rodzaj ikony - określają opcje umieszczone poniżej pierwszej poziomej kreski licząc od góry menu. Obok jednej z opcji zawsze widoczna będzie czarna kropka. Wskazuje ona na rodzaj ikony. Ikona może mieć jeden z następujących typów: Urządzenie Katalog Narzędzie Projekt Śmietnik - przeznaczona dla dysków, - przeznaczona dla katalogów, - reprezentuje programy, - reprezentuje inne dane (np. dokumenty), - używana dla systemowego Kosza. Ramka i nazwa ikony Starsze wersje systemu operacyjnego Amigi (do 3.1) wyświetlają domyślnie ramki wokół grafik znajdujących się na ikonach. Aby się ich pozbyć trzeba skorzystać z dodatkowego oprogramowania. Nowe wersje systemu (3.5, 3.9, 4.0, 4.1) pozwalają włączać lub wyłączać ramki. Opus również został wyposażony w taką możliwość. Możesz to zrobić dla każdej ikony oddzielnie za pomocą opcji Ramka ikonki. Znajdziesz ją w oknie Informacje, gdy najedziesz wskaźnikiem na grafikę ikony (w górnej części okna) i naciśniesz prawy klawisz myszki. Jest możliwe również ustawienie tej funkcji dla wszystkich ikon na raz za pomocą ustawień Środowisko. Omawiamy to szczegółowo pod koniec rozdziału. Podobnie możesz zdecydować o wyłączeniu nazwy ikony. Służy do tego funkcja umieszczona poniżej opcji Ramka ikonki - oznaczona jako Nazwa ikonki. Zwróć uwagę na to, że obie opcje są włączone wówczas, gdy obok napisu znajduje się czarna kropka, a wyłączone - gdy kropki nie ma. Umieszczenie oraz 173

174 usunięcie kropki polega na najechaniu na opcję wskaźnikiem myszki oraz naciśnięciu lewego klawisza. Schemat działania jest podobny jak przy znacznikach. DODAWANIE IKON DO PLIKÓW I KATALOGÓW System operacyjny Amigi domyślnie wyświetla w oknach wyłącznie te pliki i katalogi, które są zaopatrzone w ikony. Jedną z metod uzyskania większego porządku na dysku może być zatem tworzenie ikon tylko dla niektórych danych. Ikona jest normalnym plikiem, możesz ją bez problemu skasować. Plik lub katalog, do którego należała stanie się niewidoczny, przynajmniej w trybie, w którym wyświetlane są tylko ikony. Działa to identycznie zarówno w Opusie, jak i na Workbenchu. Czasem jednak po usunięciu pliku zawierającego ikonę możesz chcieć ją przywrócić. W takiej sytuacji najprostszym sposobem jest wykorzystanie innej ikony zapisanej na dysku. Wymaga to wykonania wielu dodatkowych czynności i nie jest zbyt wygodne. Dlatego Opus posiada narzędzie do automatycznego dodawania ikon do pozycji zaznaczonych w listerze. Znajdziesz je w menu listera, które możesz wywołać przez wybranie przycisku oznaczonego strzałką skierowaną w dół (na linii stanu listera). Najpierw jednak musisz zaznaczyć pozycje, dla których chcesz dodać ikony. Po pojawieniu się menu odszukaj w nim opcję Dodaj ikonkę (ang. Add Icon ). Po jej wybraniu menu zniknie, a dla wszystkich zaznaczonych pozycji zostaną automatycznie utworzone ikony odpowiednich typów. NEW ICONS I MAGIC WB Pakiety New Icons oraz Magic WB to dwa najpopularniejsze na Amidze systemy wyświetlania ikon. Ich instalacja powoduje automatyczną zmianę wyglądu ikon Twoim systemie oraz dostosowanie palety kolorów na ekranie do nowej grafiki. New Icons rozszerza dodatkowo funkcjonalność Workbencha, gdyż umożliwia ustawianie szczegółowych parametrów pokazywania ikon za pomocą programu preferencyjnego zapisanego w katalogu Prefs na dysku systemowym. 174

175 Ikony Magic WB mają charakterystyczny wygląd, inny niż standardowe ikony. Ich sposób zapisu jest jednak typowy dla systemu operacyjnego Amigi. Inaczej sprawa wygląda w przypadku ikon typu New Icons. Pakiet ten stosuje zupełnie nowy mechanizm. Grafika ikon jest dopisywana do oryginalnego pliku ikony, dzięki czemu możliwe jest wyświetlenie zarówno oryginalnego, jak i nowego wyglądu. Opus wykorzystuje te możliwości. Zawiera dodatkowe opcje przy kopiowaniu obrazów zawartych w ikonach, co omawialiśmy wcześniej. Pozwala również ustawiać szereg parametrów nowych ikon. Zostało to opisane w części rozdziału pod tytułem Ustawienia środowiska. W przypadku ikon pakietu Magic WB, ustawiane są specjalne kolory, dzięki którym ikony, a także cały pulpit nabiera nowego wyglądu. Program, jak i dodatkowa płyta CD Directory Opus Plus, zawiera szereg ikon i grafik przeznaczonych do wykorzystania na pulpicie pracującym w systemie barw Magic WB. Aby się o tym przekonać wystarczy porównać wygląd standardowego paska narzędzi listerów z wersją przeznaczoną dla Magic WB. Ikony umieszczone na pasku mogą mieć różny wygląd, lecz nie wpływa to na działanie poszczególnych funkcji. Spójrz na kolejną ilustrację: Opus zawiera narzędzia przeznaczone do kontroli nad ikonami typu New Icons. Zostały umieszczone w menu, które pojawia się po najechaniu wskaźnikiem na grafikę w oknie Informacje i naciśnięciu prawej klawisza myszki. Są widoczne jako cztery opcje na samym dole menu. Standardowo, aktywna jest opcja Pokaż ikonkę NewIcons. Po lewej stronie także czarną kropkę oznaczająca funkcję jako włączoną. Aby ją wyłączyć wystarczy najechać wskaźnikiem na nazwę opcji i nacisnąć lewy klawisz myszki. Wówczas kropka zniknie. W ten sposób można kontrolować obsługę systemu New Icons dla poszczególnych ikon. Funkcje te są dostępne tylko wówczas, gdy w Twoim 175

176 systemie jest zainstalowany pakiet New Icons, a zatem ikony tego rodzaju są odpowiednio rozpoznawane i wyświetlane. Sam pakiet możesz znaleźć na wielu płytach, a także jak zawsze pomocną dłoń podaje Aminet. Wystarczy zajrzeć do katalogu util, a potem wb. W starszych wersjach systemu AmigaOS do instalacji potrzebny jest jeszcze pakiet Class Act, który również jest dostępny na Aminecie pod nazwą ClassAct2Demo.lha (katalog dev, a potem gui, który należy zainstalować jako pierwszy. Jak już wspomnieliśmy, nowe ikony nie zastępują całkowicie standardowych, lecz dopisują do nich własne dane. W efekcie powstają ikony, które mogą być widoczne zarówno jako New Icons, jak i jako zwykłe ikony pulpitu. Plik może jednak zawierać wyłącznie ikonę typu New Icons, bez standardowej. W takiej sytuacji, jeżeli system nie będzie w stanie odnaleźć lub rozpoznać grafiki nowej, wyświetli mały, szary prostokąt. Jest to znak, że musisz zainstalować pakiet New Icons, tak jak to opisaliśmy wyżej. Możesz również wybrać, którą grafikę zapisaną w pliku ikony chcesz wyświetlić na pulpicie. Możliwość kontroli tej funkcji stwarza kolejno umieszczona opcja, oznaczona jako Pokaż oryginalny obrazek. Pozwala ona wyłączyć New Icons i spowodować wyświetlenie oryginalnej grafiki ikony, to znaczy tej, którą zawierała ikona przed zainstalowaniem nowej. Menu daje też możliwość całkowitego usunięcia grafiki z ikony. W tym celu musisz skorzystać z opcji, które zostały umieszczone w menu jako dwie ostatnie. Jedna z nick powoduje usunięcie grafiki wyświetlanej w trybie New Icons, druga standardowej ikony Amigi. APP-IKONY Cechą charakterystyczną systemu operacyjnego Amigi są tzw. app-ikony. Jest to specjalny rodzaj ikon pojawiających się na pulpicie w trakcie pracy niektórych programów. Można więc w uproszczeniu powiedzieć, że są to ikony aplikacji. Na ogół sygnalizują fakt ikonifikacji danego programu, czyli czasowym schowaniu lub uśpieniu programu bez jego wyłączania. Dzięki temu możesz zaoszczędzić czas przeznaczony na ponowne uruchamianie. Innym zastosowaniem app-ikon - wykorzystywanym na przykład przez program Wordworth - jest możliwość łatwiejszego wczytywania plików utworzonych danym programem. Wystarczy, że złapiesz wskaźnikiem myszki ikonę projektu (dokumentu), a następnie przeniesiesz ją na app-ikonę trzymając lewy klawisz myszki. Opus rozwija możliwości działania takich ikon. Opiszemy to dalej. 176

177 Program zawiera kilka możliwości kontroli nad zachowaniem app-ikon. Zostały zgrupowane na stronie zatytułowanej Emulacja WB (ang. WB Emulation ). Aby ją wyświetlić wystarczy że najedziesz wskaźnikiem myszki na taki napis umieszczony na liście po lewej stronie okna Środowisko. Następnie naciśnij lewy klawisz myszki. Strona zawiera cztery znaczniki. Każdy z nich włącza lub wyłącza odpowiednie ustawienie. Masz do wyboru następujące opcje: Wyłączenie wyświetlania app-ikon W tym celu wyłącz znacznik opisany jako Wyświetlaj AppIkonki (ang. Display AppIcons ) Wyłączenie wyświetlania menu Narzędzia Aby to uzyskać postąp analogicznie jak powyżej z funkcją o nazwie Wyświetlaj menu 'Narzędzia' (ang. Show 'Tools' Menu ). Wyświetlanie menu Narzędzia zamiast app-ikon Powoduje to sytuację, w której app-ikony nie są wyświetlane, a zamiast tego Opus dodaje odpowiednie opcje do menu Narzędzia (ang. Tools ). Innymi słowy zamiast ikon w wymienionym menu pojawiają się odpowiednie opcje o analogicznych funkcjach. Służy do tego włączenie znacznika Umieszczaj AppIkonki w menu Narzędzia. 177

178 USTAWIENIA ŚRODOWISKA Pojęcie środowiska Opusa to mówiąc w skrócie wszystkie najważniejsze ustawienia programu. Aby uzyskać możliwość ich modyfikacji musisz wybrać opcję o tej samej nazwie, czyli Środowisko. Jest dostępna w menu górnym Ustawienia. Spowoduje to pojawienie się okna, w którym zgrupowanych jest wiele funkcji. Zwróć uwagę na wąską listę napisów znajdującą się po lewej stronie okna. Teraz interesować nas będą pozycje Emulacja WB, Ikonki oraz Ustawienia ikonek. Wyświetlanie New Icons Najedź wskaźnikiem myszki na napis Ikonki (ang. Icon Display ) i naciśnij lewy klawisz. Spowodujesz pojawienie się strony zawierającej przyciski, za pomocą których możesz zmieniać ustawienia trybu wyświetlania ikon. Strona ta dotyczy przede wszystkim ustawień związanych z pakietem New Icons, o którym mówiliśmy wcześniej. Jeśli nie masz go zainstalowanego, opcje znajdujące się poniżej napisu Ustawienia NewIcons nie będą działać, mimo że mogą być aktywne. Włączenie i wyłączenie New Icons Pierwszy z widocznych znaczników odpowiada za włączenie lub wyłączenie trybu nowych ikon. Jeżeli go wyłączysz, wszystkie ikony tego typu przestaną być prawidłowo wyświetlane. Nie zobaczysz ich grafiki, a jedynie małe, szare kwadraty. 178

179 Tryb pracy dla kart graficznych Ważnym ustawieniem jest znacznik opisany jako RTG Mode. Należy go wybrać w sytuacji, gdy Opus ma pracować na komputerze z zainstalowaną dodatkową kartą graficzną (np. CyberVision 64/3D albo Picasso IV). Rozmazywanie Rozmazywanie (ang. dithering) jest specjalnym sposobem wyświetlania grafiki, który polega na takim ułożeniu punktów na ekranie, aby jak najwierniej odwzorować oryginalnie zastosowane barwy. Funkcja ta jest wykorzystywana głównie w przypadku pracy na ekranie o małej ilości kolorów (np. 16 lub 32). Z reguły im więcej kolorów dostępnych jest na pulpicie, tym mniejsze znaczenie ma technika ditheringu. Inteligentne wyświetlanie New Icons Jak napisaliśmy już wcześniej, ikony typu New Icons mają specjalną budowę. Zawierają grafikę widoczną w trybie nowych ikon oraz standardową - widoczną, gdy pakiet New Icons nie jest zainstalowany. Możesz spowodować, aby Opus wyświetlał nową grafikę TYLKO WTEDY, gdy ikona pozbawiona będzie danych standardowej ikony systemu Amigi. W tym celu trzeba skorzystać z opcji opisanej jako Wyśw. NewIcons tylko w ostateczności. GLOBALNE USTAWIENIA IKON Ustawienia dotyczące pakietu New Icons to tylko część ogólnych ustawień ikon, które oferuje Opus. Pozostałe funkcje dotyczą jednak wszystkich ikon, bez względu na to, jakiego są rodzaju. Etykiety ikon Każda ikona jest wyposażona w etykietę, czyli podpis znajdujący się pod grafiką. Zwykle jest to nazwa pliku, katalogu lub dysku, który dana ikona symbolizuje. Opus pozwala zdecydować o czcionce i kolorze etykiet. Rozróżnia przy tym, czy chodzi o pulpit czy o okna. Możesz więc ustawić inną czcionkę dla etykiet ikon umieszczonych na pulpicie, a zupełnie inną dla etykiet pojawiających się w oknach. Przyciski pozwalające 179

180 wybierać te ustawienia umieszczono na tej samej stronie, co ustawienia New Icons. Mowa o przyciskach umieszczonych poniżej napisu Czcionka i kolor etykiet, opisanych jako Pulpit oraz Okna. Zgodnie z nazwą, pierwszy umożliwia zmianę wyglądu etykiet ikon widocznych na pulpicie Opusa, a drugi ikon wyświetlanych w oknach. Wybranie obu przycisków spowoduje pojawienie się okna wyboru kroju i koloru czcionki, takiego jak poniżej: Okno jest bardzo podobne do tego, w którym wybierasz czcionki używane na Workbenchu. Ma jednak kilka dodatkowych funkcji. W górnej części widoczna jest lista zawierająca nazwy krojów czcionek dostępnych w Twoim systemie. Po prawej stronie umieszczona jest druga lista, wyświetlająca rozmiary wybranych czcionek. Aby wybrać czcionkę najedź na nazwę kroju wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz. Następnie przejdź do listy znajdującej się po prawej stronie i postąp analogicznie z rozmiarem, który Cię interesuje. Po wykonaniu tych czynności w ramce na samym dole okna pojawi się tekst pisany czcionką, którą wybrałeś. Tak będą wyglądały etykiety Twoich ikon. Jeśli wybierzesz kolejną czcionkę lub zmienisz rozmiar, tekst na dole okna zostanie automatycznie zaktualizowany. W środkowej części okna widoczne są kolorowe pola zgrupowane w dwóch rzędach, opisane jako Tekst: i Tło:. Pola umieszczone po prawej stronie pierwszego napisu umożliwiają wybranie koloru czcionki etykiet ikon. Pola znajdujące się poniżej obok oznaczenia Tło: - dotyczą koloru tła, na którym wyświetlane będą etykiety. Aby wybrać kolor należy najechać wskaźnikiem myszki na kolorowe pole i nacisnąć lewy klawisz. Oba rzędy kolorów są od siebie niezależne. 180

181 Domyślnie etykiety ikon widoczne są na przezroczystym tle. Aby to zmienić musisz skorzystać z przycisku cyklicznego znajdującego się niżej, opisanego jako Tryb. Najedź na niego wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz kilka razy, aż pojawi się napis Tekst+tło. Okno pozwala również na wybranie dodatkowych efektów. Możesz spowodować, że etykiety ikon będą posiadały cień lub widoczne będą same kontury wybranej czcionki. Funkcja pierwsza wymaga, aby w polu Tryb ustawić opcję nazwaną Shadow. Aby natomiast ustawić kontur czcionki, w tym samym miejscu wybierz pozycję Outline. Efekty te nie są widoczne na napisie w dolnej części okna, o ich działaniu możesz przekonać się dopiero w oknach Opusa. Po ustawieniu wszystkich interesujących Cię opcji wystarczy, że skorzystasz z przycisku OK, aby potwierdzić swój wybór. Możesz także zrezygnować ze zmian, wybierając opcję Poniechaj (ang. Cancel ). Dalsze możliwości ustawień ikon znajdują się na oddzielnej stronie okna Środowisko. Aby ją wywołać powinieneś najechać wskaźnikiem myszki na napis Ustawienia ikonek (ang. Icon Settings ), który znajdziesz na liście po lewej stronie okna. Gdyby napis był niewidoczny, przewiń zawartość korzystając ze strzałek umieszczonych przy lewym brzegu, powyżej przycisku z napisem Zapisz. Interesująca nas strona wygląda tak jak na ilustracji poniżej: Jak widać dostępna jest lista kilkunastu funkcji. Każdą z nich możesz włączać i wyłączać na podobnej zasadzie, jak opisywane wcześniej znaczniki. Różnicę stanowi fakt, że opcje wyświetlone są w bardziej skondensowanej formie. Aby włączyć wybraną funkcję należy najechać wskaźnikiem na jej nazwę i nacisnąć lewy klawisz myszki. Nazwa zostanie podświetlona i po chwili oznaczona po lewej stronie. Jeżeli dana opcja jest zakreślona, oznacza to, że jest aktywna. 181

182 Buforowanie ikon Opcja Buforuj ikonki (ang. Cache icon images ) przyspiesza wyświetlanie ikon w trybach listera oznaczonych jako Ikonki oraz Ikonki i narzędzia. Jeśli jednak stwierdzisz, że przeszkadza Ci to w pracy, możesz ją wyłączyć. Może się bowiem zdarzyć, że niektóre modyfikacje ikon nie będą od razu uwzględniane. Ustawienie to jest sprawdzane wyłącznie podczas uruchamiania Opusa. Dlatego jeżeli je zmienisz, będziesz musiał wyłączyć Opusa i uruchomić go ponownie, aby zmiana była aktywna. Przekolorowanie ikon Program domyślnie dokonuje operacji tzw. przekolorowania ikon 8-kolorowych. Polega to na zamianie ich barw tak, aby używały pierwszych i ostatnich czterech kolorów palety dostępnej na ekranie. Opcja Przekolorowuj ikonki (ang. Remap icon images ) pozwala to zmienić. Ramki ikon Kolejną ważną funkcją jest Wyświetlaj ramki ikonek (ang. Icon borders on by default ). Powoduje ona włączenie ramek dla WSZYSTKICH ikon. Możesz też kontrolować ramkę każdej ikony oddzielnie. W tym celu użyj menu dostępnego po naciśnięciu prawego klawisza myszki na grafice ikony w oknie Informacje. Omawialiśmy je wcześniej. Jeśli opcja Wyświetlaj ramki ikonek jest niewidoczna, musisz przewinąć zawartość listy przy użyciu przycisków ze strzałkami znajdujących się w dolnym prawym rogu okna Środowisko. Pełna przezroczystość Jeśli zdecydujesz się na wyłączenie ramek ikon, ich wygląd może pozostawiać wiele do życzenia. Tło pozbawione ramki nie zawsze wygląda estetycznie. W takiej sytuacji znacznie lepszy efekt spowoduje ikona pozbawiona również tła. Opus pozwala usunąć takie niewygodne tło za pomocą wybrania opcji Pełna przezroczystość (ang. Borderless icons are fully transparent ). Powoduje ona wyświetlanie ikon bez ramek wraz z ustawieniem systemowego koloru zero przezroczystego na całej ikonie zamiast tylko na brzegach. Przyspiesza to również ładowanie ikon z dysku. Kolor zero to pierwszy dostępny kolor w palecie barw na ekranie i to od niego zależy przezroczystość ikon. 182

183 Wyświetlanie strzałek na skrótach Opus domyślnie wyświetla małą strzałkę na tzw. wyjętych ikonach, to znaczy na tych, które umieściłeś na pulpicie za pomocą opcji Wyjmij z menu górnego Ikonki lub menu dostępnego po najechaniu na ikonę wskaźnikiem myszki i naciśnięciu prawego klawisza. Takie ikony są także nazywane skrótami. Wyświetlanie strzałki możesz kontrolować za pomocą opcji o nazwie Wyśw. strzałkę na wyjętych ikonkach (ang. Show arrow on left-out icons ). Położenie ikon zgodne z Workbenchem Opus zapisuje inaczej niż Workbench informacje o położeniach ikon i okien na pulpicie. Dlatego jeśli będziesz chciał skopiować do innego komputera ikonę zawierającą dane o zapamiętanej pozycji, przyda Ci się opcja o nazwie Położenie ikonek zgodne z WB (ang. Use Workbench icon positions ). Dzięki temu program zapisze w ikonach informacje o ich położeniu w sposób rozpoznawany przez Workbencha. W efekcie ikona wyświetli się w odpowiednim miejscu niezależnie od tego na jakim pulpicie ją użyjesz. Dzielenie długich nazw Jest dostępna również funkcja dzielenia długich nazw ikon na kilka linii tekstu. Ułatwia to ułożenie na pulpicie, jest to także w wielu przypadkach bardziej estetyczne rozwiązanie. Aby długie nazwy były dzielone, powinieneś skorzystać z opcji Dziel długie nazwy (ang. Force split of long labels ). Po jej włączeniu w sytuacji, gdy nazwa ikony zajmie więcej niż 1,5 raza jej szerokości, zostanie podzielona na kilka linii. Nazwy dzielone są w miejscach odstępów, znaków przestankowych lub wielkich liter. Jeżeli nazwa nie będzie zawierać takich znaków, nie zostanie podzielona. Ikony bez etykiet Opcja Ikonki bez nazw (ang. Allow icons with no labels ) pozwala używać ikon całkowicie pozbawionych etykiet. 183

184 Przechwytywanie wywołania programu More Ikony związane z plikami zawierającymi tekst z reguły wywołują przeglądarkę tekstu, bardzo często jest to program o nazwie More. Możesz oczywiście skorzystać z innego programu. W tym celu normalnie musiałbyś ręcznie zmienić wpis w polu Program znajdującym się w oknie Informacje każdej ikony. Jednak dzięki opcji oznaczonej jako Przechwytuj wywoł. programu 'More', Opus zamiast załadować More uruchomi własną przeglądarkę tekstu. Jest ona dużo bardziej rozbudowana i wygodna w obsłudze, omówiliśmy ją w rozdziale Dane tekstowe. Przenoszenie ikon Opus zawiera dwie możliwości prezentacji ikon w trakcie ich przenoszenia za pomocą wskaźnika myszki. Jest to nazywane tzw. przerysowywaniem. Za włączenie lub wyłączenie dostępnych funkcji odpowiada opcja Quick icon dragging. Jeżeli będzie aktywna, przerysowywanie ikon zajmie nieco więcej czasu, ale ikona wygląda lepiej w czasie jej przenoszenia. Ma to szczególne znaczenie jeśli używasz wolniejszej Amigi i zauważyłeś zwolnienia w pracy. W takiej sytuacji wyłącz omawianą opcję, a program zacznie używać metody szybszej. Przewijanie okien Starsze wersje Workbencha domyślnie nie przewijają zawartości okien wyświetlających ikony w sposób płynny, lecz następuje to skokowo. Zawartość okna zostaje odświeżona dopiero, gdy przesuniesz pasek przewijania. Podobnie zachowuje się domyślnie Opus. Autorzy programu stworzyli jednak możliwość płynnego przewijania zawartości listera znajdującego się w trybie Ikonki lub Ikonki i narzędzia. Do aktywacji tej możliwości przeznaczona jest opcja o nazwie Real-time icon scrolling. Pamiętaj, że w zależności od szybkości Twojej Amigi, może to znacznie spowolnić wyświetlanie ikon. Usuwanie pozycji ikon Jak wspomnieliśmy wcześniej, Opus zapisuje informacje o położeniach ikon w inny sposób niż Workbench. Użycie opcji oznaczonej jako Usuń położenie ikonek DOpusa lub Usuwanie pozycji ikonek (ang. Remove Opus icon positions ) spowoduje 184

185 skasowanie własnych informacji o położeniu ikony. Zwróć uwagę na to, że ze względu na różnicę w zapisie danych, jeśli utrwaliłeś wcześniej położenie ikony na Workbenchu, informacje te nie zostaną utracone, lecz Opus nie będzie z nich korzystał. Specjalne kopiowanie ikon Program w wersji 5.5 posiadał specyficzną metodę kopiowania ikon, która pozwalała osiągnąć zgodność z wieloma innymi, również starszymi programami. Mechanizm ten może czasem powodować niepożądane efekty, dlatego w wersji Magellan II (czyli 5.8) możesz go zmienić. W tym celu skorzystaj z opcji o nazwie Kopiowanie ikonek (ang. Smart icon copying ). Automatyczne wykonywanie operacji na ikonach Przy używaniu różnych funkcji w listerach ustawionych w trybie nazw (czyli Lista plików ), może się zdarzyć, że pominiesz pliki zawierające ikony. Aby zapobiec takiej możliwości masz możliwość automatycznego wykonywania wszystkich operacji także na ikonach. Wystarczy, że wybierzesz opcję Wykonuj operacje także na ikonkach, a program będzie tego pilnował. Automatyczne zaznaczanie ikon Ta funkcja działa podobnie do poprzedniej, lecz dotyczy samej operacji zaznaczania plików w listerze ustawionym w trybie nazw. Jeżeli włączysz opcję Zaznaczaj ikonki automatycznie, po zaznaczeniu pozycji w listerze Opus samoczynnie znajdzie odpowiadający plik ikony i zostanie on również zaznaczony. Dzięki temu nie musisz ręcznie sprawdzać, czy wszystkie ikony zostały wybrane. IKONY DOMYŚLNE System operacyjny Amigi udostępnia wiele interesujących funkcji dotyczących ikon. Wśród nich warto wyróżnić możliwość definiowania tzw. ikon domyślnych (ang. default icons ). Dzięki nim żadna pozycja na dysku nie pozostanie bez swojej reprezentacji graficznej, nawet jeśli nie posiada zapisanej ikony. System wyświetli ikonę domyślną, czyli zapisaną wcześniej jako wzór dla danego rodzaju pliku lub katalogu. Nastąpi to jednak tylko w wypadku wybrania opcji Pokaż wszystkie z pod-menu 185

186 Pokazuj jako (menu górne o nazwie Lister ). Domyślne ikony umieszcza się w katalogu o nazwie sys na dysku systemowym, wewnątrz katalogu o Env-archive, który z kolei znajduje się w katalogu Prefs. Skąd system wie, dla jakich obiektów przeznaczona jest domyślna ikona? Decyduje o tym jej nazwa. Spójrz na poniższy przykład: Def_disk.info Def_Trashcan.info - ikona domyślna dla dysków - ikona domyślna dla systemowego Kosza. Definiowanie domyślnych ikon jest operacją zajmującą sporą ilość pamięci. Zawartość sys jest bowiem kopiowana do pamięci w trakcie startu systemu i cały czas w niej przechowywana. Można to zmienić przez oddzielne programy, ale nie zawsze jest to wygodne. Stąd Opus daje Ci do ręki alternatywną możliwość definiowania domyślnych ikon. Umożliwiają to funkcje opisów typu plików, o których przeczytasz więcej w rozdziale Typy plików. Wyjaśnimy to na przykładzie utworzenia domyślnej ikony dla grafiki w formacie JPEG. W tym celu musisz wykonać następujące czynności: ➀ Znajdź kilka plików, których nazwy kończą się na.jpeg lub.jpg. Otwórz nowy lister i wyświetl w nim zawartość katalogu zawierającego te pozycje. ➁ Otwórz okno CLI Opusa. W listerze zaznacz przynajmniej jedną pozycję, a w oknie DOpus 5 CLI wpisz: CREATEFILETYPE. ➂ Na ekranie pojawi się okno zatytułowane Tworzenie opisu typu pliku. W prawym górnym rogu znajdziesz ramkę zawierającą napis Untitled. Najedź na nią wskaźnikiem myszki i naciśnij lewy klawisz. Wpisz: JPEG lub JPG. ➃ Teraz wybierz przycisk Edytuj. Znajdziesz go w lewym dolnym rogu okna. Na ekranie zostaną wyświetlone dwa okna opisane tak jak przed chwilą wpisałeś. Pierwsze z nich powinno być podobne do poniższego: 186

187 ➄ Najedź wskaźnikiem na ramkę opisaną jako ID oraz naciśnij lewy klawisz myszki. Analogicznie wpisz tu JPEG lub JPG. Wybierz przycisk Użyj widoczny w lewym dolnym rogu okna. Okno zostanie zamknięte. ➅ Teraz zajmij się pozostałym oknem, jak na ilustracji: ➆ Po prawej stronie znajdziesz pole opisane jako Ikonka domyślna. Poniżej widoczny jest przycisk Wybierz ikonkę. Wybierz go za pomocą myszki. Spowoduje to wyświetlenie okna wyboru. ➇ Znajdź dowolny plik zakończony na.info i również go wybierz. Następnie skorzystaj z przycisku OK w dolnej części okna. Jeśli wykonasz to prawidłowo w polu Ikonka domyślna zobaczysz grafikę ikony. ➈ Teraz wystarczy, że na liście opisanej jako Zdarzenia najedziesz wskaźnikiem na napis Dwuklik i dwukrotnie szybko naciśniesz lewy klawisz myszki. Dzięki temu wyświetlone zostanie okno edytora funkcji, którego obsługę opisaliśmy w rozdziale Typy plików. Jego użycie nie jest jednak absolutnie konieczne, gdyż domyślne ikony zostały już zdefiniowane. 187

188 Menu dla ikon domyślnych Bez względu na to, czy zdefiniowałeś domyślną ikonę za pośrednictwem opisu typu plików w Opusie, czy w sposób opisany wcześniej, możesz dodać własne opcje do menu ikony, które nazywamy menu aktywnym lub kontekstowym. Należy przez to rozumieć opcje menu, które pojawiają się po najechaniu wskaźnikiem na ikonę i naciśnięciu prawego klawisza myszki. Edycja menu jest także możliwa za pomocą okna opisywanego w poprzednim przykładzie (ilustracja w punkcie 6.). W jego centrum znajdziesz listę opisaną jako Menu ikonki (ang. Icon Menu ). Aby dodać nową opcję, wybierz przycisk Dodaj. Zostanie ona utworzona jako ostatnia w menu. Uruchomiony zostanie również edytor funkcji, który pozwoli Ci określić, jaką operację ma realizować tworzona opcja. Opisaliśmy go w rozdziałach Opus i AmigaDOS oraz Typy plików. Okno edytora zawiera w tym przypadku dodatkowe pole Etykieta, w którym musisz wpisać nazwę nowej opcji menu. Zaznaczyliśmy je na ilustracji: Po ustawieniu funkcji należy oczywiście wybrać przycisk Użyj, a okno edytora zostanie zamknięte. Jeżeli chcesz zmodyfikować istniejącą już opcję, w poprzedni oknie na liście Menu ikonki wybierz odpowiednią pozycję, a następnie użyj przycisku Edytuj. W taki sam sposób niepotrzebną już opcję możesz usunąć za pomocą przycisku Skasuj. 188

189 PRACA Z DYSKAMI 189

190 190

191 Dyski na pulpicie Opusa są z reguły widoczne w formie ikon. Może dziwić Cię, że jest ich kilka, gdy posiadasz tylko jeden twardy dysk. Spowodowane jest to faktem, że dysk można podzielić na wiele części zwanych partycjami. Każda z nich jest traktowana jako odrębny dysk. Specjalnym rodzajem dysku jest Ram Dysk (ang. RAM Disk ). Ma on podobną formę, ale przeznaczony jest on do przechowywania danych tylko tymczasowo. Jest utworzony w pamięci operacyjnej, lecz zachowuje się podobnie do zwykłego dysku. Jego zawartość jest jednak kasowana po wyłączeniu lub zresetowaniu Amigi. Ponadto nie są dostępnie dla niego wszystkie funkcje, jakie można uruchamiać w przypadku dysków. Na pulpicie widoczne są także dyskietki. Jeżeli włożysz dowolną do stacji, na ekranie zostanie wyświetlona nowa ikona. Podobnie dzieje się z płytami CD. Pulpit zawiera reprezentację graficzną wszystkich urządzeń podłączonych do komputera. Na ich ikonach możesz wykonywać wiele różnych operacji. INFORMACJE O DYSKU Najprostszą funkcją jest wyświetlenie informacji o dysku. Opcję przeznaczoną do tego celu znajdziesz w menu górnym o nazwie Menu użytkownika (ang. User Menu ), które opisywaliśmy wcześniej. Będzie to pierwsze menu licząc od prawej strony. Wybierz na nim pozycję o nazwie Disk Info. Dostarcza ona informacji o tzw. dysku systemowym, czyli tym, z którego uruchomiłeś system operacyjny. Często nazywa się on System, choć może mieć inną dowolną nazwę. W wyniku wybrania opcji Disk Info na ekranie pojawi się nowe okno. Ważnym elementem jest napis umieszczony po wyrazie Status: lub Stan: (ang. State: ). W przypadku prawidłowej pracy dysku, powinnno znajdować się tu określenie Do odczytu/zapisu (ang. Read/Write ). Jeżeli mamy do czynienia z płytą CD napis powinien głosić: Tylko do odczytu (ang. Read only ). Jeżeli natomiast w tym polu znajdziesz komunikat W uporządkowaniu (ang. Validating ), będzie to oznaczać, że system porządkuje dysk, na którym powstał błąd zapisu. Jest to na ogół połączone z intensywną pracą dysku. Powinieneś wtedy poczekać na zakończenie pracy, a następnie ponownie sprawdzić pole o nazwie Status:. Jeśli wszystko przebiegło poprawnie powinieneś znowu zobaczyć napis Do odczytu/zapisu. Jeśli jest inaczej, to znak, że system operacyjny nie jest w stanie samodzielnie naprawić powstałego błędu i musisz skorzystać z oddzielnego programu, jak na przykład AmiBack Tools czy Disk Salv, który znajdziesz na Aminecie. 191

192 Jeśli potrzebujesz uzyskać informacje o innych dyskach niż systemowy, skorzystaj z opcji Informacje o dysku (ang. Disk Info ). Znajdziesz ją w menu górnym o nazwie Ikonki (ang. Icons ). Wcześniej musisz wybrać interesującą Cię ikonę na pulpicie. Zwróć uwagę, że okno pozwala także zmienić jego nazwę dysku. Służy do tego ramka obok napisu Nazwa (ang. Name ) na samej górze okna. Nazwa dysku może być dowolna. Pamiętaj, aby po dokonaniu zmian wybrać przycisk z napisem OK, który znajdziesz w lewym dolnym rogu okna. W przeciwnym razie nowa nazwa nie zostanie zapisana. KOPIOWANIE DYSKÓW Kopiowanie przez przenoszenie ikon Najłatwiejszym sposobem skopiowania jednego dysku na drugi jest przeniesienie wskaźnikiem ikony jednego na ikonę drugiego. Ważne jest jednak, ze kopiowane dyski muszą być tego samego typu, w innym przypadku taka operacja nie powiedzie się. Nie można więc w ten sposób skopiować np. dyskietki na twardy dysk, płyty CD na twardy dysk czy dyskietki MS-DOS na dyskietkę w formacie Amigi. Jeżeli sprobujesz uruchomić kopiowanie, którego Opus nie będzie w stanie zrealizować, wyświetlona zostanie informacja jak poniżej: Dyski nie są tego samego typu i nie mogą zostać skopiowane. Kopiowanie za pomocą menu użytkownika Drugą metodą kopiowania dysków jest skorzystanie z opcji i o nazwie Kopiowanie dysku (ang. Diskcopy ), która dostępna jest w Menu użytkownika (ang. User menu ). Jest to nieco trudniejsze, ale daje większe możliwości. Pozwala automatycznie zmieniać nazwę skopiowanego dysku, a także dokonać kopiowania z weryfikacją, czyli sprawdzeniem poprawności zapisu. Wykonana kopia nie ma takiej samej nazwy jak oryginał, lecz zmienioną przez dodanie do oryginału początku Copy_of_, dzięki temu zawsze wiesz, który dysk był źródłowy. 192

193 Wybieranie dysku źródłowego Po wybraniu opcji Kopiowanie dysku na ekranie pojawi się okno o tej samej nazwie. W celu skopiowania jednego dysku na drugi, najpierw wybierz nazwę dysku źródłowego, czyli tego, Z KTÓREGO ma być wykonana kopia. Pozwoli Ci na to lista o nazwie Z dysku zawierająca nazwy dysków dostępnych w systemie. Na ilustracji wybraliśmy kopiowanie dyskietki z wbudowanej stacji DF0: do zewnętrznej stacji dyskietek, czyli urządzenia DF1:. Określenia widoczne w oknie są podobne do poniższych: DH0:, WHD0: CD0:, CD1: DF0:, DF1: ZIP:, ZIP0: PC0:, PC1: - nazwy twardych dysków lub ich części (partycji), - nazwy napędów CD-ROM, - nazwy stacji dyskietek, - nazwa dyskietek typu ZIP, - nazwy dyskietek MS-DOS (komputerów PC). Aby dokonać wyboru najedź wskaźnikiem myszki na nazwę dysku na liście Z dysku i naciśnij lewy klawisz. Pozycja zostanie zakreślona, a na liście znajdującej się po prawej stronie wyświetlone zostaną urządzenia możliwe do użycia. Opus sprawdza bowiem, na jakie urządzenie możesz skopiować dysk, w związku z czym pozycje listy o nazwie Na dysk zmieniają się w zależności od Twojego wyboru. Natomiast lista po lewej stronie zawsze zawiera nazwy wszystkich urządzeń dostępnych w systemie. 193

194 Dysk docelowy Jak wspomnieliśmy, bezpośrednio po wybraniu dysku do skopiowana, program umieści go na liście o nazwie Dysk docelowy. Wyświetli również odpowiadające mu pozostałe urządzenia, o ile oczywiście są dostępne w systemie. Nazwa zostanie zakreślona. Teraz możesz od razu wybrać przycisk Skopiuj dostępny w lewym dolnym rogu okna, a operacja kopiowania zostanie rozpoczęta. Informacje o dysku Poniżej omówionych list znajdziesz długą ramkę. Po wybraniu nazwy dysku źródłowego Opus umieszcza w niej informację o nazwie konkretnego dysku, po przecinku zaś - liczbę oznaczającą ilość zajętego miejsca. Zwróć uwagę, że o ile nazwa urządzenia (czyli napędu) zawsze jest taka sama (np. CD0: ), o tyle tutaj zostanie wyświetlona nazwa dysku, czyli np. AmigaOS3.9, którą można zmieniać. Dlatego może się zdarzyć, że zobaczysz dwie podobne lub nawet identyczne pozycje, jednak ZAWSZE będą odnosić się do różnych napędów. Kopiowanie z weryfikacją Pomiędzy listami znajdziesz dwa znaczniki. Górny opisany jest jako Weryfikacja i jest domyślnie zaznaczony. Oznacza to, że podczas kopiowania sprawdzana będzie poprawność zapisu danych na dysku docelowym. Spowalnia to cały proces, ale daje pewność poprawnego przebiegu. Możesz oczywiście zrezygnować z weryfikacji i przyspieszyć pracę, ale musisz wtedy liczyć się z ewentualnymi błędami zapisu, szczególnie jeśli kopiujesz dyskietki. Kopiowanie ze zmianą nazwy Kopia dysku może mieć zmienioną nazwę w stosunku do oryginału. Opcja ta nie zawsze jest wskazana, jednak czasem warto oznaczyć dysk w sposób, który nie pozwoli pomylić dysków. Do włączania zmiany nazwy po skopiowaniu przeznaczony jest dolny znacznik opisany jako Zmień nazwę. Zwróć również uwagę, że okno Kopiowanie dysku jest przydatne przede wszystkim do wykonywania kopii tzw. nośników wymiennych takich jak dyskietki. Kopiowanie twardych dysków omawianą metodą nie jest zbyt wygodne, chyba że korzystasz ze specjalnych dysków z wymiennymi napędami 194

195 (np. SyQuest ). W innych przypadkach, aby skopiować twardy dysk, będziesz musiał mieć dwa dyski lub dwie partycje o dokładnie identycznej objętości. Nie jest to ani często spotykane ani komfortowe, dodatkowo w przypadku pomyłki może powodować trudne do przewidzenia skutki. Dlatego jeżeli chcesz skopiować dane znajdujące się na dysku, lepiej po prostu skopiuj konkretne pliki i katalogi za pomocą listerów, tak jak zostało to opisane wcześniej. Warto też wspomnieć, że wiele dyskietek może być zapisanych w sposób nie odpowiadający standardom AmigaDOS. Dotyczy to szczególnie starszych gier, gdzie stosowane były inne sposoby zapisu danych. Wykorzystując własne procedury zapisu i odczytu można bowiem przyspieszyć wykonywanie operacji. Możliwe jest też uzyskanie większej objętości dyskietki lub większy stopień kompresji danych. Jeżeli znajdziesz taką dyskietkę, zostanie ona potraktowana przez system, a w konsekwencji również przez Opusa, jako błędna. Gdy spróbujesz odczytać dane uzyskasz komunikat To nie jest dysk DOS-u (ang. Not a DOS disk ). Aby uzyskać dostęp należy dyskietkę wczytać po zresetowaniu Amigi lub skorzystać z odpowiedniego programu albo sterownika. Opus umożliwia kopiowanie takich dyskietek, jednak siłą rzeczy bez opcji zmiany nazwy. Po wybraniu przycisku Skopiuj Opus wyświetli nowe okno zawierające pasek postępów. Widać go poniżej napisu Kopiuję dysk. To co w tej sytuacji widać na ekranie odzwierciedla operację kopiowania dysku do pamięci. Pasek pokazuje jaka część operacji została już wykonana. W każdej chwili możesz przerwać kopiowanie, przez wybranie przycisku Przerwij, który znajdziesz po prawej stronie. Po zakończeniu tego etapu zobaczysz okno zawierający napis Włóż dysk docelowy do urządzenia oraz nazwę, którą wybrałeś na początku. Musisz teraz wymienić dyski. Po zamianie wybierz przycisk Kontynuuj. Ponownie zobaczysz okno z paskiem postępów. Jeżeli natomiast chcesz przerwać kopiowanie, wybierz drugą opcję - Poniechaj. Jeśli w trakcie wykonywania operacji okaże się, że w Twoim komputerze nie starczy pamięci na skopiowanie całego dysku od razu, będzie on kopiowany częściami. W takim wypadku program kilka razy na przemian będzie wyświetlał okna z napisem: oraz Włóż dysk docelowy do urządzenia... Włóż dysk źródłowy o urządzenia

196 Za każdym razem, gdy pojawi się okno z takim komunikatem, powinieneś przełożyć dyski zgodnie z wyświetloną informacją. Jeżeli natomiast kopiujesz dyski w dwóch oddzielnych urządzeniach (np. z jednej stacji dyskietek na drugą), komunikaty takie nie będą wyświetlane. FORMATOWANIE DYSKÓW Formatowanie to specjalny proces, którego zadaniem jest przygotować czysty dysk lub dyskietkę do pracy z systemem operacyjnym. Operację tę należy przeprowadzić w dwóch sytuacjach: jeśli chcesz używać zupełnie nowego dysku, wcześniej nie używanego przez nikogo, lub gdy chcesz definitywnie usunąć z dysku wszystko, co było na nim wcześniej zapisane. W przypadku twardego dysku nie można od razu przystąpić do formatowania. Konieczne jest wcześniejsze przygotowanie do pracy za pomocą programu HDToolbox, który znajdziesz w katalogu Tools na dysku systemowym. Możesz też użyć innego podobnego programu, których kilka znajdziesz na Aminecie (np. HDInstTool ). W innym przypadku dysk nie będzie widoczny jako napęd do sformatowania. Nie uda Ci się także sformatowanie takiego urządzenia jak CD0:, gdyż odnosi się do płyty CD w trybie odczytywania danych. Zapisywanie płyt CD należy wykonywać innym oprogramowaniem jak np. MakeCD. Do formatowania dysków przeznaczone jest specjalne okno Opusa zatytułowane Formatowanie. Jest to pierwsza opcja w omawianym już Menu użytkownika - oznaczona jako Format. Podobnie, jak w przypadku kopiowania dysków, po lewej stronie znajdziesz listę wszystkich napędów, na którym można przeprowadzić operację formatowania. Niszczy to wszystkie dane zapisane na dysku, operacji tej nie można odwrócić. Dlatego zanim sformatujesz jakikolwiek dysk zastanów się czy na pewno jest to koniecznie. 196

197 Formatowanie powinieneś rozpocząć od zaznaczenia na liście napędu przeznaczonego do sformatowania. Potem możesz wypełnić pole Nazwa. Jeżeli tego nie zrobisz dysk otrzyma nazwę Pusty lub Empty zależnie od wersji językowej Twojego Opusa. Nazwę w każdej chwili później możesz zmienić. Poniżej pola Nazwa znajdziesz przyciski typu znacznik, które pozwolą Ci uruchomić bardziej zaawansowane opcje formatowania. System zapisu plików Pierwszy ze znaczników opisany jest jako Fast File System. Umożliwia wybranie systemu zapisu plików jaki zostanie zainstalowany na dysku. Nowe wersje systemów operacyjnych Amigi używają właśnie Fast File System, dlatego znacznik jest domyślnie zaznaczony. Jeśli chcesz odczytywać dysk pod kontrolą systemu operacyjnego starszego niż wersja 2.0 wyłącz ten znacznik. W takiej sytuacji dysk będzie używał systemu Old File System, dzięki czemu rozpozna go każda Amiga. Tryb międzynarodowy Kolejny znacznik o nazwie Tryb międzynarodowy określa funkcję pozwalającą systemowi operacyjnemu prawidłowo pracować z nazwami plików i katalogów zawierającymi znaki narodowe. W przypadku języka polskiego są to litery utworzone przez dodanie znaków diakrytycznych, jak na przykład ą, ę, ś, itp. Buforowanie katalogu Jeśli korzystasz z systemu operacyjnego w wersji co najmniej 3.0, możesz korzystać z opcji tzw. buforowania katalogu. Dzięki temu komputer nieco szybciej odczytuje zawartość dysku. Różnica w prędkości nie jest duża, lecz może być widoczna przy katalogach zawierających dużą ilość małych plików. Buforowanie jest związane ze zmniejszeniem pojemności jaką można wykorzystać na dysku, lecz może to mieć praktyczne znaczenie jedynie na dyskietkach. Należy także wziąć pod uwagę, że nie wszystkie programy diagnostyczne oraz naprawcze poprawnie pracują z twardymi dyskami sformatowanymi z włączoną opcją buforowania. 197

198 Dysk startowy Kolejną funkcją jest Dysk startowy. Ma ona znaczenie tylko w przypadku dyskietek AmigaDOS. Jeśli włączysz ten znacznik, po sformatowaniu dyskietki Opus zainstaluje na niej niezbędne oprogramowanie, które pozwoli automatycznie wystartować z niej system operacyjny oraz inne zapisane programy. Ma to znaczenie, gdy chcesz korzystać z dyskietek bez twardego dysku. Program, który jest zapisywany na dyskietce nazywamy bootblockiem i znajduje się na pierwszych dwóch sektorach dyskietki. Śmietnik Na dysku może być założony tzw. Śmietnik zwany też systemowym Koszem, czyli specjalny katalog, w którym umieszczać będziesz pliki i katalogi przeznaczone do skasowania. Aby skorzystać z tej opcji powinieneś zakreślić znacznik opisany jako Załóż śmietnik. Weryfikacja Podobnie jak w kopiowania dysków, weryfikacja przy formatowaniu również oznacza sprawdzenie poprawności zapisu na dysku. Opisaliśmy to wcześniej. Informacja o dysku Okno Formatowanie zawiera ramkę przeznaczoną do wyświetlania informacji o dysku. Została umieszczona poniżej listy zawierającej dostępne napędy. Pierwsza liczba informuje o ilości ścieżek na dysku, następna o ilości bajtów danych zapisanych na jednej ścieżce, natomiast ostatnia dotyczy ilości zajętego miejsca na dysku. Szybkie formatowanie Po wybraniu wszystkich potrzebnych ustawień wybierz przycisk Formatuj. W ten sposób rozpoczniesz proces formatowania dysku, co może potrwać kilka lub nawet kilkanaście minut. Aby zyskać na czasie możesz wybrać przycisk opisany Form. szybko, co spowoduje rozpoczęcie procesu tzw. szybkiego formatowania. Trwa to znacznie krócej, ale dane nie są wtedy zapisywane na całym dysku. Może się więc zdarzyć, że dysk będzie zawierał uszkodzone sektory, których Opus nie odnajdzie. 198

199 Dlatego opcję szybką stosuj raczej w ostateczności i wyłącznie w odniesieniu do pewnych dysków. W trakcie formatowania na ekranie pojawi się okno, które znasz z operacji kopiowania dysków. Teraz jednak będzie ono opisane: Formatowanie. Funkcja przycisku Przerwij oraz paska postępów jest identyczna jak opisana wcześniej. W ramce przeznaczonej do wyświetlania informacji może pojawić się również poniższy komunikat: Dysk jest zabezpieczony przed zapisem! Jeżeli formatujesz dyskietkę oznacza to, że musisz ją odbezpieczyć za pomocą mechanicznego przełącznika. W przypadku dysku twardego może to mieć kilka przyczyn, m.in. dysk być on zabezpieczony za pomocą systemowego polecenia LOCK. W takim wypadku musisz wybrać opcję Wykonaj polecenie dostępną w menu górnym Opus, a następnie w ramce wpisać polecenie: lock NAPĘD off, gdzie w miejscu NAPĘD wpisz nazwę napędu, którą wybrałeś w oknie Formatowanie, np. lock DH1: off. Potem naciśnij klawisz ENTER i spróbuj ponownie sformatować dysk. Użycie polecenia LOCK jest konieczne rzadko, ale niektóre programy korzystają z tej funkcji, dlatego jeśli napotkasz problemy warto to sprawdzić. WYŚWIETLANIE IKON NAPĘDÓW Opus, podobnie jak Workbench, wyświetla ikony wszystkich dysków podłączonych do komputera. Pozwala też ukrywać przed użytkownikiem ikony niektórych urządzeń (napędów). Do tego celu służą opcje dostępne w ustawieniach, konkretnie strona o nazwie Pulpit. Aby ją wyświetlić, wybierz z menu Ustawienia opcję Środowisko (ang. Environment ). Następnie z listy znajdującej się po lewej stronie okna, wybierz pozycję Pulpit. 199

200 Główną część strony zajmuje lista urządzeń oraz odpowiadających im nazw dysków. Jeśli najedziesz wskaźnikiem na dowolną pozycję listy i naciśniesz lewy klawisz myszki, spowodujesz zaznaczenie tej pozycji. Ikona napędu, którego nazwę wybrałeś, nie będzie wyświetlana na pulpicie. Nie spowoduje to jednak ograniczenia w dostępie do urządzenia. W dalszym ciągu będzie figurowało na liście napędów, którą możesz wywołać przez najechanie wskaźnikiem myszki na dowolny punkt pulpitu oraz podwójne kliknięcie lewym klawiszem. Zwróć uwagę, że w górnej części okna widoczny jest duży przycisk cykliczny z napisem Nie wyświetlaj ikonek napędów. Jeżeli go użyjesz dostępna stanie się druga opcja - Dyski ukryte (tylko błędne dyski). Dzięki niej możesz inteligentnie ukrywać ikony urządzeń, tzn. będą one niewidoczne TYLKO wtedy, gdy system operacyjny nie będzie w stanie ich odczytać (np. będą nie sformatowane lub uszkodzone). Po przełączeniu opcji na przycisku cyklicznym zmieni się również stan zaznaczonych pozycji na liście umieszczonej niżej. Dla obu funkcji możesz bowiem wybierać urządzenia oddzielnie, choć ich lista wyświetlana jest cały czas w tym samym miejscu. Obie funkcje są od siebie niezależne. Podobna funkcja umieszczona jest na stronie Emulacja WB, również w oknie Środowisko : 200

201 Znajdziesz tu znacznik opisany jako Nie wyświetlaj błędnych dysków - ujęty w ramkę na powyższej ilustracji. Jeśli go wybierzesz, dyski przestaną być wyświetlane na pulpicie. Analogicznie do opcji poprzedniej, cały czas będziesz mógł mieć do nich dostęp, ale ikony nie będą widoczne. Dzięki temu możesz mieć pewność, że wszystkie wyświetlone ikony dotyczą dysków prawidłowo przygotowanych do pracy. 201

202 202

203 DANE TEKSTOWE 203

204 204

205 Tworzenie tekstów jest jednym z najczęstszych zastosowań komputera. Teksty tworzą zarówno mało zaawansowani użytkownicy, jak i programiści. Istnieje wiele rodzajów danych tekstowych. Opus jest przystosowany do pracy z najpopularniejszym z nich. Mamy na myśli najzwyklejszy tekst, jaki można stworzyć na komputerze. Często bywa określany jako tzw. czysty tekst lub w formacie ASCII. Dotyczy to plików, które można tworzyć takimi programami jak na przykład: systemowy ED, Cygnus Editor, GoldED, AmiTekst Pro, Blacks Editor, ProgED i wiele innych. Dane tekstowe są wykorzystywane również przez sam system operacyjny. Plikami tekstowymi są skrypty ARexxa, pliki pozwalające systemowi rozpoznawać różne urządzenia, sekwencje startowe dysków i wiele innych. Osoby trudniące się składem publikacji bardzo często tworzą teksty najpierw jako czyste, a dopiero potem przekształcają je na dokument przeznaczony dla odpowiedniego programu. Do plików tekstowych należą także strony WWW (internetowe) oraz poczta elektroniczna. Znaczenie plików tekstowych trudno zatem przecenić, wykorzystuje je na co dzień prawie każdy użytkownik komputera. Opus posiada wbudowane mechanizmy i udogodnienia przeznaczone do pracy z tekstem. PRZEGLĄDARKA TEKSTU Podstawową funkcją jest fakt, że program samodzielnie odróżnia pliki tekstowe od pozostałych. Jeżeli po wykonaniu dwukliku na pozycji w listerze zobaczysz okno z podobne do poniższego: 205

206 znaczy to, że masz do czynienia z plikiem tekstowym lub podobnym. Okno nazywane jest zgodnie ze swoim przeznaczeniem przeglądarką tekstu i jest bardzo wygodnym narzędziem. Można z niego skorzystać także wtedy, gdy Opus wyświetli okno jak poniżej: Komunikat ten co prawda oznacza, że Opus nie rozpoznał rodzaju pliku, ale może się zdarzyć, iż mimo to plik ten będzie czytelny w przeglądarce tekstu. Dlatego spróbuj go podejrzeć wybierając przycisk Wyświetl (ang. Read ). Na początek opiszemy opcje, które możesz zobaczyć na pierwszy rzut oka po uruchomieniu przeglądarki. Są to typowe przyciski przewijania, widoczne w formie strzałek, które znasz już np. z listerów. Mają tutaj identyczne zastosowanie. Pozwalają przewijać zawartość pliku w sytuacji, gdy tekst nie jest w całości widoczny na ekranie. Ważną funkcję ma pasek stanu przeglądarki, który widać poniżej: Zawiera on następujące informacje, w kolejności od lewej do prawej: nazwę odczytanego pliku, datę utworzenia pliku, ilość linii tekstu, objętość pliku (zwykle pokrywa się z ilością znaków tekstu), nazwę trybu pracy przeglądarki (omówimy to dalej) rozmiar tzw. tabulatora. 206

207 Ostatnia z wymienionych informacji widoczna jest obok napisu tab=. Jest to liczba, w naszym przykładzie 8. Oznacza ilość znaków odstępu, która odpowiada jednemu znakowi. tabulatora, czyli specjalnego klawisza pozwalającego wprowadzić od razu więcej niż jeden znak odstępu. Klawisz ten znajduje się ponad klawiszem CTRL (CONTROL). Ilość znaków odstępu, które odpowiadają tabulatorowi możesz wybierać za pomocą ustawień przeglądarki. Ustawianie rozmiaru okna Najłatwiejszą operacją do wykonania w przeglądarce tekstu Opusa jest ustawienie rozmiarów okna. Możesz je zmienić korzystając ze standardowego przycisku zmiany wielkości, wyróżnionego na ilustracji strzałką: Każda zmiana rozmiarów okna zostanie automatycznie zapamiętana. Po wyłączeniu przeglądarki tekstu i ponownym jej użyciu, okno będzie miało ustawione wcześniej rozmiary. Co więcej, zostanie wyświetlone w tym samym miejscu, w którym je pozostawiłeś. Przeszukiwanie tekstu Przeglądarka wyposażona jest również w bardzo użyteczną funkcję przeszukiwania tekstu wyświetlonego w oknie. Po odnalezieniu fragmentu, zostaje on podświetlony, a przeglądarka sama wyświetla odpowiednią część pliku. Aby można było przeszukiwać tekst, musisz skorzystać z menu górnego Plik, w którym z dostępna jest opcja o nazwie Szukaj. Po jej wybraniu, w centralnym miejscu okna wyświetlone zostanie kolejne, mniejsze okno. Na samej górze będzie wyposażone w ramkę przeznaczoną do wpisywania poszukiwanego tekstu. Będzie widoczny kursor. 207

208 Możesz teraz przystąpić do wpisywania tekstu, który chcesz odnaleźć. Potem wystarczy wybrać przycisk Ok lub nacisnąć klawisz ENTER. Okno przeznaczone do przeszukiwania tekstu zostało wyposażone w cztery znaczniki. Ustawienie każdego z nich uruchamia dodatkowe możliwości. Standardowo wybrany jest znacznik DUŻE = małe, co powoduje, że Opus nie rozróżnia, czy stosujemy WIELKIE czy małe litery. Możesz to zmienić przez wyłączenie tego znacznika. Zauważ, że program standardowo wyszukuje podany tekst, nawet jeśli jest on fragmentem dłuższego wyrazu. Jeżeli Ci to nie odpowiada możesz sprawić, że tekst zostanie odnaleziony tylko wtedy, gdy będzie oddzielnym słowem. W takim wypadku powinieneś ustawić włączony znacznik opisany jako Tylko całe słowa. Domyślnie tekst jest przeszukiwany od początku pliku. Za pomocą przycisków przewijania możesz wpływać wpływać na miejsce, od którego rozpocznie się szukanie. Wystarczy, że przewiniesz tekst do innego fragmentu. Inną możliwością jest przeszukiwanie tekstu wstecz - od tyłu do początku. Aby stało się to możliwe ustaw przeglądarkę na końcu tekstu, a potem wybierz znacznik Szukaj wstecz. Przeglądarka tekstu pozwala także korzystać z tzw. filtrów AmigaDOS. W tym celu wybierz znacznik o nazwie Znaki zastępcze. Od tego momentu możesz używać znaków zastępujących tekst, podobnie jak przy zaznaczaniu plików i katalogów w listerze. Opisaliśmy to w rozdziale Lister. Możesz na przykład wpisać: #?ówka, co spowoduje wyszukanie w tekście wszystkich wyrazów zakończonych na ówka. Oczywiście Opus znajduje zawsze tylko pierwszy wyraz identyczny z poszukiwanym, ale bardzo łatwo możesz wyszukać następne. Wystarczy wybrać opcję Znajdź następny z menu górnego o nazwie Plik. Ten sam efekt spowoduje naciśnięcie klawisza N lub wybranie kombinacji klawiszy PRAWA AMIGA, SHIFT oraz R. 208

209 Tworzenie kopii pliku tekstowego Plik tekstowy, którego zawartość pokazuje przeglądarka może być łatwo skopiowany w dowolne miejsce na dysku. Gdy wybierzesz opcję Zapisz jako z menu górnego Plik, Opus wyświetli typowe okno wyboru, które pozwoli Ci wskazać katalog oraz nazwę pliku, pod którą zapisany zostanie tekst. Drukowanie tekstu Przeglądarka posiada również bogate możliwości wydruku wyświetlonego tekstu. Proces ten jednak różni się od drukowania w programach graficznych lub procesorach tekstu. Opus korzysta z tzw. trybu tekstowego, czyli czcionek wbudowanych w Twoją drukarkę. Jeżeli korzystasz z drukarki nowszego typu możliwe, że stosowane będą czcionki umieszczone w jej sterowniku, dalej jednak kroje będą ściśle określone. Może się też zdarzyć, że Twoja drukarka nie posiada polskich znaków narodowych lub w ogóle pozbawiona jest trybu tekstowego. Wtedy wszystko zależy od sterownika zainstalowanego w systemie. Popularnym rozwiązaniem w takim przypadku jest pakiet Turbo Print. Zaletą wydruku w trybie tekstowym jest większa szybkość w stosunku do trybu graficznego, gdzie możesz swobodnie wybierać czcionki oraz inne elementy, które mają znaleźć się na papierze. Do drukowania służy opcja o nazwie Wydrukuj, którą możesz znaleźć w tym samym menu górnym Plik. Jej użycie nie prowadzi jednak od razu do wydrukowania tekstu. Przedtem pojawi się okno, w którym możesz ustawić kilka użytecznych parametrów: 209

210 Jakość wydruku Pierwszą dostępną funkcją jest przycisk cykliczny Jakość pozwalający ustawić jakość wydruku. Masz dwie możliwości: Draft lub Jakość listowa. Wydruk w pierwszym w tych trybów jest gorszy, jednak pozwala oszczędzać tusz lub toner drukarki. Może być z powodzeniem stosowany do wydruków próbnych. Odstęp między liniami Opus pozwala również ustawiać odstęp między poszczególnymi liniami. W tym celu skorzystaj z kolejnego przycisku - Odstęp Można skorzystać z opcji: 6 LPI lub 8 LPI, czyli odpowiednio - 6 lub 8 linii na cal. Gęstość druku Gęstość druku objawia się bardziej lub mniej rozwlekłymi czcionkami, w praktyce oznacza określenie odstępów między literami. Program pozostawia do Twojej dyspozycji trzy rodzaje czcionek w kolejności od najmniej do najbardziej ścisłego pisma: Pica, Elite oraz Fine. Wybieramy je przy użyciu przycisku oznaczonego jako Gęstość. Pamiętaj, że konkretny kształt krojów czcionek zależy od typu drukarki lub zainstalowanego sterownika. Marginesy i tabulator Okno wydruku przeglądarki tekstu pozwala na ustawianie marginesów strony, które wyrażone są w liniach tekstu. Możesz także decydować o ilości znaków odstępu, jakie będą wstawiane zamiast znaku tabulatora. Do ustawiania takich szczegółów przeznaczone są opcje zaznaczone ramką na kolejnej ilustracji: 210

211 Urządzenie wyjściowe Opus pozwala także ustawiać tzw. wyjście, czyli urządzenie, na które zostanie skierowany wydruk. Służy do tego przycisk cykliczny o takiej samej nazwie. Możesz tu wybrać opcję Drukarka lub Plik. W wypadku skorzystania z pierwszej, tekst będzie bezpośrednio wydrukowany. Jeżeli natomiast wybierzesz funkcję Plik, tekst zostanie zapisany w pliku i przedstawiony będzie dokładnie tak, jak wyglądałby po wydrukowaniu. W tym przypadku, po rozpoczęciu drukowania pojawi się nowe okno. Powinieneś wybrać w nim katalog oraz nazwę pliku, który zawierać będzie drukowane dane. Można zastosować również nazwę urządzenia systemowego jak np. NIL:, SER: czy PAR:. Ma to zwykle znaczenie w przypadku wykonywania mniej standardowych operacji. Ustawienia nagłówka i stopki Masz możliwość także wstawiać do drukowanego tekstu tzw. nagłówki oraz stopki. Dla porządku dodajmy, że nagłówek jest to tekst umieszczony na samej górze drukowanej strony, a stopka - widoczny na dole. Aby spowodować, że Opus je wydrukuje zastosuj się do poniżej przedstawionego przykładu: 1 W oknie wydruku wybierz jeden ze znaczników: Tytuł, Data lub Strona. Pierwszy z nich spowoduje, że dostępna stanie się ramka umieszczona 211

212 po prawej stronie. Wpisz w niej tekst nagłówka lub stopki. Jeżeli skorzystasz z opcji Data lub Strona, Opus wstawi aktualną datę lub numer strony. 2 Zdecyduj czy wybrany tekst ma być stopką czy nagłówkiem. W tym celu ustaw odpowiednio przycisk cykliczny oznaczony jako Nagłówek/Stopka. 3 Określ typ czcionki, którą ma być drukowana stopka lub nagłówek. Służy do tego przycisk cykliczny opisany jako Typ czcionki. Dobrym rozwiązaniem jest wybranie czcionki pochylonej, pogrubionej lub podkreślonej, gdyż stopka lub nagłówek lepiej wtedy wyróżniają się na tle pozostałego tekstu. Po ustawieniu powyższych parametrów możesz rozpocząć wydruk za pomocą wspomnianego już przycisku Wydrukuj. Jeżeli nie chcesz nic drukować wybierz opcję Poniechaj. Edycja tekstu Opus pozwala na edycję tekstu wyświetlonego w przeglądarce. Sama przeglądarka jednak nie posiada takiej funkcji. Niewprawny użytkownik mógłby zbyt łatwo wprowadzić zmiany w plikach. Dlatego przeglądarka daje możliwość uruchomienia dowolnego edytora tekstu z zawartością, która była wcześniej wyświetlona. Do uruchomienia edytora służy opcja Wywołaj edytor znajdująca się w menu górnym o nazwie Plik. Po jej wywołaniu domyślnie uruchamia się program ED, który jest edytorem tekstu dostarczanym wraz z systemem operacyjnym Amigi. Dzięki niemu możesz zmienić plik tekstowy i zapisać zmiany na dysku. ED nie ma dużych wymagań i działa na prawie każdej Amidze, jednak jest programem mało rozbudowanym i dość niewygodnym w obsłudze. Dlatego autorzy Opusa dali możliwość ustawienia dowolnego innego edytora tekstu. Służy do tego opcja Wybierz edytor znajdująca się w innym menu górnym o nazwie Ustawienia. Jej wybranie spowoduje pojawienie się pod-menu, w którym powinieneś wybrać opcję oznaczoną jako Tekst. Pojawi się okno zawierające ramkę przeznaczoną do wpisywania tekstu. Wpisz w niej ścieżkę dostępu, nazwę Twojego edytora tekstu oraz znaki %s. Przykładowo może wyglądać to tak: Archive:Programy/Tekst/CygnusEd/CED "%s" 212

213 Napis %s należy podać dla oznaczenia, że tekst wyświetlony w przeglądarce ma zostać od razu załadowany do edytora. W innym przypadku edytor również uruchomi się, lecz nie będzie widać żadnego tekstu. Tym razem pamiętaj, aby koniecznie wpisać cudzysłów. Pozwala to bez przeszkód ładować do edytora także te pliki, które w nazwach zawierają znaki odstępu. Nie musisz jednak mozolnie wpisywać ścieżki dostępu do ramki. Wystarczy, że wyświetlisz zawartość katalogu z edytorem tekstu w dowolnym listerze. Następnie wybierz wskaźnikiem myszki ramkę wyświetlającą ścieżkę dostępu. Potem skopiuj zawartość do systemowego schowka przez naciśnięcie kombinacji klawiszy PRAWA AMIGA i C. Teraz wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem na ramkę w oknie, gdzie wpisujesz ścieżkę dostępu do edytora i naciśniesz kombinację klawiszy PRAWA AMIGA i V. Ręcznie trzeba będzie tylko dodać argument %s, a przed nim koniecznie odstęp (SPACJĘ) tak jak w naszym przykładzie. Kopiowanie tekstu z przeglądarki Tekst wyświetlony w przeglądarce może być także łatwo skopiowany w dowolne miejsce, przy wykorzystaniu systemowego schowka. Jeśli najedziesz wskaźnikiem na dowolne miejsce tekstu i przytrzymasz lewy klawisz myszki, a potem (cały czas trzymając klawisz) przesuniesz wskaźnik w inne miejsce, spowodujesz podświetlenie fragmentu tekstu. Teraz, analogicznie do poprzedniego przykładu, naciśnij kombinację klawiszy PRAWA AMIGA i C, a podświetlona część zostanie skopiowana do schowka. Aby wstawić tekst do innego programu naciśnij kombinację klawiszy PRAWA AMIGA i V. Tekst możesz wstawić do dowolnej ramki przeznaczonej do wpisywania tekstu, niezależnie od programu. Taki sposób przenoszenia tekstu umożliwia większość oprogramowania dla Amigi. Ustawianie szerokości tabulatora Menu górne Ustawienia przeglądarki tekstu pozwala ustalić rozmiar tabulatora. Przeznaczona jest do tego pierwsza opcja zatytułowana Szerokość tabulatora. Jej wybranie powoduje pokazanie kolejnego pod-menu z kilkoma możliwościami ustawienia szerokości wyrażonej liczbami. Oznaczają one ilość znaków odstępu, która będzie wstawiana zamiast znaku tabulatora. 213

214 Wyświetlanie przeglądarki na własnym ekranie Okno przeglądarki możesz wyświetlić na oddzielnym ekranie. Może być to przydatne ze względu na możliwość wyboru innej rozdzielczości ekranu niż ekran Opusa. W tym celu z menu Ustawienia wybierz opcję o nazwie Użyj własnego ekranu. Przeglądarka zostanie automatycznie przeniesiona na oddzielny ekran. Uaktywniona zostanie również opcja Tryb wyświetlania umieszczona poniżej. Za jej pomocą możesz ustawić tryb wyświetlania dla tego ekranu. Jej wybranie spowoduje wyświetlenie okna wyboru, które opisaliśmy wcześniej. Jeżeli wyłączysz opcję Użyj własnego ekranu, przeglądarka tekstu samoczynnie powróci na ekran Opusa. Wybieranie czcionki Możesz decydować o czcionce ekranowej używanej przez przeglądarkę tekstu. Przeznaczona do tego jest opcja Czcionka, umieszczona w menu Ustawienia. Analogicznie powoduje ona wyświetlenie typowego okna wyboru kroju czcionki: Zapisywanie ustawień przeglądarki na dysk Po ustawieniu potrzebnych opcji z pewnością będziesz chciał zapamiętać na stałe wszystkie ustawienia. W tym celu wybierz opcję Zapisz umieszczoną jako ostatnia w menu Ustawienia. Od tego momentu przeglądarka zawsze będzie uruchamiana od razu wybranymi przez Ciebie ustawieniami. Oczywiście w każdej chwili możesz je zmienić ponownie. 214

215 PRZESZUKIWANIE ZAWARTOŚCI PLIKÓW Omówiona przeglądarka pozwala przeszukiwać wyłącznie tekst, który jest w niej wyświetlony. Może się jednak zdarzyć, iż będziesz potrzebował znaleźć określony tekst, który znajduje się w kilku plikach tekstowych. Ładowanie każdego z osobna do przeglądarki jest niewygodne. Ponadto jeśli nie wiesz, w jakim pliku znajduje się poszukiwany tekst, taki sposób przeszukiwania plików będzie bardzo żmudny. Na szczęście istnieje możliwość automatycznego przeszukiwania wielu plików. Opcja taka została wbudowana w lister. Aby z niej skorzystać musisz zaznaczyć w listerze pozycje, które są plikami tekstowymi. Potem wywołaj menu przez wybranie przycisku oznaczonego strzałką skierowaną w dół (na pasku stanu listera). Wybierz pozycję Szukaj tekstu. Zobaczysz okno, bardzo podobne do okna przeszukiwania tekstu. Jego funkcja również jest identyczna. Należy wpisać poszukiwany tekst i wybrać przycisk Ok. Okno zawiera kilka nowych przycisków, które zostały umieszczone po prawej stronie. Pozwalają one określić, co ma się dziać po odnalezieniu poszukiwanego tekstu w pliku. Możesz zdecydować, aby Opus: pytał co zrobić w przypadku każdego pliku, w którym odnajdzie poszukiwany tekst. W takim wypadku powinieneś wybrać przycisk umieszczony obok napisu Pytaj. Pytanie ma formę okna wyboru jak na ilustracji niżej. Dostępne opcje powodują w kolejności od lewej wyświetlenie znalezionego tekstu, pominięcie pliku, pominięcie wszystkich oraz przerwanie wykonywania operacji: 215

216 Jeżeli wybierzesz opcję Wyświetl, pojawi się okno przeglądarki tekstu z wyświetloną zawartością pliku oraz mniejsze okno Szukaj z uzupełnionym tekstem, który wpisałeś wcześniej. Należy w nim skorzystać z przycisku Ok. pozostawiał zaznaczone pliki, w których odnalazł poszukiwany tekst. Służy do tego przycisk o nazwie Zostaw zaznaczone. wyświetlił podsumowanie zawierające informację, w których plikach odnaleziono interesujący Cię tekst. W tym celu użyj przycisku Wyniki. Raport wyświetlany jest w formie pliku tekstowego automatycznie w oknie przeglądarki. KOD ANSI Pliki tekstowe mogą zawierać tzw. kod ANSI. Polega to na umieszczeniu specjalnych kombinacji liter zwanych z kolei kodami ASCII, które pozwalają sterować różnymi efektami w tekście jak na przykład uzyskać pogrubienie, zmienić kolor czy też wyświetlić w postaci negatywu. Przeglądarka Opusa obsługuje takie oznaczenia i zachowuje się zgodnie z ich wskazaniami. Możliwe jest również ustawienie oddzielnego edytora tylko dla plików zawierających kod ANSI. W tym celu skorzystaj z opcji Wybierz edytor z menu górnego Ustawienia. Pojawi się kolejne pod-menu, gdzie znajdziesz funkcję o nazwie ANSI. Za jej pomocą możesz ustawić wspomniany edytor. Opus samodzielnie rozpoznaje, czy dany plik zawiera kod ANSI i automatycznie wczytuje odpowiedni edytor. Programy tego typu różnią się zazwyczaj od innych możliwością łatwego wprowadzania kodów ASCII do tekstu bez konieczności ich szczegółowej znajomości. Przykładami takich edytorów jest Luminus lub TextPaint, które możesz znaleźć na Aminecie. 216

217 OPUS I AMIGADOS 217

218 218

219 Wśród wielu usprawnień Opusa istotna część dotyczy dyskowego systemu AmigaDOS. Najważniejszym jest okno CLI, które pozwala używać dodatkowych poleceń oraz współpracuje z listerami. W tej części omówimy szczegółowo sposoby uruchamiania poleceń AmigaDOS, wewnętrznych poleceń Opusa, skryptów AmigaDOS oraz skryptów Arexxa. OKNO CLI Okno nazwane CLI Opusa posiada podobną funkcjonalność do okien CLI i Shell systemu Amigi. Pozwala na stosowanie wszystkich poleceń AmigaDOS. Rozszerza również jego funkcjonalność przez dodanie własnych poleceń. Sposób uruchomienia okna został dokładnie opisany w rozdziale Pierwsze kroki. Polega na skorzystaniu z opcji Wykonaj polecenie, znajdującej się w menu górnym Opus, a następnie użycie przycisku CLI. Po wybraniu tej opcji pojawi się okno, w którym można korzystać ze wszystkich starych, jak i nowych funkcji. Spójrz na ilustrację: Pierwszym nowym poleceniem, które warto poznać jest HELP. Wyświetla krótką informację na temat zasad obsługi CLI Opusa. Możesz go użyć wraz z argumentem LIST, dzięki czemu uzyskasz listę wszystkich dostępnych poleceń. Wystarczy wpisać: HELP LIST, a następnie nacisnąć ENTER. Najważniejszą zmianą, jaką w porównaniu z oknami AmigaDOS wprowadza CLI Opusa, jest możliwość współpracy z listerami. Pozwala to znacznie przyspieszyć, a także ułatwić obsługę. Korzystanie z AmigaDOS w wielu wypadkach sprowadza się wyłącznie do wpisania nazwy polecenia. Argumenty są bowiem pobierane z listerów lub specjalnych okien informacyjnych. Taka sytuacja zachodzi na przykład w przypadku polecenia ASSIGN, które służy do tworzenia tzw. urządzeń logicznych. Można z nich korzystać podobnie jak z urządzeń fizycznych jak np. dyski twarde, choć mogą stanowić jedynie odniesienie do katalogów na 219

220 dysku. W standardowym oknie AmigaDOS, aby stworzyć urządzenie o nazwie Komputer: należałoby wpisać: ASSIGN Komputer: Sys:Prefs/ W Opusie nie musisz samodzielnie podawać ścieżki dostępu, która bywa długa i jej wpisywanie może być niewygodne. Wystarczy, że otworzysz lister i wyświetlisz w nim zawartość katalogu, na który ma wskazywać urządzenie logiczne. Pamiętaj, że musi to być lister źródłowy ( ŹR. ). Potem wyświetl okno CLI Opusa i wpisz tylko: ASSIGN i naciśnij ENTER. Pojawi się okno wyboru nazwy urządzenia, którą należy wpisać bez znaku dwukropka :. Zwróć uwagę, że wszystkie możliwe argumenty AmigaDOS zostały przedstawione w postaci przycisków w dolnej części okna. Najprostszy wybór to oczywiście funkcja Przypisz. W podobny sposób zachowuje się polecenie SHOW, które przeznaczone jest do przeglądania grafiki. Wystarczy, że zaznaczysz w listerze nazwy plików zawierających grafikę, a potem w oknie CLI Opusa wpiszesz: SHOW Wszystkie pliki zostaną po kolei wyświetlone. Pamiętaj, aby każdy wybór polecenia potwierdzić klawiszem ENTER, tak samo jak w zwykłym oknie AmigaDOS. ZAAWANSOWANE MOŻLIWOŚCI EDYTORA FUNKCJI Edytor funkcji Opusa pojawia się wszędzie tam, gdzie istnieje konieczność zdefiniowania dowolnej czynności. Innymi słowy, mówi on programowi, co robić w razie zajścia określonego zdarzenia. Do tego celu służy zawsze takie samo okno edytora funkcji. Zawiera one listę, której dotąd nie omawialiśmy. Jest bardzo ważna, gdyż pozwala zdecydować o dodatkowych efektach towarzyszących uruchomieniu funkcji. 220

221 Lista znajduje się na samej górze okna edytora i zawiera polecenia do wykorzystania. Każda pozycja to jedno polecenie. Polecenia AmigaDOS mają zazwyczaj argumenty, czyli wyrazy zapisane po znakach SPACJI. Służą do przekazywania poleceniu danych lub ustawianiu parametrów pracy. Korzystając z edytora funkcji możesz bez przeszkód używać wszelkich argumentów, jednak Opus daje Ci do ręki jeszcze jedno narzędzie. Są to tzw. znaki specjalne zastępujące argumenty. Znaki specjalne Znaki specjalne umieszczamy je w nawiasach klamrowych { oraz }. Dzięki nim zamiast poszczególnych argumentów można używać wartości pobieranych na przykład z listerów. Przy podawaniu Opusowi znaków specjalnych istotne znaczenie ma fakt, czy są wpisywane małymi, czy wielkimi literami. Na przykład znak {F} oraz znak {f} oznaczają dwie różne funkcje. Poniżej podajemy kompletny wykaz znaków specjalnych wraz z ich znaczeniami uzupełnionymi obszernym komentarzem. Znaki specjalne nazywane są także poleceniami, gdyż są podobne do poleceń i wprost nakazują Opusowi określone zachowanie. {f} - Pierwszy zaznaczony element (ze ścieżką dostępu) Znak {f} powoduje wstawienie nazwy pliku lub katalogu zaznaczonego w listerze źródłowym. Po zakończeniu działania funkcji, element przestanie być zaznaczony. Można dodać znak minus {f-}, co spowoduje, że z nazwy pliku zostanie usunięte rozszerzenie. Jeśli w edytorze funkcji wpiszesz: 221

222 AmigaDOS Rename {f} {f-}.lzx będzie to oznaczało, że w wyniku działania funkcji zostanie zmieniona nazwa pliku (polecenie Rename ) zaznaczonego w źródłowym listerze (znak {f} ). Zmiana polegała będzie na usunięciu aktualnego rozszerzenia oraz dodaniu nowej końcówki.lzx. W razie, gdy nazwa będzie pozbawiona rozszerzenia Opus doda samą końcówkę.lzx. Na przykład: nazwa opus.lha zostanie zmieniona na opus.lzx. {fu} - Pierwszy element (ze ścieżką dostępu, bez odznaczenia) Polecenie {fu} ma takie samo działanie jak {f}, ale po zakończeniu wykonywania funkcji nie powoduje zmiany stanu elementu na nie zaznaczony. Dzięki temu nazwy pliku wraz ze ścieżką dostępu można użyć więcej niż jeden raz bez konieczności jego ponownego wybierania. Podobnie jak w poprzednim przypadku, {fu} pozwala używać znaku minus - w celu usuwania rozszerzeń nazw plików. {F} - Wszystkie zaznaczone elementy (ze ścieżkami dostępu) Kolejne polecenie wstawia nazwy wszystkich (a nie tylko jednego) zaznaczonych elementów wraz ze ścieżkami dostępu. Poszczególne nazwy zostaną rozdzielone SPACJĄ. Po zakończeniu wykonywania funkcji, każdy element przestaje być zaznaczony. Zwróć uwagę na to, że AmigaDOS limituje ilość znaków, które stanowi polecenie wraz z argumentami. Opus sam zajmuje się tym problemem, nie musisz więc unikać przekroczenia limitu. {o} - Pierwszy zaznaczony element (tylko nazwa) Polecenie to ma analogiczne działanie jak {f} z tą różnicą, że wstawia nazwy plików pozbawione ścieżek dostępu. Tutaj również możesz używać znaku minus dla usunięcia końcówki nazwy pliku. 222

223 {ou} - Pierwszy element (tylko nazwa, bez odznaczania) Zachowuje się podobnie jak {fu} za wyjątkiem tego, że wstawia same nazwy, bez ścieżek dostępu. Znak minus zachowuje swoją funkcję. {O} - Wszystkie zaznaczone pozycje (tylko nazwy) Ma podobne działanie jak {F}, lecz wstawia same nazwy plików bez ścieżek dostępu. {d} - Nazwa katalogu docelowego Polecenie {d} wstawia ścieżkę dostępu do katalogu docelowego, czyli tego, którego zawartość jest wyświetlona w listerze oznaczonym jako docelowy ( DOC. ). Obsługiwany jest tylko jeden katalog docelowy, ponadto wszystkie zablokowane listery zostaną zignorowane. {s} - Nazwa katalogu źródłowego Wstawia ścieżkę dostępu do katalogu źródłowego (oznaczonego jako ŹR. ). Polecenie to, analogicznie do poprzedniego, obsługuje tylko jeden katalog źródłowy oraz ignoruje zablokowane listery. {v} - Zmienna środowiskowa Polecenie {v} powinno poprzedzać nazwę tzw. zmiennej środowiskowej, której zawartość chcesz wstawić jako argument polecenia. W nawiasie po znaku v powinieneś umieścić nazwę systemowej zmiennej. Na przykład: AmigaDOS echo Kickstart {vkickstart} spowoduje wyświetlenie tekstu z informacją o wersji pamięci ROM Twojej Amigi, czyli Kickstartu. 223

224 {Rd} {Rf} {RF} - Okno wyboru ścieżki dostępu - Okno wyboru plików - Okno wyboru plików (tryb zapisu) Wymienione powyżej trzy polecenia umożliwiają dostęp do okien wyboru. Efektem działania jest wstawienie tekstu, który stanowi rezultat wyboru dokonanego w oknie, czyli np. nazwy pliku. {Qa} - Pobranie wyniku działania funkcji Pozwala wstawić wynik działania funkcji w formie ciągu znaków. Najlepszym przykładem jego użycia jest wykorzystanie do reakcji na zdarzenie określone w oknie o nazwie Skrypty. Wywołujemy je poprzez wybranie opcji o tej nazwie z menu górnego Ustawienia. Spowoduje to pojawienie się okna podobnego do poniższego: Znajdź na liście zdarzenie o nazwie Włożenie dysku (ang. Disk inserted ). Najedź na nazwę wskaźnikiem myszki i dokonaj na niej dwukliku. Wyświetlone zostanie okno edytora funkcji przeznaczonej do wykonania w przypadku włożenia dyskietki. Wybierz tutaj przycisk Dodaj, a potem w miejscu, które powstanie na liście funkcji wprowadź następujące polecenie: Confirm Włożono dyskietkę do stacji {Qa} Ustaw przycisk cykliczny na Polecenie oraz wybierz przycisk Użyj. Jeżeli teraz włożysz dyskietkę do stacji, zobaczysz efekt swojej pracy. 224

225 {Qs} - Pobranie nazwy ekranu publicznego Polecenie {Qs} pozwala wstawić nazwę ekranu publicznego, na którym otwarty jest pulpit Opusa. Zazwyczaj ma on nazwę DOPUS.1, ale jeżeli uruchomisz więcej niż jedną kopię Opusa, numer który znajduje się po kropce może być inny. Pulpit Opusa może być też otwarty na ekranie Workbencha. Polecenie to jest przydatne do podawania nazwy ekranu programom uruchamianym w środowisku Opusa, gdy działa on na własnym ekranie. Aby sprawdzić jego działanie wpisz na przykład w edytorze funkcji: AmigaDOS SYS:Tools/Calculator pubscreen={qs}i {Qp} - Pobranie nazwy portu ARexxa Następne polecenie wstawia nazwę portu ARexxa należącego do Opusa. Z reguły port ten występuje pod taką samą nazwą jak poprzednio, czyli DOPUS.1, ale cyfra ta może być inna zależnie od tego, która w kolejności kopia Opusa została uruchomiona. {QL} Wstawia adres procesu, czyli zadania w systemie operacyjnym, które obsługuje lister źródłowy. Adres podany jest w postaci liczby szesnastkowej. {QD} Polecenie analogiczne do poprzedniego, lecz dotyczy adresu procesu obsługującego lister docelowy. {Rs} - Okno wyboru nazwy Polecenie {Rs} uruchamia okno zawierające ramkę tekstową, gdzie można wpisać ciąg znaków. Zostaje on potem wstawiony w miejsce, w którym 225

226 wpisałeś polecenie. Masz możliwość wybierać tytuł okna zawierającego ramkę. Wystarczy użyć polecenia w poniżej przedstawiony sposób: AmigaDOS echo Wpisałeś: {RsInformacja} Możesz także określić standardowy tekst, który będzie wstawiany w sytuacji, gdy nic nie wpiszesz w ramce. Należy go wpisać po tytule okna rozdzielając oba teksty znakiem dwukropka: AmigaDOS echo Wpisałeś: {RsInformacja:Nie wybrałeś nic!} Tekst może zawierać również znaki specjalne, które uzupełniają go o kilka określonych informacji. Masz do dyspozycji następujące znaki: [o] - wstawia nazwę ostatnio używanego pliku przez inne polecenia, np. {f}, [f] - jak wyżej, lecz wstawia nazwę pliku wraz ze ścieżką dostępu, [s] - wstawia nazwę katalogu źródłowego, [d] - wstawia nazwę katalogu docelowego. Argumenty opcjonalne Opus nie jest w stanie zrealizować żadnej funkcji, jeśli nie ma skąd pobrać danych. W takiej sytuacji zatrzymane zostaje nie tylko wykonywanie operacji, ale także cała procedura zdefiniowana przy użyciu edytora funkcji. Jednak wiele programów oraz poleceń AmigaDOS traktuje swoje argumenty jako opcjonalne. Oznacza to, że ich brak nie powoduje błędnego działania. Przykładowo jeżeli w oknie CLI uruchomisz program Deluxe Paint, jako argument możesz podać nazwę pliku z grafiką do wczytania. Gdy go nie podasz, program także uruchomi się bez problemów, ale nie załaduje żadnego obrazu. Opus pozwala traktować w podobny sposób niektóre argumenty. Możesz to zrobić za pomocą znaku wykrzyknika!. Każde polecenie zakończone tym znakiem, zadziała tak, że tworzony przez nie argument będzie opcjonalny, na przykład {f!}, {o!} albo {fu!}. 226

227 Ustawienia dodatkowe Poniżej listy zawierającej polecenia znajdziesz kolejną, opisaną jako Opcje lub Flagi. Zawiera szereg napisów, a po lewej stronie każdego z nich pozostawiony jest margines. Spróbuj najechać na dowolną pozycję wskaźnikiem i nacisnąć lewy klawisz myszki. Na marginesie zobaczysz charakterystyczny znak. Oznacza on włączenie danej opcji. Za pomocą tych ustawień możesz zmieniać zachowanie Opusa w trakcie wykonywania poleceń zawartych na liście. Masz do wyboru następujące opcje: Bez cudzysłowów Opus domyślnie podaje wszystkie nazwy w cudzysłowach. Robi to ze względu na fakt, że mogą zawierać odstępy (SPACJE), a w takim wypadku AmigaDOS wymaga ujęcia całej nazwy w cudzysłów. Istnieją jednak programy, które nie potrafią odczytać poprawnie tak podanych nazw. Najczęściej są to bardzo stare programy lub niezupełnie zgodne z AmigaDOS. Jednak dzięki funkcji opisanej jako Bez cudzysłowów możesz spowodować, że nazwy będą podawane bez ujęcia w cudzysłów i możliwa będzie współpraca programu z każdym programem. Podobny efekt możesz uzyskać, używając znaków {o}, {O}, {f} lub {F} uzupełnionych o znak tzw. tyldy ~, czyli odpowiednio: {o~}, {O~}, {f~} lub {F~}. Jeżeli używasz jednocześnie znaku minus - i tyldy ~, w celu prawidłowego działania najpierw powinieneś wpisać minus. CD do kat. docelowego Ustawienie opcji CD do kat. docelowego, podobnie jak drugiej - CD do kat. źródłowego, pozwala zdecydować jaki katalog ma być katalogiem aktualnym w trakcie wykonywania określonej przez Ciebie funkcji. Może to ułatwić posługiwanie się programami pracującymi wyłącznie spod okna CLI. Jeżeli bowiem będziesz miał odpowiednio ustawiony aktualny katalog, polecenia 227

228 AmigaDOS mogą operować na nim bez konieczności podawania pełnej ścieżki dostępu. Czytaj katalogi rekurencyjnie Następna funkcja pozwala określić sposób w jaki Opus ma traktować katalogi na dysku. Normalnie są odczytywane tak samo jak pliki, czyli same nazwy. Jeżeli natomiast włączona będzie opcja Czytaj katalogi rekurencyjnie, program będzie brał pod uwagę ich zawartość, a także wszystkich znajdujących się wewnątrz podkatalogów. Aby lepiej uzmysłowić sobie działanie tej opcji, spróbuj przeprowadzić następujące ćwiczenie: 1 2 Stwórz nowy bank przycisków zawierający jeden przycisk. W edytorze funkcji na liście zawierającej polecenia wpisz: AmigaDOS echo {O}. Znak {O} nakazuje wyświetlić wszystkie pozycje zaznaczone w źródłowym listerze ( ŹR. ). 3 Na liście Opcje (lub Flagi) zaznacz następujące pozycje: Okno komunikacyjne, Okno na Workbenchu oraz Przycisk zamknięcia okna. 4 Zakończ edycję przycisku. 5 Otwórz lister źródłowy i wybierz w nim kilka pozycji tak, aby niektóre były katalogami. 6 Wybierz stworzony przed chwilą przycisk. Następnie przeprowadź to samo ćwiczenie, ale na liście Opcje zaznacz dodatkowo funkcję Czytaj katalogi rekurencyjnie. Zobaczysz różnicę w działaniu. Opcje komunikacji z użytkownikiem Na liście Opcje znajdziesz także kilka pozycji przeznaczonych do ustawiania sposobu komunikacji funkcji z użytkownikiem. Wszystkie polecenia AmigaDOS, skrypty DOS lub ARexxa posługują się oknem komunikacyjnym CLI. Po uruchomieniu 228

229 powodują jego otwarcie, a następnie wykonanie funkcji. Za pomocą Opusa możesz zdecydować, aby okno komunikacyjne nie było wyświetlane. Dzięki temu niektóre operacje mogą być wykonywane szybciej. Aby tak się stało należy NIE wybierać żadnej opcji na liście Opcje. Program zachowa się wtedy tak, jakbyś uruchomił polecenie AmigaDOS wykorzystując systemowe urządzeniem NIL: w następujący sposób: echo >NIL: Jeśli jednak chcesz zobaczyć komunikaty wypisywane przez polecenie, włącz opcję Okno komunikacyjne. Może Ci to się przydać przede wszystkim na etapie prób z różnymi sposobami edycji funkcji. Innym zastosowaniem tej opcji, jest używanie takich poleceń, które wymagają aktywności użytkownika. W takiej sytuacji można to robić tylko i wyłącznie za pomocą okna komunikacyjnego. Okno pozostanie na ekranie tylko na czas wyświetlania komunikatów. Po zakończeniu operacji zostanie natychmiast zamknięte. Także to możesz zmienić za pomocą ustawienia Przycisk zamknięcia okna, które doda do okna przycisk zamknięcia. Zgodnie z nazwą funkcji okno komunikacyjne pozostanie na ekranie do czasu, gdy sam je zamkniesz. Dodatkowym ustawieniem jest opcja o nazwie Okno na Workbenchu. Ma zastosowanie tylko wtedy, gdy Opus jest uruchomiony na własnym ekranie, a nie na ekranie Workbencha. Jeżeli skorzystasz z tej funkcji program będzie otwierał okno komunikacyjne zawsze na ekranie Workbencha. W przeciwnym wypadku okno otworzy się ekranie Opusa lub na domyślnym systemowym ekranie publicznym. Kolejne ustawienie pozwalające rozszerzyć możliwości to Wyjście do przeglądarki. Gdy będzie włączone, efekt działania operacji AmigaDOS zostanie wyświetlony nie w oknie komunikacyjnym, ale w przeglądarce plików tekstowych Opusa. Dzięki temu możesz od razu wywołać edytor tekstu z załadowanym tekstem albo go wydrukować. Nie możesz jednak ustawić opcji Wyjście do przeglądarki oraz Okno komunikacyjne jednocześnie. Działanie asynchroniczne funkcji Funkcja zdefiniowana za pomocą Edytora funkcji może działać na dwa sposoby. Pierwszy i jednocześnie domyślny polega na tym, że do czasu zakończenia wykonywania funkcji lister, dla którego została ona wywołana jest niedostępny. Nie 229

230 można z niego wówczas korzystać. Wywołanie funkcji możesz jednak uczynić niezależnym od listera. W tym celu wybierz ustawienie o nazwie Uruchom asynchronicznie dostępne na liście Opcje. Wczytaj przy każdym uruchomieniu Opus dokonuje operacji tzw. buforowania używanych katalogów. Oznacza to, że zapamiętuje ich zawartość, co przyspieszenia wykonywanie operacji. Czasem jednak może być to niewygodne. Taka sytuacja może mieć miejsce na przykład wtedy, gdy będziesz chciał uaktualniać dane częściej niż robi to sam program. Do tego właśnie przeznaczone jest opcja Wczytaj przy każdym uruchomieniu. Po jej włączeniu pozycja w katalogu jest odczytywana za każdym razem, gdy wywołana jest funkcja Opusa. Powoduje to aktualizację związanych z nią danych, takich jak objętość czy data modyfikacji. Wszystkie pliki Może się zdarzyć, że polecenie AmigaDOS będzie pozwalało na podanie szeregu nazw na przykład plików, ale znak specjalny {F} nie będzie prawidłowo działał. W takim wypadku, skorzystaj z opcji Wszystkie pliki, którą znajdziesz na liście Opcje. Zaktualizuj katalog docelowy lub źródłowy Po zakończeniu wykonywania zdefiniowanej funkcji Opus może ponownie odczytać katalog wyświetlony w listerze źródłowym ( ŹR. ) lub docelowym ( DOC. ). Aby tak się stało skorzystaj z opcji Zaktualizuj kat. źródłowy albo Zaktualizuj kat. docelowy. Klawisz wywołujący Okno edytora funkcji pozwala również określić tzw. skrót klawiaturowy, który ma wywoływać daną funkcję. Może być jeden klawisz albo kombinacja klawiszy, która spowoduje wywołanie funkcji. Należy je wpisać w ramce opisanej jako Klawisz lub Klawisz wywołujący. Znajdziesz ją poniżej listy Opcje. 230

231 Pamiętaj, że nie musisz zapamiętywać, jakie wyrazy odpowiadają klawiszom specjalnym takim jak SHIFT, DEL czy HELP. Wystarczy, że po wywołaniu kursora w ramce naciśniesz dany klawisz, a Opus sam wstawi odpowiedni wyraz. Podobnie możesz wstawiać kombinacje klawiszy. Gdyby takie zachowanie Ci nie odpowiadało i chciałbyś wpisywać wszystkie wyrazy ręcznie, naciśnij klawisz CAPS LOCK. Program nie będzie wtedy automatycznie wstawiał wyrazów odpowiadających klawiszom specjalnym. NOWE POLECENIA AMIGADOS W tej części podręcznika przedstawimy Ci wewnętrzne polecenia Opusa. Są bliźniaczo podobne do poleceń AmigaDOS. Różnica polega na tym, że możesz ich używać wyłącznie w edytorze funkcji lub oknie CLI Opusa. Aby używanie wewnętrznego polecenia stało się możliwe musisz przestawić przycisk cykliczny znajdujący się w oknie edytora funkcji tak, aby wyświetlał opcję Polecenie. Zaznaczyliśmy go ramką na poniższej ilustracji: Obok nazw poleceń przedstawimy także wzory ich użycia zgodne z AmigaDOS. Polecenia do pracy w listerach All Polecenie ALL powoduje wybranie wszystkich pozycji w aktualnie źródłowym listerze ( ŹR. ). Jeżeli chcesz łatwo sprawdzić jego sposób działania, zastosuj się do poniższego schematu: 231

232 1 Otwórz nowy lister w zwykły sposób, czyli dwuklik na pulpicie lub wybranie opcji Nowy z menu Lister. W listerze wybierz dowolną pozycję. 2 Otwórz okno CLI Opusa przez wybranie opcji Wykonaj polecenie z menu górnego Opus, a następnie skorzystanie z przycisku CLI. 3 W oknie wpisz: ALL i naciśnij ENTER. None Działanie polecenia NONE jest dokładnie odwrotne do poprzedniego. Jeżeli zaznaczysz pozycje w źródłowym listerze możesz łatwo zlikwidować zaznaczenie właśnie za pomocą tego polecenia. Wystarczy, że wykonasz poprzednie ćwiczenie, lecz zamiast: ALL wpiszesz: NONE Select Polecenia SELECT działa analogicznie do przycisku, który omówiliśmy w rozdziale Lister, w części dotyczącej zaznaczaniu pozycji odpowiadających wzorcowi. Nie będziemy zatem powtarzać tych informacji. Jeśli polecenie SELECT zostanie użyte bez żadnych argumentów, wyświetli okno wyboru, które umożliwia określenie wzorca plików dla aktualnie źródłowego listera ( ŹR. ). Nazwy plików zostaną zaznaczone lub odznaczone odpowiednio do ustawienia opcji INCLUDE oraz EXCLUDE. Nazwy opcjonalnych argumentów odpowiadają polom wyświetlanym w tzw. oknie ustawień złożonych. Zostanie ono wyświetlone przez Opusa w sytuacji, gdy w oknie, w którym program żąda wpisania wzorca nazwy pliku, wybierzesz przycisk o nazwie Złożone. Okno pozwala wybierać pliki według wielu kluczy, a nie tylko według wzorca nazwy. Spójrz na następną ilustrację: 232

233 W oknie Zaznaczanie plików przyciski ułożone w czterech liniach. Po prawej stronie każdej z nich znajduje się przycisk cykliczny, który pozwala decydować, jak mają być traktowane dane ustawione za pomocą przycisków umieszczonych na lewo. Każdy z przycisków cyklicznych ma trzy możliwości do wyboru: IGNORUJ - powoduje, że nie możemy wpisywać danych, pozostałe przyciski stają się nieaktywne. PASUJE - zaznaczane będą wyłącznie pozycje pasujące do wzorca. NIE PASUJE - ma działanie odwrotne do poprzedniego. Masz możliwość zaznaczać pliki, które pasują do następujących filtrów: - Wzorzec nazwy Ustawiamy go w ramce umieszczonej na samej górze, było to już wcześniej omawiane. Nie trzeba uruchamiać okna ustawień złożonych, aby było to możliwe. - Data ostatniej modyfikacji Opus pozwala zaznaczać wszystkie pozycje, których daty ostatniej modyfikacji znajdują się w przedziale ustawionym w ramkach opisanych jako Data oraz do. Pamiętaj, aby datę wpisywać zgodnie z formatem: DD-MMM- RR, gdzie: DD MMM - oznacza dwucyfrowy numer dnia, - trzyliterowa nazwa miesiąca (Sty, Lut, Mar, Kwi, Maj, Cze, Lip, Sie, Wrz, Paź, Gru lub w wersji 233