Wrocław, dnia 29 maja 2018 r. Poz UCHWAŁA NR XXVIII/206/2018 RADY GMINY KROTOSZYCE. z dnia 25 kwietnia 2018 r.

Transkrypt

1 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wrocław, dnia 29 maja 2018 r. Poz UCHWAŁA NR XXVIII/206/2018 RADY GMINY KROTOSZYCE z dnia 25 kwietnia 2018 r. w sprawie przyjęcia "Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Krotoszyce na lata " Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 9 i art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz. U. z 2017 r. poz ze zm.) oraz art. 87 ust. 1, ust. 2, ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) Rada Gminy Krotoszyce uchwala,co następuje: 1. Przyjmuje się Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Krotoszyce na lata , stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Krotoszyce. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego. Przewodniczący Rady Gminy: W. Cedzidło

2 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 2 Poz Załącznik do Uchwały Nr XXVIII/206/2018 Rady Gminy Krotoszyce z dnia 25 kwietnia 2018 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY KROTOSZYCE na lata KROTOSZYCE PAŹDZIERNIK 2017 r. 1

3 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 3 Poz Spis treści 1. Wstęp Podstawa prawna opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami - dokumenty o znaczeniu krajowym Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata orazUzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Koncepcja Zagospodarowania Przestrzennego Kraju Strategia Rozwoju Kraju Aktywne społeczeństwo, Konkurencyjna gospodarka, Sprawne państwo Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kulturyna lata Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu Program opieki nad zabytkami województwa dolnośląskiego na lata Strategia rozwoju województwa Dolnośląskiego Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego Aktualizacja Programu Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego. Perspektywa Program opieki nad zabytkami Powiatu Legnickiego na lata Strategią Rozwoju Powiatu Legnickiego na lata Programem ochrony środowiska Powiatu Legnickiego Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Strategia Rozwoju Gminy Krotoszyce na lata Gminny Program Rewitalizacji Gminy Krotoszyce na lata

4 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 4 Poz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krotoszyce z dnia 04 marca 2013 r Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy Krotoszyce Charakterystyka gminy Zarys historii rozwoju przestrzennegogminy Krajobraz kulturowy Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków Zabytki w gminnej ewidencji zabytków Zabytki archeologiczne Dziedzictwo niematerialne Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Krotoszyce Analiza SWOT Założenia programowe Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami Realizacja i finansowanie przez Gminę zadań z zakresu ochrony zabytków

5 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 5 Poz Wstęp Przedmiotem opracowania jest stworzenie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Krotoszyce na lata Głównym celem programu opieki nad zabytkami jest pomoc przy aktywnym zarządzaniu zasobem stanowiącym dziedzictwo kulturowe gminy. Wskazane w programie działania ukierunkowane są na: poprawę stanu zabytków, ich adaptację, rewitalizację, przywrócenie ładu przestrzennego oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców i turystów. Ponadto program między innymi poprzez działania edukacyjne, ma za zadanie obudzić w lokalnej społeczności świadomość wspólnoty kulturowej, roli a także znaczenia lokalnych wartości i wspólnych korzeni. Wspólna dbałość o zachowanie wartości kulturowych wzmacnia poczucie tożsamości, wspiera identyfikację jednostki z tzw. małą ojczyzną. Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata jest pierwszym opracowaniem w tym zakresie dla Gminy Krotoszyce. Opracowanie to jest aktem prawa miejscowego. Stanowi dokument uzupełniający dotychczas przyjęte akty prawa miejscowego, uwzględniając zadania z zakresu opieki nad zabytkami. Określa sposób ich realizacji, poprzez stosowne działania organizacyjne, finansowe i upowszechniające wiedzę o zabytkach. Program sporządzany jest przez Wójta na okres 4 lat, a następnie po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zostaje przyjęty przez Radę Gminy. Gminny program ogłaszany jest w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego. Z realizacji programu Wójt co 2 lata sporządza sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy. 4

6 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 6 Poz Podstawa prawna opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawę prawną opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami stanowi ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U poz ze zm.), która mówi o obowiązku sporządzania przez samorządy wojewódzkie, powiatowe oraz gminne, na okres czterech lat programu opieki nad zabytkami. W świetle ustawy ochrona zabytków to aktywność administracji publicznej, która ma na celu stworzenie sprzyjających okoliczności prawnych, finansowych i organizacyjnych, służących zachowaniu, zagospodarowaniu i utrzymaniu zabytków, zapobieganie zagrożeniom, niszczeniu, niewłaściwemu użytkowaniu, uszczupleniu zasobów zabytków, a także kontroli stanu zachowania i przeznaczenia zabytków oraz uwzględnianie tych zadań w kształtowaniu polityki planistycznej i środowiskowej. Terminem opieka nad zabytkami ustawa obejmuje działania właścicieli zabytków, które tworzą warunki dla naukowego badania zabytków, prowadzenia przy nich prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, zabezpieczenia i utrzymania ich samych oraz ich otoczenia w jak najlepszym stanie oraz popularyzowania i upowszechniania wiedzy o nich. W ustawie określono kwestie związane z ochroną i zarządzaniem dziedzictwem kulturowym, a szczególnie zagadnienia tworzenia krajowego programu ochrony i opieki nad zabytkami, organizację organów ochrony zabytków (zadania i kompetencje w zakresie ochrony zabytków wykonuje Generalny Konserwator Zabytków w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz Wojewódzcy Konserwatorzy Zabytków działający w imieniu wojewodów), zakres i formy ochrony zabytków (którymi są: wpisanie do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego oraz ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego), a także zasady finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Zapisy ustawy, zwłaszcza w punktach dotyczących form ochrony zabytków, są komplementarne do zapisów ustaw o samorządzie terytorialnym (o planowaniu przestrzennym oraz o ochronie przyrody). Ponadto, ustawa dookreśla zakres zadań dotyczących ochrony zabytków i opieki nad nimi administracji samorządu gminnego i powiatowego. Art. 87 ust. 2 cytowanej ustawy, wyznacza cele opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami i są one następujące: 1. Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 5

7 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 7 Poz Uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6. Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7. Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 6

8 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 8 Poz Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Zabytki zostały objęte w Polsce ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela. Znaczenie dziedzictwa kulturowego dla rozwoju cywilizacyjnego oraz zadania państwa w zakresie ochrony tego dziedzictwa określają artykuły 5 i 6 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Dookreślenie tego konstytucyjnego obowiązku państwa wraz z podziałem kompetencji na poszczególne organy administracji publicznej i instytucje państwowe następuje na poziomie ustawodawstwa zwykłego. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r., która zastąpiła starą ustawę o ochronie dóbr kultury z 1962 r., powiązała ochronę zabytków z ochroną szeroko pojmowanego dziedzictwa kulturowego, umieszczając to zagadnienie w kontekście naszego uczestnictwa w kulturze i historii całej Europy. Nowe prawo zostało dostosowane do zasad obowiązujących w Unii Europejskiej. Obowiązujące uregulowania prawne, dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, zostały zawarte w: Konstytucji RP (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. nr 78 poz. 483 ze zm.) w przepisach: Art. 5: Rzeczpospolita Polska ( ) strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Art. 6 ust. 1: Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju oraz (...) udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Art. 86: Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa. Ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U poz ze zm.), która jest głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. Przy opracowaniu programu opieki nad zabytkami należy uwzględnić przepisy tej ustawy, takie jak: 7

9 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 9 Poz Art. 3: definiuje podstawowe pojęcia użyte w ustawie, takie jak: zabytek, zabytek nieruchomy, zabytek ruchomy, zabytek archeologiczny, instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami, prace konserwatorskie, prace restauratorskie, roboty budowlane, badania konserwatorskie, architektoniczne, archeologiczne, historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny, historyczny zespół budowlany, krajobraz kulturowy, otoczenie zabytku. W tym miejscu należy wyjaśnić pojęcie zabytku. Zabytek, jest to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, które są dziełem człowieka lub związane są z jego działalnością. Stanowią one świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Art. 4: objaśnia, że ochrona zabytków polega na podejmowaniu w szczególności przez organy administracji publicznej działań mających na celu: zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania zabytków; przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Art. 5: określa, w sposób otwarty, kwestię opieki nad zabytkami: Opieka nad zabytkami sprawowana jest przez jego właściciela lub posiadacza i polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków naukowego badania i dokumentowania zabytku; prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz o jego znaczeniu dla historii kultury. Art. 6: klasyfikuje w układzie rzeczowym przedmioty ochrony i zarazem stanowi szczegółową definicję zabytku: 1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, 8

10 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 10 Poz d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. 9

11 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 11 Poz Art 7: reguluje następujące formy ochrony zabytków: 1) Wpis do rejestru zabytków, który dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi Wojewódzki Konserwator Zabytków. 1a) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa. 2) Uznanie za pomnik historii, zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru lub parku kulturowego o szczególnej wartości dla kultury przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. 3) Utworzenie parku kulturowego, w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Park kulturowy może utworzyć, na podstawie uchwały, rada gminy po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 4) Ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Dotyczą w szczególności: zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków i ich otoczenia, innych zabytków nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala się również, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Rejestr zabytków - dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi Wojewódzki Konserwator Zabytków. Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Do rejestru może być również wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a także nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. Wpis do rejestru historycznego układu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespołu budowlanego nie wyłącza możliwości wydania decyzji o wpisie do rejestru wchodzących w skład tych układów lub zespołu zabytków nieruchomych. 10

12 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 12 Poz Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia się w księdze wieczystej danej nieruchomości na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego zabytku. Wpisy do rejestru są wolne od opłat. Skreślenie z rejestru zabytków następuje na wniosek właściciela zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy lub z urzędu, na podstawie decyzji ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na podstawie decyzji Wojewódzki Konserwator Zabytków występuje z wnioskiem o wykreślenie wpisu z księgi wieczystej i z katastru nieruchomości. Informacja o skreśleniu ogłoszona jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wykreślenia wolne są od opłat. Zabytek ruchomy wpisuje się do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków - na wniosek właściciela tego zabytku. Wojewódzki Konserwator Zabytków może wydać decyzję o wpisie z urzędu - w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę. Lista Skarbów Dziedzictwa - prowadzi ją minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Na Listę Skarbów Dziedzictwa wpisuje się zabytek ruchomy o szczególnej wartości dla dziedzictwa kulturowego, zaliczany do jednej z kategorii, na podstawie decyzji wydanej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, z urzędu albo na wniosek właściciela zabytku ruchomego. Pomnik historii - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze rozporządzenia, może uznać za pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, określając jego granice. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może złożyć wniosek, o którym mowa w ust. 1, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków. Cofnięcie uznania zabytku nieruchomego za pomnik historii następuje w trybie przewidzianym dla jego uznania. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis pomnika historii na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO w celu objęcia tego pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. 11

13 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 13 Poz Park kulturowy - jest formą ochrony zabytków. Tworzony jest w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Park może być powoływany przez radę gminy, po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Art. 16 ust. 1: wskazuje radę gminy, jako organ tworzący park kulturowy, w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Jest on tworzony na podstawie uchwały, po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Art. 17: określa zakazy i ograniczenia dotyczące terenu parku kulturowego, związane z: prowadzeniem robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej, zmianami sposobu korzystania z zabytków nieruchomych, umieszczaniem tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1, składowaniem lub magazynowaniem odpadów, zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, składowania lub magazynowania odpadów. Art. 18: 1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. 2. W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególności: 1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak 12

14 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 14 Poz najlepszego stanu; 3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami. Art. 19: wskazuje, że 1. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę: zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków, parków kulturowych. 1a. W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego uwzględnia się w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków. 1b. W uchwale określającej zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń uwzględnia się w szczególności: 1) ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) ochronę zabytków nieruchomych, innych niż wymienione w pkt. 1, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków; 3) wnioski i rekomendacje audytów krajobrazowych oraz plany ochrony parków krajobrazowych. 2. W przypadku gdy gmina posiada Gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzględnia się w studium i planie, o których mowa w ust W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Art. 20: mówi o konieczności uzgadniania projektów i zmian planów zagospodarowania przestrzennego wojewódzkich i miejscowych z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Art. 21: Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Art. 22: 1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków. 2. Wojewódzki Konserwator Zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa. 13

15 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 15 Poz Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru do wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku. 4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy. 5. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. 6. Właściwy dyrektor urzędu morskiego prowadzi ewidencję zabytków znajdujących się na polskich obszarach morskich w formie zbioru kart ewidencyjnych. Art. 89: wskazuje, że organami ochrony zabytków są: 1) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków; 2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki konserwator zabytków. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U poz. 446 ze zm.), gdzie w art. 7 ust 1 pkt. 9 zostały określone zadania własne gminy: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy ( ) kultury, w tym ( ) ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Pośrednio do ochrony zabytków odnoszą się zadania obejmujące kwestie: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, bibliotek gminnych i innych instytucji kultury, kultury fizycznej i turystyki, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, promocji gminy. Istotne uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, znajdują się w innych obowiązujących ustawach, w tym: Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1073). Ustawa określa zasady 14

16 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 16 Poz kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej oraz zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy. Ustawa, mówi także, że w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, uwzględnia się wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1332). Ustawa normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów odrębnych, a w szczególności, między innymi o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - w odniesieniu do obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Ustawa dotyczy także obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U poz. 519), która mówi między innymi o tym, że ochrona środowiska polega na zachowaniu wartości kulturowych. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U poz ze zm.), której przepisy określają między innymi kompetencje dotyczące wycinki i pielęgnacji drzew, na terenach objętych prawną ochroną konserwatorską. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U poz ze zm.). W rozumieniu ustawy, celem publicznym jest między innymi: opieka nad nieruchomościami, stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ustawa określa między innymi postępowanie wobec nieruchomości objętych prawną ochroną konserwatorską. 15

17 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 17 Poz Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 862).Ustawa precyzuje, że działalność kulturalna polega na upowszechnianiu i ochronie kultury (art. 1 ust. 1). Mecenat nad działalnością kulturalną sprawuje państwo i polega on na wspieraniu i promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad zabytkami. (art. 1 ust. 2). Mecenat nad działalnością kulturalną sprawują też jednostki samorządu terytorialnego (art. 1 ust. 4). Art. 2 ustawy wymienia formy organizacyjne działalności kulturalnej, wśród których znajdują się teatrów, oper, operetek, filharmonii, orkiestr, kin, muzeów, bibliotek, domów kultury, ognisk artystycznych, galerii sztuki - ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury. Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym. Prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym (art. 9 ust. 1, 2). Instytucje kultury, a zwłaszcza muzea, jednostki organizacyjne mające na celu opiekę nad zabytkami, ośrodki badań i dokumentacji, biura wystaw artystycznych, galerie i centra sztuki, Filmoteka Narodowa, biblioteki, domy i ośrodki kultury, świetlice i kluby, ogniska artystyczne, domy pracy twórczej - prowadzą w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury. Do podstawowych zadań tych instytucji należy między innymi sprawowanie opieki nad zabytkami. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t. j. Dz. U poz ze zm.). W ramach ustawy, gminy mogą wspierać działalność kulturalną związaną z ochroną zabytków i tradycji prowadzoną przez organizacje pozarządowe (między innymi stowarzyszenia). Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, tzw. Ustawa Krajobrazowa (t. j. Dz. U poz. 774). Ustawa definiuje pojęcie reklamy, szyldu, krajobrazu, krajobrazu kulturowego, krajobrazu priorytetowego. Nakłada też m.in. obowiązek sporządzania przez samorząd wojewódzki audytu krajobrazowego, w którym mają być zdefiniowane obszary krajobrazów priorytetowych, gdzie sejmik województwa ma 16

18 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 18 Poz mieć możliwość ustalania norm dotyczących wysokości, kształtu budynków i ewentualnego stosowania materiałów miejscowych lub tradycyjnej architektury. Ustawa wprowadza kary za nielegalne reklamy. Ponadto daje samorządom możliwość uchwalenia lokalnego kodeksu reklamowego, w którym określone zostaną zasady sytuowania m.in. nośników reklam. Zasady ochrony zabytków, znajdujących się w muzeach i bibliotekach, zostały określone w: Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 972). Określa podstawowe ramy i zasady funkcjonowania polskich muzeów. Według przepisów ustawy Muzeum jest jednostką organizacyjną nie nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwała ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami (art. 1). Zgodnie z ustawą muzeum realizuje powyższe cele poprzez: 1) gromadzenie dóbr kultury w statutowo określonym zakresie, 2) katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych muzealiów, 3) przechowywanie gromadzonych dóbr kultury, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych, 4) zabezpieczanie i konserwację muzealiów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie stanowisk archeologicznych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody, 5) urządzanie wystaw, 6) organizowanie i prowadzenie badań, ekspedycji naukowych oraz prac wykopaliskowych, 7) prowadzenie działalności edukacyjnej, 8) udostępnianie zbiorów do celów naukowych i edukacyjnych, 9) zapewnianie właściwych warunków zwiedzania i korzystania ze zbiorów, 10) prowadzenie działalności wydawniczej (art. 2). Gmina jako podmiot tworzący (lub przejmujący) muzeum zobowiązana jest do: 1) zapewnienia środków potrzebnych do utrzymania i rozwoju muzeum, 17

19 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 19 Poz ) zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonym zbiorom, 3) sprawowania nadzoru nad muzeum. Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (t. j. Dz. U poz. 642 ze zm.). Mówi, iż biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe, służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej. Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy: Ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t. j. Dz. U poz ze zm.). 18

20 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 20 Poz Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1 Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami - dokumenty o znaczeniu krajowym Gminny program opieki nad zabytkami gminy Krotoszyce jest zgodny z założeniami polityki państwa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Dokumenty, do których odwołuje się Gminny program opieki nad zabytkami połączono na trzech poziomach: ogólnokrajowym, regionalnym (wojewódzkim) oraz lokalnym. Są to różnego rodzaju strategie, studia i programy, które dotykają problematyki ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturowego. Gminny program opieki nad zabytkami gminy Krotoszyce zbieżny jest ze strategicznymi celami państwa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Cele te wymienione są w następujących dokumentach: Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata oraz Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zostały zawarte w dokumencie o nazwie Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata (przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r.) oraz jego uszczegółowieniu Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata (przyjętym w 2005 r.). Są to rządowe dokumenty tworzące ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej w warunkach rynkowych, w połączeniu z perspektywami kolejnych okresów programowania Unii Europejskiej. Głównym celem strategii jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce. Dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata W programie zapisano następujące priorytety i działania: Priorytet 1. Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe 1 Narodowa strategia rozwoju kultury na lata , Ministerstwo Kultury. 2 Uzupełnienie narodowej strategii rozwoju kultury na lata , Ministerstwo Kultury, Warszawa

21 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 21 Poz Działania realizowane w ramach niniejszego priorytetu mają na celu materialną poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców, turystów i inwestorów. Realizacja działań pozwoli na zwiększenie atrakcyjności regionów, a także wykorzystanie przez nie potencjału związanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. Działanie 1.1. Budowa nowoczesnych rozwiązań organizacyjno- finansowych w sferze ochrony zabytków, Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, Działanie 1.3. Zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych. Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego Działanie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, Działanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granicę. Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata , opracowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2005 r., zawiera opis Programu Operacyjnego Dziedzictwo kulturowe. Priorytet I. Rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych. Celami priorytetu: poprawa stanu zachowania zabytków, zwiększanie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym także dziedzictwa archeologicznego), kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne niż kulturalne, zwiększenie roli zabytków i muzealiów w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji, 20

22 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 22 Poz zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk żywiołowych, kradzieżami i nielegalnym wywozem za granicę oraz na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami, opracowane przez zespół Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury, są niezwykle ważnym dokumentem, związanym z ochroną zabytków w Polsce. W dokumencie zapisano między innymi: Ochrona i konserwacja zabytków jest istotnym elementem polityki kulturalnej Państwa, są one bowiem nie tylko śladem przeszłości, ale także cennym składnikiem kultury współczesnej, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego człowiekowi środowiska jego życia. (...) Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest działaniem ważnym w interesie publicznym ze względu na znaczenie zabytków w procesie edukacji, humanizacji społeczeństwa, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie także znaczenie dla sfery ekonomii i gospodarki. W opracowaniu zostały zawarte cele i zadania dla Programu Krajowego. Stwierdzono, że celem Programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce.Za istotne, uznano przypomnienie podstawowych zasad konserwatorskich porządkujących sferę ochrony zabytków, które dotyczą konserwatorów, pracowników urzędów, restauratorów dzieł sztuki, architektów, urbanistów, pracowników budowlanych, archeologów, badaczy, właścicieli i użytkowników, w tym duchownych. Podstawowe zasady konserwatorskie: 1. Zasady primum non nocere (z łac. - po pierwsze nie szkodzić); 2. Zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych); 3. Zasady minimalnej niezbędnej ingerencji; 4. Zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco; 5. Zasady czytelności i odróżnialności ingerencji; 6. Zasady odwracalności metod i materiałów; 7. Zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. W dokumencie do opracowania krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami wyznaczone zostały następujące założenia w zakresie: 21

23 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 23 Poz Uwarunkowań dotyczących ochrony i opieki nad zabytkami: określenie stanu zabytków: nieruchomych, ruchomych i archeologicznych oraz stanu zabytków techniki, pomników historii i obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. Dodatkowo ocena stanu służb związanych z ochroną i opieką nad zabytkami i stan uregulowań finansowych, organizacyjnych i prawnych; Działań o charakterze systemowym: powiązanie ochrony zabytków z polityką ekologiczną, ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa; przygotowanie strategii i głównych założeń ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce i wprowadzenie jej do polityk sektorowych; Systemu finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej; Dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod działania: co oznacza ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych; Kształcenia i edukacji: kształcenie profilaktyczne, podyplomowe i system uznawalności wykształcenia, edukacja społeczeństwa, edukacja właścicieli i użytkowników; Współpracy międzynarodowej: współpraca z instytucjami i organizacjami, współpraca w obszarze Europy Środkowej; Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata Program stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego, zawartego w art. 84 i art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2016 r., poz. 1330). Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata przyjęty został w dniu 24 czerwca 2014 r. przez Radę Ministrów. Dokument ma usprawnić nadzór nad służbami konserwatorskimi oraz określić źródła finansowania 3 Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata , przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 24 czerwca 2014 r. 22

24 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 24 Poz inwestycji i procedur administracyjnych związanych z wydawaniem decyzji oraz przyznawaniem funduszy na prace podejmowane w obiektach zabytkowych. Uchwalony program jest pierwszym dokumentem porządkującym działania organów sprawujących opiekę nad zabytkami. Z programu będą pochodzić fundusze między innymi na szkolenia dla urzędników i ujednolicenie kwestii formalnych. Wśród zadań uwzględnionych w przyjętym dokumencie znalazło się porządkowanie rejestru zabytków oraz przygotowanie zasad oceny stanu zachowania zabytków nieruchomych. Program ma na celu także zwiększenie uspołecznienia ochrony zabytków i opieki nad zabytkami poprzez promowanie takich narzędzi jak konkursy, konsultacje z mieszkańcami i współpraca z mediami. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zamierza przeznaczyć na jego realizację 26,5 mln zł. Dokument doprecyzowuje ponadto kompetencje samorządów w zakresie realizowania projektów konserwatorskich i rewitalizacyjnych. Zgodnie z nowymi ustaleniami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków, w ciągu najbliższych 3 lat zaangażowanie samorządów w opiekę nad zabytkami powinno znacznie wzrosnąć Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Strategia rozwoju kapitału społecznego 2020 została przyjęta uchwałą nr 61 przez Radę Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. Jest jedną z dziewięciu tzw. strategii zintegrowanych, służących wdrożeniu SRK Jako cel główny wskazano w niej wzmocnienie udziału kapitału społecznego w rozwoju społeczno - gospodarczym Polski, w którego ramach określono cztery cele szczegółowe. W kontekście ochrony zabytków i opieki nad nimi wskazać można czwarty z celów Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego, a zwłaszcza jego Priorytet 4.1 Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej. Wytyczone tutaj kierunki działań to: Tworzenie warunków wzmacniania tożsamości i uczestnictwa w kulturze na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu Digitalizacja, cyfrowa rekonstrukcja i udostępnianie dóbr kultury. 4 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, przyjęta uchwałą nr 61 przez Radę Ministrów z dnia 26 marca 2013 r., Warszawa 2013 r. 23

25 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 25 Poz Walory i potencjał tkwiący w dziedzictwie kulturowym są postrzegane w strategii jako kluczowy element potencjału kulturowego, a tym samym jedna z szans rozwojowych dla całego społeczeństwa. W strategii podnosi się także kwestię znaczenia aktywnej partycypacji społecznej w ochronie zabytków i opiece nad nimi Koncepcja Zagospodarowania Przestrzennego Kraju Dokument dotyczący ładu przestrzennego Polski przyjęty został przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 r. Jego celem strategicznym jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych do osiągnięcia: konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i większej sprawności państwa oraz spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długiej perspektywie czasowej. Szczególny nacisk położony został na budowanie i utrzymywanie ładu przestrzennego, który decyduje o warunkach życia obywateli, funkcjonowaniu gospodarki i pozwala wykorzystywać szanse rozwojowe. W ramach dokumentu zdefiniowane zostały m.in. uwarunkowania polityki przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbliższych dwudziestu lat zbiór czynników i procesów zależnych w niewielkim stopniu od działań rządu i innych podmiotów publicznych, które mogą jednak wywierać duży wpływ na sposób prowadzenia polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, wyznaczanie celów i możliwości ich osiągania, w związku z czym powinny być uwzględniane w formułowaniu i prowadzeniu tej polityki. Uwzględniono wśród nich także uwarunkowania wynikające z dziedzictwa kulturowego. Zdiagnozowano m.in. niski, niezgodny z posiadanym potencjałem rozwojowym, poziom wykorzystania funkcji symbolicznych i promocyjnych zasobów dziedzictwa kulturowego. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 uwzględnia powiązania polityki przestrzennej z ochroną i opieką nad zabytkami oraz zalecenia odnoszące się do zachowania i wykorzystania dziedzictwa kulturowego Polski: 1. rewitalizacja historycznych i zabytkowych obiektów w celu wzmocnienia i wyeksponowania ich funkcji; 2. zabezpieczenie możliwości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o zachowanie w dobrym stanie zasobów naturalnych, kulturowych i lokalnych walorów środowiska; 5 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, przyjęta przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa

26 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 26 Poz zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym najcenniejszych fragmentów przestrzeni przyrodniczej, w procesie trwałego rozwoju społecznogospodarczego przy aktywnym udziale różnorodnych partnerów, w szczególności społeczności lokalnych; 4. rozpoznanie i zachowanie charakterystycznych krajobrazów przyrodniczych i historycznych oraz związanych z nimi elementów symbolicznych o charakterze dóbr materialnych lub stanowiących część niematerialną dziedzictwa kultury oraz rozwój współczesnych krajobrazów kulturowych; 5. wykorzystanie unikalnych zasobów krajobrazu kulturowego i budowanie specjalizacji terytorialnej w celu rozwoju lokalnych rynków pracy; 6. ochrona i wykorzystanie dla harmonijnego rozwoju obszarów wiejskich ich potencjału przyrodniczego, krajobrazowego i kulturowego; 7. dbałość o zabytki oraz dziedzictwo kulturowe, kultywowanie tradycji lokalnych, sprzyjające rozwojowi turystyki i wspomagające proces budowania/wzmacniania tożsamości kulturowej; 8. kompleksowe lokalne programy rewitalizacji powinny zapewniać poprawę stanu budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej, ochronę dziedzictwa kulturowego, zapewnienie wysokiej jakości przestrzeni publicznych, poprawę transportu publicznego, itp.; 9. zintegrowana ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego; 10. prowadzenie aktywnej polityki konserwatorskiej i promocyjnej w stosunku do zasobów przyrodniczych, krajobrazowych i zabytkowych obiektów kultury, obejmującej określenie przestrzeni i obiektów poddanych ochronie lub wskazanych do ochrony, prowadzenie monitoringu zachowania zasobów; powstanie list krajobraz i obiektów o unikatowych wartościach przyrodniczych, historycznych, archeologicznych, szczególnie o cechach symbolu, a także upowszechnienie listy krajobrazów zagrożonych; 11. zabezpieczenie dziedzictwa przed skutkami klęsk żywiołowych; 12. edukacja obywatelska w zakresie budowania powszechnego przekonania, że polska przestrzeń pojmowana jako bogactwo naturalne i dziedzictwo kulturowe podlega zasadom zrównoważonego rozwoju, a ład przestrzenny jest dobrem publicznym. 25

27 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 27 Poz Strategia Rozwoju Kraju Aktywne społeczeństwo, Konkurencyjna gospodarka, Sprawne państwo 6 Strategia Rozwoju Kraju 2020 została uchwalona przez Radę Ministrów dnia 25 września 2012 r. Jest to główna strategia rozwojowa w średnim horyzoncie czasowym, wskazuje strategiczne zadania państwa, których podjęcie w perspektywie najbliższych lat jest niezbędne, by wzmocnić procesy rozwojowe. Strategia wyznacza trzy obszary strategiczne, w których będą się koncentrować główne zadania: 1. Sprawne i efektywne państwo; 2. Konkurencyjna gospodarka; 3. Spójność społeczna i terytorialna. W Strategii pojawiają się zapisy mówiące o wprowadzeniu obowiązku sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego obszarów funkcjonalnych obejmujących obszary miejskie, a w szczególności metropolitalne, tereny wrażliwe rozwojowo, związane z ochroną między innymi dziedzictwa kulturowego (Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem, Priorytet I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego). Drugim ważnym, podkreślonym przez strategię obszarem jest digitalizacja zasobów dziedzictwa narodowego oraz zapewnienie właściwego ich przechowywania (Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych, Priorytet II.5.3. Zapewnienie odpowiedniej jakości treści i usług cyfrowych; Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych, Priorytet III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych). Ponadto wspierany będzie rozwój infrastruktury społecznej w tym infrastruktury kulturalnej - oraz działania na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego, co stanowi ważny czynnik rozwoju i podnoszenia atrakcyjności gminy (Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, Priorytet III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich). 6 Strategia Rozwoju Kraju 2020, dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r., Warszawa 2012 r. 26

28 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 28 Poz Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata Ogólne wytyczne do konstruowania programu wojewódzkiego zawiera przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata (w 2005 r. Ministerstwo Kultury przygotowało Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata ), będąca rządowym dokumentem tworzącym ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej w warunkach rynkowych, a także dla wspólnoty Polski z Unią Europejską. Strategia została stworzona centralnie dla obszaru całej Polski. Określa spójne działania realizowane w regionach. Stąd celem strategicznym jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce, a celami cząstkowymi są m.in. zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków, wzrost efektywności zarządzania sferą kultury itd. Jednym z instrumentów za pomocą których realizowane są wspomniane cele Strategii jest Narodowy Program Kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata , który za cel strategiczny przyjął intensyfikację i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksową poprawę stanu zabytków nieruchomych. Cele cząstkowe programu to: poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, w szczególności za pomocą narzędzi społeczeństwa informacyjnego, rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, tworzenie warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej, zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywozem za granicę. Cele programu realizowane będą m.in. w ramach następujących priorytetów i działań: Priorytet I: Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe. 7 Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata ,Warszawa

29 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 29 Poz Działanie 1.1. Wzmocnienie ośrodków dokumentacji zabytków oraz budowa nowoczesnych rozwiązań organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków. W ramach działania zostaną zaproponowane zmiany instytucjonalne, prawne i funkcjonalne w sferze dokumentacji i ochrony zabytków oraz procesu oferowania zabytków na rynku. Rodzi to konieczność przeprowadzenia szerokich konsultacji ze środowiskami konserwatorskimi, właścicielami zabytków, a także z ewentualnymi partnerami Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wdrażającymi zaproponowany system, a następnie wystąpienie z inicjatywami ustawodawczymi przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne. W ramach działania realizowane będą projekty rewaloryzacji zabytków i ich adaptacji na cele społeczne. Projekty muszą posiadać znaczący wpływ ekonomiczny na rozwój regionalny, w tym szczególnie przyczyniać się do wzrostu dochodów, jak i zwiększać ilość miejsc pracy. Priorytet II: Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa kulturowego. Działanie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego. W ramach działania przewiduje się zrealizowanie zadań mających na celu podniesienie wykształcenie kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, oraz podniesienie zainteresowania społeczeństwa problematyką ochrony zabytków, jak również powołanie zespołu naukowego zajmującego się badaniami naukowymi w sferze wpływu zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwój społeczno ekonomiczny regionów, w tym szczególnie turystyki. Ponadto planuje się promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi poprzez aktywizację społeczności wiejskich, a także ochronę i popularyzację kultury ludowej. Działanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wywozem i przewozem przez granice. 28

30 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 30 Poz Działanie realizowane będzie poprzez wdrożenie Programu Absent Patrymonium -sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywożonych i zaginionych. Program wpisuje się w cele i założenia MF EOG Oprócz wytyczonych w NPK Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego priorytetów i założonych działań, zadania wytyczone w dokumencie będą realizowane przez podprogramy m.in. Program Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej, Program Operacyjny Promesa Ministra Kultury. 29

31 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 31 Poz Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu Program opieki nad zabytkami województwa dolnośląskiego na lata Program Opieki nad Zabytkami Województwa Dolnośląskiego na lata (przyjęty przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego Uchwałą nr XXIII/687/16 w dn. 28 czerwca 2016 r. i ogłoszony w Dz. U. Województwa Dolnośląskiego, Poz z dn. 22 lipca 2016 r.) jest dokumentem określającym politykę Samorządu Województwa Dolnośląskiego w sferze opieki nad zabytkami, dotyczący realizacji zadań związanych ze sprawowaniem opieki nad dziedzictwem kulturowym i racjonalnego wykorzystania zasobów dziedzictwa kulturowego województwa dolnośląskiego. Opracowanie programu wynika z art. 87 ust.1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (t.j. Dz.U.2014 poz.1446), który zobowiązuje Zarząd Województwa do sporządzenia na okres 4 lat wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami. Program skierowany jest do wydziałów i jednostek organizacyjnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego realizujących zadania w sferze ochrony i opieki nad zabytkami, a także do instytucji i podmiotów, których działalność obejmuje ochronę dziedzictwa kulturowego, jednostek samorządu terytorialnego, obecnych i potencjalnych właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych oraz zainteresowanych ochroną i opieką nad zabytkami. Przyjęta w Programie wizja rozwoju: Wielokulturowe dziedzictwo Dolnego Śląska stanowi fundament nowoczesnego i otwartego regionu europejskiego wpisuje się w europejską politykę kulturalną, jest zgodny z zapisami Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz. Urz. UE 2006 C 321/E) i stanowi jeden z ważniejszych czynników rozwojowych. Za cel strategiczny uznano: Zachowanie i zrównoważone wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego dla wzmacniania tożsamości Dolnego Śląska. Zgodnie z tym założeniem przyjęto, że dziedzictwo kulturowe, będąc przedmiotem ochrony jest także zasobem umożliwiającym budowanie i utrwalanie wspólnej tożsamości oraz rozwijanie potencjału społecznego. 30

32 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 32 Poz Cele operacyjne, podporządkowane celowi strategicznemu, wpisano w cztery pola działania: zasoby dziedzictwa kulturowego; tożsamość i społeczeństwo; zarządzanie; potencjał ekonomiczny. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Dolnośląskiego na lata wdrażany będzie wg opracowanych Instytucjonalnych Ram Wdrażania, w których określono i przypisano konkretne zadania i kompetencje, wpisujące się w cele, priorytety i działania Programu, odnosząc je do administracji, instytucji, jednostek samorządowych i organizacji realizujących działania w sferze ochrony i opieki nad zabytkami. Instytucjonalne ramy wdrażania Programu odnoszące się do jednostek samorządu terytorialnego (jst). Zadania i kompetencje: Ochrona i opieka na zabytkami na terenie jst, współpraca w prowadzeniu skoordynowanych działań w sferze ochrony i opieki nad zabytkami (m.in. opracowanie programów opieki nad zabytkami). Cele, priorytety i działania: Ad. C.1/P.1/D.3 Cel 1.Poprawa skuteczności ochrony i stanu zachowania dziedzictwa materialnego i niematerialnego województwa. Priorytet 1. Rozpoznanie stanu zachowania dziedzictwa materialnego i niematerialnego województwa. Działanie 3. Identyfikacja i objęcie ochroną najcenniejszych wartości dziedzictwa kulturowego świadczących o specyfice i tożsamości województwa. Zasadniczym zadaniem będzie zidentyfikowanie obiektów, zespołów, założeń przestrzennych, obszarów o najwyższych, unikalnych wartościach artystycznych, historycznych i krajobrazowych oraz wdrożenie odpowiednich mechanizmów ochrony w celu ich zachowania. W związku z tym, że wartości zabytkowe wytypowanych obiektów i obszarów mają znaczenie strategiczne, konieczne jest stosowanie w szerszym niż dotychczas zakresie takich form ochrony jak park kulturowy oraz ochrona obszarowa pojedynczych obiektów (m.in. wprowadzanie zapisów w dokumentach planistycznych). 31

33 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 33 Poz Ad. C.1/P.2/D.2 Cel 1.Poprawa skuteczności ochrony i stanu zachowania dziedzictwa materialnego i niematerialnego województwa Priorytet 2 Wsparcie finansowe działań związanych z ratowaniem zabytków. Działanie 2 Dofinansowanie prac remontowo-konserwatorskich oraz konserwacji zabytków znajdujących się na terenie województwa. Samorząd województwa jako jednostka samorządu terytorialnego zobowiązany jest do objęcia ochroną zabytków znajdujących się na terenie województwa. Wsparcie finansowe w ramach tego działania będzie udzielane w ramach dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach niebędących w bezpośrednim zarządzie samorządu województwa. Ad. C.2/P.1/D.2 Cel 2:Wzmocnienie tożsamości Dolnoślązaków, a tym samym ich zaangażowania i akceptacji dla działań podejmowanych w celu ochrony dziedzictwa kulturowego. Priorytet 1: Kształtowanie tożsamości regionalnej poprzez działania edukacyjne i promocyjne. Działanie 2: Rozszerzenie zasięgu i wzmocnienie znaczenia przedsięwzięć związanych z zachowaniem Działanie polegać będzie na wspieraniu instytucji kultury samorządu województwa i innych podmiotów w organizacji wydarzeń o zasięgu regionalnym i ponadregionalnym popularyzujących zabytki i upowszechniających wiedzę o dziedzictwie kulturowym Dolnego Śląska (m.in. Europejskie Dni Dziedzictwa, konferencje, wystawy, wykłady etc.). Podniesienie rangi imprez i wydarzeń promujących dziedzictwo kulturowe będzie realizowane także poprzez obejmowanie wydarzeń honorowym patronatem Marszałka Województwa Dolnośląskiego. C.2/P.2/D.1 i 2 Cel 2:Wzmocnienie tożsamości Dolnoślązaków, a tym samym ich zaangażowania i akceptacji dla działań podejmowanych w celu ochrony dziedzictwa kulturowego. Priorytet 2: Wzmocnienie zaangażowania społecznego w zakresie opieki nad zabytkami. Działanie 1: Wspieranie inicjatyw społecznych w zakresie tworzenia i funkcjonowania lokalnych muzeów. Działanie polegać będzie na wspieraniu inicjatyw podmiotów prywatnych, organizacji społecznych i pozarządowych oraz jednostek samorządowych związanych z tworzeniem lokalnych muzeów, izb pamięci, skansenów itp. utrwalających historię, tradycje oraz twórczość artystyczną. Wsparcie osób i podmiotów 32

34 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 34 Poz kultywujących historię i tradycję ma na celu pobudzenie aktywności społeczności lokalnych w zakresie ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, a także wzmocnienie oferty edukacyjnej i turystycznej na Dolnym Śląsku. Działanie 2: Wspieranie przedsięwzięć mających na celu podnoszenie wiedzy w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Działanie będzie realizowane poprzez organizację i wsparcie organizacji szkoleń, warsztatów, konferencji i innych form poszerzających wiedzę związaną z opieką nad zabytkami dla jst, właścicieli obiektów zabytkowych, fundacji i stowarzyszeń oraz placówek oświatowych. C.3/P.1/D.3 i 4 Cel 3:Efektywne i zintegrowane zarządzanie zasobami dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska w oparciu o pełną wiedzę i kompetencje wielu podmiotów. Priorytet 1:Budowanie i wzmacnianie współpracy podmiotów zaangażowanych w ochronę dziedzictwa kulturowego. Działanie 3: Wspieranie zintegrowanych działań służących ochronie dziedzictwa kulturowego, krajobrazu i wartości przyrodniczych. Działanie będzie polegać na promowaniu zintegrowanego i kompleksowego podejścia do ochrony krajobrazu kulturowego poprzez upowszechniane wiedzy i promowanie idei powoływania parków kulturowych, parków krajobrazowych, a także wprowadzania zapisów w dokumentach planistycznych mających na celu ochronę zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, panoram, osi widokowych, sylwet itp. Działanie 4: Wspieranie wieloszczeblowej współpracy jako skutecznego mechanizmu zarządzania dziedzictwem kulturowym. Działanie będzie polegać na dostarczaniu wiedzy i wspieraniu form wieloszczeblowej współpracy, w tym zwłaszcza partnerstw publicznoprywatnych i publiczno-publicznych na rzecz ratowania, ochrony i adaptacji zabytków. Wieloszczeblowe modele współpracy są podstawą wzmocnienia poczucia odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe i efektywnej realizacji celów, które przez wiele lat tradycyjnie zaliczane były do zadań publicznych. C.3/P.2/D.2 Cel 3:Efektywne i zintegrowane zarządzanie zasobami dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska w oparciu o pełną wiedzę i kompetencje wielu podmiotów. Priorytet 2: Budowa zintegrowanego systemu informacji i monitoringu jako narzędzia wspomagania procesu decyzyjnego w dziedzinie ochrony i opieki nad zabytkami. Działanie 2: Budowa i prowadzenie systemu monitoringu procesów ochrony dziedzictwa kulturowego. Działanie polegać będzie na opracowaniu i wdrożeniu pierwszego etapu systemu monitorowania procesów ochrony, odnowy i przekształceń obiektów zabytkowych. 33

35 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 35 Poz System monitoringu będzie integralną częścią systemu informacji o zabytkach, a jego zadaniem będzie umożliwienie obserwacji procesów związanych z ochroną zabytków w ujęciu dynamicznym. Pierwszym etapem systemu będzie monitorowanie dofinansowania publicznego remontów i konserwacji zabytków w ramach środków finansowych w dyspozycji samorządu województwa, co będzie służyło podejmowaniu decyzji o przyznawaniu kolejnych dotacji Strategia rozwoju województwa Dolnośląskiego 2020 Strategia rozwoju województwa Dolnośląskiego 2020 została przyjęta uchwałą nr XXXII/932/13 przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego dnia 28 lutego 2013 r. Strategia wytycza cele i kierunki rozwoju regionu, prezentuje potencjał Dolnego Śląska i określa wspólną płaszczyznę działań poszczególnych regionów. Zasadnicze filary, na którym opierać się będzie rozwój Dolnego Śląska, to produkcja oraz usługi. Bogactwa naturalne, zasoby wiedzy oraz walory środowiska przyrodniczego i kulturowego, przygraniczne położenie pozwolą na zwiększenie znaczenia Dolnego Śląska jako silnego regionu gospodarczego, realizującego model wzrostu złożony z: Autostrady Nowej Gospodarki - obszaru dynamicznego rozwoju przemysłu opartego na najnowocześniejszych technologiach oraz nowoczesnych usługach, skupionych wokół istniejących i projektowanych ciągów komunikacyjnych (transportowych i teleinformatycznych). Obszarów o wybitnych wartościach przyrodniczych, uzdrowiskowych i kulturowych. Strategia podkreśla wysoki potencjał turystyczny Dolnego Śląska, o czym decydują między innymi: zróżnicowane walory krajobrazowe, przyrodnicze, w większości objęte ochroną prawną; walory kulturowe (zwłaszcza zasoby dziedzictwa materialnego). Województwo Dolnośląskie zajmuje pierwszą pozycję w Polsce, ponad obiektów zabytkowych. Najwyższy udział w zasobach krajowych (24%) posiadają zespoły rezydencjonalne - zamki i pałace, oraz towarzyszące im zabytkowe założenia kształtowanej zieleni - parki i ogrody (12%). 34

36 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 36 Poz Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego określa cztery podstawowe obszary integracji: 1. Wrocławski Obszar Integracji - Wrocław i otaczający go obszar, posiadający z nim silne powiązania funkcjonalne. 2. Legnicko - Głogowski Obszar Integracji - obszar zagłębia miedziowego oraz jego zaplecza. 3. Sudecki Obszar Integracji - południowy obszar województwa. 4. Zachodni Obszar Integracji - tereny leżące przy zachodniej granicy regionu. Działania związane z ochroną zabytków, wpisują się w cele związane z wieloma aspektami działań przewidzianych przez strategię, lecz głównie w działania związane z rozwojem turystyki. Turystyka powinna stanowić jeden z filarów rozwoju społecznego i gospodarczego regionu. Materialne i kulturowe atrakcje należy wykorzystać dla rozwinięcia produktów turystycznych, zwłaszcza na bazie uzdrowisk oraz ofert adresowanych zarówno do Dolnoślązaków, ale także do osób spoza regionu. Poza aspektami rekreacji i wypoczynku turystyka winna być wykorzystana jako instrument procesu edukacyjnego i wychowawczego Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego został przyjęty przez Komisję Europejską dnia 18 grudnia 2014 r. Jest to dokument, który stanowi podstawę dla realizacji zadań, które mogą być dofinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wyznaczone cele, są odpowiedzią na wyzwania rozwojowe regionu. Cel główny programu: Wzrost konkurencyjności Dolnego Śląska, zapewniający poprawę poziomu życia jego mieszkańców przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Podniesienie poziomu gospodarczej i społecznej konkurencyjności regionu oraz poprawa jakości życia mieszkańców musi uwzględniać użytkowanie zasobów naturalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Jednym z wyznaczonych celów tematycznych jest: zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami. Stwierdzono, że ochrona różnorodności biologicznej oraz ochrona zabytków zapewni zachowanie najbardziej wartościowych zasobów dla obecnych i przyszłych pokoleń oraz pośrednio przyczyni się do rozwoju gospodarki regionu. Dla celu tego, jednym z wybranych priorytetów inwestycyjnych jest dziedzictwo kulturowe. 35

37 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 37 Poz Kolejnym, wyznaczonym priorytetem inwestycyjnym jest ochrona i udostępnianie zasobów przyrodniczych. W programie wyznaczono 11 osi priorytetowych, a tym: Oś priorytetowa 4 - środowisko i zasoby. Oś ta obejmuje 2 cele tematyczne: Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem oraz zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami. Priorytet inwestycyjny: Dziedzictwo kulturowe. Cel szczegółowy: Zwiększenie ochrony i efektywności wykorzystania zasobów kulturowych regionu. Rezultaty: Realizacja priorytetu przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności województwa zarówno dla jego mieszkańców jak i turystów, przy jednoczesnej ochronie istniejących zasobów dziedzictwa kulturowego. Dolny Śląsk jest regionem o najbogatszych zasobach zabytkowych w kraju. Stanowią one zasadniczy czynnik wpływający na kształtowanie się tożsamości regionalnej, a także określają i wyznaczają w dużym stopniu uwarunkowania rozwoju województwa, będąc szansą promocji całego regionu. Dofinansowanie przedsięwzięć dotyczących ochrony i opieki nad najwyższej rangi obiektami zabytkowymi, w celu uniknięcia ich zniszczenia, pozwoli na zachowanie elementów dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń oraz stanowić będzie bodziec dla rozwoju społeczno - gospodarczego regionu. Wsparciem zostaną objęte zabytki nieruchome, wpisane do rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu wraz z ich otoczeniem, jak również zabytki ruchome znajdujące się w ww. zabytkach objętych wsparciem. Możliwe będzie przystosowanie obiektów zabytkowych do pełnienia przez nie nowych funkcji (w szczególności do prowadzenia działalności kulturalnej i turystycznej). Priorytet inwestycyjny: Ochrona i udostępnianie zasobów przyrodniczych. Cel szczegółowy: Ochrona różnorodności biologicznej i zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów przyrodniczych regionu. Rezultaty: Występowanie na terenie województwa wielu siedlisk przyrodniczych, gatunków fauny i flory, nakłada na cały region szczególną odpowiedzialność za ochronę dziedzictwa przyrodniczego. Zapobiegnie to niszczeniu wartościowych miejsc, siedlisk, okazów. Realizacja priorytetu przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności województwa, zarówno dla jego mieszkańców jak i turystów, przy jednoczesnej ochronie istniejących zasobów dziedzictwa naturalnego. Wsparcie przeznaczone będzie także na wyposażenie parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody, przyczyniające się bezpośrednio do czynnej ochrony przyrody. 36

38 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 38 Poz Aktualizacja Programu Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego Aktualizacja Programu Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego została przyjęta uchwałą nr 2696/III/09 przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego dnia 28 kwietnia 2009 r. W Programie najważniejszą pozycję wśród turystycznych walorów krajoznawczych, o charakterze kulturowym, zajmują zabytki architektury i budownictwa. Turystyczna waloryzacja zabytków wyłoniła listę najcenniejszych obiektów zabytkowych województwa. Warunkiem zainteresowania turystycznego zabytkami archeologicznymi jest ich odpowiednie wyeksponowanie w terenie i przystosowanie dla potrzeb zwiedzających. Dotyczy to przede wszystkim stanowisk archeologicznych o własnej, czytelnej formie krajobrazowej. Analiza grup walorów województwa dolnośląskiego pozwala stwierdzić, że: liczne tereny i obiekty zabytkowe, dają możliwość tworzenia i eksploatowania szlaków krajoznawczych, istnieje możliwość tworzenia szlaków historycznych, edukacyjnych, wykorzystujących lokalizację rzadkich miejsc ważniejszych bitew oraz martyrologii z okresu II wojny światowej. Zwiększenie atrakcyjności zabytków ma odbywać się między innymi poprzez ożywienie zabytków cyklicznymi imprezami, odpowiednią infrastrukturą i kalendarzem imprez. Mocnymi stronami rozwoju turystyki na Dolnym Śląsku są wysokie walory kulturowe łączące dorobek kultur: polskiej, czeskiej, austriackiej i niemieckiej oraz rozbudowana baza turystyczna, zwłaszcza w rejonach górskich i uzdrowiskowych. Program wskazuje także słabe strony rozwoju turystyki na Dolnym Śląsku, do których należą między innymi: zły stan zabytków oraz brak sprawnego regionalnego i lokalnego systemu informacji turystycznej Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego został przyjęty uchwałą nr XLVIII/873/2002 przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego dnia 30 sierpnia 2002 r. Jednym z celów strategicznych jest ochrona dziedzictwa kulturowego - udostępnienie go społeczeństwu i włączenie we współczesne struktury funkcjonalno- przestrzenne, z zachowaniem odrębności kulturowej i krajobrazowej regionu dolnośląskiego, poprzez: tworzenie uwarunkowań przestrzennych sprzyjających utrwaleniu wielokulturowej tożsamości historycznej regionu z zachowaniem lokalnych odrębności; odtworzenie wartości obszarów o najcenniejszych walorach krajobrazu historycznego; 37

39 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 39 Poz rehabilitacja historycznie ukształtowanych kultur narodowych regionu w sferze materialnej i duchowej; pozyskanie nowych właścicieli dla zasobów zabytków rezydencjonalnych znajdujących się w gestii ANR i dalszą prywatyzację zabytków stanowiących własność Skarbu Państwa; wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego jako ważnego elementu rozwoju gospodarczego oraz promocji województwa dolnośląskiego. Kierunki działań: 1. Wspieranie działań służących poprawie stanu obiektów zabytkowych. 2. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych układów. 3. Ochrona i zachowanie krajobrazu kulturowego o najcenniejszych walorach artystycznych i krajobrazowych województwa poprzez ustalenie form ochrony: strefa A pełnej ochrony konserwatorskiej, dla obszarów uznanych za szczególnie ważne jako materialne świadectwo historyczne, w których elementy dawnego układu przestrzennego zachowały się w prawie nienaruszonym stanie lub zostały tylko nieznacznie zniekształcone i stanowią harmonijną całość w krajobrazie lub jego dominantę; strefa B ochrony konserwatorskiej, dla obszarów, w których elementy dawnego układu przestrzennego zachowały się w stosunkowo dobrym stanie a krajobraz zachował swój historyczny charakter i harmonię. Obszary objęte strefą podlegają rygorom konserwatorskim w zakresie utrzymania zasadniczych elementów struktury przestrzennej i utrzymania istniejącej substancji zabytkowej; strefa W ochrony stanowisk archeologicznych, obejmująca stanowiska archeologiczne o własnej formie terenowej jak grodziska, forty, ruiny zamków, hałdy i szyby górnicze. 4. Utworzenie parków i rezerwatów kulturowych w celu ochrony, utrzymania i wyeksponowania unikatowych walorów krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych, historycznych i architektonicznych województwa. 5. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej. 6. Ochrona, zachowanie i udostępnianie stanowisk archeologicznych o zachowanych formach krajobrazowych do celów naukowych, dydaktycznych i turystycznych. 38

40 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 40 Poz Tworzenie atrakcyjnych ofert inwestycyjnych o charakterze kulturotwórczym, społecznym i gospodarczym, których funkcjonowanie powinno sprzyjać utrzymaniu i wspomaganiu zasobów środowiska kulturowego. 8. Rewaloryzacja obszarów zabudowy przemysłowej oraz obiektów i urządzeń technicznych. 9. Przy zagospodarowaniu pozostałych obszarów zalecono kontynuowanie tradycji architektonicznych regionu w zakresie skali, formy, detalu, materiału nowo wznoszonej zabudowy oraz wpisanie jej w historycznie ukształtowaną przestrzeń Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego. Perspektywa 2020 Nowy plan, sporządzony został na podstawie uchwały nr LVIII/889/2006 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 21 września 2006 r. Plan zagospodarowania Przestrzennego województwa dolnośląskiego - Perspektywa 2020 został przyjęty uchwałą nr XLVIII/1622/2014 przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego dnia 27 marca 2014 r. Plan składa się z 3 części tekstowych oraz załączników graficznych. Założenia w zakresie ochrony zabytków są następujące: region rozwija się z poszanowaniem walorów środowiska, przyrodniczo - krajobrazowych oraz kulturowych, przy wykorzystaniu szans rozwojowych, jakie daje mu korzystne położenie geograficzne; w rozwoju regionu, uwzględnia się przyjęte systemy ochrony zasobów przyrodniczo - krajobrazowych i zasobów kulturowych, a ich ochrona oraz przyjazne dla środowiska udostępnianie, stanowi ważny czynnik kształtowania tożsamości regionalnej i rozwoju gospodarczego. Kierunki działań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu: Zachowanie i odtwarzanie zasobów przyrodniczo - krajobrazowych; Rozszerzenie i umocnienie regionalnego systemu obszarów chronionych i jego zintegrowanie z systemami krajowymi i europejskimi. Kierunki działań w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego: Harmonijne kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz poprawa stanu i wykorzystania zespołów zabytkowych; Ochrona oraz poprawa stanu i wykorzystania zespołów zabytkowych; Ochrona dóbr kultury współczesnej. 39

41 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 41 Poz Program opieki nad zabytkami Powiatu Legnickiego na lata Program przyjęty został Uchwałą Nr XXII/129/2017 Rady Powiatu z dn. 9 lutego 2017 r. (Dz. Urz. Woj. Dol ). Jest on kontynuacją Programu opieki nad zabytkami Powiatu Legnickiego na lata przyjętego Uchwałą Nr XII/59/2011 Rady Powiatu Legnickiego z dnia 24 listopada 2011 r. Program opracowano celem realizacji zadań wynikających z ustaw, w którym określono obowiązki władz powiatu związane z ochroną dóbr kultury, przede wszystkim w stosunku do obiektów, do których powiat legnicki posiada tytuł prawny a także zarysowano ogólną politykę powiatu legnickiego w dziedzinie opieki nad zabytkami, nie naruszając kompetencji gmin i praw właścicieli. W ramach realizacji zadań i środków własnych, na terenie zespołu prowadzone były i zaplanowane zostały prace rewaloryzacyjno-konserwatorskie oraz budowlane. Na lata wyznaczono następujące prace: a) remont elewacji części budynków wraz z renowacją elementów kamiennych; b) rewitalizację terenów zielonych DPS; c) zabezpieczenie przeciwpożarowe obiektów DPS dalsze prace; d) remont kanalizacji; e) remont sieci elektryczne. Program opieki nad zabytkami Powiatu Legnickiego na lata wyznacza następujące cele, stanowiące także kontynuację celów z poprzednich programów: 1. ochrona krajobrazu kulturowego; 2. zachowanie dziedzictwa kulturowego dla następnych pokoleń; 3. integracja społeczności lokalnych przy pomocy poszerzania wiedzy o zasobach dóbr kultury i ich stanie, prezentacji określonych wartości i walorów kulturowych; 4. kształtowanie wśród mieszkańców powiatu potrzeby poznawania wiedzy o przeszłości regionu, jego tradycji, poszanowania materialnych i niematerialnych; 5. kreowanie działalności prorozwojowych, poprawy życia mieszkańców poprzez wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego, dążenie do zrównoważonego rozwoju powiatu. Do ich realizacji określono kierunki działań i zadania: 1. Zadania opieki nad zabytkami w zakresie spraw społecznych, informacji i edukacji, popularyzacji, promocji wartości i wzorów kulturowych. 40

42 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 42 Poz Ochrona krajobrazu kulturowego zadania gospodarczo-przestrzenne. Dla Gminy Krotoszyce istotne są następujące zadania: Ad. 1. a) aktualizowanie elektronicznej bazy o zasobach dziedzictwa kulturowego, szlakach turystycznych i dostępnej infrastrukturze; b) opracowanie koncepcji promocji atrakcji turystycznych (obiekty, szlaki, imprezy); c) oznakowanie, uzupełnienie lub odnowa (obiektów sakralnych, cmentarzy historycznych, parków i ogrodów); d) promocja zabytków i historii miejscowości za pomocą stron internetowych powiatu i gmin; e) wspieranie projektów w zakresie edukacji regionalnej, promującej walory środowiska kulturowego i przyrodniczego; f) wspieranie wydawnictw związanych z historią regionu, promocją dziedzictwa kulturowego; g) dofinansowanie szkolnych konkursów wiedzy o dziedzictwie kulturowym i przyrodniczym regionu. Ad.2. a) uwzględnianie różnych form ochrony dziedzictwa kulturowego w mpzp oraz w wydawanych decyzjach (ochrona historycznych układów przestrzennych, przeciwdziałanie rozproszeniu osadnictwa, przeciwdziałanie rozdrabnianiu i podziałom własności historycznej, wypełnianie zabudowy wolnych działek w obszarze historycznych siedlisk, przeciwdziałanie rozbudowie zabytkowych obiektów); b) ochrona, rewaloryzacja i oznakowanie stanowisk archeologicznych; c) pozyskiwanie funduszy na tworzenie miejsc pracy związanych z opieka nad zabytkami Strategią Rozwoju Powiatu Legnickiego na lata Strategia przyjęta została Uchwałą Rady Powiatu Legnickiego nr XXXIV/78/2002 z dnia 27 czerwca 2002 roku. Wskazano na konieczność ochrony dziedzictwa kulturowego, zarówno zabytków nieruchomych, jak i stanowisk archeologicznych, stanowiących świadectwo historii regionu, jak i uzupełnienie walorów przyrodniczych. 41

43 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 43 Poz Programem ochrony środowiska Powiatu Legnickiego Przyjętego Uchwałą XXXIII/164/2005 z dnia 28 listopada 2006 r. Wyznaczono kierunki działań, cele i priorytety, których realizacja doprowadzi do poprawy stanu środowiska powiatu, efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań prawa Unii Europejskiej; wskazano także, że obiekty i obszary objęte ochroną należy traktować jako elementy promocji turystyczno-edukacyjnej, zarówno w kontekście kierunków rozwoju powiatu jak i preferowanych w tym zakresie obszarów. 42

44 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 44 Poz Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Dla całego obszaru gminy Krotoszyce nie wykonano miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Uchwalono je tylko w przypadku kilku działek w miejscowościach: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego na terenie działek nr 191 i nr 193, obręb Krajów, Uchwała Nr XVI/111/2016 z dnia 16 listopada 2016 r. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej nie ustalono ze względu na ich brak na obszarze. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego na terenie działki nr 23/9, obręb Tyńczyk Legnicki, Uchwała Nr VI/45/2015 z dnia 24 czerwca 2015 r. W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ustala się, iż część obszaru objętego planem zlokalizowana jest w strefie ochrony konserwatorskiej "OW" - obserwacji archeologicznej. Zmiana Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na terenie działki nr 2185 w obrębie wsi Winnica, Uchwała Nr XXVII/218/2014 z dnia 30 czerwca 2014 r. W planie nie określa się granic pomników zagłady oraz ich stref ochronnych, a także ograniczeń dotyczących prowadzenia na ich terenie działalności gospodarczej, określonych w ustawie z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego na terenie działki nr 148/7, w obrębie wsi Złotniki, Uchwała Nr XV/133/2012 z dnia 28 grudnia 2012 r. W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej wskazuje się stanowisko archeologiczne nr 5/47 AZP W obrębie stanowiska archeologicznego wprowadza się wymóg przeprowadzenie badań archeologicznych. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru działki nr 72 w obrębie wsi Warmątowice Sienkiewiczowskie, Uchwała Nr IV/27/2011 z dnia 21 lutego 2011 r. W obrębie znajdującego się na terenie chronionego stanowiska 43

45 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 45 Poz archeologicznego nr 10/58 AZP oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie wszelkie zamierzenia inwestycyjne wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru działki nr 16/2 obręb wsi Dunino, Uchwała Nr XXVIII/178/2010 z dnia 29 czerwca 2010 r. W obrębie znajdującego się na terenie objętym opracowaniem chronionego stanowiska archeologicznego nr 12/107 AZP oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie wszelkie zamierzenia inwestycyjne wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru działki nr 3 w obrębie wsi Winnica, Uchwała Nr XXVII/170/2010 z dnia 27 kwietnia 2010 r. W obrębie znajdujących się na terenie objętym opracowaniem chronionych stanowisk archeologicznych oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie wszelkie zamierzenia inwestycyjne wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych Strategia Rozwoju Gminy Krotoszyce na lata Strategia Rozwoju Gminy Krotoszyce przyjęta została Uchwałą Nr XXII/78/2013 z dnia 29 grudnia 2015 r. W Strategii zaproponowano kierunki i cele odnoszące się do dziedzictwa kulturalnego, m.in.: Kierunek rozwoju: Poprawa estetyki i zagospodarowania przestrzeni publicznej Cele: Stworzenie systemu tablic informacyjnych. Proponuje się lepsze oznakowanie szlaków rowerowych i pieszych, zabytków architektonicznych, miejsc historycznych. Umieszczenie tablic z opisem obiektów czy całych miejscowości. Ważne, aby wszystkie one tworzyły spójny system, były podobne wizualnie. Oczyszczenie i oznakowanie szlaków turystycznych (w tym promocja przebiegu tych szlaków, powstanie wybranych miejsc do odpoczynku, wyznaczenie punktów widokowych w bardziej atrakcyjnych miejscach). Dbałość o zabytki (obiekty architektoniczne, liczne pomniki historyczne, mniejsze obiekty, figury, itp.). Wytyczenie szlaków historycznych bądź przyrodniczych (szlaki turystyczne, edukacyjne). Kierunek rozwoju: Promocja walorów Gminy Krotoszyce 44

46 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 46 Poz Cele: Uatrakcyjnienie oferty muzeum w Duninie (remont obiektu, inwentaryzacja eksponatów, wyposażenie muzeum w monitor, na którym wyświetlano by filmy dokumentalne dotyczące bitwy, organizacja mini pikników historycznych) Gminny Program Rewitalizacji Gminy Krotoszyce na lata Do obszaru rewitalizacji włączonych zostało 3 podobszary: tereny sołectw Babin- Kościelec, Szymanowice i Winnica (z wyłączeniem niezamieszkanych terenów w południowo-zachodniej części sołectwa). Odnośnie dziedzictwa kulturowego w Programie zaproponowano kilka celów rewitalizacji: Rewitalizacja ruin unikalnej Grangii Cysterskiej w Winnicy i terenu wokół zabytku (termin realizacji ). Cel projektu: - rewitalizacja obiektu zabytkowego, - poprawa estetyki gminnej przestrzeni, - wzmacnianie funkcji turystycznych, - pogłębianie poczucia tożsamości lokalnej, - wykorzystywanie szans rozwojowych wynikających z dziedzictwa historycznego. Odnowienie istniejących ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych przebiegających przez Winnicę (termin realizacji 2018), Organizacja cyklicznych imprez lokalnych promujących dziedzictwo kulturowe Winnicy (termin realizacji ). Rodzinny piknik cysterski, cykliczna impreza o wymiarze lokalnym promująca dziedzictwo kulturowe Winnicy, impreza realizowana raz w roku, Historyczno-przyrodnicza ścieżka edukacyjna na terenie Winnicy (termin realizacji ). Oznakowanie ścieżki, budowa elementów małej architektury, prace terenowe Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krotoszyce z dnia 04 marca 2013 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Krotoszyce zostało przyjęte Uchwałą Nr XVII/155/2013 Rady Gminy Krotoszyce z dnia 04 marca 2013 r. 45

47 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 47 Poz W stosunku do układów przestrzennych terenów wsi, a także walorów krajobrazowych ich otoczenia w studium ustala się: 1. utrzymanie ich historycznie ukształtowanego układu ruralistycznego, poprzez określenie zasad lokalizacji nowej zabudowy i sposobu zagospodarowania terenu, 2. dopuszczenia do wypełnienia ubytków w historycznie ukształtowanych ciągach zabudowy, z poszanowaniem zasady dobrego sąsiedztwa i wykorzystania lokalnych tradycji budowlanych, 3. utrzymanie i eksponowanie układów przestrzennych wsi, a także mniejszych elementów zagospodarowania, a w tym pomników i kapliczek przydrożnych, dawnych urządzeń technicznych i komunikacyjnych oraz układów komponowanej zieleni, parków, cmentarzy, 4. utrzymanie historycznie ukształtowanej sieci dróg wraz z ich zadrzewieniem, w tym odtworzenie zieleni przydrożnej jako elementu dopełniającego układy zabudowy ulic, 5. zachowanie atrakcyjnych krajobrazowo krawędzi leśnych zamykających obszary otwarte w otoczeniu miejscowości, 6. zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym dominant architektonicznych i krajobrazowych oraz utrzymanie ich ekspozycji w krajobrazie kulturowym, 7. zahamowanie niekorzystnych procesów degradacji krajobrazu jak np. wycinka zadrzewień przydrożnych i śródpolnych, 8. potrzebę realizacji działań mających na celu: a) zahamowanie procesów degradacji zabytków, b) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, c) zwiększenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych. 9. system stref ochrony konserwatorskiej, 10. obowiązek opracowania planów miejscowych obejmujących obszary o wartościach historycznych i kulturowych z uwzględnieniem zagadnień rewaloryzacji i kształtowania krajobrazu kulturowego, 11. w granicach administracyjnych gminy Krotoszyce wyznacza sie następujące strefy ochrony krajobrazu: a) strefa "W" ścisłej ochrony konserwatorskiej, dla której wprowadza się 46

48 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 48 Poz priorytet wymogów konserwatorskich, w odniesieniu do stanowisk archeologicznych oraz krzyży pokutnych, wchodzących w obszar oddziaływania strefy, - zakaz działań inwestycyjnych nie związanych bezpośrednio z konserwacją i rewaloryzacją terenu objętego jej oddziaływaniem, - dopuszcza sie jedynie przeprowadzenie prac porządkowych oraz konserwację zachowanych elementów zabytkowych, celem ekspozycji w terenie lub zabezpieczenia przed zniszczeniem, - strefa dla zespołów kościelnych równoznaczna jest ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej "W" dla zabytków archeologicznych, - w ramach ochrony obszarów i obiektów wpisanych do rejestru zabytków obowiązuje utrzymanie historycznej kompozycji układu urbanistycznego, posiadającego czytelnie zachowany układ, w tym: istniejących ciągów ulicznych z ich przekrojami i liniami zabudowy frontowej, kompozycji zabudowy obrzeżnej w granicach historycznych parceli, gabarytów wysokościowych zabudowy, wytyczonych poprzez wysokości zachowanej zabudowy historycznej, historycznych dominant i ich ekspozycji, - w ramach obiektów wpisanych do rejestru zabytków obowiązuje: trwałe zachowanie historycznej formy architektonicznej i substancji budowlanej, opracowanie rozwiązań inwestycyjnych, w tym dotyczących otoczenia obiektu zabytkowego, na podstawie zaleceń konserwatorskich i w uzgodnieniu z Dolnośląskim Konserwatorem Zabytków, zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi, w odniesieniu do stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków: zakaz wszelkiej działalności związanej z pracami ziemnymi, poza zatwierdzonymi rzez służby ochrony zabytków, zachowanie istniejącego układu topograficznego grodzisk, - w ramach obszaru objętego strefą wszelkie ewentualne prace należy uzgadniać z Dolnośląskim Wojewódzkim konserwatorem Zabytków, w tym za jego pozwoleniem prowadzić prace archeologiczne i wykopaliskowe, - wszelkie prace o charakterze ruralistycznym (lokalizacje nowych obiektów, wyburzenia) budowlanym (remont, przebudowy), jak również prace związane z kształtowanie przestrzeni (drogi, ogrodzenia, zieleńce) oraz wszelka działalność o charakterze plastycznym (reklamy, kolorystyki, mała architektura) itp. jako mające wpływ na dokonanie w nim zmian - wymagają uzyskania zezwolenia właściwego Konserwatora Zabytków, 47

49 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 49 Poz nakazuje się zachować, pielęgnować, a w razie potrzeby uzupełniać istniejącą w ramach strefy zieleń, poddając ją bieżącym zabiegom sanitarnym, ustalenia te dotyczą parków, alei i innych grup starodrzewu, Strefę "W" ścisłej ochrony konserwatorskiej wyznacza się dla: 1. zespołów kościelnych z cmentarzem: - kościoła filialnego p.w. Narodzenia NMP wraz z cmentarzem w Czerwonym Kościele, - kościoła filialnego p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa wraz z cmentarzem w Kościelcu, - kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia NMP wraz z cmentarzem w Krotoszycach, 2. stanowisk archeologicznych o zachowanej formie krajobrazowej - grodzisk oraz terenów do nich przyległych, stanowiących jego otoczenie: - grodzisko w Duninie (AZP 11/106/78-19), - grodzisko w Krajowie (AZP 1/59/79-19), - grodzisko w Krotoszycach (AZP 9/43/78-19), - grodzisko w Warmątowicach Sienkiewiczowskich (AZP 1/4/79-20). 3. krzyży pokutnych wraz z ich najbliższym otoczeniem. b) Strefa "OW" obserwacji archeologicznej, dla której wprowadza się następujące ustalenia: - wszelkie zamierzenia inwestycyjne na tym obszarze, związane z pracami ziemnymi, należy uzgodnić z Dolnośląskim Konserwatorem Zabytków, w tym co do konieczności ich prowadzenia pod nadzorem archeologicznym i za pozwoleniem Dolnośląskiego Konserwatora Zabytków, - nadzór archeologiczny i ratownicze badania prowadzone są przez uprawnionego archeologa, - pozwolenie konserwatorskie na prace uzyskać należy przed wydaniem pozwolenia na budowę lub przed uzyskaniem zaświadczenia potwierdzającego akceptację przyjęcia zgłoszenia robót budowlanych, dla planowanej inwestycji, - w obrębie znajdujących się na terenie objętym opracowaniem chronionych stanowisk archeologicznych oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie wszelkie zamierzenia inwestycyjne wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych, 48

50 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 50 Poz dla zespołów pałacowych, pałacowo-folwarcznych, dworskich, folwarcznych wraz z parkiem obowiązuje ustalenie na podstawie którego wszelkie prace ziemne wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych lub archeologiczno-architektonicznych, za pozwoleniem Dolnośląskiego konserwatora Zabytków. Strefę "OW" wyznacza sie dla wsi Krotoszyce, Wilczyce, Krajów, Winnica, Bielowice, Warmątowice Sienkiewiczowskie, Tyńczyk Legnicki, Babin, Kozice, Prostynia, Dunino, Szymanowice, Czerwony Kościół. Przebieg granic stref "OW" dla wymienionych miejscowości ustala się z przebiegiem granicy obszarów wiejskich, linii rozgraniczających, przebiegu linii zabudowy, zainwestowania istniejącego i przewidywanego, do realizacji na: obszarach o zachowanych reliktach intensywnego pradziejowego i historycznego osadnictwa, przewidzianych pod rozwój zabudowy, w miejscach zespołów płacowo-folwarcznych wraz z parkami: - pałac i folwark wraz z parkiem w Krotoszycach, - pałac i folwark wraz z parkiem w Krajowie, - pałac i folwark wraz z parkiem w Tyńczyku Legnickim, - pałac i folwark wraz z parkiem w Janowicach Dużych, - pałac i folwark wraz z parkiem w Warmątowicach Sienkiewiczowskich, - pałac i folwark wraz z parkiem w Bielowicach, - pałac i folwark w Babinie, - pałac i folwark wraz z parkiem w Szymanowicach. w miejscach stanowisk archeologicznych oraz ich bezpośredniego sąsiedztwa. 5.2 Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy Krotoszyce Charakterystyka gminy Gmina Krotoszyce leży na płd. - zach. od miasta Legnicy, w obszarze przejściowym pomiędzy Pogórzem Kaczawskim a Równiną Legnicką. Część zachodnią gminy stanowi pagórkowata wysoczyzna, a część wschodnią Równina Legnicka. Środkową, dolinną część gminy stanowią terasy akumulacyjne rzek: Kaczawy i Nysy Szalonej. Zlewnia ma charakter 49

51 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 51 Poz górski. Rzeźba terenu jest urozmaicona, najwyższe partie terenu leżą na wysokości 220 m. n.p.m. a najniższe na wysokości 125 m. n.p.m. Najkorzystniejszy dla potrzeb osadnictwa jest teren na wysoczyznach, a także w obrębie terasy wysokiej i średniej. Najmniej korzystne pod rozwój zabudowy są tereny dolinne, okresowozalewane i zagrożone powodzią. Powiat legnicki położony na nizinie Śląsko - Łużyckiej, w centralnej części województwa dolnośląskiego graniczy z powiatem: bolesławieckim, polkowickim, lubińskim, wołowskim, średzkim, jaworskim, złotoryjskim. Siedzibą powiatu jest Legnica, miasto na prawach powiatu. Administracyjnie powiat dzieli się na osiem gmin: Chojnów - miasto, Prochowice - miasto i gmina oraz gminy Chojnów, Krotoszyce, Kunice, Legnickie Pole, Miłkowice i Ruja. Gmina Krotoszyce położona jest w płd. części powiatu legnickiego, sąsiadujesz pięcioma gminami: - od zachodu z gminą Złotoryja, - od północy z gminą Miłkowice, - od północnego-wschodu z miastem Legnica, - od wschodu z gminą Legnickie Pole, - od południa z gminą Męcinka. Administracyjnie gmina podzielona jest na 14 sołectw: Krotoszyce, Wilczyce, Krajów, Czerwony Kościół, Winnica, Janowice Duże, Tyńczyk Legnicki, Kozice, Warmątowice Sienkiewiczowskie, Babin-Kościelec, Prostynia, Złotniki, Dunino, Szymanowice. W poszczególnych sołectwach wyróżnia się 17 miejscowości Zarys historii rozwoju przestrzennego gminy Pierwsze informacje dotyczące terenów Gminy Krotoszyce pochodzą z XII w. i związane są z opactwem cysterskim w Lubiążu założonym w 1175 roku, które to od kasztelana legnickiego Bolesława Wysokiego otrzymało osadę położoną na terenie dzisiejszej wsi Krajów. Do opactwa należały również od 1177 r. tereny wokół wsi Winnica. Podczas wojen husyckich obie wsie spłonęły, odbudowano je na przełomie XVII i XVIII w. Babin W XIII wieku miejscowość Babin była własnością biskupią. W XV w. jako właściciel wymieniony jest legnicki klasztor żeński. Legat zatwierdzono nadaniem książęcym z 1411 roku. Benedyktynki były prawdopodobnie właścicielkami posiadłości do sekularyzacji 50

52 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 52 Poz zakonu w 1810 roku. Potem Babin przechodzi w ręce prywatne. W 1845 roku wymieniana jest jako właścicielka Augusta Höppe. Od 1855 roku właścicielami była rodzina Braunów (w 1917 roku wzmiankowany Reinhold Braun). Po wojnie, w latach pałac wykorzystywała Armia Radziecka, od 1947 roku w posiadaniu Zdzisława Kołodzieja. Bielowice Wieś Bielowice od XIII wieku należała do klasztoru cystersów z Lubiąża. Gospodarstwo w Bielowicach podlegało majątkowi w Słupie, a mieszkała w nim służba klasztorna. Cystersi z niewielką przerwą posiadali Bielowice do momentu sekularyzacji zakonu. Od 1810 r. wieś stała się własnością Skarbu Państwa. Od poł. XIX w. właścicielką była wdowa Grosspietsch, w 1905 r. wymieniony jest R. Jürgens. Ok r. Bielowice były częścią majątku malczyckiego von Sprengerów i jako takie dotrwały do czasów II wojny światowej. Krotoszyce Pierwsza wzmianka o wsi Krotoszyce pochodzi z roku 1255 r., zarządzana w ówczesnym czasie przez Księcia Bolesława II. Ostatnim znanym właścicielem Krotoszyc był FerdynantEngler, jego rodzina zarządzała wsią do 1816 r. W skład wsi wchodziły: dwór z zespołem folwarcznym z XIX w., kościół ewangelicki, plebania, browar, szkoła, karczma i kuźnia. W blisko 76 domostwach rozlokowanych na terenie wsi zamieszkiwało ok 500 mieszkańców. Janowice Duże Informacje o wsi Janowice Duże, należącej do opactwa w Lubiążu, pochodzą z XIII w. Nazwa wsi wymieniana jest w dokumentach klasztornych z 1202 i 1222 r. Jako dobra lenne, w 1506 r. Janowice Duże przeszły na własność księstwa legnickiego. Pałac w Janowicach Dużych powstał w XVIII w. Przy pałacu, w XIX w. założono park z dwoma stawami połączonymi ciekiem wodnym. Krajów Tereny dzisiejszej wsi Krajów w XII w. stanowiły siedzibę rycerza Dirsikrawa. Od 1230 r. stanowiła własność Klasztoru Lubiąskiego, następnie stała się własnością Księcia 51

53 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 53 Poz Henryka II. W 1546 r. Krajów wszedł w posiadanie Georga von Schweinitz i w rękach rodziny Schweinitz, wraz z okolicznymi terenami, pozostał do czasów II wojny światowej. Czerwony Kościół Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1315 roku, kiedy to Bolesław III nadał rycerzowi Woysicusowi patronat nad tamtejszym kościołem. Czerwony Kościół był siedzibą rodziny Rothkirchów, która przybyła na Śląsk w 1186 roku z Jadwigą z Meranu, gdy została ona żoną księcia Henryka I. Osiedliwszy się w Czerwonym Kościele przybrali nazwisko Rothkirchów. W 1370 roku, Rothkirchowie stracili swoją rodową siedzibę na przeszło 400 lat. W 1776 r. miejscowość Czerwony Kościół odkupił Hans Sigismund von Rothkirch. Winnica Winnica wraz z pobliską wsią Słup, będącą własnością klasztoru lubiąskiego od 1177 r., spełniała ważna rolę centrum administracyjno-gospodarczego regionu południowego. W 1202 r. książę Henryk Brodaty funduje oddzielną grangię (folwark) Winnicę. W 1217 r. powstaje osada wiejska zakupiona od księcia Bolesława III, przez opata Rudolfa. Podczas wojen husyckich w XV w, Winnica i Słup zostają spalone. Ponowny rozkwit tych wsi ma miejsce w XVII i XVIII wieku za sprawą opatów Nitschego i Baucha, dzięki którym powstały nowe zabudowania dworskie, a Winnica stała się prepozyturą klasztoru lubiąskiego. Wzrost znaczenia Winnicy potwierdza nadanie w roku 1784 tej wsi statutu gminy. Okres wojen napoleońskich przyniósł zniszczenie i zagładę wielu wspólnot zakonnych w tym również cystersów. W wyniku zwycięskiej kampanii Napoleona, Prusy zostały pokonane i zobowiązane do wypłacenia wysokiego odszkodowania wojennego. W celu zaspokojenia żądań francuskich, władze pruskie postanowiły w roku 1810 upaństwowić mienia śląskich klasztorów. W połowie XIX wieku majątek przechodzi na własność Marii Luizy Pauliny Hohenzollern - Hechigen pozostając we władaniu tej rodziny do 1945 roku. Budynek klasztoru o powierzchni 0,30 ha położony na wyodrębnionej działce aktualnie znajduje się w stanie ruiny. Jednak z uwagi na wyjątkowe wartości historyczne architektoniczne obiekt można wykorzystać. Obok znajduje się odrestaurowana kuźnia pocysterska i wiata turystyczna. Cały zespół położony jest na europejskim szlaku cystersów i jest wpisany do rejestru zabytków województwa wrocławskiego. 52

54 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 54 Poz Warmątowice Sienkiewiczowskie Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1217 r. i znajdują się w dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca jako Warumtovici. Nazwa wsi ulegała częstym zmianom, również w dokumentach z 1217 roku pojawia się inna nazwa Gniewomierowice, należąca do kościoła parafialnego w Słupie. Oznacza to, że jeszcze na wiele lat przed najazdem tatarskim i kolonizacją niemiecką wieś zamieszkiwała polska ludność. Sama nazwa Warmątowice jest pochodzenia patronimicznego wywodzi się z germańskiego imienia Warmunt, co etymologicznie oznacza obrońca, opiekun. Po roku 1241 w okresie kolonizacji zmienia nazwę na Eichlolz, która w dokumentach po raz pierwszy pojawia się w 1304 r. Na początku XIV w. należała do rycerza Mikołaja. W latach następnych była w posiadaniu prywatnym Mazyceyów i Tunckelów.W XVII w. wieś przeszła w ręce rodu Zedlitzów, a w 1602 r. jeden z nich Korzbok wybudował rezydencję w miejscu w którym stoi dzisiaj dwór. Kolejni właściciele to: rodzina Schartossów, Bironów, a od 1812 roku Olszewskich. Syn Ludwika Wilhelma, pierwszego przedstawiciela rodu Olszewskich Ludwik Serafin, zakupił w 1812 roku Warmątowice dając początek ziemiańskiej linii śląskiej Olszewskich. W tym okresie majątek liczył 275 ha użytków rolnych, w tym 237 ha gruntów ornych. W dniu 26 sierpnia 1813 roku w pobliżu Warmątowic na polach majątku rozległa się krwawa bitwa między wojskami francuskimi marszałka Mac Donalda i prusko-rosyjskimi pod wodzą generała Bluchnera, zakończona zwycięstwem wojsk sprzymierzonych. Znana w historii jako bitwa Nad Kaczawą i posiadająca polski akcent, gdyż jednym z dowódców wojsk francuskich był polski generał Dezydery Chłapowski. Dla upamiętnienia tej bitwy w 1913 r. we wsi wzniesiono obelisk, który dzisiaj leży pałacu. W XIX w. Warmątowice były typową wsią folwarczno-chałupniczą, gdzie największe gospodarstwo sołeckie zajmowało 5,4 ha (dzisiaj 20,3 ha). Około 1900 r. majątek odziedziczył Alfred von Olszewski ożeniony z Gabrielą von Zedlitz, z którą miał dwoje dzieci: córkę Drawę i syna Bolesława Bohdana. Te słowiańskie imiona dzieci wybrał pod wpływem lektur dzieł Henryka Sienkiewicza, dzięki którym odżyła w nim świadomość polskiego pochodzenia. W 1909 r. sporządził testament, w którym swój majątek przekazał dzieciom pod warunkiem, że się repolonizują, gdyby to nie nastąpiło majątek po śmierci żony miał przejść w posiadanie Henryka Sienkiewicza. Pisarz jednak zrzekł się wszelkich praw do tego spadku, a majątek od roku 1945 należał do potomków Alfreda Olszewskiego w linii żeńskiej. W okresie okupacji w majątku pracowali polscy robotnicy wywiezieni na przymusowe roboty. Wraz z wkroczeniem wojsk radzieckich, część budynków uległa 53

55 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 55 Poz zniszczeniu, a wieś otrzymała nazwę Dębniki. W 1946 r. wieś została zasiedlona ludnością polską z różnych terenów i tych zza Buga oraz zdemobilizowanych żołnierzy. Pozostała ludność niemiecka mieszkała razem z Polakami do czerwca 1946 roku pracując na folwarku. Pierwszym sołtysem w 1946 r. jesienią wybrano Jana Michniewicza, który tę funkcję pełnił do 1948 roku. W 1951 r. jednostka radziecka opuściła wieś przekazując folwark spółdzielni produkcyjnej, która istniała aż do 1956 r. Osadnictwo na terenie obecnej gminy Krotoszyce kształtowało się w sposób zróżnicowany. Poszczególne miejscowości powstawały z nadań książęcych (Krotoszyce, Czerwony Kościół), z nadań klasztorom (Janowice, Bielowice, Winnica) lub jako siedziby rycerskie (Krajów). Na przestrzeni wieków miejscowości często zmieniały właścicieli. Na początku XVI w. przy dobrach ziemskich zaczęto wznosić rezydencje, które przebudowywano i modernizowano stosownie do rangi i zamożności właścicieli. Na przełomie XVIII i XIX w. przy pałacach i dworach zaczęto zakładać parki krajobrazowe (Czerwony Kościół, Krotoszyce, Warmątowice Sienkiewiczowskie, Bielowice, Janowice, Krajów). W XIX w., w związku z intensywnym rozwojem rolnictwa zaczęły powstawać folwarki, w skład których wchodziły budynki gospodarcze. W II poł. XIX w. na granicach gminy Krotoszyce została zbudowana linia kolejowa na trasie Legnica-Złotoryja. W latach 30-tych powstała dwupasmowa droga szybkiego ruchu (autostrada) z Berlina w kierunku na Górny Śląsk, przez Wrocław Krajobraz kulturowy W rozumieniu ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2016 r., poz z późn. zm.)krajobraz kulturowy to postrzegana przez ludzi przestrzeń, zawierająca elementy przyrodnicze i wytwory cywilizacji, historycznie ukształtowana w wyniku działania czynników naturalnych i działalności człowieka. Teren gminy Krotoszyce zaliczyć należy do jednostki krajobrazowej, która nosi znamiona krajobrazu kulturowego osadnictwa wiejskiego na terenach nizinnych, o charakterze którego decydują rozproszone pośród rozłogów przestrzenie zabudowy wiejskiej. Konstrukcję tego typu przestrzeni stanowi forma otwarta, jako pofalowana przestrzeń rolnicza, uformowana wzdłuż dróg i cieków wodnych, pocięta drogami gospodarczymi oraz urozmaicona lasami, zadrzewieniami liniowymi i płatami zakrzaczeń wraz z zabudową 54

56 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 56 Poz wiejską. Typowymi elementami pierwszej formy są pola uprawne z pasami zadrzewień oraz wyspami zadrzewień uformowanych samorzutnie na wyrobiskach poeksploatacyjnych. Większe kompleksy zadrzewień ciągną się południkowym pasem przez centralną cześć gminy, od Dunina do Winnicy i dalej do zbiornika Słup. Ponadto odizolowane tereny lasów znajdują się na zachód od Krotoszyc oraz na północ od Czerwonego Kościoła Spod wyżej opisanego schematu wyłamują sie tereny położone w północnej części gminy, w obrębach Jaszków, Białka i Pawłowice Małe. Znaczną część powierzchni tych obrębów obejmowała była strefa ochronna Huta Miedzi "Legnica", w granicach której nasadzono duże połacie antropogenicznych lasków topolowych. Wsie: Jaszków, Białka i Pawłowice Małe zostały wysiedlone, a ich zabudowa wyburzona. Druga z omówionych form architektoniczno - krajobrazowych zaliczona może być do krajobrazów typu nizinnego, wiejskiego, o charakterze którego decydują przestrzenie mieszkalno-gospodarczej zabudowy zagrodowej przemieszanej z terenami urządzeń związanych z produkcją naturalną (rolną, hodowlaną). Wsie posiadają dość zwarty układ, najczęściej pasmowy o wydłużonej, liniowej postaci, z pewnymi elementami wielodrożnic (Janowice Duże, Warmątowice Sienkiewiczowskie, Krajów) lub ulicówek (Prostynia, Krotoszyce). Zabudowa na terenie wsi jest przeważnie niska i rozproszona, jednorodzinna. Występują zabudowania typowo mieszkaniowe z ogrodami przydomowymi, o podmiejskim charakterze. Są również zabudowania typu zagrodowego, w których budynkom mieszkalnym towarzyszy cały kompleks, ustawionych najczęściej w podkowę zabudowań gospodarczych (stajnia, chlewnia, stodoła i inne). Istnieje również zabudowa pośrednia pomiędzy tymi typami, a mianowicie zabudowania typu zagrodowego, które nie pełnią już funkcji rolniczych, lecz coraz bardziej upodabniane są do mieszkaniowej zabudowy podmiejskiej. Zabudowania gospodarcze stają się garażami i przydomowymi komórkami lub są rozbierane. W najbliższym sąsiedztwie zagród mieszkalnych przeważnie znajdują się użytki rolne, które są traktowane i użytkowane jako przydomowe poletka. Wśród zabudowań wsi często wyróżniają się zabudowania starego folwarku, które wcześniej wykorzystywane były przez PGRy. W niektórych wsiach po PGR-ach pozostały także osiedla mieszkalne (Kościelec). Jest to przeważnie schematyczny zestaw pudełkowatych, dwu lub trójkondygnacyjnych budynków, odcinający się wyraźnie od ukształtowanego przez stulecia układu osadnictwa wiejskiego. 55

57 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 57 Poz Częstym elementem krajobrazu niemal każdej z opatrywanych wsi jest mniej lub bardziej zrujnowany pałac otoczony, zwykle zdewastowanym, założeniem parkowym. Indywidualnych cech poszczególnym skupiskom zabudowy nadają niekiedy bryły kościołów, a zwłaszcza ich widoczne z daleka wieże (Krotoszyce, Czerwony Kościół, Kościelec, Krajów) Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Podstawowe formy ochrony zabytków według Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. nr 162, poz. 1568, art. 7 ze zm.) stanowią: 1. wpis do rejestru zabytków; 2. uznanie za pomnik historii; 3. utworzenie parku kulturowego; 4. ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Na obszarze gminy Krotoszyce funkcjonują dwie z wyżej wymienionych form ochrony zabytków: wpis do rejestru zabytków oraz ustalenia ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków Rejestr zabytków dla danego województwa prowadzony jest przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Do rejestru wpisuje się przede wszystkim zabytki nieruchome. Podstawą wpisu jest decyzja wojewódzkiego konserwatora zabytków, wydana z urzędu, na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Jak wynika z ustawy, do rejestru mogą być wpisywane także inne elementy takie jak otoczenie zabytku wpisanego do rejestru oraz nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. Prawo nie wyłącza możliwości wpisania do rejestru zabytków ruchomych - dokonywanego na wniosek właściciela jak i z urzędu w sytuacji uzasadnionej obawy 56

58 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 58 Poz zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę albo wywiezienia za granicę zabytku o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków. W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Działania organu konserwatorskiego nakierowane są na zachowanie nie tylko wyglądu zewnętrznego poszczególnych budynków, determinującego ogólny wygląd i kształt układu urbanistycznego, lecz także istniejących relacji przestrzennych pomiędzy zabudową i zielenią (m.in. zespoły dworsko-parkowe). Dlatego też pomimo że budynki znajdujące się na terenie takiego układu nie są objęte indywidualnym wpisem do rejestru zabytków, to przeprowadzenie przy nich jakichkolwiek prac konserwatorskich i restauratorskich, jak również robót budowlanych oraz podejmowanie przy nich działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany ich wyglądu, może zostać dokonane tylko po uzyskaniu pozwolenia konserwatorskiego. Ingerencja w bryłę budynku, jego elewację i wygląd zewnętrzny, która nie jest zgodna z przyjętą praktyką konserwatorską, będzie bowiem wpływać ujemnie na całą historyczną substancję danego układu urbanistycznego, powodując trwały uszczerbek dla jego walorów zabytkowych. Na terenie gminy Krotoszyce znajduje się 43 obiekty wpisane do rejestru zabytków (Tabela nr 1). Wśród nich 5 budynków obecnie nie istnieje (4 budynki w zespole dworskofolwarcznym w Bielowicach oraz dwór w Smokowicach), a 4 jest w bardzo złym stanie (jedynie fragmenty fundamentów dworu i budynków gospodarczych w Bielowicach). 57

59 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 59 Poz Tabela 1.Zabytki nieruchome gminy Krotoszyce wpisane do rejestru zabytków. ID Miejscowość Obiekt Datowanie Nr rejestru Zabytków oraz data wpisu 1 Babin Pałac 1829 r. A/2725/714/L z 2 Bielowice Dwór (obecnie ruina) 1870 r. 3 Czerwony Kościół Budynek mieszkalny (nie istnieje) Budynek gospodarczy I (nie istnieje) Budynek gospodarczy II (nie istnieje) Obora I (obecnie ruina) Obora II (obecnie ruina) Stodoła I (obecnie ruina) Stodoła (nie istnieje) III ćw. XIX w A/2761/1066/L z Park II poł. XIX w. A/2762/471/L z Kościół filialny p.w. Narodzenia NMP 1300 r., 1718 r. A/1508/679 z Pałac 1794 r., k. XIX w. A/2850/486/L z Park XIX w. A/2849/450/L z Budynek oficjalisty dworskiego I poł. XIX w., k. XIX w. 90/A/02/1 z Budynek mieszkalny k. XVIII, k. XIX w. 90/A/02/2 z Obora I k. XIX w. A/1802 z Dunino Pawilon "Muzeum Bitwy nad Kaczawą" 1909 r. A/5930 z Janowice Duże Pałac poł. XVIII, pocz. XX A/2918/487/L z Park 1 ćw. XX A/2919/473/L z 6 Kościelec kościół par. p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa Cmentarz przy kościele XV w., II poł. XVIII w. 7 Krajów Dwór I poł. XVII, XVIII/XIX w., 1964 r A/2070/834 z A/2071/689/L z A/2991/704 z

60 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 60 Poz Park k. XIX w. A/2992/482/L z 8 Krotoszyce Kościół filialny p.w. Wniebowzięcia NMP Cmentarz przy kościele ok r., 1626 r., XIX/XX w A/2179/705 z A/2180/716/L z Pałac 1686 r., XIX w., 1964 r. A/3512/706 z Budynek mieszkalny/oficyna przy pałacu r. 617/L z Park XIX w. A/2993/475/L z Smokowice Dwór (nie istnieje) XVIII w. 264 z Szymanowice Pałac II poł. XVIII w. 394/786/L z 11 Tyńczyk Legnicki 12 Warmątowice Sienkiewiczowskie i z Pałac I poł. XIX w. A/3428/715/L z Pałac 2 ćw. XVII, 1748, pocz. XX A/3424/713 z Pawilon ogrodowy (kapliczka) poł. XVIII w. A/3427/934 z Park XVIII w., II poł. XIX w. A/3426/455/L z Lamus II poł. XVIII w. A/3425/954/L z Budynek mieszkalny II poł. XVIII w. Stodoła I XIX w. Stodoła II XIX w. Stajnia XIX w. Obora XIX w. Budynek gospodarczy XIX w Winnica Budynek administracji cysterskiej XVII/XVIII w. A/3429/1067/L z Kuźnia w zespole pocysterskim XVIII w. A/3430/823/L z

61 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 61 Poz Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się m.in. przy sporządzeniu i aktualizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. W powyższych dokumentach określa się m.in. rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu, a także ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków i ich otoczenia, zabytków nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych. W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzględnia się w planie. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Projekty i zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. Kwestie dotyczące ochrony zabytków dla gminy Krotoszyce zostały omówione w podrozdziale Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Gminy Krotoszyce Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków Na mocy art. 3 pkt. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem ruchomym jest rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Zabytek ruchomy jest wpisywany do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku (art. 10 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Wojewódzki 60

62 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 62 Poz konserwator zabytków może wydać z urzędu decyzję o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę albo wywiezienia za granicę zabytku o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. Do rejestru nie wpisuje się zabytku wpisanego do inwentarza muzeum lub wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego (art. 11 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Tabela 2. Zabytki ruchome gminy Krotoszyce wpisane do rejestru zabytków. L. p Adres Obiekt Datowanie Nr rejestru Data wpisu 1 Dunino Elementy i wyposażenie: Obelisk 1913 r. znajdujący się w pobliżu Muzeum Bitwy nad Kaczawą 1913 r.- warsztat lokalny; sztuczny kamień B/ Kościelec Pełnoplastyczna rzeźba Św. Jana Nepomucena wraz z postumentem zlokalizowaną w centrum wsi Kościelec Barok 2 poł XVIII w. B/ Krotoszyce Wyposażenie kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP Gotyk XV Barok XVIII 646/117/B /1-16/ Neogotyk XIX Neorenesans XIX 5.4 Zabytki w gminnej ewidencji zabytków Do obowiązków samorządu lokalnego należy ochrona zabytków, które znajdują się na terenie gminy. Zadania te precyzuje art. 4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (t. j. Dz. U poz ze zm.). Gminy mają dbać między innymi o zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, a także zapobiegać zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków. Do obowiązków nałożonych przez ustawę na gminę należy uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska, czemu ma służyć gminna ewidencja zabytków. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: 1. zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2. inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków 61

63 Na Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 63 Poz inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Informacje o zabytkach nieruchomych, które powinna zawierać karta adresowa, określa Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U nr 113 poz. 661). podstawie art. 21 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (t. j. Dz. U poz ze zm.), gminna ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzenia programu opieki nad zabytkami. Dodatkowo ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U nr 75 poz. 474) istotnie wzmacnia rangę gminnej ewidencji zabytków poprzez miedzy innymi obowiązek uzgadniania z Wojewódzkim konserwatorem Zabytków projektów decyzji o WZIZT (Warunków Zabudowy i Zagospodarowania Terenu) oraz projektów budowlanych dotyczących obiektów ujętych miedzy innymi w gminnej ewidencji zabytków. Wykaz obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków gminy Krotoszyce prezentuje Tabela 3. Gminna ewidencja zabytków nieruchomych gminy Krotoszyce została opracowana w 2017 r., zawiera zabytki, w tym obiekty wpisanych do rejestru zabytków. W gminie w większości występuje zabudowa pochodząca z XIX w. Budynki wzniesione zostały z cegły, następnie otynkowane. Przeważają dachy dwuspadowe, proste ze szczytami murowanymi lub deskowymi. Występują też dachy z naczółkami lub "wolim okiem". W niewielkiej ilości występują budynki pokryte dachem mansardowym. Sporadycznie można spotkać budynki z muru pruskiego. Pokrycia dachowe wykonane zostały z dachówki ceramicznej. Wśród obiektów wchodzących w skład zespołów ruralistycznych terenu gminy wchodzą również obiekty o dachach pokrytych eternitem. Przy zabudowaniach folwarcznych można zauważyć budynki gospodarcze z dachami spichlerzowymi. Ze względu na unowocześnianie rolnictwa obiekty folwarczne są w większości nie użytkowane i niszczeją (m. in. zabudowania folwarczne w Tyńczyku Legnickim). Zabudowa w poszczególnych miejscowościach Gminy Krotoszyce jest bardzo zróżnicowana. Tylko Krotoszyce i Wilczyce charakteryzuje zabudowa typowej ulicówki. Pozostałe miejscowości gminy odznaczają się zabudową rozczłonkowaną, od głównej drogi wiejskiej odchodzą odnogi, wzdłuż których zlokalizowane są budynki i zagrody przydomowe. 62

64 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 64 Poz Analizując układ ruralistyczny poszczególnych wsi trudno jednoznacznie stwierdzić o przewadze jednej charakterystycznej. W stosunku do osi drogi budynki mają różne położenie, usytuowane są szczytem lub kalenicą. Zabudowa zagrodowa również przedstawia podobne tendencje. W jednym ciągu znajduje się budynek mieszkalny, przy nim budynek inwentarski i stodoła. Ta forma zabudowy zwrócona jest ścianą szczytową do drogi wiejskiej. Wyróżnić można zagrody gdzie budynek mieszkalny jest wolnostojący, usytuowany ścianą frontową przy drodze wiejskiej, a w głębi, w podwórzu znajdują się zabudowania gospodarcze. Odmienny układ zabudowy reprezentują folwarki. Pałace zostały ulokowane w pewnym oddaleniu od drogi wiejskiej, zazwyczaj otoczone parkami, często ze zbiornikami wodnymi oraz wydzieloną częścią gospodarczą, z budynkami o znacznej kubaturze: oborami, stajniami, stodołami oraz tzw. czworakami mieszkalnymi. Zabudowania rozlokowane są wokół obszernego podwórza (majdanu). Po 1945 r. folwarki i związane z nimi dwory i pałace położone w granicach administracyjnych gminy, zarządzane były przez Państwowe Gospodarstwa Rolne. Zniszczone już w czasie działań wojennych, w okresie powojennym uległy dalszej degradacji, przede wszystkim pałace i założenia parkowe. Stary układ ruralistyczny wsi przetrwał bez większych zmian do ok. poł. XIX w., do czasu budowy nowych dróg. W trakcie prac zacierano dawne kształty nawsia starano się je regulować i porządkować przestrzennie. W tym kształcie układy wsi, ze zmienionymi nawsiami, zachowały się do obecnych czasów. 63

65 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 65 Poz Tabela 3. Obiekty znajdujące się w Gminnej Ewidencji Zabytków gminy Krotoszyce. L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 1 Autostrada A4 Zespół wiaduktów drogowych w ciągu Autostrady A4 powstałych przed 1940 r. 18, 84, 100, 150, 144, 186, 551, 601, r. Data wpisu do rejestru 2 Babin 2 Budynek mieszkalny 54 mur. k. XIX w. 3 Babin 4 Budynek mieszkalno - gospodarczy 52/2 mur. k. XIX w. 4 Babin 4 Stodoła 52/2 mur. k. XIX w. 5 Babin 5 Budynek mieszkalno - gospodarczy 51 mur. k. XIX w. 6 Babin 6 Dwór 42 mur r. A/2725/714/L r. 7 Babin dworu 6 Spichlerz w zespole dworskim 48, 49 mur. k. XIX w. 8 Babin dworu 6 Obora w zespole dworskim 42 mur. XIX/XX w. 9 Babin 6 Stodoła w zespole dworskim 41, 42 mur. k. XIX w. 10 Babin 7 Budynek mieszkalny 41 mur. pocz. XX w. 11 Babin 7 Budynek gospodarczy 41 mur. pocz. XX w. 12 Babin 7 Obora 41 mur. k. XIX w. 13 Babin 9 Budynek mieszkalny 34/4 mur. k. XIX w. 14 Bielowice Zespół dworski i folwarczny 8/1 mur. III ćw. XIX w. A/2761/1066/L r. 15 Bielowice Dwór 8/1 mur. III ćw. XIX w. A/2761/1066/L r. 16 Bielowice Obora I 8/1 mur. III ćw. XIX w. A/2761/1066/L r. 17 Bielowice Obora II 8/1 mur. III ćw. XIX w. A/2761/1066/L r. 18 Bielowice Stodoła I 8/1 mur. III ćw. XIX w. A/2761/1066/L r. 19 Bielowice mur w zespole dworskim 8/1 mur. III ćw. XIX w. 65

66 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 66 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Data wpisu do rejestru 20 Bielowice Park dworski 8/1 mur. III ćw. XIX w. A/2762/471/L r. 21 Czerwony Kościół 22 Czerwony Kościół 23 Czerwony Kościół przy murze cmentarnym kościoła Kościół filialny pw. Narodzenia NMP Kaplica grobowa rodziny Koenig 85 mur. ok r., 1677 r., 1718 r. XIX w. 85 mur. II poł. XIX w. Cmentarz 85 mur. II poł. XIX w. A/1508/ r. 24 Czerwony Kościół Mur cmentarny 85 mur. II poł. XIX w. 161, 308/1, 308/2, 308/3, 25 Czerwony Kościół Zespół pałacowy 309/2,309/3, k. XVIII w., ok. 309/5, mur r. 309/6, 309/7, 309/9, 309/10 26 Czerwony Kościół 1 Pałac 309/10 mur r., XIX/XX w. A/2850/486/L r. 27 Czerwony Kościół 1A 28 Czerwony Kościół 1B 29 Czerwony Kościół 30 Czerwony Kościół 31 Czerwony Kościół 32 Czerwony Kościół pałacu pałacu pałacu pałacu Budynek mieszkalny w zespole pałacowym Budynek oficjalisty dworskiego w zespole pałacowym Obora I w zespole pałacowym Obora II w zespole pałacowym Stajnia w zespole pałacowym Budynek inwentarski w zespole pałacowym 309/5 mur. 309/7 mur. k. XVIII w., k. XIX w. I poł. XIX w., k. XIX w. 90/A/02/ r. 90/A/02/ r. 309/10 mur. k. XIX w. A/ r. 309/10 mur. k. XIX w. 309/10 mur. k. XIX w. 309/5 mur. XIX/XX w. 66

67 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 67 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Data wpisu do rejestru 33 Czerwony Kościół Spichlerz w zespole pałacu pałacowym 309/10 mur. k. XIX w. 34 Czerwony Kościół 1C Wozownia w zespole pałacowym 305, 309/10 mur. k. XVIII w. 35 Czerwony Kościół Park krajobrazowy 161, 308/1, w zespole pałacu 309/10 pałacowym XIX w. A/2849/450/L r. 36 Czerwony Kościół 4 Budynek mieszkalny 11/5, 11/4 mur. pocz. XX w. 37 Czerwony Kościół 7 Budynek mieszkalno - gospodarczy 14 mur. pocz. XX w. 38 Czerwony Kościół 7 Obora 14 mur. pocz. XX w. 39 Czerwony Kościół 7 Budynek gospodarczy, ob. 14 mur r. budynek mieszkalny 40 Czerwony Kościół 15 Budynek mieszkalny 78 mur. pocz. XX w. 41 Czerwony Kościół 15 Stodoła I 78 mur. pocz. XX w. 42 Czerwony Kościół 15 Stodoła II 78 mur. pocz. XX w. 43 Czerwony Kościół 18 Budynek mieszkalno - gospodarczy 28/2 mur. XIX/XX w. 44 Czerwony Kościół 19 Budynek mieszkalno - gospodarczy 96/8 mur. k. XIX w., XX w. 45 Czerwony Kościół 20 Budynek mieszkalny 86 mur. XIX/XX w. 46 Czerwony Kościół 20 Stodoła 86 mur. pocz. XX w. 47 Czerwony Kościół 22 Budynek mieszkalny 83 mur. k. XIX w. 48 Czerwony Kościół 22 Stodoła 83 mur. k. XIX w. 49 Czerwony Kościół 25 Budynek mieszkalny 35/2 mur. XVIII w. 50 Czerwony Kościół 29 Budynek mieszkalny 47, 129 mur. k. XIX w. 51 Czerwony Kościół 30 Budynek mieszkalny 45 mur. k. XIX w. 52 Czerwony Kościół 32 Budynek mieszkalny 13 mur. poł. XIX w. 67

68 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 68 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Data wpisu do rejestru 53 Dunino 1A Pawilon "Muzeum Bitwy nad 21 mur r. A/ r. Kaczawą" 1813 r. 54 Dunino 1 Budynek mieszkalny 17 mur. k. XIX w. 55 Dunino 1 Stodoła 17 mur. XIX/XX w. 56 Dunino 1 Obora 17 mur. k. XIX w. 57 Dunino 2 Budynek mieszkalno - gospodarczy 17 mur. pocz. XX w. 58 Dunino 3 Budynek mieszkalny 19, 20 mur r. 59 Dunino 5 Budynek mieszkalny 23 mur. k. XIX w. 60 Dunino 7 Budynek mieszkalny 25/1 mur. k. XIX w. 61 Dunino 7 Stodoła 25/1 mur r. 62 Dunino 8 Budynek mieszkalny 31 mur. k. XIX w. 53 Dunino 12 Budynek mieszkalny 18/2 mur. II poł. XIX w. 64 Dunino Budynek 12 gospodarczy 18/3 mur. II poł. XIX w. 65 Dunino 12 Stodoła 18/3 mur. II poł. XIX w. 66 Dunino 12 Obora 18/3 mur. k. XIX w. 67 Dunino 13 Budynek mieszkalny 34 mur. II poł. XIX w. 68 Dunino 14 Budynek mieszkalny 36 mur. k. XIX w. 69 Dunino Budynek 14 gospodarczy 36 mur. k. XIX w. 70 Dunino Budynek mieszkalno 14 - gospodarczy 36 mur. k. XIX w. 71 Dunino 14 Spichlerz 36 mur. k. XIX w. 72 Dunino 16 Budynek mieszkalny 15 mur. II poł. XIX w., XX w. 73 Dunino 17 Budynek mieszkalny 39 mur. pocz. XX w. 74 Dunino 19 Budynek mieszkalny 14 mur. ok r. 68

69 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 69 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 75 Dunino Dunino 20 Obora 14 mur. k. XIX w. (1878 r.) Budynek mieszkalno - gospodarczy 42/1 mur. k. XIX w. 77 Dunino 20 Stodoła 42/1 mur. k. XIX w. 78 Dunino 22 Budynek gosp. 43 mur. k. XIX w. 79 Dunino 23 Budynek mieszkalny 10 mur. k. XIX w. 80 Dunino 23 Budynki gosp. 10 mur. k. XIX w. 81 Dunino 24 Budynek mieszkalny 9 mur r. 82 Dunino 24 Stodoła 9 mur. poł. XIX w. 83 Dunino Dunino Dunino Dunino 87 Dunino Budynek mieszkalno - gospodarczy 45 mur. pocz. XX w. Stodoła 45 mur. pocz. XX w. Budynek mieszkalny-młyn 88 Janowice Duże Zespół pałacowy 541/4 mur. k. XIX w. Obora 541/4 mur. k. XIX w. Stodoła 541/4 mur. k. XIX w. 106/22, 106/24, 106/28-106/30, 106/30, 106/36-106/41 89 Janowice Duże 14 Pałac 106/36 mur. 90 Janowice Duże pałacu Komórka,d. kuźnia w zespole pałacowym XVIII w., XX w., 1964 r. 106/36 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru A/2918/487/L r. 69

70 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 70 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 91 Janowice Duże 14A 92 Janowice Duże 14B 93 Janowice Duże 14C 94 Janowice Duże 14E 95 Janowice Duże 14F 96 Janowice Duże 14G 97 Janowice Duże 98 Janowice Duże 99 Janowice Duże 100 Janowice Duże 101 Janowice Duże 102 Janowice Duże 103 Janowice Duże pałacu pałacu pałacu pałacu pałacu pałacu pałacu Budynek mieszkalny w zesp. pałacowym Budynek mieszkalny w zespole pałacowym Budynek mieszkalny w zesp. pałacowym Budynek mieszkalny w zesp. pałacowym Budynek mieszkalny w zesp. pałacowym Budynek mieszkalny w zesp. pałacowym Stodoła w zespole pałacowym Cielętnik w zespole pałacowym Obora I w zespole pałacowym Obora II w zespole pałacowym Stajnia z wozownią w zesp. pałacowym Budynek gospodarczy w zespole pałacowym Park w zespole pałacowym 104 Janowice Duże 2 Budynek mieszkalny 106/30 mur. k. XIX w. 106/33 mur. k. XIX w. 106/40 mur. k. XIX w. 106/29 mur. k. XIX w. 106/22 mur. k. XIX w. 106/24 mur. k. XIX w. 106/40 mur. k. XIX w. 106/29 mur. k. XIX w. 31/1, 32 mur. k. XIX w. 106/29 mur. k. XIX w. 106/41 mur. k. XIX w. 106/40 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 106/36 XIX/XX w. A/2919/473/L r. 19/1, 19/2, 19/3 mur. k. XIX w. 105 Janowice Duże 8 Budynek mieszkalno - gospodarczy 25/1 mur. XIX w. 106 Janowice Duże 10 Budynek mieszkalny 28 mur. pocz. XX w. 107 Janowice Duże 11 Budynek mieszkalno - gospodarczy 29 mur. k. XIX w. 70

71 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 71 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 108 Janowice Duże 17 Budynek mieszkalny 33, 142/2 mur. II poł. XIX w. 109 Janowice Duże 17 Obora 33 mur. XIX/XX w. 110 Janowice Duże 18 Budynek mieszkalny 34 mur. pocz. XX w. 111 Janowice Duże 25 Budynek mieszkalny 80 mur. k. XIX w. 112 Janowice Duże 31 Budynek mieszkalny 13/5, 13/6 mur. k. XIX w. 113 Janowice Duże 32 Budynek gosp. 10/2 mur. pocz. XX w. Data wpisu do rejestru 114 Janowice Duże 34 Budynek mieszkalny 9/5 mur. I poł. XIX w. Kościół filialny pw. 115 Kościelec Najświętszego 71 mur. XV, 2 poł. XVIII w. A/2070/ r. Serca Pana Jezusa 116 Kościelec Cmentarz przy kościele 71 mur. A/2071/689/L r. 117 Kościelec Mur cmentarny 71 mur. XVIII/XIX w. 118 Kościelec Cmentarz 70 mur. 119 Kościelec Szkoła 92/1 mur. II poł. XIX w. 120 Kościelec 2 Budynek mieszkalny 169/4 mur. k. XIX w. 121 Kościelec 3 Budynek mieszkalny 149/3 mur. k. XIX w. 122 Kościelec 8 Budynek mieszkalny 90 mur. poł. XIX w. 123 Kozice 1 Budynek mieszkalny 39, 40 mur. k. XIX w. 124 Kozice 1 Obora I 40 mur. k. XIX w. 125 Kozice 1 Obora II 39 mur. k. XIX w. 126 Kozice 3 Budynek mieszkalny 43/1 mur. II poł. XIX w. 127 Kozice 5 Stodoła 45 mur. k. XIX w. 128 Kozice 6 Budynek mieszkalny 46/8 mur. k. XIX w. 129 Kozice 6 Stodoła 46/8 mur. k. XIX w. 130 Kozice 8A Budynek mieszkalny 18/1 mur r. 131 Kozice 8A Obora 18/1 mur r. 132 Kozice 10 Budynek mieszkalny 20/2 mur. k. XIX w., pocz. XX w. 71

72 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 72 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 133 Kozice 10 Stodoła 20/2 mur. pocz. XX w. 134 Kozice 12 Budynek mieszkalny 68/1 mur. II poł. XIX w. Data wpisu do rejestru 135 Kozice 13 Budynek mieszkalny 69 mur. II poł. XIX w. 136 Krajów 144, 145, Zespół dworski i 148, 203- folwarczny 205 mur. 137 Krajów 15 Dwór 205 mur. A/2991/ r. Budynek mieszkalno 138 Krajów 15B - gospodarczy w 148 mur. k. XIX w. zespole dworskim 139 Krajów Obora I w zespole 203 mur. k. XIX w. 140 Krajów 15B 15B 141 Krajów 15C 142 Krajów 15D 143 Krajów 15A 144 Krajów 145 Krajów 146 Krajów dworskim Obora II w zespole dworskim Obora III w zespole dworskim Stajnia w zespole dworskim Stodoła w zespole dworskim Mur w zespole dworskim Ogród w zespole dworskim Park krajobrazowy w zespole dworskim 203 mur. k. XIX w. 203 mur. k. XIX w. 203 mur. k. XIX w. 144, 145 mur. k. XIX w. 203 mur. k. XIX w. 203 mur. k. XIX w. 167, 168, Krajów 1 Stodoła 41 mur. k. XIX w. 148 Krajów 1 Obora I 41 mur. poł. XIX w. 149 Krajów 1 Obora II 41 mur. 150 Krajów 2 Budynek mieszkalny 107 mur. I poł. XIX w. 151 Krajów 4 Budynek mieszkalno - gospodarczy 110 mur. k. XIX w. k. XIX w. A/2992/482/L r. 72

73 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 73 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Data wpisu do rejestru 153 Krajów 11 Budynek mieszkalny 159 mur. k. XIX w. 152 Krajów 11 Stodoła 159 mur. k. XIX w. 154 Krajów 12 Budynek mieszkalny 160 mur. pocz. XX w. 155 Krajów 13 Budynek mieszkalno - gospodarczy 164 mur. II poł. XIX w. 156 Krajów 13 Budynek mieszkalny 162 mur. II poł. XIX w. 157 Krajów 13 Stodoła 164 mur. k. XIX w. 158 Krajów 17 Budynek mieszkalnogospodarczy 138 mur r. 159 Krajów 17 Budynek mieszkalny 138 mur. k. XIX w. 160 Krajów 18 Budynek mieszkalny 129/2 mur. k. XIX w. 161 Krajów 18 Stodoła 129/2 mur. k. XIX w. 162 Krajów 19 Budynek mieszkalno - gospodarczy 130 mur. k. XIX w. 163 Krajów 21 Obora 132 mur. k. XIX w. 164 Krajów 23 Budynek mieszkalny 65 mur. k. XIX w. 165 Krajów 23 Stodoła 65 mur. k. XIX w. 166 Krajów 23 Kapliczka 65 mur. II poł. XIX w. 167 Krajów Budynek 23 gospodarczy 65 mur. k. XIX w. 168 Krajów 25 Budynek gosp. 71 mur. k. XIX w. 169 Krajów Krajów 26 Budynek mieszkalno - gospodarczy 91 mur. k. XIX w. Stodoła 91 mur. pocz. XX w. 73

74 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 74 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 171 Krajów 27 Budynek mieszkalny 89 mur. k. XIX w. 172 Krajów 27 Obora 89 mur. k. XIX w. 173 Krajów 29 Budynek mieszkalno - gospodarczy 87 mur. II poł. XIX w. 174 Krajów 30 Budynek mieszkalny 86 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 175 Krajów 31 Budynek mieszkalny 85/1 mur. k. XIX w. 682/4, ul. 682/5, 176 Krotoszyce Piastowska, Zespół pałacowy mur. k. XIX w. 682/6, 68/1, ul. Parkowa 690/1 ul r., XIX w., 177 Krotoszyce 7 Pałac 684/1 mur. A/3512/ r. Piastowska 1964 r. ul. Oficyna mieszkalna 178 Krotoszyce 9C 682/5 mur. ok r. 617L r. Piastowska I w zes. pałacowym 179 Krotoszyce 180 Krotoszyce 181 Krotoszyce ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska 11 9B 9B 182 Krotoszyce ul. Parkowa Krotoszyce 184 Krotoszyce ul. Piastowska ul. Piastowska Krotoszyce ul. Parkowa Krotoszyce ul. Piastowska 11 Oficyna mieszkalna II w zes. pałacowym Obora I w zespole pałacowym, ob. hotel/restauracja Obora II w zespole pałacowym, ob. hotel Stajnia w zespole pałacowym, ob. hotel Spichlerz w zespole pałacowym Stodoła I w zespole pałacowym, ob. hotel Budynek gospodarczy w zespole pałacowym, ob. hotel Wozownia w zespole pałacowym 682/4 mur. ok r. 682/6 mur. ok r. 682/6 mur. ok r. 682/6 mur. ok r. 682/6 mur. ok r. 682/6 mur. ok r. 682/6 mur. pocz. XX w. 682/6 mur. ok r. 74

75 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 75 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Data wpisu do rejestru 187 Krotoszyce ul. Park krajobrazowy 682/2, 684/1 Piastowska pałacu w zesp. pałacowym XIX w. A/2993/475/L r. 188 Krotoszyce ul. Stodoła II w zespole Piastowska 10A pałacowym 690/1 mur. k. XIX w. 189 Krotoszyce ul. Stodoła III i IV w Piastowska 10A zespole pałacowym 690/1 mur. k. XIX w. 190 Krotoszyce ul. Stodoła V w zespole 10A Piastowska pałacowym 690/1 mur. k. XIX w. 191 Krotoszyce ul. Gwarna 2A, 2B Budynek mieszkalny 352 mur. k. XIX w. 192 Krotoszyce ul. Gwarna 4 Budynek gospodarczy 351 mur. k. XIX w. 12A, 193 Krotoszyce ul. Gwarna 12B, 12C Budynek mieszkalny 336/2, 336/3 mur. k. XIX w. 194 Krotoszyce ul. Gwarna 16 Budynek mieszkalny 338/1 mur. k. XIX w. 195 Krotoszyce ul. Gwarna 16 Stodoła 338/1 mur. k. XIX w. 196 Krotoszyce ul. Gwarna 16 Obora 338/1 mur. k. XIX w. 197 Krotoszyce ul. Krótka 1 Budynek mieszkalny 193 mur. pocz. XX w. 198 Krotoszyce ul. Krótka 1 Stodoła i obora 193 mur. k. XIX w. 199 Krotoszyce ul. Młyńska 1B Młyn, ob. magazyn 690/2 mur. k. XIX w. 200 Krotoszyce ul. Młyńska 1A Mechanizm dźwigu d. młyna 690/2 mur. k. XIX w. 201 Krotoszyce ul. Ogrodowa 202 Krotoszyce ul. Parkowa 1 4 Budynek mieszkalny 453 mur. k. XIX w. Stajnia, ob. budynek mieszkalny 512, 513 mur. II poł. XIX w. 203 Krotoszyce ul. Parkowa 1 Stodoła 513 mur. k. XIX w. 204 Krotoszyce ul. Parkowa 2 Budynek mieszkalny 513 mur. k. XIX w. 205 Krotoszyce ul. Piastowska 2B Budynek mieszkalny 690/6, 690/7 mur. k. XIX w. 75

76 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 76 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 206 Krotoszyce 207 Krotoszyce 208 Krotoszyce 209 Krotoszyce 210 Krotoszyce 211 Krotoszyce 212 Krotoszyce 213 Krotoszyce 214 Krotoszyce 215 Krotoszyce 216 Krotoszyce 217 Krotoszyce 218 Krotoszyce 219 Krotoszyce 220 Krotoszyce 221 Krotoszyce ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska A, 14B 14AB 14AB Budynek mieszkalno - gospodarczy Budynek gospodarczy 400 mur. II poł. XIX w. 399 mur. k. XIX w. Budynek mieszkalny 359 mur. ok r. Stodoła 359 mur. k. XIX w. Stajnia 359 mur. k. XIX w. 15 Budynek mieszkalny 508 mur. k. XIX w Obora 507/2 mur. k. XIX w. Budynek gospodarczy 508 mur. k. XIX w. 16A Budynek mieszkalny 357 mur. k. XIX w. 16A Stodoła 357 mur. k. XIX w. Budynek mieszkalno - gospodarczy Budynek gospodarczy 507/2 mur. k. XIX w. 507/2 mur. ok r. 18 Budynek mieszkalny 353 mur. k. XIX w. 19 Stodoła 506 mur. k. XIX w. 21 Budynek mieszkalny 504 mur. k. XIX w. 21 Stodoła 504 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 222 Krotoszyce ul. Piastowska 21 Spichlerz 504 mur. k. XIX w. 76

77 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 77 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 223 Krotoszyce 224 Krotoszyce 225 Krotoszyce 226 Krotoszyce 227 Krotoszyce 228 Krotoszyce 229 Krotoszyce 230 Krotoszyce 231 Krotoszyce 232 Krotoszyce 233 Krotoszyce 234 Krotoszyce 235 Krotoszyce 236 Krotoszyce 237 Krotoszyce 238 Krotoszyce 239 Krotoszyce ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska 22 Budynek mieszkalno - gospodarczy 327/1 mur. k. XIX w. 24 Budynek mieszkalny 326 mur. ok r. 27 Budynek mieszkalny 491 mur. k. XIX w (d. 38) 29 kości. 29A kościoł a kości , 34A 35A, 35B 40A Budynek mieszkalno - gospodarczy 491 mur. II poł. XIX w. Budynek mieszkalny 320 mur. XIX/XX w. Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP Kaplica przedpogrzebowa 488 mur. ok r., 1626 r., XIX/XX w. 488, 491 mur. k. XIX, XX w. Kaplica 486 mur r. Cmentarz przy kościele Mur cmentarny 488 mur. Budynek gospodarczy Budynek mieszkalno - gospodarczy Budynek mieszkalno - gospodarczy Budynek gospodarczy Data wpisu do rejestru A/2179/ r. 488 A/2180/716/L r. 471 mur. k. XIX w. 280/1 mur. k. XIX w. 468/5 mur. k. XIX w. 277/1 mur. k. XIX w. 40B Budynek mieszkalny 277/4 mur. k. XIX w. 41 Szkoła 748 mur. k. XIX w. 42 Budynek mieszkalno - gospodarczy 273/5, 275/5 mur. XIX/XX w. 77

78 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 78 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 240 Krotoszyce 241 Krotoszyce 242 Krotoszyce 243 Krotoszyce 244 Krotoszyce 245 Krotoszyce 246 Krotoszyce 247 Krotoszyce 248 Krotoszyce 249 Krotoszyce 250 Krotoszyce 251 Krotoszyce 252 Krotoszyce 253 Krotoszyce 254 Krotoszyce 255 Krotoszyce 256 Krotoszyce ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska ul. Piastowska 43 Budynek mieszkalny, d. plebania 457 mur. pocz. XX w. 44 Remiza 227 mur. k. XIX w. 45 Budynek mieszkalny 451 mur. k. XIX w. 46 Urząd Gminy 789/1 mur. XIX/XX w. 50 Budynek mieszkalny 224/7 mur. k. XIX w A, 58B 58A, 58B 59 (d. 68) Budynek mieszkalno - gospodarczy 221/2 mur. k. XIX w. Budynek mieszkalny 210/3 mur. k. XIX w. Budynek gospodarczy 210/1 mur. k. XIX w. Budynek mieszkalny 83 mur. pocz. XX w. Budynek mieszkalny, d. poczta Budynek mieszkalno - gospodarczy 209 mur. pocz. XX w. 79, 80/1 mur. k. XIX w. Stodoła 79 mur. k. XIX w. Budynek gospodarczy 79 mur. k. XIX w. 64 Budynek mieszkalny 191 mur. k. XIX w. 70A Budynek mieszkalny 153/1 mur. k. XIX w. 71 Budynek mieszkalny 18 mur. k. XIX w. 70B, 72 Budynek mieszkalny 153/1 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 78

79 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 79 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 257 Krotoszyce ul. Piastowska 70B, 72 Stodoła 153/1 mur. k. XIX w. 258 Krotoszyce ul. Piastowska 73 Budynek mieszkalny 17/4 mur. pocz. XX w. 259 Krotoszyce ul. Słoneczna 2 Budynek mieszkalny 186/1 mur. k. XIX w. 260 Prostynia 1 Budynek mieszkalny 62 mur. pocz. XX w. 261 Prostynia 2 Budynek mieszkalny 67, 103/2 mur. ok r. 262 Prostynia 2 Obora 67, 103/2 mur. k. XIX w. Budynek 263 Prostynia 68 mur. k. XIX w., XX w. 2B gospodarczy 264 Prostynia 2B Budynek mieszkalny 68 mur. ok r. 265 Prostynia 4 Budynek mieszkalny 71/4 mur r. 266 Prostynia 8 Budynek mieszkalno - 75 mur r. gospodarczy 267 Prostynia 10 Budynek mieszkalny 58 mur. pocz. XX w. 268 Prostynia 12 Budynek mieszkalny 57/3 mur. pocz. XX w. 269 Szymanowice Zespół pałacowy 109/47, 109/52, 109/53, k. XIX, XX w. 109/ Szymanowice 1A Pałac 109/55 mur. II poł. XVII w., k. XIX w., XX w. Budynek mieszkalno 271 Szymanowice 1B - gospodarczy w 109/54 mur. k. XIX w., XX w. zespole pałacowym Budynek mieszkalno 109/52, 272 Szymanowice 1C - gospodarczy w 109/53, mur. k. XIX w., XX w. zespole pałacowym 109/ Szymanowice 1D Budynek mieszkalno - gospodarczy w zespole pałacowym 109/55 mur. k. XIX w., XX w. A/3394/786/L Data wpisu do rejestru r r. 79

80 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 80 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 274 Szymanowice Obora w zespole 1D pałacowym 109/55 mur. k. XIX w., XX w. 275 Szymanowice zespołu Park w zespole 109/47, pałaco pałacowym 109/55 k. XIX w., XX w. wego 276 Szymanowice 6 Budynek mieszkalno - gospodarczy 65 mur. pocz. XX w. 277 Szymanowice 6 Stodoła 65 mur. k. XIX w. 278 Święciany - Krotoszyce 1 Obora 583/1 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 279 Święciany - Krotoszyce 2 Stodoła 579 mur. k. XIX w. 280 Tyńczyk Legnicki Obok przysta nku Kapliczka 33 II poł. XIX w. PKS 281 Tyńczyk Legnicki Zespół pałacowy 102/1 mur. k. XIX w. 282 Tyńczyk Legnicki 3A/B Pałac 102/1 mur. I poł. XIX w. A/3428/715/L r. 283 Tyńczyk Legnicki Tyńczyk Legnicki Tyńczyk Legnicki Tyńczyk Legnicki 3 Oficyna mieszkalna w zespole pałacowym Budynek gospodarczy I w zespole pałacowym, ob. kotłownia i magazyn Budynek gospodarczy II w zespole pałacowym, ob. warsztaty Stajnia w zespole pałacowym, ob. garaże 102/1 mur. ok r. 102/1 mur. ok r. 102/1 mur r. 102/1 mur. ok r. 80

81 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 81 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 287 Tyńczyk Legnicki 3 Stodoła w zespole pałacowym 102/1 mur. ok r. 288 Tyńczyk Legnicki 3 Mur w zespole pałacowym 102/1 k. XIX w. 289 Tyńczyk Legnicki 3 Park w zespole pałacowym 102/1 mur. k. XIX w. 290 Tyńczyk Legnicki 1 Budynek mieszkalny 41/1 mur. pocz. XX w. 291 Tyńczyk Legnicki 8 Budynek mieszkalny 30/3 mur. k. XIX w. 292 Tyńczyk Legnicki 9 Budynek mieszkalny 6/1 mur. k. XIX w. 293 Tyńczyk Legnicki 9 Obora 6/6 mur. pocz. XX w. 294 Tyńczyk Legnicki 9 Stodoła 6/6 mur. k. XIX w. 295 Tyńczyk Legnicki 11 Budynek mieszkalny 5 mur. k. XIX w. 296 Tyńczyk Legnicki 12 Budynek mieszkalno - gospodarczy 23/9 mur. I poł. XIX w Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie 33A Zespół pałacowoparkowy Pałac w zespole pałacowoparkowym 208/8 208/8 mur. II ćw. XVII w., 1748 r., XX w. Data wpisu do rejestru A/3424/ r. 299 Warmątowice Sienkiewiczowskie pałacu Pawilon ogrodowy (kapliczka) w zespole pałacowoparkowym 208/8 mur. poł. XVIII w. A/3427/ r. 300 Warmątowice Sienkiewiczowskie pałacu Lamus w zespole pałacowoparkowym 208/8 mur. k. XVIII w. A/3425//954L r. 301 Warmątowice Sienkiewiczowskie pałacu Budynek mieszkalny w zespole pałacowoparkowym 208/8 mur. k. XIX w. A/3425//954L r. 81

82 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 82 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie pałacu pałacu pałacu 32 pałacu pałacu Budynek gospodarczy w zespole pałacowoparkowym Stodoła I w zespole pałacowoparkowym Stodoła II w zespole pałacowoparkowym Obora w zespole pałacowoparkowym Stajnia w zespole pałacowoparkowym Park w zespole pałacowoparkowym Data wpisu do rejestru 208/8 mur. k. XIX w. A/3425//954L r. 208/8 mur. k. XIX w. A/3425//954L r. 208/8 mur. k. XIX w. A/3425//954L r. 208/8 mur. k. XIX w. A/3425//954L r. 208/8 mur. k. XIX w. A/3425//954L r. 208/8 XVIII w. A/3426/455/L r. 1 Budynek mieszkalny 69/1 mur. pocz. XX w. 1 Obora 69/1 mur. k. XIX w. 2 Budynek mieszkalny 65/1 mur. k. XIX w. 3 Budynek mieszkalny 66/1, 66/2 mur. k. XIX w. 6 Budynek mieszkalny 61 mur. pocz. XX w. 7 Budynek mieszkalny 62 mur. pocz. XX w. 8 Budynek mieszkalny 60 mur. pocz. XX w. 82

83 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 83 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie 9 Budynek mieszkalny 59/4 mur. k. XIX w. 11 Budynek mieszkalno - gospodarczy 57 mur. k. XIX w. 11 Stodoła 57 mur. pocz. XX w. 12 Budynek mieszkalno - gospodarczy 56 mur. k. XIX w. 20 Budynek mieszkalny 34 mur. pocz. XX w. 21 Budynek mieszkalny 33 mur. k. XIX w Stodoła 33 mur. k. XIX w. Obora 33 mur. k. XIX w. 23 Budynek mieszkalny 18/2 mur. k. XIX w. 25 Budynek mieszkalno - gospodarczy 16 mur. pocz. XX w. 26 Budynek mieszkalny 15 mur. k. XIX w. 27 Budynek mieszkalno - gospodarczy 14 mur. k. XIX w. 29 Budynek mieszkalny 12 mur. pocz. XX w. Data wpisu do rejestru 328 Warmątowice Sienkiewiczowskie 30 Obora 11 mur. pocz. XX w. 83

84 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 84 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie 31 Budynek mieszkalny 10 mur. pocz. XX w Obora 10 mur. k. XIX w. Budynek mieszkalno - gospodarczy 208/7 mur. k. XIX w. 34 Budynek mieszkalny 8 mur. k. XIX w. 34 Obora 8 mur. k. XIX w. 334 Wilczyce 1 Budynek mieszkalny 248/1 mur. k. XIX w. 335 Wilczyce 1 Stodoła I 248/1 mur. k. XIX w. 336 Wilczyce 1 Budynek gospodarczy 248/1 mur. k. XIX w. 337 Wilczyce 1 Stodoła II 248/1 mur. k. XIX w. 338 Wilczyce 2 Budynek mieszkalny 163/1 mur. k. XIX w. Budynek 339 Wilczyce 3 mieszkalno - gospodarczy 252 mur. II poł. XIX w. Data wpisu do rejestru 340 Wilczyce 5 Budynek mieszkalny 253 mur. k. XIX w. 341 Wilczyce 6 Budynek mieszkalno - 185/2 mur. k. XIX w. gospodarczy 342 Wilczyce 7 Budynek mieszkalny 254/1 mur. II poł. XIX w. 343 Wilczyce 7 Budynek gospodarczy 254/1 mur. II poł. XIX w. 344 Wilczyce 7 Stodoła 254/1 mur. II poł. XIX w. 345 Wilczyce 9 Budynek mieszkalny 255 mur. k. XIX w. 346 Wilczyce 9 Stodoła 255 mur. II poł. XIX w. 347 Wilczyce 9 Stajnia 255 mur. k. XIX w. 84

85 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 85 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 348 Wilczyce 10 Budynek mieszkalny 188, 189 mur. pocz. XX w. 349 Wilczyce 10 Obora 188 mur. k. XIX w. 350 Wilczyce 10 Stodoła 188, 189 mur. k. XIX w. 351 Wilczyce 11 Budynek mieszkalny 373/1 mur. k. XIX w. 352 Wilczyce 11 Stajnia 373/1 mur. k. XIX w. 353 Wilczyce 12 Budynek mieszkalny 190 mur. k. XIX w. 354 Wilczyce 13 Obora 374/1 mur. poł. XIX w. 355 Wilczyce 14 Stodoła 191/2 mur. k. XIX w. 356 Wilczyce 15 Budynek mieszkalny 375/1 mur. k. XIX w. 357 Wilczyce Budynek 15 gospodarczy 375/1 mur. k. XIX w. 358 Wilczyce 16 Budynek mieszkalny 206/2 mur. k. XIX w. 359 Wilczyce 16 Spichlerz 206/7 mur. k. XIX w. 360 Wilczyce 16 Stodoła 206/4, 206/5 mur. k. XIX w. 361 Wilczyce 16 Obora 206/4 mur. k. XIX w. 362 Wilczyce 17 Budynek mieszkalny 376/1 mur. XIX/XX w. 363 Wilczyce Budynek 17 gospodarczy 376/1 mur. k. XIX w. 364 Wilczyce 17 Obora 376/1 mur. k. XIX w. 365 Wilczyce 17 Stodoła 376/1 mur. k. XIX w. 366 Wilczyce 18 Budynek mieszkalny 214 mur. k. XIX w. 367 Wilczyce 18 Budynek mieszkalny 209 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 85

86 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 86 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 368 Wilczyce Budynek 19 gospodarczy 220/1 mur. k. XIX w. 369 Wilczyce 19 Stodoła 220/1 mur. k. XIX w. 370 Wilczyce 20 Budynek mieszkalny 224 mur. pocz. XX w. 371 Wilczyce 21 Budynek mieszkalny 225 mur. k. XIX w.,pocz. XX w. 372 Wilczyce 21 Stodoła 226 mur. k. XIX w. 373 Wilczyce 21 Chlew 226 mur. k. XIX w. 374 Wilczyce 21 Obora 226 mur. k. XIX w. 375 Wilczyce 24 Budynek mieszkalny 446 mur. k. XIX w. 376 Wilczyce 24 Obora 446 mur. k. XIX w. 377 Wilczyce 26 Budynek mieszkalny 142 mur. k. XIX w. 378 Wilczyce 26 Budynek mieszkalno - 141, 142 mur. k. XIX w. gospodarczy 379 Wilczyce 26 Stodoła 141, 142 mur. k. XIX w. 380 Wilczyce 27, 27A Budynek mieszk. - gospodarczy 447 mur. k. XIX w. 381 Wilczyce 27, 27A Obora 447 mur. k. XIX w. 382 Wilczyce 28 Budynek mieszkalny 450 mur. pocz. XX w. 383 Wilczyce 28 Stodoła 450 mur. II poł. XIX w. 384 Wilczyce 28 Obora 450 mur. k. XIX w. 385 Wilczyce 29 Szkoła 453 mur. k. XIX w. 386 Wilczyce 30 Budynek mieszkalny 135 mur. k. XIX w. 387 Wilczyce 32 Budynek mieszkalny 455 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 86

87 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 87 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 388 Wilczyce 36 Budynek mieszkalny 126/3, 126/4 mur. k. XIX w. 389 Wilczyce 39 Budynek mieszkalny 127 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 390 Wilczyce 40 Budynek mieszkalny 464 mur. k. XIX w. 391 Wilczyce 53 Budynek mieszkalny w zespole stacji 61 mur r. kolejowej 392 Wilczyce 54 Budynek dworca i magazyn spedycji w zespole stacji kolejowej 61 mur r. 393 Winnica Dom zakonników grangii cysterskiej 387 mur. XVII/XVIII w. A/3429/1067/L r. 394 Winnica Kuźnia w zespole pocysterskim 393/1 mur. I poł. XVIII w. A/3430/823/L r. Budynek 395 Winnica przy mieszkalno - 389, 390, opactwie zespole gospodarczy w 534 mur. II poł. XIX w. pocysterskim 396 Winnica 397 Winnica 398 Winnica 399 Winnica 400 Winnica przy opactwie przy opactwie przy opactwie przy opactwie przy opactwie Budynek mieszkalny w zespole pocysterskim Oficyna mieszkalno - gospodarcza w zespole pocysterskim Pawilon ogrodowy w zespole pocysterskim Stajnia w zespole pocysterskim Stodoła w zespole pocysterskim 525 mur. I poł. XVIII w. 397/2 mur. XVIII w. 376, 397/2 mur. I poł XIX w. mur. mur. 87

88 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 88 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 401 Winnica przy opactwi e Obora w zespole pocysterskim 402 Winnica 3 Budynki mieszkalny 271/2 mur. k. XIX w. 403 Winnica 3 Budynek gospodarczy 271/2 mur. II poł. XIX w. 404 Winnica 4 Budynek mieszkalno - 12/4 mur. XIX w. gospodarczy 405 Winnica 5 Zabudowania gospodarcze 268 mur. k. XIX w. 406 Winnica 5 Stajnia 268 mur. pocz. XX w. 407 Winnica 5 Stodoła II 268 mur. pocz. XX w. 408 Winnica 5 Budynek mieszkalno mur. II poł. XIX w. gospodarczy 409 Winnica 6 Budynek mieszkalno - 24/1 mur. pocz. XX w. gospodarczy 410 Winnica 7 Budynek mieszkalny 25 mur. pocz. XX w. 411 Winnica 8 Budynek mieszkalny 26 mur. XIX/XX w. 412 Winnica 8 Obora 26 mur. II poł XIX w. 413 Winnica 9 Budynek mieszkalny 264 mur. k. XIX w. 414 Winnica 14 Budynek mieszkalny 240 mur. k. XIX w. 415 Winnica 14 Stodoła 240 mur. II poł. XIX w. 416 Winnica 14 Stajnia 240 mur. II poł. XIX w. 417 Winnica 15 Budynek mieszkalny 34/2 mur. k. XIX w. 418 Winnica 16 Budynek mieszkalny 235 mur. k. XIX w. 419 Winnica 16 Stodoła 235 mur. XIX/XX w. 420 Winnica 17 Budynek mieszkalny 35 mur. k. XIX w. mur. Data wpisu do rejestru 88

89 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 89 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 421 Winnica 18 Budynek mieszkalny 36/2 mur. k. XIX w. 422 Winnica 18 Stodoła 36/2 mur. k. XIX w. 423 Winnica 21 Budynek mieszkalny 117 mur. II poł. XIX w 424 Winnica 21 Obora 117 mur. k. XIX w. 425 Winnica 21 Stodoła 117 mur. XIX/XX w. 426 Winnica 21 Stajnia 117 mur. k. XIX w. 427 Winnica za 21 kapliczka 118 mur. I poł. XIX w. 428 Winnica 23 Budynek mieszkalno mur. k. XIX w. gospodarczy 429 Winnica 25 Budynek mieszkalny 200 mur. k. XIX w. 430 Winnica 25 Obora 200 mur. k. XIX w. 431 Winnica Zabudowania 25 gospodarcze 200 mur. k. XIX w. 432 Winnica 25 Stajnia 200 mur. k. XIX w. 433 Winnica 26 Budynek mieszkalno - 208, 209 mur. k. XIX w. gospodarczy 434 Winnica Stodoła 209 mur. II poł. XIX w. 435 Winnica Winnica Winnica 39 Remiza 230 mur. II poł. XIX w. Budynek mieszkalno - gospodarczy Budynek gospodarczy 236/1 mur. k. XIX w. 520 mur. pocz. XX w. 438 Winnica 40 Budynek mieszkalny 222 mur. k. XIX w. Data wpisu do rejestru 89

90 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 90 Poz L.p. Miejscowość Adres Numer Obiekt Nr dz. Materiał Datowanie Numer rejestru 439 Winnica 41 Budynek mieszkalny 221 mur. II poł. XIX w. 440 Winnica 43 Budynek mieszkalno mur. II poł. XIX w. gospodarczy 441 Winnica 44 Budynek mieszkalno mur. k. XIX w. gospodarczy 442 Winnica 45 Budynek mieszkalno - 216, 217 mur. k. XIX w. gospodarczy 443 Winnica 47 Budynek mieszkalny 367/1 mur. I po. XIX w. 444 Winnica 51 Budynek mieszkalny 370 mur. k. XIX w. 445 Winnica 52 Budynek mieszkalny 360 mur. II poł. XIX w. 446 Winnica 54 Stodoła 373 mur. II pol. XIX w. 447 Winnica 56 Obora 375 mur. k. XIX w. 448 Winnica 62 Budynek mieszkalno mur. k. XIX w. gospodarczy 449 Winnica 70 Zabudowania mieszkalno - 394/1, 395 mur. XIX/XX w. gospodarcze 450 Winnica 72 Budynek mieszkalny 392 mur. k. XIX w. 451 Gmina Krotoszyce obszar Pola Bitwy nad Kaczawą 1813 r. Data wpisu do rejestru 90

91 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 91 Poz Zabytki archeologiczne Stanowiska archeologiczne są ważnym elementem krajobrazu kulturowego i stanowią podstawę wiedzy o najdawniejszych dziejach okolic gminy Krotoszyce. Środowisko kulturowe gminy zawiera zewidencjonowane stanowiska archeologiczne datowane od epoki kamienia do epoki nowożytnej. Ewidencja stanowisk archeologicznych nie jest jednak zbiorem zamkniętym i nie można wykluczyć, że w wyniku dalszej weryfikacji lub prowadzonych prac ziemnych uda się zidentyfikować nowe ślady osadnicze. Stanowiska archeologiczne to materialne ślady działalności ludzi. W obrębie stanowiska archeologicznego grupują się zazwyczaj pozostałości licznych powstających i zamierających kolejno osad czy cmentarzysk. Stanowią one podstawowe, a często wręcz jedyne źródło wiedzy o najdawniejszej przeszłości naszych ziem. Nawet dla późniejszych czasów, poczynając od średniowiecza, wyniki badań archeologicznych stanowią cenne uzupełnienie przekazów pisanych. W celu ochrony stanowisk archeologicznych i nawarstwień kulturowych podczas inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, ważne jest określenie zasad ochrony zabytków archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków oraz ujętych w gminnej ewidencji zabytków, lub przeznaczonych do ujęcia w gminnej ewidencji zabytków, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, warunkach zabudowy i inwestycjach celu publicznego oraz respektowanie przez inwestorów zapisów dotyczących ochrony zabytków archeologicznych w opiniach i decyzjach właściwego miejscowo Konserwatora Zabytków. W związku z licznymi zagrożeniami zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U poz. 1446, ze zm.) wszystkie zabytki archeologiczne, bez względu na stan zachowania, podlegają ochronie i opiece. W celu ochrony stanowisk archeologicznych i nawarstwień kulturowych, na obszarach występowania stanowisk archeologicznych oraz w strefie ich ochrony, podczas inwestycji związanych z robotami ziemnymi, wymagane jest prowadzenie prac archeologicznych w zakresie uzgodnionym pozwoleniem na badania archeologiczne Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przed uzyskaniem pozwolenia na budowę lub przed rozpoczęciem prac ziemnych. Wyniki badań często stanowią jedyną dokumentację następujących po sobie faktów osadniczych na tym terenie. Pozwalają one skorygować, uszczegółowić i potwierdzić informacje uzyskane ze źródeł pisanych. Pozyskany w trakcie badań materiał ruchomy umożliwia uzupełnienie danych o kulturze materialnej mieszkańców. Należy przy tym 91

92 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 92 Poz pamiętać, że zasięg stanowisk archeologicznych został wyznaczony na mapach na podstawie badań powierzchniowych. Jednak nie może on odpowiadać dokładnie zasięgowi występowania pozostałości osadnictwa pradziejowego pod ziemią. Dlatego należy traktować go zawsze orientacyjnie, ponieważ może okazać się, że obiekty archeologiczne zalegają także w sąsiedztwie wyznaczonego na podstawie obserwacji powierzchniowej, zasięgu stanowiska. Niezbędne jest także określenie zasad ochrony zabytków archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków oraz ujętych w gminnej ewidencji zabytków, lub przeznaczonych do ujęcia w gminnej ewidencji zabytków, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, warunkach zabudowy i inwestycjach celu publicznego oraz respektowanie przez inwestorów zapisów dotyczących ochrony zabytków archeologicznych w opiniach i decyzjach właściwego miejscowo Konserwatora Zabytków, zgodnie z ustawą o ochronie i opiece nad zabytkami. Cały obszar gminy Krotoszyce został rozpoznany stosowaną obecnie metodą powszechnej inwentaryzacji zabytków archeologicznych Polski pod nazwą archeologiczne zdjęcie polski. Największą liczbę zabytków archeologicznych udokumentowano na terenie wsi Krotoszyce. Na terenie gminy Krotoszyce znajduje się 216 zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych (Tabela nr 3) ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków archeologicznych. 92

93 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 93 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Tabela 4. Stanowiska archeologiczne zlokalizowane na terenie Gminy Krotoszyce. Nr st. na obszarze 1 Babin Babin Babin Babin Babin Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Punkt osadniczy Neolit (kultura pucharów lejkowatych) Pradzieje Wczesne średniowiecze (VII - IX w.) Późne średniowiecze (XIII - XIV w.) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Pradzieje Wczesna epoka żelaza (kultura łużycka)??? Pradzieje Późne średniowiecze (XIII - XIV w.) III okres epoki brązu (kultura łużycka) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Pradzieje Wczesna epoka żelaza (kultura łużycka)??? Pradzieje Późne średniowiecze 6 Bielowice Znalezisko luźne III okres epoki brązu (kultura łużycka) 7 Bielowice Pradzieje Wczesne średniowiecze (VIII - X w.) Późne średniowiecze (XIII - XIV w.) 8 Czerwony Kościół Znalezisko luźne Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 9 Czerwony Kościół Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 10 Czerwony Kościół Domniemany szlak Okres wpływów rzymskich 11 Czerwony Kościół Brak 12 Czerwony Kościół Cmentarzysko ciałopalne Pradzieje 13 Czerwony Kościół Późne średniowiecze 14 Czerwony Kościół Starożytność 15 Czerwony Kościół Starożytność 16 Czerwony Kościół Starożytność 17 Dunino Cmentarzysko ciałopalne Okres późnolateński - okres wpływów rzymskich 93

94 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 94 Poz ID Miejscowość Nr st. Nr st. w miejscowości na obszarze Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia 18 Dunino Cmentarzysko ciałopalne Okres późnolateński - okres wpływów rzymskich 19 Dunino Znalezisko luźne Okres wczesnolateński (LT A) 20 Dunino Znalezisko luźne Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 21 Dunino Punkt osadniczy 22 Dunino Dunino Dunino III - IV okres epoki brązu (kultura łużycka) Pradzieje II okres epoki brązu (kultura przedłużycka) Pradzieje XIV - XV w. V okres epoki brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Pradzieje V okres epoki brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Pradzieje II - I w.p.n.e. (kultura przeworska) 25 Dunino Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 26 Dunino Znalezisko nieokreślone Okres wpływów rzymskich 27 Dunino Domniemane grodzisko Brak 28 Dunino Starożytność otwarta Późne średniowiecze 29 Dunino Późne średniowiecze 30 Dunino otwarta Wczesne średniowiecze 31 Dunino Średniowiecze (XII - XIV w.) 32 Janowice Duże XIV - XVI w. 33 Janowice Duże XIV - XVI w. Wczesne średniowiecze 34 Kościelec Późne średniowiecze 35 Kościelec Pradzieje XIV - XVI w. 94

95 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 95 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 36 Kozice Kozice Kozice Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Cmentarzysko Cmentarzysko Kultura łużycka Wczesne średniowiecze Średniowiecze Neolit Kultura łużycka Wczesne średniowiecze Średniowiecze XI - XIII w. XIII/XIV w. 39 Krajów Grodzisko VIII - IX w. 40 Krajów Cmentarzysko III - V okres epoki brązu (kultura łużycka) X - XI w. XIII - XIV w. 41 Krajów Pradzieje 42 Krajów Okres halsztacki (kultura łużycka) XI - XII w. 43 Krajów Okres halsztacki (kultura łużycka) 44 Krajów Pradzieje 45 Krajów Pradzieje Późne średniowiecze Pradzieje 46 Krajów Późne średniowiecze 47 Krajów Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 48 Krajów Pradzieje 49 Krajów Pradzieje Późne średniowiecze 50 Krajów Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 51 Krajów Okres halsztacki (kultura łużycka) 95

96 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 96 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 52 Krajów Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Neolit Faza D okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska) Pradzieje VII - X w. Późne średniowiecze 53 Krajów Okres halsztacki (kultura łużycka) Późne średniowiecze 54 Krajów Nieokreślona Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) 55 Krajów Nieokreślona Wczesne średniowiecze 56 Krotoszyce Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu 57 Krotoszyce Cmentarzysko ciałopalne Okres halsztacki (kultura łużycka) 58 Krotoszyce Cmentarzysko ciałopalne Pradzieje 59 Krotoszyce Okres halsztacki (kultura łużycka) Okres halsztacki (kultura łużycka) 60 Krotoszyce Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 61 Krotoszyce Wczesne średniowiecze 62 Krotoszyce Krotoszyce otwarta otwarta otwarta otwarta Neolit Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Neolit Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Starożytność Późne średniowiecze 64 Krotoszyce Domniemane grodzisko Brak 65 Krotoszyce Późne średniowiecze 66 Krotoszyce Krotoszyce otwarta Starożytność Średniowiecze (XII - XIV w.) Starożytność Późne średniowiecze 96

97 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 97 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 68 Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia otwarta otwarta otwarta otwarta Neolit Starożytność Wczesne średniowiecze Neolit Średniowiecze (XIII - XIV w.) Starożytność Wczesne średniowiecze Starożytność Wczesne średniowiecze 72 Krotoszyce otwarta Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 73 Krotoszyce Późne średniowiecze 74 Krotoszyce otwarta otwarta otwarta otwarta Neolit Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Starożytność Wczesne średniowiecze (VIII - X w.) Wczesne średniowiecze 75 Krotoszyce otwarta Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 76 Krotoszyce otwarta Neolit otwarta Neolit 77 Krotoszyce otwarta Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) otwarta Starożytność Późne średniowiecze 78 Krotoszyce otwarta Starożytność Późne średniowiecze 79 Krotoszyce otwarta Starożytność Późne średniowiecze 80 Krotoszyce Późne średniowiecze 81 Krotoszyce Starożytność 82 Krotoszyce otwarta Starożytność Wczesne średniowiecze 97

98 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 98 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 83 Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta Neolit Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Starożytność Starożytność Średniowiecze (XIII - XIV w.) Starożytność Późne średniowiecze Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze Neolit Późne średniowiecze Neolit Starożytność Późne średniowiecze 89 Krotoszyce otwarta Starożytność 90 Krotoszyce Późne średniowiecze 91 Krotoszyce Starożytność 92 Krotoszyce Krotoszyce otwarta Neolit Starożytność Późne średniowiecze Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze 94 Krotoszyce Starożytność 95 Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Neolit Faza C/D okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska) IX - X w. XII - XIII w. Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Późne średniowiecze Faza C3/D okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska) X - XI w. Późne średniowiecze 98

99 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 99 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 98 Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Nieokreślona Nieokreślona Cmentarzysko Pradzieje Wczesne średniowiecze Późne średniowiecze Neolit Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Okres halsztacki (kultura pomorska) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Wczesne średniowiecze Okres halsztacki (kultura łużycka) Późne średniowiecze Okres halsztacki (kultura łużycka) IX - X w. Późne średniowiecze 102 Krotoszyce Pradzieje Pradzieje 103 Krotoszyce Późne średniowiecze 104 Krotoszyce Późne średniowiecze 105 Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Neolit Faza D okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze Epoka brązu (kultura łużycka) Faza C1-C2 okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska) Epoka brązu (kultura łużycka) lub faza C1-C2 (kultura przeworska) XI - XIII w. Epoka brązu (kultura łużycka) XI - XIII w. Późne średniowiecze Pradzieje IX - X w. Pradzieje Późne średniowiecze 99

100 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 100 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 110 Krotoszyce Krotoszyce Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia 112 Krotoszyce Krotoszyce Krotoszyce Pradzieje X - XII w. XI - XII w. Późne średniowiecze II - I w. p. n. e. (kultura przeworska) Późne średniowiecze VIII - I poł. X w. XI - XII w. Późne średniowiecze Faza C3/D ok. wpływów rzymskich (k. przeworska) X - XI w. Późne średniowiecze 115 Krotoszyce Późne średniowiecze 116 Krotoszyce Pradzieje Późne średniowiecze 117 Prostynia Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu (kultura łużycka) 118 Prostynia Epoka brązu (kultura łużycka) Wczesne średniowiecze 119 Prostynia Kultura łużycka Wczesne średniowiecze Średniowiecze 120 Prostynia Prostynia Wczesne średniowiecze Średniowiecze Neolit (kultura pucharów lejkowatych) V okres epoki brązu - ok. halsztacki (kultura łużycka) Pradzieje 122 Prostynia Pradzieje 123 Prostynia Kultura łużycka 100

101 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 101 Poz ID Miejscowość Szymanowice (d. Szymkowo) Szymanowice (d. Szymkowo) Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Kultura łużycka Późne średniowiecze (XV - XVI w.) Neolit I okres epoki brązu Okres halsztacki (kultura łużycka) Wczesne średniowiecze Średniowiecze Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Szymanowice (d. Szymkowo) Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta otwarta Neolit Starożytność Późne średniowiecze III okres epoki brązu (kultura łużycka) Średniowiecze (XIV - XV w.) Szymanowice (d. Szymkowo) Szymanowice (d. Szymkowo) Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta Neolit Późny okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Starożytność Późne średniowiecze Neolit Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Starożytność Wczesneśredniowiecze Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Starożytność 132 Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta otwarta otwarta Neolit Późny okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Starożytność Późne średniowiecze 101

102 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 102 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Szymanowice(d. Szymkowo) Starożytność Szymanowice (d. Szymkowo) Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta otwarta otwarta Neolit Starożytność Starożytność Późne średniowiecze Szymanowice (d. Szymkowo) Późne średniowiecze Szymanowice (d. Szymkowo) Starożytność Szymanowice (d. Szymkowo) Starożytność Późne średniowiecze Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta Średniowiecze (XIII - XIV w.) Szymanowice (d. Szymkowo) otwarta Neolit 141 Tyńczyk Legnicki Neolit (kultura pucharów lejkowatych) Kultura łużycka Warmątowice Grodzisko Średniowiecze Sienkiewiczowskie Warmątowice Pradzieje 143 Sienkiewiczowskie Późne średniowiecze 102

103 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 103 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Punkt osadniczy Punkt osadniczy Pradzieje Wczesne średniowiecze Późne średniowiecze Neolit Późne średniowiecze Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Pradzieje Neolit Kultura łużycka Wczesne średniowiecze Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze 148 Warmątowice Sienkiewiczowskie Pradzieje Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Wczesne średniowiecze (VIII - X w.) Późne średniowiecze Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Warmątowice Sienkiewiczowskie Pradzieje Neolit Okres wpływów rzymskich Późne średniowiecze Wczesne średniowiecze XIV - XVI w. Pradzieje Późne średniowiecze Warmątowice Sienkiewiczowskie Wczesne średniowiecze 103

104 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 104 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Warmątowice Sienkiewiczowskie Pradzieje II - I w.p.n.e. (kultura przeworska) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) VIII - X w. Warmątowice Sienkiewiczowskie XIV - XVI w. Warmątowice Sienkiewiczowskie XIV - XVI w. 156 Warmątowice Sienkiewiczowskie Punkt osadniczy Pradzieje Późne średniowiecze 157 Warmątowice Sienkiewiczowskie XIV - XVI w. 158 Wilczyce otwarta otwarta Neolit Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze 159 Wilczyce Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu (kultura łużycka) 160 Wilczyce Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) 161 Wilczyce Cmentarzysko ciałopalne Pradzieje Neolit Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Wczesne średniowiecze 162 Wilczyce Późne średniowiecze 163 Wilczyce Późne średniowiecze 164 Wilczyce otwarta otwarta Starożytność Średniowiecze (XIV - XV w.) 104

105 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 105 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 165 Wilczyce Wilczyce Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia otwarta otwarta Późny okres wpływów rzymskich Starożytność Późne średniowiecze Starożytność Późne średniowiecze 167 Wilczyce Starożytność 168 Wilczyce otwarta otwarta Epoka brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Starożytność Późne średniowiecze 169 Wilczyce Późne średniowiecze 170 Wilczyce Wilczyce Wilczyce Wilczyce otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta otwarta Neolit Młodszy okres przedrzymski (kultura przeworska) Starożytność Wczesne średniowiecze Późne średniowiecze Starożytność Wczesne średniowiecze Późne średniowiecze Neolit Młodszy okres przedrzymski (kultura przeworska) Starożytność Późne średniowiecze Neolit Epoka brązu (kultura łużycka) Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze 174 Wilczyce Starożytność 175 Wilczyce Starożytność Późne średniowiecze 105

106 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 106 Poz ID Miejscowość Nr st. Nr st. w miejscowości na obszarze Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia 176 Wilczyce Późne średniowiecze 177 Wilczyce ślad osadniczy osada osada? Epoka kamienia Kultura łużycka Kultura przeworska 178 Winnica Winnica Winnica Winnica Winnica Nieokreślona Pradzieje Późne średniowiecze II - I w. p. n. e. (kultura przeworska) Pradzieje Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Pradzieje III - IV okres epoki brązu (kultura łużycka) II - I w. p. n. e. (kultura przeworska) Pradzieje VII/VIII - IX w. Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze Faza C/D okresu wpływów rzymskich (kultura 183 Winnica przeowrska) Późne średniowiecze 184 Winnica II w. p. n. e. - III w. n. e. (kultura przeworska) 185 Winnica Winnica Winnica Winnica Neolit Późne średniowiecze Faza D okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska) Późne średniowiecze Okres halsztacki (kultura łużycka) Późne średniowiecze III okres epoki brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Późne średniowiecze 106

107 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 107 Poz ID Miejscowość Nr st. w miejscowości Nr st. na obszarze 189 Winnica Złotniki Złotniki Złotniki Złotniki Nr obszaru AZP Funkcja Chronologia Pradzieje Późne średniowiecze Neolit Kultura łużycka Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) III - V okres epoki brązu Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Wczesne średniowiecze Średniowiecze Wczesne średniowiecze Średniowiecze Neolit Kultura łużycka Średniowiecze 194 Złotniki Punkt osadniczy Pradzieje 195 Złotniki Złotniki Okres wpływów rzymskich (kultura przeworska) Pradzieje Epoka kamienia V okres epoki brązu - okres halsztacki (kultura łużycka) Średniowiecze 107

108 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 108 Poz Dziedzictwo niematerialne W rozumieniu Konwencji UNESCO, której tekst został przyjęty na 32 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w październiku 2003 r., dziedzictwo niematerialne to zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki. Dziedzictwo niematerialne to rodzaj dziedzictwa, który jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, historią i stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne jest źródłem poczucia tożsamości i ciągłości. Dziedzictwo niematerialne w rozumieniu wspomnianej wyżej Konwencji obejmuje: tradycje i przekazy ustne, w tym język jako narzędzie przekazu, spektakle i widowiska, zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne, wiedzę o wszechświecie i przyrodzie oraz związane z nią praktyki, umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem. W XXI wieku, w dobie cyfryzacji i postępującej globalizacji, przy powszechnym dostępie do mediów w niektórych regionach dochodzi do zjawiska zatarcia cech indywidualnych danego regionu. Społeczność przejmuje zwyczaje obce zwykle bardziej popularne. Należy pamiętać, że technologia która może przyczyniać się do uogólnienia regionalnej przestrzeni kulturowej znakomicie sprawdza się jako narzędzie ją promujące i utrwalające. Obiektem kulturotwórczym na terenie Gminy Krotoszyce są: Biblioteka Gminna w Krotoszycach oraz Biblioteka w Warmątowicach Sienkiewiczowskich. Stowarzyszenie "Nasze Krotoszyce" Cel działania: integracja lokalnej społeczności, w tym kobiet i ludzi starszych. Organizowanie spotkań i wyjazdów wielopokoleniowych, festynów wiejskich. Tworzenie rękodzieła. Towarzystwo Przyjaciół Gminy Krotoszyce Cele działania: popularyzowanie wiedzy o gminie, inicjowanie działań w celu optymalnego wykorzystania walorów turystyczno-rekreacyjnych, 108

109 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 109 Poz wspieranie działań zmierzających do ochrony i rewaloryzacji obiektów zabytkowych oraz ich należytego eksponowania, propagowanie historii, kultury i tradycji gminy Krotoszyce w sposób obiektywny w odniesieniu do Regionu Śląska i jego wielonarodowej specyfiki, integrowanie społeczeństwa gminy w poczuciu patriotyzmu, demokracji i tolerancji, w duchu nowoczesnej kultury europejskiej, inicjowanie działań na rzecz środowiska. Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Prostyni Stowarzyszenie "My Czerwony Kościół" propagowanie historii, kultury i tradycji, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych w obrębie gminy, powiatu i województwa. Stowarzyszenie "Nasz Region Gmina Krotoszyce" Stowarzyszenie "Cysterska Winnica" Misja: wszechstronny, zrównoważony rozwój i promocja miejscowości Winnica i gminy Krotoszyce z wykorzystaniem jej walorów krajobrazowych, przyrodniczych, historycznych i kulturowych, współpraca z instytucjami i organizacjami pozarządowymi krajowymi i zagranicznymi, ochrona środowiska i ochrona przyrody oraz dziedzictwa przyrodniczego, upowszechnianie kultury, sztuki i tradycji regionu, odrestaurowanie, ochrona i opieka nad dobrami kultury, tradycji, dziedzictwa narodowego i kulturowego regionu, działalność na rzecz poznania, zachowania i promocji historii regionu. Stowarzyszenie "Nasze Janowice". 109

110 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 110 Poz Zabytki o n ajwyższym znaczeniu dla gminy Na obszarze Gminy Krotoszyce znajdują się obiekty zabytkowe o różnej randze. Zabytkami o najwyższym znaczeniu dla gminy będą przede wszystkim obiekty wpisane do rejestru zabytków, ale także zabytki nie objęte ochroną prawną lecz uwzględnione w Gminnej Ewidencji Zabytków. Ze względu na przedstawianą wartość historyczną, artystyczną i turystyczną być może w przyszłości zostaną ujęte w rejestrze. Babin Zespół dworski Fot. 1. Babin, dwór (fot. K. Bukowiec). Pałac znajduje się w południowej części wsi, przy drodze prowadzącej do Kościelca. Usytuowany w obrębie zabudowy folwarcznej z obszernym ogrodem od strony południowej. Ustawiony elewacją główną w kierunku północnym zabudowań gospodarczych. Dach naczółkowy, kryty dachówką-karpiówką podwójnie w łuskę. Więźba dachowa płatowo-kleszczowa z potrójnymi stolcami. Pałac jest wybudowany na planie prostokąta z lekko wysuniętym ryzalitem w fasadzie od strony wschodniej oraz dwoma przybudówkami od strony południowej, stanowiącymi integralną część bryły budynku. Układ 2-traktowy z sienią przelotową i klatką schodową umieszczoną w dobudówce od strony południowej. Od północy szeroki, prostokątny ganek ze schodami w układzie wachlarzowym. Bryłę pałacu stanowi prostopadłościan z uskokami o równej wysokości i wyższą przybudówką od pd., 2-kontygnacyjny z mieszkalnym poddaszem i dekoracyjnym szczytem ryzalitu we wschodniej części fasady.sala balowa znajduje się w ryzalicie bocznym II kondygnacji, ma plan prostokąta, posiada dekorację sztukatorską sufitu z fasetą. 110

111 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 111 Poz Bielowice Zespół dworsko folwarczny Fot. 2. Bielowice. Ruiny obory II w zespole dworsko folwarcznym (fot. K. Bukowiec). Fot. 3. Bielowice. Ruiny stodoły I w zespole dworsko folwarcznym (fot. K. Bukowiec). Dwór i większość budynków gospodarczych pochodzą z III ćw. XIX w. Dwór bezstylowy, ze skromną dekoracją historyzującą- neogotycką. Park powstał równolegle z dworem lub nieco wcześniej. Z pocz. XX w. pochodzi kamienny mur ogradzający całą posiadłość. Budynek dworu znajduje się przy skrzyżowaniu dróg Warmątowice Sienkiewiczowskie - Słup i Winnica Słup, w zagłębieniu terenu, otoczony parkiem od południa i wschodu. Budynki rozrzucone, bez kompozycji. Teren pierwotnie otoczony murem z kamienia łamanego, który zachował się fragmentarycznie. Fundamenty dworu kamienno-ceglane, ściany ceglane na zaprawie wapienno-piaskowej, naroża wzmocnione łamanym bazaltem Zbudowany jest na rzucie prostokąta, 2 traktowy, z sienią główną na osi, z tarasem od strony zach. Bryła budynku to zwarty prostopadłościan na niskim cokole, 2,5 kondygnacyjny, 7 osiowy, nakryty dachem naczółkowym. Od południa do elewacji budynku dostawiony taras o wykroju łuku podwieszonego, dostępny 2 biegami schodów dostawionych do elewacji. Szczytowe ściany flankują i wieńczą 4 wieżyczki o formach neogotyckich. Od wschodu wysoka, długa przypora i dobudówka wejścia do piwnic. Obecnie pałac oraz budynki gospodarcze popadają w ruinę. 111

112 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 112 Poz Czerwony Kościół Kościół filialny pw. Narodzenia NMP Kościół pw. MP wymieniono po raz pierwszy w 1302 r., w 1315 r. książę Bolesław III powierza rycerzowi Woysicusowi patronat kościoła i mianuje proboszczem Gerharda. W 1433 r. ufundowano dzwon, a inskrypcje na nim poświęcono patronowi kościoła, św. Andrzejowi. W 1677 i 1718 r. kościół przebudowany. Z pierwotnego, średniowiecznego zachowało się sklepienie prezbiterium, wsparte na kolumienkach o kielichowych kapitelach i talerzowych bazach oraz prawdopodobnie fragment ścian nawy. Z 1677 r. może pochodzić zakrystia. Prawdopodobnie podczas przebudowy w 1718 r. lub później pod koniec XVIII w. zlikwidowano sklepienie nawy i zastąpiono je wyżej umieszczonym sklepieniem pozornym, umożliwiającym wprowadzenie empor. Zmieniono wówczas okna, przekształcono łuk tęczowy, dobudowano kruchtę zachodnią oraz apsydę, być może również sygnaturkę. W literaturze występuje także rok 1785 jako data wybudowania nowego kościoła z zachowaniem starej nawy i prezbiterium (Silesia Sacra), jednak nie jest ona potwierdzona w innych źródłach. Fot. 4. Czerwony Kościół. Kościół pw. Narodzenia NMP (fot. K. Bukowiec). Kościół pw. NMP znajduje się na skraj wsi, przy drodze, w otoczeniu cmentarza, zamkniętego kamiennym murem. Ściany prezbiterium i nawy murowane z kamienia łamanego, sklepienia i ściany absydy z cegły pełnej, na zaprawie wapiennej, otynkowane 112

113 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 113 Poz zaprawą cementowo-wapienną. Gzyms wieńczący profilowany. Schody zewnętrzne z granitu. Konstrukcja wieżyczki drewniana. Rzut budynku regularny, na planie prostokąta z węższym od nawy prostokątnym prezbiterium i wielobocznie zamkniętą absydą. Wejście główne od strony zachodniej, poprzez prostokątną kruchtę obudowaną aneksami. Od północy zakrystia na planie prostokąta, do niej od zachodu dobudowana klatka schodowa prowadząca wcześniej do loży kolatorskiej, umiejscowionej nad zakrystią. Bryła budynku zwarta, dwukondygnacyjna z dwuosiową nawą i jednoosiowym prezbiterium, kryta dachem dwuspadowym, z czworoboczną, latarniową wieżyczką. Wejście od zachodu poprzez dwukondygnacyjną kruchtę. Czerwony Kościół Zespól pałacowy Według najstarszych wzmianek (1315 i 1335 r.) wieś Czerwony Kościół była własnością niejakiego Woysicus, potem lennem parafii legnickiej. W bliżej nieokreślonym czasie (XIV w.) przeszła w ręce rodziny Tauer, która założyła w tym miejscu swe gniazdo rodowe i odtąd nazywała się Rothkirch. Majątek Fot. 5. Czerwony Kościół. Pałac (fot. K. Bukowiec). do ok. połowy XV w. pozostał w rękach rodziny. Przez następne 300 lat miał wielu właścicieli: von Lassota u. Steblau, von Falkenhayn, von Fesza-tanber-Pakisch (1743). W 1776 rodowe dobra odkupił Hans S. von Rothkirch i odtąd do czasów przedwojennych należały do jednej rodziny. W 1794 r. syn Hansa, Carl Hans wzniósł obecny pałac w stylu klasycystycznym. Przebudowa miała miejsce na przełomie wieków XIX i XX, przyniosła zmianę elewacji frontowej, dobudowę skrzydła zachodniego z ryzalitem, zamurowanie wejścia południowego do Sali głównej, zmianę układu wnętrz i ich funkcji. Budynek zachował jednak częściowo dawny wystrój zewnętrzny. Po II wojnie światowej rezydowała Armia Radziecka, potem majątek przeszedł na własność PGR. Zespół pałacowo-parkowy w Czerwonym Kościele położony jest w płn.-zach. części wsi, przy drodze lokalnej. Od północy, południa i wschodu otoczony jest parkiem, stawem, 113

114 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 114 Poz a od płn.-zach. zabudową folwarczną. Fundamenty kamienne, na zaprawie wapiennej, ściany zewnętrzne i wewnętrzne z cegły pełnej na zaprawie wapiennej, otynkowane. Dach mansardowy kryty w dolnej części dachówką karpiówką, w górnej łupkiem. Pałac wybudowany na rzucie wydłużonego prostokąta (korpus główny) do którego dostawiono prostopadle prostokąt dobudowanego skrzydła zachodniego z ryzalitem. Układ wnętrza korpusu głównego pierwotnie 2 i 2,5 traktowy, obecnie 3 traktowy, z sienią główną na osi i salą reprezentacyjną na rzucie owalu. Korpus główny jednokondygnacyjny, 11 osiowy, nakryty dachem mansardowy, z 3 osiowym portykiem. Całość budynku podpiwniczona, na wysokim cokole. W połaci dachu lukarny i powieki. Dunino Pawilon Muzeum Bitwy nad Kaczawą. Fot. 6. Dunino. Pawilon Muzeum Bitwy nad Kaczawą (fot. K. Bukowiec). Pawilon Muzeum Bitwy nad Kaczawą wybudowano w 1909 rok z okazji zbliżającej się setnej rocznicy bitwy nad Kaczawą, która rozegrała się w dniu 26 sierpnia 1813 r. w trakcie kampanii wojny napoleońskiej. Pawilon Muzeum Bitwy nad Kaczawą znajduje się w północnej części wsi, na niewielkim wzniesieniu, przy drodze z Prostyni do Wilczyc, nieopodal autostrady A4. Pawilon ogrodzony jest płotem z dwuskrzydłową bramką. Zbudowany na planie ośmiu z przedsionkiem na planie kwadratu. Bryła Pawilonu jest zwarta, z niższym przedsionkiem na elewacji frontowej. Jest to budynek jednokondygnacyjny. Posiada dach wielospadowy, mansardowy. Na górnych połaciach dachu znajduje się szklenie w formie dachówek doświetlające wnętrze. Pozioma krawędź dachu wysunięta przed lico elewacji tworzy rodzaj okapu. Na środku dachu znajduje się murowany komin o przekroju kwadratu. Dach na przedsionku jest dwuspadowy. 114

115 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 115 Poz Janowice Duże Zespól pałacowy Fot. 7. Janowice Duże. Pałac (fot. K. Bukowiec). Dwór pochodzi z ok. połowy XVIII w. i zdradza cechy stylowe przejściowe od baroku do klasycyzmu. W latach pałac użytkowała Armia Radziecka, od 1949 r. zamieszkiwały osoby prywatne. W latach 60-tych stał się własnością PGR. Założenie znajduje się w północnej części wsi, składa się z pałacu i folwarku położonych na wzniesieniu terenu. Od strony płd.-zach. znajduje się park. Rzut budynku na planie wydłużonego prostokąta z wieżą i wejściem na parter od strony wschodniej łączy się przez długi korytarz z sienią, usytuowaną w środkowej części drugiego traktu. Budynek jest dwukondygnacyjny, podpiwniczony pod całością, dach mansardowy z powiekami i facjatką. Folwark przy dworze pochodzi z II połowy XIX w. W obrębie folwarku wyróżnić można było 3 budynki mieszkalne, stajnie z wozownią, dwie obory, cielętnik, spichlerz, stodoły, budynek gospodarczy oraz kuźnię. Kościelec Kościół filialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa Kościół gotycki wzmiankowany po raz pierwszy w źródłach w 1303 r. w testamencie plebana Guntherusa, potem w 1335 r. w rejestrze nuncjusza Galhardusa z Legnicy. Od połowy XVI w. w posiadaniu protestantów. W 1695 r. przebudowany, powiększony, wnętrze otrzymało trzy kondygnacje empor. Wewnątrz, w ścianie zachodniej, na poziomie górnej empory widoczne fragment strzępi dawnego kościoła. Inskrypcje na belkach konstrukcji nośnej dzwonu i deskach obudowy zegara świadczą o licznych naprawach. Widnieją tam daty 1818, 1872, Dawniej kościół parafialny, od 1945 r. filialny. Związany z dziejami von Olszewskich z pobliskich Warmątowic Sienkiewiczowskich, rozsławionej testamentem Alfreda von Olszewskiego na rzecz Henryka Sienkiewicza. 115

116 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 116 Poz Kościelec leży 3 km od granicy Legnicy, w pobliżu autostrady A4. Kościół orientowany w centrum zabudowy wsi, przy skrzyżowani dróg Legnica- Warmątowice Sienkiewiczowskie i Kościelec.-Babin, od strony północnej tej ostatniej, na wyniesieniu terenu, w otoczeniu cmentarza zamkniętego kamiennym murem. Fot. 8. Kościelec. Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (fot. K. Bukowiec). Krajów Zespół dworski Fot. 9. Krajów. Dwór (fot. K. Bukowiec). W 1546 r. miejscowość Krajów dotąd książęca własność przeszła w ręce Georga Von Schweinitz. Prawdopodobnie on był inicjatorem budowy renesansowego dworu. Ok r. uległ barokowej przebudowie, jednak wystrój elewacji poza barokowym portalem nie zmienił się, przebudowa dotyczyła głównie wnętrza. Dwór dotrwał naszych czasów niemal w niezmienionej formie. Po II wojnie światowej w dworze funkcjonowało radzieckie więzienie. Pod koniec lat 40-tych wszedł w posiadanie PGR. Zespół dworski położony jest w północno-zachodniej części wsi. Fundamenty wykonane z kamienia łamanego, na zaprawie wapiennej. Dach dwuspadowy, kryty pojedynczą dachówką karpiówką. Budynek na rzucie litery L, z wejściem głównym i podłużną sienią przy zbiegu skrzydeł od południa. 116

117 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 117 Poz Krotoszyce Zespół pałacowy Fot. 10. Krotoszyce. Pałac (fot. K. Bukowiec). W 1722 roku właścicielem majątku był Karol von Inielau. W rękach tej rodziny Krotoszyce pozostały do końca XVIII wieku. Od 1816 r. należały do rodziny Ender. Nie wiadomo dokładnie kiedy powstał dwór w Krotoszycach. Można ustalić orientacyjny czas na około połowy XVI wieku. Dwór był wielokrotnie przebudowywany. Dwór położony jest na południowym skraju wsi, w otoczeniu budynków folwarcznych. Od południa i zachodu otacza go park. Fundamenty i ściany korpusu głównego kamienno-ceglane na zaprawie wapiennej oraz ceglane na zaprawie wapiennej i cementowo wapiennej. Budynek na rzucie litery L, z dobudówką wejścia od północy, mieszcząca klatkę schodową. Krotoszyce Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP Fot. 11. Krotoszyce. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (fot. K. Bukowiec) Kościół wzmiankowany w 1305 i 1335 r. Obecny jego kształt zawdzięcza przebudową w latach 1626 i 1777 i 1874 r. Z wcześniejszego kościoła zachowane wieża i mury magistralne zachodniej części nawy. Kościół znajduje się w centrum miejscowości, na wzniesieniu, w otoczeniu cmentarza zamkniętego kamiennym murem. Murowany z kamienia i cegły na zaprawie wapiennej. Zbudowany na planie wydłużonego prostokąta z wielobocznie zamkniętym niewyodrębnionym z nawy 117

118 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 118 Poz prezbiterium, zakrystią na planie prostokąta, wieżą od zachodu. Bryła dwu- oraz trójkondygnacyjna. Szymanowice Zespół dworski Pierwotnie dwór wzniesiony w II połowie XVII w., o czym świadczy inskrypcja umieszczona na sklepieniu piwnicznym: 1677 r. Dwór wielokrotnie przebudowywany. Zespół dworski znajduje się na skraju wsi, w pobliży autostrady A4. Fundamenty kamienne na zaprawie Fot. 12. Szymanowice. Dwór (fot. K. Bukowiec). wapiennej. Ściany kamienno-ceglane i ceglane. Korpus główny na rzucie prostokąta. Od wschodu dobudówka, od zachodu pięcioboczny aneks. Tyńczyk Legnicki Zespół pałacowy Zespół dworski od 1883 roku w posiadaniu rodziny Braun. Prawdopodobnie w latach 80-tych XIX w. powstało całe założenie wraz z pałacem, który być może powstał na miejscu wcześniejszego dworu. Fundamenty i ściany kamiennoceglane i ceglane na zaprawie Fot. 13. Tyńczyk Legnicki. Pałac (fot. K. Bukowiec). wapiennej, na rzucie wydłużonego prostokąta. Na rzucie wydłużonego prostokąta, dwutraktowy w części środkowej i wschodniej, trzytraktowy od zachodu. Do elewacji południowej od zachodu przylega dobudówka z dwoma ciągami pomieszczeń. Budynek nakryty dachem naczółkowym o załamanych połaciach. W centralnej części dachu wieżyczka. 118

119 Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego 119 Poz Winnica Dawny klasztor cystersów. Budynek dawnego klasztoru z zespołem zabudowań gospodarczych wznosi się po północnej stronie drogi. Za klasztorem rozciąga się kamienny ogród otoczony kamiennym murem z bramą w formie altany. Mury z łamanego bazaltu na zaprawie wapiennej, cegła w miejscach późniejszych przemurowań i w kanałach kominowych. Pomieszczenia przykryte ceglanymi sklepieniami kolebkowymi lub klasztornymi z lunetami. Więźba dachowa nie zachowana. Budynek na planie w kształcie litery L, dwukondygnacyjny, podpiwniczony niemal całkowicie. W elewacji północnej wysunięte na zewnątrz 2 prostokątne ryzality wieżowe. Fot. 14. Winnica. Dawny klasztor Cystersów (fot. K. Bukowiec). 119