Doradca podatkowy w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych redakcja naukowa Jan Paweł Tarno

Transkrypt

1 Doradca podatkowy w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych redakcja naukowa Jan Paweł Tarno Ewa Cisowska-Sakrajda, Katarzyna Defecińska-Tomczak Magdalena Sieniuć, Agnieszka Suławko-Karetko Jan Paweł Tarno, Joanna Wyporska-Frankiewicz Warszawa 2012

2 5 Spis treści Wykaz skrótów 17 Rozdział 1 Doradca podatkowy (Jan Paweł Tarno) Charakter zawodu doradcy podatkowego Treść usług z zakresu doradztwa podatkowego Zakres podmiotowy świadczenia usług doradztwa podatkowego Kryteria wpisu na listę Obowiązki charakterystyczne dla zawodu zaufania publicznego Obowiązek przestrzegania obowiązujących norm prawnych i zasad etyki Stałe podnoszenie kwalifikacji Obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej Odpowiedzialność odszkodowawcza doradcy podatkowego Pozostałe zasady wykonywania zawodu doradcy podatkowego Doradca podatkowy jako zawód zaufania publicznego Uprawnienie doradcy podatkowego do reprezentowania uczestników w postępowaniu egzekucyjnym w administracji Istota działania w postępowaniu przez pełnomocnika Zdolność doradcy podatkowego do bycia pełnomocnikiem Zakres pełnomocnictwa Podstawa prawna udzielenia pełnomocnictwa Rodzaje pełnomocnictwa Substytucja Wielość pełnomocników Pełnomocnictwo do doręczeń 32

3 Pozycja procesowa strony reprezentowanej przez doradcę podatkowego Wnioski Zróżnicowanie pozycji procesowej poszczególnych rodzajów pełnomocników profesjonalnych Podstawowa droga przystąpienia do korporacji zawodowej doradców podatkowych Kierunek proponowanych zmian legislacyjnych 40 Rozdział 2 Wprowadzenie do egzekucji administracyjnej (Jan Paweł Tarno) Pojęcie i cel postępowania egzekucyjnego w administracji Przedmiot postępowania egzekucyjnego Zakres regulacji Źródła obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej należności pieniężnych Stosunek postępowania egzekucyjnego w administracji do innych postępowań Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji 47 Rozdział 3 Podmioty administracyjnego postępowania egzekucyjnego (Agnieszka Suławko-Karetko) Kategorie podmiotów postępowania egzekucyjnego w administracji Organ egzekucyjny Wierzyciel Zobowiązany Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna Inne podmioty biorące udział w postępowaniu egzekucyjnym Organ rekwizycyjny Egzekutor (poborca skarbowy) Organy pomocnicze i organy asystencyjne Dłużnik zajętej wierzytelności Biegły Podmioty mogące być reprezentowane w postępowaniu egzekucyjnym przez doradcę podatkowego Zagadnienia przedmiotowe 57

4 Zagadnienia podmiotowe Zagadnienia ustrojowe Podmioty niemogące być reprezentowane w postępowaniu egzekucyjnym przez doradcę podatkowego 62 7 Rozdział 4 Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego (Joanna Wyporska-Frankiewicz) Zasada prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie Zasada celowości Zasada stosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego Zasada niezbędności postępowania egzekucyjnego Zasada poszanowania minimum egzystencji Zasada zagrożenia Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków represyjnych Zasada prawdy obiektywnej Zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji Zasada stosowania środków egzekucyjnych prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku 77 Rozdział 5 Przebieg postępowania egzekucyjnego (Joanna Wyporska-Frankiewicz) Uwagi wstępne Tytuł wykonawczy Czynności egzekucyjne Postanowienia w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego Zawieszenie postępowania egzekucyjnego Umorzenie postępowania egzekucyjnego Zbieg egzekucji Zbieg egzekucji administracyjnej z egzekucją sądową Zbieg egzekucji administracyjnych Koszty egzekucyjne 101

5 8 Rozdział 6 Egzekucja administracyjna należności pieniężnych Charakter prawny administracyjnych środków egzekucyjnych (Jan Paweł Tarno) Egzekucja z pieniędzy (Joanna Wyporska-Frankiewicz) Zagadnienia wprowadzające Dobrowolne uiszczenie pieniędzy poborcy skarbowemu oraz odebranie pieniędzy Dobrowolna zapłata zobowiązanego na wezwanie poborcy skarbowego Brak odpowiedzi zobowiązanego na wezwania przez poborcę skarbowego do zapłaty Uwagi końcowe Egzekucja z wynagrodzenia za pracę (Joanna Wyporska-Frankiewicz) Zagadnienia wprowadzające Czynności organu egzekucyjnego stosującego środek w postaci egzekucji z wynagrodzenia za pracę Zajęcie wynagrodzenia za pracę Chwila zajęcia wynagrodzenia za pracę i charakter tej czynności Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej (Joanna Wyporska-Frankiewicz) Zagadnienia wprowadzające Czynności organu egzekucyjnego stosującego środek w postaci egzekucji ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej Zawiadomienie o zajęciu organu rentowego Zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu Chwila zajęcia świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej i charakter tej czynności Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących egzekucji z wynagrodzenia za pracę Podsumowanie Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych (Ewa Cisowska-Sakrajda) Zakres przedmiotowy egzekucji Zajęcie wierzytelności pieniężnej z rachunku bankowego 125

6 Moment zajęcia wierzytelności pieniężnej Skuteczność zajęcia wierzytelności z rachunków bankowych Skutki zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego Ograniczenia zakazu wypłat z zajętego rachunku bankowego Kolejność realizacji zajęć wierzytelności Zbieg egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego Umorzenie dokumentu, bez którego okazania nie można realizować wierzytelności z rachunku bankowego Odpowiedzialność banków innych niż bank, w którym nastąpiło zajęcie rachunku bankowego, placówek pocztowych i innych podmiotów uprawnionych do dokonywania wypłat Odpowiednie stosowanie przepisów o egzekucji wierzytelności z rachunku bankowego związanego z dokumentem do egzekucji z wkładów oszczędnościowych gromadzonych w spółdzielczych kasach oszczędnościowokredytowych Egzekucja z praw z papierów wartościowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych oraz wierzytelności z rachunków pieniężnych (Jan Paweł Tarno) Egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych (Jan Paweł Tarno) Egzekucja z weksla (Agnieszka Suławko-Karetko) Egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej (Agnieszka Suławko-Karetko) Pojęcie własności intelektualnej Zdolność egzekucyjna praw własności intelektualnej Prawa podlegające egzekucji Wyłączenia Zajęcie praw własności intelektualnej Przesłanki skuteczności zajęcia Oszacowanie wartości przedmiotu egzekucji Egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (Katarzyna Defecińska-Tomczak) Egzekucja z ruchomości (Magdalena Sieniuć) Etapy egzekucji z ruchomości Zajęcie ruchomości Sprzedaż ruchomości 155 9

7 Zbywanie przedmiotów stanowiących zabytek Egzekucja z nieruchomości (Magdalena Sieniuć) Przedmiot egzekucji z nieruchomości Etapy egzekucji z nieruchomości Zajęcie nieruchomości Opis i oszacowanie nieruchomości Sprzedaż w drodze licytacji publicznej Postanowienie o przybiciu Przyznanie własności nieruchomości Podział kwoty uzyskanej z egzekucji Umorzenie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych i pozostałych praw majątkowych (Ewa Cisowska -Sakrajda) Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych Zakres przedmiotowy egzekucji z innych wierzytelności pieniężnych Zajęcie wierzytelności pieniężnej Zawiadomienie o zajęciu wierzytelności Moment zajęcia wierzytelności pieniężnej Skutki zajęcia wierzytelności pieniężnej Status dłużnika zajętej wierzytelności Kontrola Odpowiedzialność dłużnika zajętej wierzytelności Egzekucja z pozostałych praw majątkowych Zakres przedmiotowy egzekucji z pozostałych praw majątkowych Zajęcie praw majątkowych Wymogi formalne protokołu zajęcia prawa majątkowego i protokołu odbioru dokumentu Egzekucja należności pieniężnych od państwowych jednostek budżetowych (Katarzyna Defecińska-Tomczak) 173 Rozdział 7 Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym (Katarzyna Defecińska-Tomczak) Wprowadzenie Zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej 177

8 Przedmiot i cel zaskarżenia Podmiot uprawniony do wniesienia zarzutów Termin do wniesienia zarzutów Wymagania co do treści zarzutów Podstawy wniesienia zarzutów (podstawy zaskarżenia) Wpływ wniesienia zarzutów na bieg postępowania egzekucyjnego Stanowisko wierzyciela co do zarzutów Zakres postępowania wyjaśniającego Postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie zarzutów Zażalenie na postanowienie w sprawie zarzutów Zarzuty a wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego i odstąpienie od czynności egzekucyjnych Zażalenie na postanowienie Postanowienia zaskarżalne zażaleniem Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia Legitymacja do wniesienia zażalenia Tryb i termin wniesienia zażalenia Wpływ wniesienia zażalenia na bieg postępowania egzekucyjnego i na wykonanie zaskarżonego postanowienia Badanie dopuszczalności zażalenia i zachowania terminu do wniesienia zażalenia Zakres postępowania wyjaśniającego przed organem drugiej instancji i rodzaje jego rozstrzygnięć Skarga na czynności egzekucyjne Podmioty podejmujące czynności egzekucyjne Czynność egzekucyjna jako przedmiot skargi Podmiot uprawniony do wniesienia skargi na czynności egzekucyjne Skarga na czynności egzekucyjne jako podanie. Termin do wniesienia skargi Tryb rozpatrzenia skargi na czynności egzekucyjne Uwzględnienie skargi na czynności egzekucyjne Zażalenie na postanowienie o oddaleniu skargi na czynności egzekucyjne Skarga na przewlekłość postępowania

9 Skarga na bezczynność wierzyciela Wniosek o wznowienie postępowania i wniosek o stwierdzenie nieważności postanowienia Stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego o trybach nadzwyczajnych weryfikacji decyzji w postępowaniu egzekucyjnym Wznowienie postępowania w sprawie zakończonej ostatecznym postanowieniem Stwierdzenie nieważności postanowienia Znaczenie nadzwyczajnych trybów weryfikacji postanowień wydanych w postępowaniu egzekucyjnym Wniosek o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji Podmiot uprawniony do wystąpienia z żądaniem wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji Prawny charakter terminu wystąpienia z wnioskiem o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowgo spod egzekucji Przedstawienie lub powołanie dowodów we wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji Uchylenie czynności egzekucyjnych wskutek wpłaty do depozytu Rozstrzygnięcie wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji Ochrona tymczasowa w postępowaniu z wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji Skarga do sądu administracyjnego Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej Powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego 232 Rozdział 8 Udzielanie pomocy obcemu państwu oraz korzystanie z pomocy obcego państwa w egzekucji administracyjnej (Ewa Cisowska-Sakrajda) Idea międzynarodowej pomocy prawnej w dochodzeniu należności pieniężnych Zasady ogólne międzynarodowej pomocy prawnej Zasada wzajemności Zasada pośredniości udzielania pomocy prawnej w dochodzeniu należności pieniężnych Zasada przeliczania dochodzonych należności pieniężnych Zasada ponoszenia przez organ wykonujący wydatków związanych z udzielaną pomocą międzynarodową 239

10 Zasada stosowania drogi elektronicznej Zasada równego traktowania należności polskich i zagranicznych wierzycieli Zasada stosowania własnego prawa (lex fori) Zasada niezbędności Zasada adekwatności należności pieniężnych polskich i zagranicznych wierzycieli Zasada pisemności Zasada tłumaczenia pism i dokumentów objętych wnioskiem o udzielenie pomocy Podmioty międzynarodowej pomocy prawnej Minister Finansów Obce państwo Wierzyciel Podmioty zobowiązane do wykonania obowiązku Organ egzekucyjny Przedmiot międzynarodowej pomocy prawnej Przesłanki dopuszczalności międzynarodowej pomocy prawnej Fazy postępowania w sprawie międzynarodowej pomocy prawnej Wszczęcie postępowania w sprawie udzielenia międzynarodowej pomocy prawnej Pośredniczenie w udzielaniu międzynarodowej pomocy prawnej Pośredniczenie w dostarczaniu informacji Pośredniczenie w powiadomieniu o czynnościach i orzeczeniach administracyjnych oraz sądowych Pośredniczenie w egzekucji należności pieniężnych Pośredniczenie w zabezpieczeniu należności pieniężnych Realizacja wniosku o udzielenie pomocy w dochodzeniu należności pieniężnych Wykonanie wniosku o udzielenie informacji Wykonanie wniosku o powiadomienie Wykonanie wniosku o egzekucję Wszczęcie postępowania egzekucyjnego Ulgi w spłacie należności pieniężnych zagranicznych wierzycieli Zawieszenie postępowania egzekucyjnego

11 Kontynuacja postępowania egzekucyjnego Zabezpieczenie należności pieniężnej w razie wniesienia zarzutów Zaspokojenie roszczeń zobowiązanego z tytułu nienależnie wyegzekwowanych kwot oraz przyznanego odszkodowania Bezprzedmiotowość wniosku o dochodzenie należności pieniężnych Zaprzestanie działań zmierzających do wyegzekwowania należności pieniężnych Ograniczenie egzekucji zagranicznej należności pieniężnych Zwrot nienależnie wyegzekwowanych należności pieniężnych zagranicznych wierzycieli Odsetki z tytułu nieterminowego regulowania zagranicznych należności pieniężnych Wykonanie obowiązku Strata (dochód) polskiego wierzyciela Podział kwoty uzyskanej z egzekucji Szczególne kompetencje polskiego wierzyciela należności pieniężnych Wykonanie wniosku o zabezpieczenie zagranicznych należności pieniężnych Zakończenie postępowania w sprawach międzynarodowej pomocy prawnej Formy działania w postępowaniu w sprawach międzynarodowej pomocy prawnej Sposoby udzielania międzynarodowej pomocy prawnej Udzielenie informacji Powiadamianie o czynnościach i orzeczeniach Egzekucja należności pieniężnych Zabezpieczenie należności pieniężnych Środki ochrony prawnej zobowiązanego podmiotu w postępowaniu w sprawach pomocy prawnej w dochodzeniu należności pieniężnych Zastrzeżenia co do zagranicznego tytułu wykonawczego lub objętych tym tytułem należności pieniężnych (zarzuty) Zastrzeżenia do rozstrzygnięcia obcego państwa o zabezpieczeniu lub samych należności pieniężnych 278

12 Działania zobowiązanego zmierzające do zakwestionowania dochodzonych należności pieniężnych polskiego wierzyciela lub wystawionego tytułu wykonawczego Roszczenie z tytułu nienależnie wyegzekwowanych kwot Roszczenie z tytułu przyznanego odszkodowania Wydatki związane z prowadzeniem postępowań w sprawach międzynarodowej pomocy w dochodzeniu należności pieniężnych Kontrola odmowy udzielenia międzynarodowej pomocy prawnej Rozdział 9 Doradca podatkowy w postępowaniu zabezpieczającym w sprawach z zakresu egzekucji należności pieniężnych (Magdalena Sieniuć) Istota i cel postępowania zabezpieczającego w sprawach z zakresu egzekucji należności pieniężnych Przebieg postępowania zabezpieczającego Wszczęcie postępowania zabezpieczającego Przyjęcie zarządzenia zabezpieczenia do wykonania Dokonanie zabezpieczenia należności pieniężnych (wykonanie zabezpieczenia) Pozostałe uprawnienia orzecznicze organu egzekucyjnego (uchylenie albo zmiana sposobu lub zakresu zabezpieczenia, uchylenie zabezpieczenia, przedłużenie terminu zabezpieczenia) Przekształcenie zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne Koszty postępowania zabezpieczającego Pomoc prawna udzielana przez doradcę podatkowego na poszczególnych etapach postępowania zabezpieczającego w sprawach z zakresu egzekucji należności pieniężnych Znaczenie pomocy prawnej udzielanej przez doradcę podatkowego w postępowaniu zabezpieczającym dotyczącym egzekucji należności pieniężnych 300 Bibliografia 303 Indeks przedmiotowy 311

13

14 Wykaz skrótów 17 Wykaz skrótów Akty prawne k.s.h. k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) konwencja Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, sporządzona wiedeńska w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz z późn. zm.) nowela z 2000 r. ustawa z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych, ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawy Ordynacja podatkowa, ustawy o finansach publicznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 122, poz z późn. zm.) nowela z 2001 r. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1368) nowela z 2003 r. ustawa z dnia 10 września 2003 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 193, poz. 1884) nowela ustawa z dnia 23 czerwca 2006 r. o zmianie niektórych ustaw z czerwca 2006 r. w związku z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 133, poz. 935)

15 Wykaz skrótów 18 nowela z września 2006 r. ustawa z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. Nr 187, poz z późn. zm.) nowela z 2010 r. ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 826) nowela z grudnia 2010 r. ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz o zmianie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 18 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz z późn. zm.) pr. adwok. ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz z późn. zm.) pr. bank. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.) pr. cel. ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622 z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. z 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej nr 1290/2005 (Dz. Urz. UE L 209 z , s. 1, z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Komisji (WE) nr 885/2006 z dnia 21 czerwca nr 885/ r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005 w zakresie akredytacji agencji płatniczych i innych jednostek, jak również rozliczania rachunków EFRG i EFRROW (Dz. Urz. UE L 171 z , s. 90) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 października z 2006 r r. w sprawie postępowania przy korzystaniu z pomocy obcego państwa w dochodzeniu określonych należności pieniężnych (Dz. U. Nr 192, poz z późn. zm.) TEWEA Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z dnia 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 84 z , s. 1, wersja skonsolidowana) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z dnia 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 83 z , s. 47, wersja skonsolidowana) Traktat z Lizbony Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską z dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. Urz. UE C 306 z , s. 1, z późn. zm.) TUE Traktat o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 r. (Dz. Urz. UE C 83 z , s. 13, wersja skonsolidowana)

16 TWE u.d.p. u.e.r. u.f.p. u.p.e.a. (ustawa egzekucyjna) u.r.p. u.s.k.o.k. u.s.u.s. Wykaz skrótów Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z dnia 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 321E z , s. 37, wersja skonsolidowana) ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.) ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz z późn. zm.) 19 Wykaz dyrektyw dyrektywa dyrektywa Rady 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikają- 76/308/EWG cych z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa oraz opłat rolnych i ceł (Dz. Urz. WE L 73 z , s. 18; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 1, s. 44) dyrektywa dyrektywa Komisji 77/794/EWG z dnia 4 listopada 1977 r. 77/794/EWG dotycząca szczegółowych zasad implementacji niektórych postanowień dyrektywy 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikających z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa dyrektywa 2001/44/WE dyrektywa 2002/94/WE oraz opłat rolnych i ceł (Dz. Urz. WE L 333 z , s. 11) dyrektywa Rady 2001/44/WE z dnia 15 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę 76/308/EWG w sprawie wzajemnej pomocy przy windykacji roszczeń wynikających z czynności stanowiących część systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz opłat rolnych i ceł oraz w odniesieniu do podatku od wartości dodanej i podatków akcyzowych (Dz. Urz. WE. L 175 z , s. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 12, s. 27) dyrektywa Komisji 2002/94/WE z dnia 9 grudnia 2002 r. ustalająca szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów dyrektywy Rady 76/308/EWG w sprawie wzajemnej pomocy

17 20 Wykaz skrótów dyrektywa 2008/55/WE przy windykacji roszczeń dotyczących niektórych opłat, ceł, podatków i innych środków (Dz. Urz. WE L 337 z , s. 41; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 12, s. 299, z późn. zm.) dyrektywa Rady 2008/55/WE z dnia 26 maja 2008 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących niektórych opłat, ceł, podatków i innych obciążeń (Dz. Urz. UE L 150 z , s. 28) Czasopisma i inne ATDP Administracja Teoria, Dydaktyka, Praktyka Biul. Skarb. Biuletyn Skarbowy CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych GSP-Prz.Orz. Gdańskie Studia Prawnicze Przegląd Orzecznictwa KRDP Krajowa Rada Doradców Podatkowych KRS Krajowy Rejestr Sądowy M. Pod. Monitor Podatkowy NP Nowe Prawo NSA Naczelny Sąd Administracyjny ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich POP Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PL Przegląd Legislacyjny PiP Państwo i Prawo PPE Przegląd Prawa Egzekucyjnego PPW Prawo Papierów Wartościowych Pr. Bank. Prawo Bankowe Prob. Egz. Problemy Egzekucji Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo Prz. Pod. Przegląd Podatkowy PS Przegląd Sądowy RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Sł. Prac. Służba Pracownicza SN Sąd Najwyższy TS Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dawniej Europejski Trybunał Sprawiedliwości) WSA wojewódzki sąd administracyjny / Wojewódzki Sąd Administracyjny ZNSA Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego

18 Paweł Tarno Jan Paweł Tarno 21 Rozdział 1 Doradca podatkowy Jan 1.1. Charakter zawodu doradcy podatkowego Treść usług z zakresu doradztwa podatkowego W myśl art. 2 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) świadczenie usług z zakresu doradztwa podatkowego obejmuje: 1) udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami; 2) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie; 3) sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie; 4) reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w pkt 1. Z przepisu tego wynika jednoznacznie, że doradcy podatkowi są uprawnieni do występowania w roli pełnomocników stron również w postępowaniu egzekucyjnym w administracji w sprawach należności podatkowych i celnych 1. Uprawnienie do występowania w charakterze pełnomocnika procesowego strony zarówno w postępowaniu podatkowym, w postępowaniu egzekucyjnym 1 Wszelkie wątpliwości w tej kwestii usunęła nowelizacja ustawy o doradztwie podatkowym dokonana na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 826). Dodać należy, że nowelizacja ta zrealizowała postulaty, które od dawna były formułowane w literaturze przedmiotu. Por. np. J.P. Tarno, Doradca podatkowy w postępowaniu sądowoadministracyjnym potrzeba zmian, cz. 1, Doradca Podatkowy 2008, nr 2, s ; tenże, Doradca podatkowy w postępowaniu sądowoadministracyjnym potrzeba zmian, cz. 2, Doradca Podatkowy 2008, nr 3, s

19 Rozdział 1. Doradca podatkowy 22 w administracji, jak i w postępowaniu przed sądem administracyjnym ma zapewnić doradcom podatkowym sprawne i efektywne wykonywanie czynności z zakresu doradztwa podatkowego. Przy tym nie uważa się za świadczenie doradztwa podatkowego czynności wykonywanych w imieniu i na rzecz podatnika przez osoby uprawnione, zgodnie z odrębnymi przepisami, do prowadzenia ksiąg rachunkowych, polegających wyłącznie na prowadzeniu ksiąg rachunkowych bądź innych ksiąg i ewidencji do celów podatkowych oraz sporządzaniu zeznań i deklaracji na podstawie danych wynikających z tych ksiąg Zakres podmiotowy świadczenia usług doradztwa podatkowego Należy z całą mocą podkreślić, że zawodowe wykonywanie czynności doradztwa podatkowego zastrzeżone jest wyłącznie dla podmiotów uprawnionych w rozumieniu ustawy. Prawo do ich wykonywania doradcy podatkowi nabywają po spełnieniu warunków w niej przewidzianych. W art. 3 u.d.p. zawarty został katalog podmiotów uprawnionych do osobistego świadczenia usług doradztwa podatkowego, który obejmuje: 1) osoby fizyczne wpisane na listę doradców podatkowych; 2) adwokatów; 3) radców prawnych oraz 4) biegłych rewidentów 2. W ten sposób ustawodawca ustanowił prawny zakaz ich świadczenia przez inne podmioty niż wymienione w ustawie. Przepis ten ma charakter stanowiący w stosunku do osób fizycznych wpisanych na listę doradców podatkowych. Natomiast w pozostałym zakresie ma charakter odsyłający 3, ponieważ odsyła do uregulowań prawnych zawartych w odrębnych ustawach 4, określających zasady funkcjonowania innych korporacji powołanych w szczególności do udzielania (świadczenia) pomocy prawnej mającej na celu ochronę prawną podmiotów, na których rzecz jest ona wykonywana. Jednocześnie w art. 4 u.d.p. zawarto zamknięty katalog form organizacyjnych, w których doradcy podatkowi, radcy prawni lub biegli rewidenci mogą świadczyć usługi doradztwa podatkowego Kryteria wpisu na listę Podjęcie decyzji przez Krajową Radę Doradców Podatkowych o wpisie osoby fizycznej na listę doradców podatkowych uzależniono od łącznego 2 Ci ostatni nie mają uprawnienia do reprezentowania stron w postępowaniach administracyjnych i w postępowaniu sądowoadministracyjnym. 3 Komentarz do ustawy o doradztwie podatkowym, red. W. Modzelewski, Warszawa 2001, s Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz z późn. zm.); ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U. Nr 77, poz. 649 z późn. zm.).

20 Jan Paweł Tarno spełnienia warunków określonych w art. 6 u.d.p. Od kandydata wymaga się zatem, żeby: 1) miał pełną zdolność do czynności prawnych; 2) korzystał z pełni praw publicznych; 3) był nieskazitelnego charakteru 5 i swoim dotychczasowym postępowaniem dawał rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu doradcy podatkowego; 4) miał wyższe wykształcenie; 5) odbył w Polsce 2-letnią praktykę zawodową; 6) złożył z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę podatkowego 6 ; 7) wystąpił z wnioskiem o wpis na listę nie później niż w okresie 3 lat od daty zdania egzaminu na doradcę podatkowego. Od obowiązku odbycia praktyki zawodowej i złożenia egzaminu zwolnione są osoby, które są członkami Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego lub mają stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub nauk ekonomicznych w zakresie prawa finansowego lub finansów (art. 6 ust. 2 u.d.p.). Wymagania te korespondują z warunkami, jakie musi spełnić adwokat (art. 65 pr. adwok.) czy radca prawny (art. 24 u.r.p.). Są to warunki, których spełnienie ma zapewnić rękojmię prawidłowego wykonywania danego zawodu, a zwłaszcza fachowe i rzetelne świadczenie usług polegających na udzielaniu profesjonalnej pomocy prawnej. Ostatecznym momentem wyznaczającym datę, od której osoba spełniająca wszystkie wskazane warunki ma prawo do świadczenia usług doradztwa podatkowego, jest dzień wpisu jej na listę. Dopiero z tą chwilą świadczenie usług doradztwa podatkowego oraz posługiwanie się tytułem doradcy podatkowego jest prawnie dopuszczalne. Wpis na listę ma zatem charakter wpisu konstytutywnego i tak jak w przypadku innych zawodów prawniczych następuje po złożeniu ślubowania przed organem samorządu zawodowego, w tym wypadku KRDP. Postawienie wysokich wymagań dotyczących przyjęcia do zawodu wcale nie powinno dziwić, jeżeli wziąć pod uwagę charakter świadczonych przez te korporacje usług. Świadczenie pomocy prawnej przez adwokatów, radców prawnych i doradców podatkowych jest bowiem szczególnym rodzajem działalności usługowej, w której osoby te zobowiązują się względem swoich mocodawców nie do osiągnięcia określonego rezultatu, lecz do starannego i z wykorzystaniem najlepszej wiedzy prowadzenia powierzonej im sprawy, tak żeby mocodawca nie poniósł szkody na skutek nieznajomości prawa. Przesądzają o tym przepisy prawa wskazujące przykładowy katalog czynności składających się na istotę tych 23 5 Mało precyzyjne pojęcie nieskazitelności charakteru ma bogate orzecznictwo, wywodzące się z innych ustaw korporacyjnych por. E. Sibrecht -Ośka, D. Trzaska, Komentarz do ustawy o doradztwie podatkowym, Warszawa 1997, s. 60. Można powtórzyć za orzeczeniem Sądu Najwyższego, że wprawdzie w grę wchodzi w tym wypadku przesłanka prawna podlegająca ocenie, tym niemniej ocena ta nie może być dowolna, w każdym wypadku musi opierać się na ustalonych faktach i podlegać kontroli sądowoadministracyjnej co do jej zgodności z prawem wyrok SN z dnia 4 listopada 1998 r., III RN 162/98, OSNP 1999, nr 17, poz Kandydat musi dołączyć do wniosku stosowne dokumenty potwierdzające te fakty, czyli zaświadczenie o zdaniu egzaminu i ukończeniu praktyki zawodowej.