Prawniczy Felieton Okazjonalny Bartosz Łuć Czy prawnicy opanują świat? str. 17 Jerzy Szczepaniak Wynagrodzenie adwokackie bez tajemnic str.

Transkrypt

1 GRUDZIEŃ 2011

2 SPIS TREŚCI Aktualności prawne dla osób fizcznych. str. 2-4 Praktyczne informacje dla Przedsiębiorców. str Anna Biel, Łukasz Korejwo Dopuszczalność podjęcia uchwały o przekształceniu spółki w spółkę akcyjną w ramach realizacji programu wejścia na rynek New Connect, na podstawie zdezaktualizowanego planu przekształcenia str Arkadiusz Drozdowski Jak przekształcić działalność gospodarczą prowadzoną przez osobę fizyczną w spółkę prawa handlowego? Odpowiedzialność za długi przedsiębiorcy str Anna Szczepaniak Ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę str Aurelia Koksztys-Łuć Konkubinat prawa i obowiązki partnerów w związku nieformalnym. Jak rozliczyć konkubinat po rozstaniu str Malwina Jaróżek Ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika str Anna Kowalkiewicz Niełatwa droga do otrzymania zachowku str Anna Czyżewska Możliwość prawnego ustalenia opieki nad psem str FAQ czyli najczęściej zadawane pytania do prawnika str Prawniczy Felieton Okazjonalny Bartosz Łuć Czy prawnicy opanują świat? str. 17 Jerzy Szczepaniak Wynagrodzenie adwokackie bez tajemnic str. 18 Temida na wesoło str. 18 Z życia Kancelarii str Prezentacja członków Stowarzyszenia Prawników Iuris Link str Informacja o Konferencji Samorząd, inwestor, developer w procesie inwestycji w nieruchomości. Potrzeby inwestycyjne regionu, źródła finansowania, uwarunkowania prawne str. 32 Wydawca: Stowarzyszenie Prawników Iuris Link Ul. Zamenhofa 20/2, Łódź, KRS Redaktor Naczelny: adw. Bartosz Łuć Adres redakcji: ul Zamenhofa 20/2, Łódź info@iurislink.pl, Druk: Profesjadruk Biuletyn zaewidencjonowany w rejestrze Dzienników i Czasopism Sądu Okręgowego w Łodzi pod nr RPR 1126 Nr 2/2012

3 Drodzy Czytelnicy Oddajemy w Państwa ręce kolejne wydanie Biuletynu Iuris Link. Wychodząc naprzeciw Państwa oczekiwaniom postaraliśmy się, by nasze pismo zawierało więcej informacji praktycznych dotyczących różnych gałęzi prawa. Prawnicy zrzeszeni w Iuris Link reprezentują kancelarie zajmujące się bardzo szerokim zakresem spraw, stąd możemy sobie pozwolić na podzielenie się bogatym doświadczeniem zawodowym. Od czasu wydania poprzedniego biuletynu wiele wydarzyło się zarówno w działalności Iuris Link, jak i w poszczególnych kancelariach. Staramy się również podzielić się z Państwem anegdotami z naszego, wydawać by się mogło, nudnego prawniczego świata. Mam nadzieję, że lektura da Państwu prawdziwą satysfakcję. 1 Niniejszym w imieniu wszystkich członków Stowarzyszenia Prawników Iuris Link oraz w imieniu Kancelarii w których prowadzą swoją działalność z okazji zbliżających się Świat Bożego Narodzenia oraz nadchodzącego Nowego 2012 Roku składam Państwu serdeczne życzenia szczęścia, zdrowia i wielu sukcesów w życiu zawodowym i prywatnym! Adwokat Bartosz Łuć Redaktor Naczelny Prezes Zarządu Stowarzyszenia Prawników Iuris Link

4 AKTUALNOŚCI PRAWNE DLA 0SÓB FIZYCZNYCH 2 Eksmisja na bruk po nowemu. Z dniem 16 listopada 2011 r. zaczęła obowiązywać nowa regulacja prawna dotycząca obowiązku tworzenia przez gminę zasobu tymczasowych pomieszczeń z przeznaczeniem na wynajem dla osób eksmitowanych. Jest to efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 listopada 2010 r. w sprawie K 19/2006. Trybunał stwierdził, że art k.p.c. umożliwiający eksmisję w sytuacji, gdy Sąd w wyroku uzależnił ją od zapewnienia lokalu zastępczego jest sprzeczny z Konstytucją. Trybunał stwierdził, że przepis jest na tyle niedookreślony i brakuje w nim tak wielu elementów, że uniemożliwia to jego prawidłową wykładnię i stosowanie. Nie można bowiem jednoznaczne ustalić praw i obowiązków dłużnika, wierzyciela i gminy w odniesieniu do zapewnienia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego. Powołany przepis w zaskarżonym brzmieniu przestał obowiązywać w dniu 17 listopada 2011 r. i dlatego konieczne stało się wprowadzenie w tym zakresie nowej regulacji. Według nowego unormowania gminy są zobowiązane do tworzenia zasobu tymczasowych pomieszczeń. Prawo do zawarcia umowy najmu na okres czasu wynoszący maksymalnie 6 miesięcy będzie miała osoba wobec której wszczęto egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego zawierającego obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych, bez prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego. Zatem w przypadku, gdy eksmitowanemu dłużnikowi nie przysługuje prawo do innego lokalu, komornik wstrzyma się od egzekucji do czasu wskazanie przez gminę tymczasowego pomieszczenia. Trzeba podkreślić, że termin do wskazania takiego lokalu wynosi 6 miesięcy. Po jego upływie komornik usunie dłużnika do noclegowni, schroniska lub innego miejsca zapewniającego nocleg. Nowe możliwości w zakresie prawa spadkowego zapis windykacyjny. Od dnia 23 października 2011 r. istnieje możliwość stosowania zapisu windykacyjnego. Instytucja ta umożliwia zamieszczenie w testamencie notarialnym rozrządzenia na podstawie którego testator zapisze ściśle oznaczonej osobie konkretną rzecz, np. oznaczoną co do tożsamości, a także zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, czy też ustanowi dla zapisobiercy użytkowanie lub służebność. Osoba ta nabędzie zapisany przedmiot wraz z datą otwarcia spadku, bez konieczności podejmowania dodatkowych działań. Dopuszczalne jest dokonanie zapisu windykacyjnego na rzecz jednej lub kilku osób, które mogą go odrzucić. Nowo wprowadzone przepisy regulują również rozwiązywania konfliktów przy krzyżowaniu się uprawnień z zapisu windykacyjnego i zachowku Wysokość minimalnej płacy w 2012 r. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów wydanym w dniu 13 września 2011 r. stawka minimalnego wynagrodzenia brutto obowiązująca od 2012 r. będzie wynosić zł. Obowiązek wydania dokumentu gwarancji. Sprzedawca od 3 marca 2011 r. zobowiązany jest w stosunkach konsumenckich do wydania dokumentu gwarancji w formie papierowej lub na innym nośniku informacji pod warunkiem spełnienia wymogu trwałości. Obowiązek ten dotyczy zarówno sytuacji, gdy sprzedawca samodzielnie we własnym zakresie udziela gwarancji, jak również gdy udziela jej, jako pośrednik między konsumentem, a gwarantem będącym np. producentem lub importerem. Umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m2 może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 448 k.c. za krzywdę wyrządzoną tym naruszeniem nie zależy od winy. Tak stwierdził w uchwale z dnia 18 października 2011 r. Sąd Najwyższy, Izba Cywilna (sygnatura sprawy III CZP 25/2011). Z przepisów prawa wynika, że powierzchnia celi przypadająca na każdego osadzonego nie może być mniejsza, niż 3 m2, poza pewnymi wyjątkami. Natomiast przepis art. 448 k.c. dopuszcza możliwość zasądzenia przez Sąd zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych. Wyodrębnienie prawa własności lokalu mieszkalnego w TBS. Od dnia 11 października 2011 r. obowiązują przepisy prawa umożliwiające wyodrębnienie prawa własności lokali mieszkalnych z zasobów należących do TBS ów i spółdzielni mieszkaniowych, wybudowanych przy wykorzystaniu kredytu z Banku Gospodarstwa Krajowego. Właścicielami mogą stać się wyłącznie osoby fizyczne, które są najemcami lokalu mieszkalnego i stroną umowy dotyczącej udziału w kosztach jego budowy. Cena nabycia lokalu ma stanowić jego wartość rynkową pomniejszoną o zwaloryzowany wkład własny. Natomiast decyzja odnośnie wyodrębnienia własności lokalu pozostaje w gestii zgromadzenia wspólników, walnego zgromadzenie akcjonariuszy lub walnego zgromadzenia Jeśli w dniu wyznaczonym na podpisanie definitywnej umowy sprzedaży nabywca nieruchomości nie miał pieniędzy na zapłatę ceny, nie może, powołując się na umowę przedwstępną, żądać sprzedaży. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie III CSK 116/2010). Właścicielowi działki nie wolno żądać usunięcia urządzeń energetycznych, które znalazły się na niej legalnie. Należy mu się jednak od firmy przesyłowej rekompensata za korzystanie z gruntu. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie III CSK 85/2010). Rozszerzenie kręgu uprawnionych do żądania zmiany użytkowania wieczystego w prawo własności. Przed dniem 9 października 2011 r. z wnioskiem o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności mogły wystąpić tylko osoby posiadające na tej podstawie mieszkanie lub grunty rolne. Po zmianie przepisów prawa obowiązującej od wskazanej daty, uprawnienie takie, co do zasady przysługuje wszystkim także osobom prawnym, pod warunkiem dysponowania prawem użytkowania wieczystego w dniu 13 października 2005 r., a także tym osobom, które użytkowanie wieczyste uzyskały w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów przed dniem 5 grudnia 1990 r. lub na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Wyłączenie żądania dotyczy nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste Polskiemu Związkowi Działkowców, nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste państwowym i samorządowym osobom prawnym, a także spółkom handlowym, w odniesieniu do których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego jest podmiotem dominującym oraz nieruchomości, wobec których toczy się postępowanie administracyjne, mające na celu nabycie nieruchomości lub jej części pod inwestycję celu publicznego. Ułatwienia dla spłacających kredyty w walucie obcej. Od dnia 26 sierpnia 2011 r. obowiązują przepisy tzw. antyspreadowe, dotyczące kredytów zaciągniętych w walutach zagranicznych, np. we frankach. Do czasu wejścia w życie wymienionej regulacji kredytobiorcy zobowiązani byli do spłacania kredytów w polskim złotym. Banki przeliczały wpłaty na walutę w której zaciągnięto kredyt

5 według własnego kursu i dopiero wtedy zaliczały je na raty kredytowe. Spread to różnica między ceną zakupu, a sprzedaży waluty stanowiąca marżę naliczaną przez banki podczas przewalutowania. Nowo wprowadzone przepisy uprawniają kredytobiorców do bezpośredniej spłaty kredytu w walucie w której został zaciągnięty. Banki nie mogą żądać w takim przypadku dodatkowych opłat. W praktyce osoby te mogą samodzielnie nabyć np. franki w kantorze i wpłacić je do banku, jako spłatę raty, części lub całości kredytu. Obowiązujące od sierpnia przepisy prawa zobowiązują nadto banki do podawania jasnych reguł spłacania kredytów. Wysokość odszkodowania za wypadek przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Wartość tego jednorazowego odszkodowania ustalana jest na podstawie procentowego trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Od dnia 9 września 2011 r. ekwiwalent pieniężny za każdy procent tego uszczerbku wynosi 550,00 zł. W umowie nie można się zobowiązać do czynności władztwa publicznego, np. do uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie II CSK 627/2010). Kontynuacja zatrudnienia w przypadku nabycia prawa do emerytury. Zgodnie z obowiązującą zasadą pracownik, który nabył uprawnienie do emerytury może nadal kontynuować zatrudnienie przy jednoczesnym zachowania prawa do otrzymywania świadczenia emerytalnego. Warunek obowiązujący od początku 2011 r. jest jednak taki, aby po nabyciu prawa do emerytury rozwiązał dotychczasowy stosunek pracy i zawarł nowa umowę. W przeciwnym wypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesi wypłatę emerytury. Skarga na przewlekłość postępowania administracyjnego. Zgodnie z ogólną regułą organy administracji publicznej zobowiązane są do załatwienia sprawy bez zbędnej zwłoki. Dodatkowo niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. Natomiast załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Ponadto w przepisach prawa przewidziano odstępstwa od wskazanych terminów. W każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Od dnia 10 stycznia 2011 r. istnieje szczególny tryb zaskarżania przewlekłości postępowania prowadzonego przez organy administracji publicznej. Przewlekłość może wynikać zarówno z braku terminowej decyzji lub nie podjęcia wymaganych czynności. Środkiem ku temu służącym jest zażalenie wnoszone do organu wyższego stopnia, a jeśli nie ma takiego organu, to odpowiednie jest wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Organ właściwy do rozpoznania zażalenia stwierdzając jego zasadność, zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych opóźnienia, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Jednocześnie organ rozpoznający zażalenie stwierdza, czy przekroczenie wskazanych wyżej terminów miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Pracownik organu administracji publicznej winny zwłoce ponosi odpowiedzialność porządkową, dyscyplinarna bądź też inną odpowiedzialność szczególną. Ważne jest, że treść przedstawionego zażalenia nie musi spełniać żadnych szczególnych rygorów formalnych, jak np. odwołanie od decyzji organu. Możliwość jego wniesienia powstaje w chwili upływu terminu do załatwienia sprawy i biegnie do czasu jej definitywnego załatwienia. Organami wyższego stopnia właściwymi do rozpoznania zażalenia na bezczynność są odpowiednio: wobec organów samorządu terytorialnego (gminy, starostwa) samorządowe kolegia odwoławcze, dla wojewodów właściwi ministrowie, dla inny organów odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, bądź też organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością, a w stosunku do organów organizacji społecznych odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a przy braku takowych odpowiednie organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością. Przy wnoszeniu zażalenie na bezczynność należy rozważyć, czy takie działanie nie spowoduje dalszego przedłużenia postępowania, czy też będzie miało oddźwięk mobilizujący w stosunku do organu właściwego do załatwienia sprawy. Zwłoka jednej ze stron w zawarciu umowy daje drugiej stronie prawo odstąpienia od kontraktu. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 lutego 2011 r. w sprawie IV CSK 405/2010). Przerwanie biegu terminu zasiedzenia służebności przesyłu. Służebność przesyłu polega na tym, że przedsiębiorca, który zamierza wybudować lub którego własnością są urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu energii elektrycznej i inne podobne może korzystać w odpowiednim zakresie z nieruchomości, na której te urządzenia się znajdują. Jeśli przedsiębiorca odmawia zawarcia z właścicielem nieruchomości stosownej umowy dotyczącej służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z wymienionych urządzeń, to właściciel może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za obciążenie jego nieruchomości. Sąd Najwyższy w uchwale wydanej w dniu 21 stycznia 2011 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 124/2010 podkreślił, że w takiej sytuacji wniosek złożony przez właściciela nieruchomości przerywa bieg terminu zasiedzenia służebności. Termin zasiedzenia służebności przesyłu przez przedsiębiorcę liczy się od dnia rozpoczęcia korzystania przez niego z urządzeń przesyłowych i wynosi 20 lat w dobrej wierze oraz 30 lat w złej wierze. Ważne jest, że w sytuacji stwierdzenia przez Sąd faktu zasiedzenia służebność przesyłu, właściciel nieruchomości nie może domagać się od przedsiębiorcy odpowiedniego wynagrodzenia z powodu ustanowienia tej służebności. Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej może na podstawie art. 430 k.c. ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z winy lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską, która powstała przy wykonywaniu czynności na podstawie łączącej ich umowy o świadczenie usług medycznych. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 stycznia 2011 r. w sprawie IV CSK 308/2010). Wymieniony przepis stanowi wprost, że Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. Niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie pisemnej umowy deweloperskiej daje kontrahentowi możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od dewelopera na podstawie art. 471 k.c.. (Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie III CZP 104/2010). Z powołanego przepisu wynika obowiązek naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Możliwe jest jednak zwolnienie z tej odpowiedzialności. Dotyczy to przypadku, gdy dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Nowe przestępstwo stalking. Pojęcie to oznacza zespół powtarzalnych, złośliwych i dręczących zachowań, które wywołują 3

6 4 u ofiary lęk oraz wzbudzają poczucie zagrożenia. Mogą to być np.: uporczywe kontakty osobiste z wykorzystaniem telefonów, wysyłanie korespondencji w każdej formie, śledzenie, rozsyłanie fałszywych informacji, obecność w pobliżu miejsca pracy lub zamieszkania, nękanie osób najbliższych. Kara za tego rodzaju przestępstwo może wynieść 3 lata pozbawienia wolności, a w przypadku, gdy ofiara targnęła się na życie, aż lat 10. Jednocześnie zdecydowano, że karalne będzie zachowanie polegające na wyrządzeniu szkody majątkowej lub osobistej poprzez wykorzystanie wizerunku innej osoby np. w wyniku zamieszczenia w internecie jej zdjęć wraz z komentarzem, zamówienie na jej koszt towarów lub usług, a także rozpowszechnianie wizerunku w ramach tworzonych bez wiedzy i zgody ofiar kont osobistych na popularnych portalach społecznościowych. Kara za takie zachowanie może wynieść 3 lata pozbawienia wolności. 1. Nie można wymagać od właściciela komputera podłączonego do Internetu np. w urzędzie, by kontrolował, jakie osoby mają do niego dostęp. Jeśli więc doszło do umieszczenia w sieci obraźliwych komentarzy, naruszenia dóbr osobistych, a nie można ustalić sprawcy, nie obciąża to właściciela komputera. 2. Podanie w internecie nazwiska osoby, która wcześniej występowała pod pseudonimem, nie jest naruszeniem jej dóbr osobistych. Natomiast przypisanie jej negatywnych cech może być naruszeniem prawa. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 lipca 2011 r. w sprawie IV CSK 665/2010). PRAKTYCZNE INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Likwidacja postępowania w sprawach gospodarczych. Z dniem 3 maja 2012 r. zacznie obowiązywać istotna zmiana dotycząca przedsiębiorców w postaci zniesienia w sprawach cywilnych odrębnego postępowania gospodarczego. Rygoryzm tego postępowania zamiast ułatwiać rozpoznanie sprawy częstokroć w praktyce uniemożliwiał dochodzenie słusznych roszczeń lub obrony na skutek niewiedzy stron np. odnośnie terminów do których można przedstawiać dowody. Po wymienionej dacie spory między przedsiębiorcami będą przez sądy rozpoznawane według zasad ogólnych. Uznano przy tym za wystarczające wprowadzenie wymogu stanowiącego, że strony i uczestnicy postępowania zobowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami oraz przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Posiadacz akcji spółki pracowniczej, w której jest zatrudniony, może zostać zwolniony z pracy, jeżeli pomaga w jej wrogim przejęciu przez obcą firmę. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 lutego 2011 r. w sprawie II PK 199/2010). Moc urzędowa dokumentów elektronicznych wystawianych przez KRS. Z dniem 1 stycznia 2012 r. wszelkie wyciągi, zaświadczenia, oraz inne informacje wydawane przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego w formie elektronicznej będą miały moc dokumentów urzędowych. Obecnie jedynie forma papierowa tych dokumentów posiada moc urzędową. Dokument elektroniczny będzie posiadał walor mocy urzędowej w sytuacji jego zaopatrzenia w bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Ponadto zgodnie z założeniami od nowego roku ma zostać zapewniony bezpłatny dostęp do wszystkich części rejestru zawierających wszystkie aktualne dane z możliwością uzyskania wydruków, odnośnie podmiotów zarejestrowanych w rejestrze w tym wobec podmiotów, co do których ogłoszono upadłość. Przedawnienie roszczenie o zwrot nienależnie wypłaconego wynagrodzenia. W sytuacji, gdy pracownik otrzymał nienależne wynagrodzenie, pracodawca może żądać od niego jego zwrotu w terminie maksymalnie 3 lat od daty wypłacenia. Po upływie tego terminu roszczenie staje się przedawnione. Natomiast odsetki od nienależnie pobranej pensji można liczyć dopiero od daty wezwania pracownika do zapłaty. Reguła ta została potwierdzona przez Sąd Najwyższy w wyroku wydanym w dniu 8 czerwca 2010 r. w sprawie o sygn. akt I PK 31/2010. Dodatkowo należy pamiętać, że bieg terminu przedawnienia przerywa każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń albo przed sądem polubownym, podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, przez uznanie roszczenia przez osobę zobowiązaną do jego zaspokojenia lub przez wszczęcie mediacji. Po przerwaniu termin przedawnienia biegnie na nowo. Natomiast wstrzymanie lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia w wypadkach określonych w przepisach prawa powoduje, że upływ tego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Spółka jawna może występować w postępowaniu karnym w charakterze pokrzywdzonego, gdyż stosuje się wobec niej odpowiednio przepisy o osobach prawnych (art k.c.). (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 21 lipca 2011 r. w sprawie I KZP 7/2011). Pracodawca nie ma obowiązku wyodrębnienia palarni. Z dniem 6 września 2011 r. zniesiono obowiązek wyodrębnienia w zakładach pracy wśród pomieszczeń higienicznosanitarnych palarni. Od tej daty decyzja w zakresie wyodrębnienia palarni jest uznaniowa i zależy wyłącznie od właściciela zakładu. Zmiany w zakresie NIP. Z początkiem 2012 roku przestanie obowiązywać i nie będzie nadawany NIP osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej, nie będącym płatnikami składek i nie będącym zarejestrowanymi podatnikami VAT. Osoby te będą się posługiwać wyłącznie numerem PESEL. W konsekwencji odpadnie obowiązek składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych, które będą dokonywane z urzędu przez naczelników urzędów skarbowych na podstawie danych zawartych w zbiorze PESEL. Wyjątek będzie dotyczył jednak sytuacji w której adres zamieszkania osoby fizycznej będzie inny, niż adres zameldowania. Natomiast podmiotom zobowiązanym do identyfikowania się numerem NIP, będzie on nadawany bezpośrednio po dokonaniu zgłoszenia identyfikacyjnego za pośrednictwem Centralnego Rejestru Podmiotów - Krajowej Ewidencji Podatników, a nie jak dotąd w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez naczelnika urzędu skarbowego. Ważne jest, że Naczelnik wyda tylko potwierdzenie nadania NIP oraz informację o nadanym numerze. Ponadto od dnia 1 września 2011 r. funkcjonuje Centralny Rejestr Podmiotów - Krajowa Ewidencja Podatników (CRP KEP) prowadzony przez Ministra Finansów. Rejestr zawiera głównie informacje ewidencyjne ze zbioru PESEL, które są wiążące dla organów podatkowych. Posługiwanie się rejestrem ma znacznie przyspieszyć wymianę informacji w urzędach skarbowych, a co za tym idzie również usprawnić obsługę podatników. Wypowiedzenie umowy o pracę w czasie niezdolności pracownika do pracy. Zgodnie z zasadą wynikającą z treści przepisu art. 41 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jednakże, gdy pracownik w czasie niezdolności do pracy faktycznie ją wykonuje, to czas ten nie może zostać potraktowany, jako usprawiedliwiona nieobecność w pracy podlegająca ochronie z art. 41 k.p. Takie stanowisko przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku wydanym w dniu 5 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt II PK 343/2009. Jeśli

7 zatem pracownik pomimo niezdolności do pracy nadal ją wykonuje, to pracodawca może mu wręczyć wypowiedzenie z pominięciem zakazu ustanowionego w przywołanym wyżej przepisie. Czy wspólnik spółki cywilnej może samodzielnie dochodzić wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej? Odpowiadając na to pytanie Sąd Najwyższy stwierdził, że Wspólnik spółki cywilnej nie jest legitymowany do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników tej spółki. (Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2011 r. w sprawie III CZP 130/2010). Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pozwany na podstawie art k.s.h. może bronić się zarzutem, że objęta tytułem wykonawczym wierzytelność uległa umorzeniu na skutek potrącenia z wierzytelności powoda, dokonanego po powstaniu tego tytułu. (Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 lutego 2011 r. w sprawie III CZP 129/2010). Przepis art k.s.h. stanowi, że Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Zakaz stosowania weksli gwarancyjnych przez pracodawcę. Sąd Najwyższy w wyroku wydanym w dniu 26 stycznia 2011 r. w sprawie o sygn. akt II PK 159/10 stwierdził wprost, że Przepisy i zasady prawa pracy, w szczególności zawarte w dziale V Kodeksu pracy, sprzeciwiają się i wykluczają dopuszczenie weksli gwarancyjnych jako środka dodatkowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy o naprawienie potencjalnych szkód wyrządzonych przez pracownika w mieniu pracodawcy. Oznacza to, że taki weksel jest nieważny z mocy samego prawa (art k.p. w związku z art k.p. oraz a contrario art. 300 k.p.). Jego nabywca nie może zatem dochodzić jego realizacji. Sąd Najwyższy wyszedł z założenia, że w kodeksie pracy zawarto kompleksową regulację odpowiedzialności materialnej pracowników. Dlatego nie istnieją podstawy do stosowania innego rodzaju zabezpieczeń, jak np. weksel w celu podwyższenia zakresu takiej ochrony pracodawcy. W konsekwencji taki weksel jest nieważny z mocy prawa. Każdy szef musi zapewnić pracownikom bezpieczne warunki pracy, do czego w szczególności należy zaliczyć dostarczanie sprawnych i bezpiecznych narzędzi pracy. Zatem co do zasady przełożony odpowiada za niewłaściwy stan stanowisk pracy. Ewentualne zaniedbania po stronie personelu mogą być najwyżej oceniane w kategorii przyczynienia się do wypadku i skutkować obniżeniem należnych świadczeń (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 3 grudnia 2010 r. w sprawie I PK 124/2010). Ułatwienia dla rozpoczynających działalność gospodarczą. W dniu 1 lipca 2011 r. weszły w życie nowe rozwiązania prawne znacznie upraszczające procedury rejestracyjne wobec nowych przedsiębiorców. Ułatwienia te dotyczą głównie: alternatywnej możliwości złożenia wniosku o rejestrację w tradycyjnej formie papierowej w dowolnym urzędzie gminy niezależnie od miejsca zameldowania lub wypełnienia elektronicznego formularza poprzez stronę internetową Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) - wpis za pośrednictwem internetu oznacza, że wszystkie podane informacje zostały pozytywnie zweryfikowane w odpowiednich rejestrach; ponadto system automatycznie wskaże błędy uniemożliwiające pomyślne zakończenie rejestracji; wniosek o rejestrację stanowi jednocześnie zgłoszenie do ZUS/ KRUS, GUS i naczelnika urzędu skarbowego; na stronie internetowej CEIDG dostępna jest wyszukiwarka przedsiębiorców, co jest pomocne przy weryfikacji partnerów handlowych. Pracę można stracić nie tylko nagrywając szefa, ale także blefując, że się to robi Pracownik naraża się bowiem na zarzut naruszenia zasady lojalności i uczciwości wobec przełożonych. Pracodawca może uznać za prawdziwe twierdzenia pracownika, że nagrywał jego niejawne rozmowy, i podać to za przyczynę rozwiązania umowy o pracę, bez konieczności wykazania nagrywania. Ochrona spraw prywatnych działa w obie strony. Dotyczy więc nie tylko pracownika, ale także pracodawcy i jego firmy. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 24 marca 2011 r. w sprawie II PK 299/2010). Zawieszenie działalności gospodarczej na nowo. Od lipca tego roku obowiązują nowe zasady zawieszenia działalności gospodarczej. Z rozwiązania tego mogą skorzystać jedynie przedsiębiorcy nie zatrudniający pracowników, na czas od 30 dni do 24 miesięcy, oznaczany w dniach, miesiącach albo miesiącach i dniach. Określenie zawieszenia w dniach umożliwi zachowanie ciągłości składek z zakresu ubezpieczenia społecznego. W razie nie podjęcia działalności w terminie 24 miesięcy wpis zostanie wykreślony z urzędu. Ułatwienie dotyczy również przedsiębiorców wykonujących działalność w różnych formach prawnych, gdzie można zawiesić wykonywanie każdej z nich z osobna. Z istoty tego rozwiązania wynika, że w czasie zawieszenia przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Natomiast posiada m.in. prawo do: wykonywania wszystkich czynności niezbędnych do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu; przyjmowania należności lub regulowania zobowiązań powstałych przed zawieszeniem; zbywania własnych środków trwałych i wyposażenia; uczestniczenia w postępowaniach sądowych, podatkowych i administracyjnych wynikających z działalności wykonywanej przed jej zawieszeniem oraz może zostać poddany kontroli właściwej dla czynnych przedsiębiorców. Zawieszenie działalności, a prowadzenie ksiąg rachunkowych. Przedsiębiorcy którzy zawiesili prowadzenie swojej działalności gospodarczej nabyli z dniem 2 czerwca 2011 r. możliwość nie zamykania ksiąg rachunkowych. Oznacza to, że zostali zwolnieni z wielu obowiązków takich, jak: prowadzenie ksiąg rachunkowych, sporządzanie sprawozdania finansowego, jego badanie, składanie w sądzie rejestrowym oraz publikacja w Monitorze Polskim B, czy sporządzanie i udostępnianie sprawozdania z działalności. Zwolnienie z obowiązku zamykania ksiąg rachunkowych ma dotyczyć pełnego roku obrotowego dotyczącego stanu zawieszenia działalności. Przedsiębiorca korzystający z tego rozwiązania nie może w roku zawieszenia dokonywać odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ani innych operacji gospodarczych powodujących skutki o charakterze majątkowym lub umorzeniowym. 1. Uzasadnioną przyczyną rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę w trybie art pkt 1 k.p. nie musi być jedynie zawinione uchybienie pracownicze wywołujące istotną szkodę majątkową w mieniu pracodawcy. Taką przyczyną może być także zawinione działanie pracownika powodujące zagrożenie interesów pracodawcy. 2. Waga naruszeń polegających na wykorzystaniu komputera służbowego dla celów niezwiązanych z pracą uzależniona jest od tego, czy rozmiar tych czynności prowadzi do wniosku, że za pomocą sprzętu pracodawcy (w tym opłacanego przez niego łącza sieciowego) pracownik wykonywał swoją własną działalność gospodarczą, czy jakąś jej część. Podobnie rzecz się ma z wykorzystywaniem czasu pracy na czynności z nią niezwiązane. Inaczej powinny być oceniane takie zachowania, jeśli mają one charakter incydentalny, a inaczej jeśli stanowią swoistego rodzaju praktykę, która uniemożliwia (ogranicza) wykonywanie obowiązków pracowniczych. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 listopada 2010 r. w sprawie II PK 110/2010). 5

8 Dopuszczalność podjęcia uchwały o przekształceniu spółki w spółkę akcyjną w ramach realizacji programu wejścia na rynek New Connect, na podstawie zdezaktualizowanego planu przekształcenia Anna Biel, Łukasz Korejwo 6 Rynek NewConnect jest rynkiem akcji. W tej sytuacji przedsiębiorcy funkcjonujący w ramach spółki osobowej lub też spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, aby uruchomić procedurę wejścia na ten rynek, w pierwszej kolejności winni dokonać przekształcenia w spółkę akcyjną. Do tego niezbędne jest sporządzenie planu przekształcenia, który przygotowywany przez członków zarządu spółki kapitałowej lub wszystkich wspólników prowadzących sprawy przekształcanej spółki osobowej i jest to pierwsza czynność w fazie przygotowawczej procesu transformacji spółki. Plan przekształcenia stanowi podstawowe źródło informacji potrzebne wspólnikom do podjęcia decyzji o jej przekształceniu. Zgodnie z art k.s.h. plan ten powinien zawierać, co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia oraz określenie wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym, o którym mowa w 2 pkt 4, tj. sprawozdaniem finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia na dzień o którym mowa wyżej, czyli na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia. Ponadto zgodnie z treścią 2 tegoż przepisu do planu przekształcenia należy dołączyć: projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki, projekt umowy albo statutu spółki przekształconej, wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej oraz sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia, przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym układzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe. Z powyższego wynika, zatem iż ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej, określenie wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym oraz samo sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia, a więc na tzw. dzień bilansowy. Tym samym z analizy art. 558 k.s.h. wynika, iż maksymalny okres pomiędzy ustaleniem tej wartości, a przedłożeniem planu powinien być nie dłuższy, niż dwa miesiące. Zakreślenie tak krótkiego terminu, w praktyce nie do dotrzymania, wydaje się pewnym pokłosiem naturalnej sprzeczności pomiędzy po trzebą ochrony interesów wspólników spółki przekształcanej, a zwłaszcza tych, którzy nie zamierzają uczestniczyć w przekształceniu, a fizyczną możliwością przeprowadzenia takiej wyceny. Z punktu widzenia interesów wspólników nie zainteresowanych uczestnictwem w spółce przekształconej, najlepiej byłoby, gdyby wycena została dokony wana na dzień podjęcia uchwały o przekształceniu spółki, aczkolwiek takie roz wiązanie nie jest faktycznie możliwe do przeprowadzenia. Dlatego intencją ustawodawcy było zagwarantowanie, aby moment, według którego dokonuje się wyceny spółki nie był zbyt odległy od dnia podjęcia decyzji o przekształceniu, a więc od dnia powzięcia uchwały wspólników w tej sprawie. W związku z powyższym w art pkt 1 k.s.h. ustawodawca chcąc pogodzić te dwie sprzeczne okoliczności (tj. aktualność wyników wyceny i techniczną moż liwość jej przeprowadzenia) ustalił, że dzień wyceny powinien przypadać na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia. W tym miejscu trzeba jednak zauważyć, iż w przepisie tym użyte zostało pojęcie dnia przedłożenia planu przekształcenia, a nie dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Natomiast, przepisy kodeksu spółek handlowych nie określają niestety, kiedy plan przekształcenia powinien zostać przedłożony wspólnikom, aczkolwiek wydaje się, iż takim dniem będzie właśnie dzień pierwszego zawiadomienia wspólników o zamiarze poddania pod głosowanie uchwały o przekształceniu spółki, gdyż z przepisów kodeksu spółek handlowych nie wynika, iż wspólnicy powinni zostać poinformowani o treści planu przekształcenia przed pierwszym zawiadomieniem o zamiarze podjęcia takiej uchwały. Dlatego ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej, określenie wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym oraz samo sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone na dzień przypadający nie wcześniej, niż dwa miesiące przed dniem pierwszego zawiadomienia wspólników zgodnie z treścią art k.s.h. Dochowanie powyższego terminu w praktyce jest jednak bardzo utrudnione, albowiem zgodnie z art k.s.h. plan przekształcenia wraz z załącznikami powinien zostać poddany badaniu przez biegłego rewidenta wyznaczanego, zgodnie z 2 tegoż przepisu, przez sąd rejestrowy właściwy dla siedziby spółki przekształcanej. Mając na uwadze cel informacyjny, dla którego to plan przekształcenia jest sporządzany, a z drugiej strony faktyczny brak możliwości dotrzymania w procesie transformacji spółki dwumiesięcznego terminu pomiędzy dniem sporządzenia planu przekształcenia, a dniem jego przedłożenia wspólnikom, należy zająć stanowisko, iż termin ten nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem. Tym niemniej, w praktyce pojawia się jeszcze zagadnienie związane z pytaniem o dopuszczalność podjęcia uchwały o przekształceniu spółki w przypadku znacznej rozpiętości czasowej pomiędzy tzw. dniem bilansowym a dniem podjęcia uchwały w tej sprawie. W pewnych przypadkach owa rozpiętość czasowa jest niezależna od spółki i wynika chociażby z przyczyn leżących po stronie samego biegłego wyznaczonego przez sąd. Zagadnienie to najlepiej rozważyć na przykładzie z praktyki, a mianowicie postanowienia Sądu Rejonowego w X, gdzie Sąd wpisał do Rejestru Przedsiębiorców KRS spółkę XY S.A. powstałą na skutek przekształcenia spółkę XY sp. z o.o., pomimo wątpliwości związanych z dużą rozpiętością czasową (ok. 2,5 roku) pomiędzy tzw. dniem bilansowym, a dniem podjęcia uchwały o przekształceniu. W stanie faktycznym dotyczącym tego konkretnego przypadku, Zarząd Spółki zlecił sporządzenie sprawozdania finansowego za okres od r. do r., którego bilans uznany został za bilans przekształceniowy. Następnie Sąd postanowieniem z początku 2008 r. wyznaczył biegłego rewidenta do zbadania w zakresie poprawności i rzetelności planu przekształcenia XY spółki z o.o. w spółkę akcyjną. W związku z tym, że wyznaczony biegły nie przedstawił w terminie pełnej opinii, tutejszy Sąd wyznaczył kolejnego biegłego w celu zbadania planu przekształcenia pod kątem jego rzetelności

9 i poprawności. Opinia została sporządzona dopiero we wrześniu 2008, a doręczona Spółce w październiku 2008 r. Biegły rewident uznał w niej, iż plan przekształcenia został sporządzony prawidłowo i rzetelnie. W związku z powyższym należy zauważyć, iż Zarząd Spółki dysponował ostateczną opinią biegłego, co do prawidłowości i rzetelności planu przekształcenia i sprawozdania finansowego dla celów przekształcenia dopiero w październiku 2008 roku, kiedy to Zarządowi Spółki została doręczona opinia biegłego. Dalszy upływ czasu spowodowany był ubieganiem się przez Spółkę o uzyskanie środków finansowych z Regionalnego Programu Operacyjnego na finansowanie projektu zastosowania innowacyjnych technologii. Konsekwencją tego była konieczność wstrzymania kontynuowania procesu przekształcenia Spółki, który mógł zostać podjęty ponownie dopiero po podpisaniu stosownej umowy na dofinansowanie projektu Spółki środkami z Regionalnego Programu Operacyjnego, co nastąpiło dopiero w grudniu 2009 roku. Dopiero wówczas działania mające na celu zakończenie procesu przekształcenia mogły zostać wznowione. Na początku 2010 roku Zarząd Spółki zawiadomił wspólników Spółki, zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, o terminie i miejscu Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników wyznaczając je na kwiecień 2010 roku. Tym samym dopełniony został ustawowy obowiązek wystosowania stosownych zawiadomień o zamiarze przekształcenia Spółki w terminach, co najmniej na 6 i 4 tygodnie przed datą zgromadzenia wspólników, na którym taka uchwała miał zostać przedstawiona. Do zawiadomienia o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu dołączona została m. in. opinia dotycząca rozwoju działalności Spółki XY sp. z o.o. z siedzibą w Szczecinie w latach , z której to wynikało, iż rozwój działalności Spółki w latach nie wpłynął na zmianę jej sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa, a zatem iż wycena składników spółki przekształcanej i sprawozdanie finansowego sporządzone dla celów przekształcenia na dzień 1 listopada 2007 roku zachowały swoją aktualność. Uchwała o przekształceniu Spółki została podjęta jednogłośnie przez wspólników w kwietniu 2010 roku. W związku z powyższym Zarząd złożył do Sądu Rejonowego w X wniosek o wpis spółki XY S.A. powstałej w wyniku przekształcenia spółki XY sp. z o.o. Sąd rejestrowy przychylił się do w/w wniosku i wpisał spółkę XY S.A. do rejestru przedsiębiorców. Tym samym, Sąd uznał, iż w okolicznościach konkretnej sprawy dopuszczalne jest zarejestrowanie przekształcenia Spółki na podstawie uchwały podjętej przez wspólników, pomimo iż bilans przekształceniowy został sporządzony w grudniu 2007 roku, a więc pomiędzy tymi dwiema czynnościami minęło przeszło 2,5 roku. Przywołane powyżej stanowisko Sądu rejestrowego należy uznać za jak najbardziej uzasadnione i mające pozytywny wpływ w praktyce procesów przekształcania spółek. albowiem ustalenie wartości majątku spółki przekształcanej jest potrzebne po pierwsze ze względu na konieczność określenia wysokości kwot przysługujących na podstawie art k.s.h. wspólnikom, którzy nie złożyli oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej i zażądali wypłacenia przy sługującej im wartości ich udziałów w spółce, a po drugie ze względu na konieczność stwierdzenie pokrycia, ustalonego w projekcie umowy albo statutu spółki, kapitału zakładowego spółki przekształcanej w spółkę ka pitałową. Natomiast w tym przywołanym powyżej konkretnym przypadku, wszyscy wspólnicy spółki XY sp. z o.o. wyrazili wolę uczestnictwa w spółce przekształconej, a tym samym nie było konieczności wypłaty wartości udziałów posiadanych w spółce. W związku z powyższym, żaden ze wspólników nie wystąpił na podstawie art. 566 k.s.h. o sporządzenie ponownej wyceny wartości bilansowej udziałów, a więc ustalenia poczynione przez Zarząd dla procesu przekształcenia w planie przekształcenia czy sprawozdaniu finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia nie były przez nikogo kwestionowane. Ponadto, w przypadku tym nie mógł być również kwestionowany fakt, iż kapitał spółki XY sp. z o.o. wystarcza na pokrycie wymaganego przez ustawodawcę minimalnego kapitału akcyjnego w wysokości zł, co wynikało po pierwsze z wysokości kapitału zakładowego spółki przekształcanej, a drugie z przedstawionej wspólnikom opinii dotyczącej rozwoju działalności spółki XY sp. z o.o. w latach sporządzonej na dzień 1 lutego 2010 roku oraz pełnej transparentności finansów Spółki, w procesie przekształcania, przejawiającej się m. in. poprzez zatwierdzanie przez Zgromadzenie Wspólników sprawozdań finansowych za lata 2007, 2008 i W związku z powyższym, stwierdzić należy, iż ani interesy i prawa wspólników, ani też bezpieczeństwo obrotu nie zostały zagrożone. Ponadto, w uchwale o przekształceniu, wspólnicy wprost oświadczyli, iż zdają sobie oni sprawę z upływu bardzo długiego okresu czasu pomiędzy sporządzeniem planu przekształcenia wraz z załącznikami, datą opinii biegłego oraz dniem podjęcia uchwały, aczkolwiek pomimo tego ich zgodną wolą jest kontynuowanie procesu przekształcenia spółki. Wspólnicy ponadto wyraźnie przyznali, iż zostały im przedstawione wszelkie potrzebne dokumenty konieczne dla oceny kondycji finansowej spółki oraz posiadają oni w tym zakresie komplet informacji. W związku z powyższym oczywista wydaje się wola wszystkich wspólników do przekształcenia Spółki na podstawie planu przekształcenia i sprawozdania finansowego z dnia 1 listopada 2007 roku. Ponadto brak podstaw do uznania w tej sprawie, iż na skutek opisanego wyżej przekształcenia mogło dojść do zagrożenia bezpieczeństwa obrotu, czy interesów wspólników. Prawa wspólników są bowiem należycie chronione i żaden z nich nie zostaje pokrzywdzony w wyniku podjęcia tej uchwały. Ponadto, stanowisko Zarządu wyrażone we wniosku o wpis przekształconej spółki do rejestru przedsiębiorców, do którego w konsekwencji przychylił się sąd rejestrowy, można sprowadzić do ogólniejszej zasady funkcjonującej w stosunkach cywilnoprawnych, a mianowicie iż chcącemu nigdy nie dzieje się krzywda. W tym wypadku, wydaje się, iż można zaryzykować twierdzenie, iż krzywda wspólnikom spółki przekształcanej zostałaby wyrządzona w tym przypadku, gdyby to sąd odmówił dokonania wpisu w rejestrze i tym samym zmusił XY sp. z o.o. do rozpoczęcia całej procedury przekształcenia od początku. Reasumując, w praktyce stanowisko Sądu Rejonowego w X należy nie tylko uznać za trafne ale wręcz zasadnym staje się postulowanie na przyszłość takiej wykładni de lege lata przepisów normujących przekształcanie spółek, która pozwoliłaby w przypadku złożenia stosownych oświadczeń przez wspólników na zgromadzeniu zwołanym w celu podjęcia uchwały o przekształceniu spółki kontynuować proces przekształcenia niezależnie od sporządzenia daty planu przekształcenia, daty wydania opinii biegłego, dotrzymania terminów zakreślonych w tym względzie przez przepisy kodeksu spółek handlowych, czy też zawiadomienia wspólników o zamiarze przekształcenia spółki zgodnie z treścią art k.s.h., ponieważ zgodnie ze swobodą umów w stosunkach cywilnoprawnych interesy oraz prawa wspólników nie powinny być, z mocy prawa, chronione bardziej, niż oni sami sobie tego życzą. Anna Biel radca prawny Kancelaria Radców Prawnych Biel Judek Poczobut-Odlanicki Sp. P. Szczecin Łukasz Korejwo aplikant radcowski Kancelaria Radców Prawnych Biel Judek Poczobut-Odlanicki Sp. P. Szczecin 7

10 Jak przekształcić działalność gospodarczą prowadzoną przez osobę fizyczną w spółkę prawa handlowego? Odpowiedzialność za długi przedsiębiorcy Arkadiusz Drozdowski 8 Od 1 lipca 2011 roku ustawodawca, dostosowując polskie prawo do realiów gospodarczych, wprowadził przepisy umożliwiające przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną (wykonującą we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność działalność gospodarczą) w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub jednoosobową spółkę akcyjną. Wprowadzone przepisy ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622) zamieszczone w tytule IV w dziale III kodeksu spółek handlowych rozdział 6 ( art do 58413) przewidują możliwość przekształcenia działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej bezpośrednio w jednoosobową spółkę kapitałową, z zachowaniem ciągłości prawnej. Przekształcenie to pozostaje nie bez wpływu na odpowiedzialność osoby fizycznej, za jej zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia. Jak już o tym pisaliśmy w biuletynie Iuris Link z listopada 2010 r. prowadzenie działalności zarobkowej przez osobę fizyczną na podstawie wpisu do ewidencji jest najbardziej rozpowszechnionym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej. Jednakże wybór tej formy determinuje wiele niepotrzebnych ryzyk, w tym zakres odpowiedzialności majątkowej przedsiębiorcy, tryb pociągnięcia do odpowiedzialności oraz przysługujące przedsiębiorcy środki ochrony prawnej. Już na wstępie można przyjąć, że indywidualna działalność gospodarcza wiąże się z najdalej posuniętym ryzykiem związanym z odpowiedzialnością za długi powstałe w związku z taką działalnością. Osoba fizyczna odpowiada, bowiem bez ograniczeń całym swoim majątkiem za zobowiązania powstałe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak i za zobowiązania powstałe poza wykonywaną działalnością gospodarczą. Wierzyciele takiej osoby mogą żądać egzekucji z przedmiotów, które indywidualny przedsiębiorca nabył w ramach prowadzonej działalności, jak również ze składników prywatnego majątku przedsiębiorcy, których nabycie nie pozostaje w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Bez istotnego znaczenia jest również czas, w którym przedmioty owe zostały nabyte. Wierzyciel nie ma obowiązku podejmowania dodatkowych czynności prawnych, potrzebnych do egzekucji z całego majątku indywidualnego przedsiębiorcy. Z drugiej strony zakres ochrony prawnej przed ryzykiem związanym z prowadzeniem indywidualnej działalności gospodarczej najwyraźniej widać na tle odpowiedzialności jedynego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zasadą jest, zgodnie z art kodeksu spółek handlowych, że wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Wyjątek stanowi przepis 2 art. 13, który ustanawia solidarną ze spółką odpowiedzialność wspólnika lub akcjonariusza spółki kapitałowej w organizacji za zobowiązania spółki - do wartości nie wniesionego wkładu na pokrycie objętych praw udziałowych w spółce. Ze sformułowania omawianego przepisu wynika, że chodzi o całkowitą wartość wkładu (ściślej: nie wniesionego wkładu), a nie jedynie o nominalną wartość ogółu objętych praw udziałowych. 1 O odpowiedzialności wspólnika majątkiem osobistym będzie można mówić wyłącznie o ile wspólnik nie wniesie - przy zawiązywaniu spółki - wkładu na pokrycie kapitału zakładowego albo wniesie wkład o niższej wartości. Zmiany wprowadzone ustawą o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców umożliwiają od 1 lipca 1 S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, A. Szwaja; Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art , C.H. Beck 2005, Legalis. bieżącego roku przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę kapitałową. Z dniem przekształcenia majątek przedsiębiorcy przekształcanego służący prowadzeniu działalności gospodarczej staje się majątkiem spółki na zasadzie sukcesji generalnej. Należy wskazać, że wcześniejsze regulacje umożliwiające dokonanie zmiany formy prawnej prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej przez aport przedsiębiorstwa do nowoutworzonej spółki kapitałowej albo poprzez dokonanie przeniesienia przedsiębiorstwa na utworzoną spółkę na podstawie umowy, a następnie likwidację prowadzonej działalności indywidualnej, nie powodowały przejścia wraz z przedsiębiorstwem do nowotworzonej spółki kapitałowej jego zobowiązań. Przed wejściem w życie wspomnianej ustawy, zmiana formy prowadzenia działalności gospodarczej przez aport nie skutkowała automatycznym przejęciem przez spółkę zobowiązań, w tym wynikających z umów zawartych w ramach przedsiębiorstwa. W praktyce gospodarczej często przejście praw i obowiązków wynikających z umów uzależnione jest od zgody kontrahenta. W takim przypadku konieczne było negocjowanie osobnych porozumień z kontrahentami przedsiębiorcy w zakresie przeniesienia praw i obowiązków na spółkę, co w praktyce jest często procesem czasochłonnym i kosztownym. Zdarza się także, że kontrahenci uzależniają zgodę od wprowadzenia korzystnych dla nich zmian do przenoszonych na spółkę umów. Zgodnie z nową regulacją przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową pozwala na ominięcie znacznej części problemów, jakie pojawiają się w przypadku aportu przedsiębiorstwa. Spółka przekształcona będzie nabywać ex lege cały majątek przedsiębiorcy, wchodzący w skład jego przedsiębiorstwa oraz stanie się stroną wszystkich umów zawartych w ramach działalności gospodarczej. Zakres sukcesji może być jednak ograniczony przez szczególne przepisy na podstawie, których wydano np. pozwolenia, decyzje czy koncesje. Do przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową wymagane jest, zgodnie z art ksh, sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta wyznaczonego przez sąd. Plan przekształcenia powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i zawierać co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorcy przekształcanego na określony dzień w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy. Załącznikami do planu są: projekt oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy, projekt aktu założycielskiego (statutu) spółki kapitałowej, wycena składników majątku przedsiębiorcy przekształcanego oraz sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień, na który ustalono wartość bilansową. Po zbadaniu planu przekształcenia przez biegłego, stosownie do treści art ksh przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy, sporządzonego w formie aktu notarialnego oraz powołanie członków organów spółki przekształconej, zawarcie umowy spółki albo podpisanie statutu spółki przekształconej. Oświadczenie o przekształceniu powinny określać co najmniej: typ spółki w jaką przekształcony zostanie przedsiębiorca; wysokość kapitału zakładowego; zakres praw przyznanych osobiście przedsiębiorcy przekształcanemu jako wspólnikowi albo akcjonariuszowi spółki przekształconej (jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane) oraz nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej, Przekształcenie przedsiębiorcy następuje z chwilą wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Wniosek o wpis wnoszą wszyscy członkowie zarządu spółki przekształconej. Z tą chwilą przedsiębiorca będący osobą fizyczną

11 staje się kapitałową spółką przekształconą i zarazem jej jedynym wspólnikiem albo jedynym akcjonariuszem. Jednocześnie właściwy organ ewidencyjny wykreśla przedsiębiorcę przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej. Jeżeli zmiana firmy (tj. nazwy prowadzonej działalności gospodarczej) w związku z przekształceniem nie polega wyłącznie na dodaniu części identyfikującej formę prawną (tj. końcówki: sp. z o.o. lub S.A.), nowa spółka ma obowiązek podawania dawnej firmy, obok nowej firmy, z dodaniem wyrazu dawniej - przez okres, co najmniej roku od dnia przekształcenia. Spółka przekształcona zobowiązana jest także uzyskać nowy numer NIP i REGON. Spółka przekształcona wstępuje, zgodnie z art ksh z dniem przekształcenia we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorcy bez względu na charakter stosunku prawnego, z którego one wynikają dla innego podmiotu. Dochodzi, zatem do tzw. sukcesji uniwersalnej. Oznacza to wstąpienie innego, nowo-zawiązanego podmiotu w całą sytuację prawną poprzednika, obejmującą zarówno aktywa, jak i jego pasywa. Zgodnie z nową regulacją wspólnik będzie obok następcy prawnego spółki przekształconej odpowiadał solidarnie w myśl art ksh za powstałe przed dniem przekształcenia zobowiązania tego przedsiębiorcy. Odpowiedzialność ta ciążyć będzie na wspólniku przez trzy lata, licząc od dnia przekształcenia. Solidarna odpowiedzialność oznacza, że wierzyciel będzie mógł dochodzić wykonania zobowiązania, wedle swojego wyboru i w dowolnych częściach, bądź od spółki bądź od wspólnika lub jednocześnie od każdego z nich. Jest to analogiczne uregulowanie do przewidzianego w art. 574 ksh. Zgodnie z art. 574 ksh, za zobowiązania powstałe przed przekształceniem wspólnicy odpowiadają tak, jakby byli jeszcze wspólnikami spółki osobowej. Ich odpowiedzialność jest solidarna ze spółką powstałą w wyniku przekształcenia i ma charakter subsydiarny, co jednak nie oznacza, że dopiero po przeprowadzeniu bezskutecznej egzekucji z majątku spółki wierzyciel może żądać zasądzenia należności od wspólników; może on od razu wystąpić z żądaniem solidarnego zasądzenia należności od spółki i wspólników. Omawiana odpowiedzialność wspólników na podstawie art. 574 ksh jest ograniczona w czasie trwa, bowiem jedynie trzy lata od dnia przekształcenia. Powszechnie przyjmuje się, że jest to termin zawity, z którego upływem odpowiedzialność wspólników wygasa, co sąd uwzględnia z urzędu. 2 Jak się wydaje analogiczne rozwiązanie przyjął ustawodawca w art ksh. W praktyce sporną kwestią pozostaje charakter odpowiedzialności osoby fizycznej po upływie trzech lat od momentu przekształcenia i to niezależnie od tego, na jakim etapie będzie znajdować się proces egzekwowania zobowiązania. Zachodzi pytanie czy upływ trzyletniego terminu liczonego od dnia przekształcenia spowoduje wygaśnięcie uprawnienia wierzyciela do dochodzenia odpowiedzialności 2 Wyrok SN Izba Cywilna z r., I CSK 333/08, opubl. Orzecznictwo SN rok 2010, Nr b, poz. 31, str. 6. od wspólnika z majątku osobistego. Jak się wydaje w odróżnieniu od przedawnienia terminy zawite ustanowione zostały przede wszystkim dla realizacji celów o doniosłości ogólnospołecznej lub dla silniejszej ochrony dłużników. Z tego względu charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny, przejawiający się głównie tym, że wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa. 3 Sporne wydaje się również stosowanie do terminów zawitych odpowiednich przepisów dotyczących przedawnienia, w tym zawieszenia i przerwania biegu terminu. Konkludując, wobec powyższego po upływie trzyletniego terminu od dnia przekształcenia osoby, którym przysługiwały wierzytelności względem dotychczasowego przedsiębiorcy, a obecnie wspólnika, powstałe przed dniem przekształcenia będą mogły dochodzić swych należności wyłącznie od spółki. Natomiast kwestią otwartą pozostaje charakter odpowiedzialności przedsiębiorcy w toku postępowania. W tej sytuacji można jedynie wskazać, iż ewentualnie kwestia wygaśnięcia odpowiedzialności wobec upływu trzyletniego terminu będzie każdorazowo rozstrzygana na etapie postępowania sądowego. Podsumowanie Przepisy art do ksh dodane ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczeniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców stworzyły możliwość przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub jednoosobową spółkę akcyjną. Najważniejszym skutkiem takiego przekształcenia jest wstąpienie przez nowo-zawiązaną spółkę kapitałową we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorcy, mające związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. W braku regulacji wprowadzonej w art ksh, z dniem przekształcenia ustawałaby odpowiedzialność przedsiębiorcy na zasadach obowiązujących dotąd, gdyż wspólnicy spółek kapitałowych nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Ustawodawca wypełniając powstałą lukę poszerzył krąg dłużników odpowiedzialnych względem wierzycieli. Dzięki zawartej regulacji wierzyciel może, bowiem dochodzić odpowiedzialności nie tylko od spółki, ale także z majątku osobistego przedsiębiorcy. Jednakże odpowiedzialność przedsiębiorcy jest ograniczoną w czasie i trwa przez okres trzech lat licząc od dnia przekształcenia. 3 Z. Radwański, Prawo cywilne-część ogólna, wydanie 5 Warszawa 2002, str Arkadiusz Drozdowski aplikant radcowski Kancelaria CSW Więckowska i Partnerzy Poznań, Warszawa 9 Ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę Przepisy prawa, co do zasady zezwalają pracodawcy na rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony nawet, jeśli treść samej umowy możliwości takiej nie przewiduje. Nieco inaczej wygląda sytuacja umów terminowych, których wypowiedzenie dopuszczalne jest pod pewnymi warunkami wyłącznie wtedy, gdy zostało przewidziane w umowie o pracę. W pewnych wypadkach, pracownik chroniony jest przed wypowiedzeniem bez względu na rodzaj zawartej umowy. Anna Szczepaniak Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Ochrona przedemerytalna nie obejmie zatem pracownika, który z uwagi na brak wymaganego stażu pracy z chwilą uzyskania wymaganego wieku nie nabędzie prawa do emerytury. Przez wiek emerytalny należy rozumieć obecnie 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. Czteroletnia ochrona przedemerytalna nie dotyczy natomiast okresu poprzedzającego możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę, gdyż przyjmuje się, że jest to jedynie uprawnienie z którego pracownik może korzystać. O objęciu okresem ochronnym decyduje data kalendarzowa w której spełnione są wymagane warunki. Wypowiedzenie nie może być doręczone po tej dacie. W przeciwnym razie jest ono bezskuteczne. Pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem również w sytuacji, gdy wprawdzie samo wypowiedzenie zostało dokonane przed okresem ochronnym ale jego skutki w postaci rozwiązania umowy o pracę następują już w tym okresie.

12 Z ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę nie może skorzystać natomiast pracownik zatrudniony w niepełnym czasie pracy i pobierający emeryturę. Nie skorzysta z niej również pracownik, który uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wskazane powyżej zasady dotyczą zarówno umów o pracę na czas nieokreślony, jak i umów terminowych zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy w których przewidziana została możliwość ich wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Wypowiedzenie umowy zawartej na okres krótszy, a także takiej, której treść nie przewiduje możliwości jej wypowiedzenia jest niedopuszczalne. Poza tzw. ochroną przedemerytalną pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Pojęcie urlopu jest szerokie i obejmuje nie tylko urlop wypoczynkowy ale również urlopy okolicznościowe, szkoleniowe, bezpłatne oraz urlop macierzyński i wychowawczy. Inną usprawiedliwioną nieobecność stanowią w szczególności okres tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności, a także niezdolności do pracy z powodu choroby. W okresach tych pracownik chroniony jest przed wypowiedzeniem umowy u pracę. Nie wyklucza to jednak możliwości rozwiązania przez pracodawcę umowy bez wypowiedzenia w tzw. trybie dyscyplinarnym, zwykle w związku z ciężkim naruszeniem przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych. Pracodawca może również rozstać się ze swoim pracownikiem bez zachowania okresu wypowiedzenia z uwagi na przedłużającą się choć usprawiedliwioną nieobecność pracownika w pracy, np. w wypadku długotrwałej choroby. Warto również pamiętać o tym, że ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę nie obowiązuje w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Nie należy przy tym mylić tej sytuacji z likwidacją miejsca pracy, która bywa często powoływana, jako przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę. Reorganizacja w miejscu pracy skutkująca redukcją etatów może oczywiście stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę pod warunkiem jednak, że samo wypowiedzenie jest dopuszczalne i nie dotyczy pracownika objętego okresem ochronnym. Anna Szczepaniak adwokat Kancelaria Adwokacka Anna Szczepaniak Łódź Konkubinat prawa i obowiązki partnerów w związku nieformalnym. Jak rozliczyć konkubinat po rozstaniu? Aurelia Koksztys-Łuć 10 Mianem konkubinatu określa się związek kobiety i mężczyzny żyjących razem jak mąż z żoną, którzy jednak nie decydują z jakiś przyczyn się na zawarcie związku małżeńskiego. Konkubinat bywa również nazywany związkiem nieformalnym lub wolnym. Osoby żyjące w konkubinacie pozostają we wspólnym stałym pożyciu, utrzymując więź psychiczną i fizyczną oraz gospodarczą (przede wszystkim wspólne zamieszkiwanie). Nie jest konkubinatem związek o luźnym charakterze, pozbawiony wyżej wskazanych więzi. Ludzie żyjący w konkubinacie nie mają żadnego obowiązku rejestracji swojego związku. Wiele osób decyduje się na życie w konkubinacie właśnie ze względu na jego nieformalny charakter. Nie odpowiada im instytucja małżeństwa, która postrzegana jest czasem, jako zbyt duże ograniczenie wolności osobistej. Decyzja o wspólnym życiu w związku nieformalnym (konkubinacie) powoduje, iż partnerzy nie mają praw i obowiązków, jakie wynikają z przepisów prawnych przewidzianych dla związku małżeńskiego. Jedną z różnic między konkubinatem a małżeństwem są regulacje w zakresie prawa spadkowego. Osoby żyjące w konkubinacie nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy. Małżonek dziedziczy po współmałżonku z mocy ustawy, czyli nawet w przypadku braku testamentu. Konkubent dziedziczyć może wyłącznie na postawie testamentu. Pomiędzy partnerami żyjącymi w konkubinacie nie powstaje, w przeciwieństwie do małżeństwa, ustrój wspólności małżeńskiej majątkowej. To, co każde z partnerów zarobi lub nabędzie w czasie trwania związku staje się jego własnością. Konkubenci mogą nabywać prawa i rzeczy wspólnie, jednakże wówczas stosunki własnościowe kształtują się miedzy nimi na zasadzie zwykłej współwłasności. Każde z nich ma określony udział w prawie własności, którym może swobodnie dysponować. Partnerzy mogą w każdej chwili dokonać zniesienia współwłasności składników majątku będącego ich współwłasnością. Partnerzy nie mają również obowiązku prawnego wzajemnej pomocy materialnej, ani w trakcie trwania konkubinatu, ani po jego rozpadzie. Osoba, która zdecydowała się na zerwanie związku nie ma obowiązku dostarczenia byłemu partnerowi środków do utrzymania. Innymi słowy na osobach żyjących w konkubinacie nie ciąży obowiązek alimentacyjny. Po ustaniu konkubinatu możliwe jest jego rozliczenie. Brak jest jednak odpowiednich przepisów, które wprost regulowałyby rozliczenia majątkowe po ustaniu konkubinatu. Rozwiązania tych kwestii poszukiwać należy w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w szeregu orzeczeń wypowiedział się na ten temat. Do rozliczenia konkubinatu, w tym nakładów dokonanych przez konkubentów na majątek jednego z nich, mogą mieć zastosowanie przepisy art. 405 i nast. Kodeksu cywilnego, a zatem przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, chyba że szczególne okoliczności faktyczne sprawy wskazują na istnienie innej podstawy prawnej tych rozliczeń (tak uchwała SN z dnia 30 września 1966 r. III PZP 28/66, OSNCP 1967/1/1, z dnia 30 stycznia 1970 r. III CZP 62/69, nie publ. z dnia 27 czerwca 1996 r. III CZP 70/96, OSNC 1996/11/145 oraz wyroki z dnia 26 czerwca 1974 r. III CRN 132/74, nie publ.). W wyroku z dnia 16 maja 2000 r. (IV CKN 32/00; Lex 43414) Sąd Najwyższy wprost zawarł tezę, że do rozliczeń majątkowych pomiędzy osobami pozostającymi w trwałym związku faktycznym (konkubinacie) przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mogą mieć zastosowanie (OSNC 2000/12/222, Biul.SN 2000/10/6, M. Prawn. 2000/12/773). Konieczną przesłanką roszczenia opartego na przepisie art. 405 k.c jest istnienie współzależności pomiędzy powstaniem korzyści w majątku wzbogaconego i uszczerbku w majątku zubożonego. Wysokość bezpodstawnego wzbogacenia, która winna zostać zwrócona przez jednego z konkubentów na rzecz drugiego, ustalać należy, jako kwotę odpowiadającą wartości wzbogacenia istniejącego w chwili wyrokowania. Przeprowadzenie postępowania o rozliczenie konkubinatu wymaga niewątpliwie wiadomości szczególnych i przygotowania zawodowego, bez których sukces takiego procesu jest wątpliwy. Jest to już rola prawnika, który służyć będzie pomocą temu z partnerów związków nieformalnego, który wypracował przez lata konkubinatu wspólnie z drugim partnerem majątek, którym nie włada i z którego nie korzysta. Aurelia Koksztys-Łuć adwokat Adwokacka Spółka Partnerska Łuć Nachmann Nowakowski i Koksztys Jelenia Góra, Wrocław, Dzierżoniów

13 Ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika Malwina Jaróżek W dobie szybko rozwijającego się kapitalizmu, drogę torują sobie liczne prawa, wolności i obowiązki w stosunkach gospodarczych. Swoboda działalności gospodarczej, wolność zawierania umów czy też pacta sunt servanda (obowiązek dotrzymywania zawartych umów) należą do części z nich. Stosunki zobowiązaniowe, na mocy których wierzyciel żąda od dłużnika określonego zachowania się, zwanego świadczeniem, a dłużnik powinien to świadczenie spełnić, są na tyle powszechne, iż muszą podlegać pewnym obostrzeniom. Do jednej z instytucji pozwalających na zabezpieczenie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika jest instytucja actio Pauliana (skarga pauliańska), pozwalająca na ochronę interesów wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Pojęcie Instytucja skargi pauliańskiej ma swoje korzenie w prawie rzymskim, chociaż coraz częściej pojawia się ona w nowoczesnych systemach prawnych. W Polsce została uregulowana w Kodeksie cywilnym (art. 527 i n.). Jej treścią jest to, iż w razie dokonania przez dłużnika czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli, poprzez którą osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną. Czynność uważa się za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli dłużnik stał się z tego powodu niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem tej czynności. Kolejną przesłanką pozwalającą na zastosowanie tej instytucji prawnej jest świadomość dłużnika, iż dana czynność naruszy interesy wierzycieli. Ponadto osoba trzecia, z którą dłużnik dokonuje czynności wie o tym fakcie lub przy zachowaniu należytej staranności może się dowiedzieć. W celu ułatwienia udowodnienia tej ostatniej przesłanki, ustawodawca wprowadził 2 domniemania prawne, pozwalające na ustalenie powyższej okoliczności. Mianowicie, jeżeli osoba, która uzyskała korzyść pozostaje w bliskim stosunku z dłużnikiem lub jest przedsiębiorcą pozostającą w stałych stosunkach gospodarczych, uważa się, iż wiedziała o działaniu dłużnika, dążącym do pokrzywdzenia wierzycieli. Jeszcze dalej idące domniemanie zawiera art. 528 k.c., gdyż jeżeli osoba trzecia uzyskała daną korzyść nieodpłatnie, nie jest konieczne udowodnienie, iż wiedziała ona lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że działanie dłużnika powoduje pokrzywdzenie wierzycieli. W przypadku niewypłacalności dłużnika w chwili dokonania darowizny, domniemywa się, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Powództwo Ochrona przysługująca wierzycielowi może być urzeczywistniona poprzez złożenie powództwa w sądzie o uznanie danej czynności prawnej za bezskuteczną. Legitymowanym czynnie będzie wierzyciel, którego interesy zostały naruszone, natomiast legitymacje bierną będzie posiadała osoba trzecia, która wskutek danej czynności odniosła korzyść majątkową. W przypadku uwzględnienia pozwu, przedmiotowa czynność prawna nie utraci swojej mocy prawnej, ale pozostanie bezskuteczna wobec wierzyciela, który ja zaskarżył. Dzięki temu wierzyciel będzie mógł prowadzić egzekucję również ze składników majątkowych osoby trzeciej, które weszły do jej majątku na skutek dokonania danej czynności prawnej. Osobie trzeciej przysługuje jednak tzw. facultas alternativa (czyli upoważnienie przemienne) może bowiem zwolnić się od zadośćuczynieniu roszczeniu wierzyciela, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika. Termin prekluzyjny do złożenia powództwa upływa po 5 latach od dokonania tej czynności. Orzecznictwo W wyroku z dnia r. (sygn. II CSK 227/10) Sąd Najwyższy stwierdził, iż konstrukcją cywilistycznej skargi pauliańskiej należy objąć także w drodze analogiae legis wierzytelność publicznoprawną. Pozwala to bowiem na ochronę wierzycieli przed wyzbywaniem się majątku przez dłużników w celu uniemożliwienia egzekucji. A zatem zakres przedmiotowy skargi pauliańskiej obejmuje również należności podatkowe, należności ze składek ZUS itd. W wyroku z dnia r. (sygn. III CSK 273/09) Sąd Najwyższy natomiast uznał, iż warunkiem dochodzenia ochrony na podstawie art k.c. jest wykazanie posiadania wierzytelności w stosunku do dłużnika, który dokonał kwestionowanej skargą paulińską czynności prawnej. Wierzytelność ta powinna istnieć w chwili dokonywania zaskarżonej skargą paulińską czynności prawnej oraz w chwili wytoczenia powództwa na podstawie art k.c. Podsumowanie Instytucja skargi pauliańskiej pozwala wierzycielowi na zaspokojenie przysługującego mu roszczenia, nawet jeżeli dłużnik świadomie starał się temu zapobiec. Zapewnia ona pewność w stosunkach zobowiązaniowych, że wszelkie wynikające z umowy uprawnienia i obowiązki zostaną należycie wykonane. Spełnia ona również funkcję prewencyjną, gdyż osoby, które dokonują czynności prawnej z dłużnikiem, powinny robić to w sposób rozważny, mając świadomość, iż ich majątek mógłby się stać przedmiotem egzekucji długu. Malwina Jaróżek adwokat Kancelaria Adwokaci i Radcowie Prawni Spółka Komandytowa Izabella Żyglicka i Wspólnicy Katowice, Warszawa 11 Niełatwa droga do otrzymania zachowku Anna Kowalkiewicz W polskim prawie spadkowym istnieje zasada swobody testowania, która oznacza, że testator może w drodze testamentu dowolnie rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. W praktyce często się więc zdarza, że testator w testamencie powołuje do spadku tylko jedno z dzieci, pomijając pozostałe dzieci i małżonka. Innym razem testator powołuje w testamencie do całego spadku osoby spoza najbliższej rodziny, np. konkubinę, rodzeństwo, kuzynostwo, nie pozostawiając jednocześnie najbliższym członkom rodziny żadnego majątku. W celu ochrony osób najbliższych dla testatora przed takimi roz-

14 rządzeniami, które często są nierozsądne, niesprawiedliwe i dokonywane pod wpływem chwili, ustawodawca wprowadził do polskiego systemu prawnego zachowek. Instytucja zachowku polega na tym, że jeżeli osoba uprawniona nie otrzymała należnego jej zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, lub w postaci powołania do spadku, czy też w postaci zapisu, przysługuje jej przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Roszczenie z tytułu zachowku przysługuje tylko i wyłącznie zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy pod warunkiem, że byliby powołani do spadku z ustawy, gdyby nie został sporządzony testament. Jest to zamknięty katalog osób uprawnionych do zachowku i ustawodawca nie zaliczył do tego kręgu m.in. rodzeństwa spadkodawcy, co w praktyce często budzi zdziwienie klientów, którzy są przekonani, że przysługuje im prawo do zachowku po zmarłej siostrze bądź zmarłym bracie. Osobom uprawnionym do zachowku należy się co do zasady połowa wartości udziału spadkowego, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, a jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni dwie trzecie wartości tego udziału. Dla przykładu, jeżeli spadkodawca będący wdowcem w chwili śmierci pozostawił troje dorosłych dzieci, które dziedziczyłyby z ustawy po 1/3, to udział spadkowy każdego dziecka stanowiący podstawę do obliczenia zachowku wynosić będzie po 1/6. Postępowanie sądowe o zapłatę zachowku jest postępowaniem trudnym. Obliczenie wysokości należnego danej osobie zachowku uzależnione jest od dokonania przez Sąd wielu ustaleń i wymaga bardzo często skomplikowanych wyliczeń matematycznych. Sąd rozpoznający sprawę o zachowek musi bowiem ustalić nie tylko jaki majątek pozostawił po sobie spadkodawca, jaka była jego wartość, ale także czy spadkodawca miał długi, czy uczynił za życia jakieś darowizny, czy będą one podlegały doliczeniu do spadku przy obliczaniu zachowku, czy też nie. Istotne jest także ustalenie, czy nie istnieją w sprawie inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na ograniczenie odpowiedzialności z tytułu zachowku. Problem się komplikuje, gdy spadkodawca w testamencie pozbawił zstępnych, małżonka bądź rodziców zachowku, a więc gdy ich wydziedziczył. Polskie prawo spadkowe przewiduje bowiem 3 przyczyny wydziedziczenia. Należą do nich uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. alkoholizm, nietroszczenie się o rodzinę, hazard), dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci (np. groźby karalne, pobicie), a także uporczywe nie dopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. uchylanie się od zaspokajania obowiązku alimentacyjnego, brak osobistej troski czy zainteresowania chorym spadkodawcą, zerwanie kontaktów ze spadkodawcą). Dokonanie powyższych ustaleń wiąże się z reguły z długotrwałym postępowaniem dowodowym. Udowodnienie okoliczności istotnych dla sprawy, jak chociażby faktu dokonania darowizny przez spadkodawcę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku, która to darowizna będzie miała znaczenie przy ustalaniu wysokości należnego zachowku, czy też wykazanie bezskuteczności wydziedziczenia, wymaga z reguły przesłuchania szeregu świadków, poszukiwania dokumentów, czy też przeprowadzenia innych dowodów. Ogromną rolę w postępowaniu sądowym o zapłatę zachowku odgrywa profesjonalny pełnomocnik adwokat bądź radca prawny który swoją wiedzą i znajomością przepisów regulujących trudną instytucję jaką jest zachowek, pomoże klientowi przebrnąć przez postępowanie sądowe. Obecność pełnomocnika procesowego wydaje się być tym bardziej niezbędna w postępowaniu sądowym o zapłatę zachowku w sytuacji, gdy spadkodawca w testamencie pozbawił zstępnych, małżonka bądź rodziców zachowku, a więc gdy ich wydziedziczył i gdy powstanie konieczność podważenia przyczyny wydziedziczenia. Anna Kowalkiewicz adwokat Kancelaria Adwokacka Anna Kowalkiewicz Łódź 12 Możliwość prawnego ustalenia opieki nad psem Anna Czyżewska Rozwód, czy też rozstanie pary żyjącej w konkubinacie powoduje konieczność podziału majątku, który para nabyła w trakcie trwania związku, co w sytuacji, gdy para dotychczas wspólnie opiekowała się psem? W Niemczech istnieje możliwość, że sąd przyzna widzenia psa, albo rozdzieli opiekę nad psem między dwie osoby po rozwodzie w jakiś inny sposób, na przykład ustalając, że każda z osób będzie zajmowała się psem na przemian, co tydzień. W innych krajach (np. w USA) są osobne uregulowania prawne tej kwestii. Niestety obowiązujące obecnie w Polsce prawo nie przewiduje rozwiązań, które ułatwiałyby takiej parze ustalić opiekę nad zwierzęciem, gdy nie jest możliwe polubowne porozumienie się między nimi w tej kwestii. Charakter prawny zwierząt na gruncie prawa cywilnego. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie praw zwierząt: Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę Ustawa ta w art.1 ust 2 stanowi jednak, że W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. W w/w ustawie wskazana została podstawowa zasada, iż każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania. W ustawie nie zostały jednak uregulowane inne obowiązki właścicieli zwierząt domowych, niż obowiązek zapewnienia zwierzęciu pomieszczenia chroniącego go przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi z dostępem do światła dziennego, umożliwiającego swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiedniej karmy i stałego dostępu do wody. Do opieki nad wspólnym psem znajdą, zatem zastosowanie przepisy Księgi II Kodeksu cywilnego, czyli przepisy regulujące zagadnienia związane z prawem własności rzeczy, albowiem na gruncie polskiego prawa w obrocie cywilnoprawnym zwierzęta są traktowane jak rzeczy, na przykład stanowią przedmiot prawa własności lub użyczenia. Prawo własności zwierzęcia. W celu ustalenia, że do opieki nad zwierzęciem ma prawo wyłącznie jedna osoba, wykazać należy, że tej osobie przysługuje prawo własności zwierzęcia. Może to nastąpić przede wszystkim przez okazanie umowy sprzedaży lub umowy adopcyjnej, natomiast jeżeli żadna z tych umów nie została zawarta w momencie, gdy osoba ubiegająca się o opiekę nad psem weszła w jego posiadanie, wykazanie, że danej osobie takie prawo przysługuje możliwe jest również przez zeznania świadków, czy dowód z rachunków za dotychczasowe utrzymywanie lub leczenie psa. Pomocne w wykazaniu takiego prawa może być również wykazanie, że dana osoba wpisana jest jako właściciel w dokumentach medycznych prowadzonych podczas leczenia psa.

15 Jeżeli niemożliwe okaże się wykazanie, że prawo własności zwierzęcia przysługuje tylko jednej z osób, dotychczasowym opiekunom psa przysługiwać będzie współwłasność zwierzęcia. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKU 155/97 Rzeczy nabyte w czasie nieformalnego związku wspólną wolą nabycia ich na współwłasność stają się przedmiotami objętymi współwłasnością w częściach ułamkowych, do których należy stosować odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności (...). Współwłaściciele rzeczy w częściach ułamkowych, którzy dążą do wyjścia ze współwłasności, mogą żądać przed sądem zniesienia współwłasności z mocy art. 210 i nast. k.c. Postępowanie toczące się w tym przedmiocie jest postępowaniem nieprocesowym objętym księgą drugą kodeksu postępowania cywilnego, do którego stosują się w szczególności przepisy art. 617 i nast. k.p.c. Zatem należy wskazać, że rzeczy nabyte przez konkubentów wspólnie stają się ich współwłasnością (współwłasność w częściach ułamkowych). W tym miejscu należy zaznaczyć, że jeżeli dojdzie do postępowania sądowego, to na konkubencie domagającym się ustalenia, że jest współwłaścicielem rzeczy zakupionej wspólnie, będzie ciążył obowiązek wykazania okoliczności, na których opiera on swoje żądania. W przypadku uznania, że osobom dotychczas zajmującym się psem przysługuje prawo współwłasności zwierzęcia oboje ponoszą koszty jego utrzymania, jak również wydatki i ciężary z tym związane, a także zgodnie z art. 206 KC mają prawo do posiadania oraz jak stanowi treść przepisu, korzystania z tego zwierzęcia w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli. Najbardziej pożądanym rozwiązaniem jest zatem w takiej sytuacji indywidualne, umowne uzgodnienie sposobu współposiadania i wspólnej opieki nad zwierzęciem, szczególnie odnośnie współwłasności zwierzęcia, kiedy współposiadanie wymaga zgodnego współdziałania zainteresowanych współwłaścicieli. Natomiast w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba orzeczenia sądowego określającego sposób korzystania z rzeczy wspólnej, gdy współwłaściciele nie mogą porozumieć się, co do zasad współposiadania i korzystania i nie ma możliwości wzajemnego pogodzenia uprawnień i obowiązków współwłaścicieli w takim przypadku pozostaje, jako wyjście ostateczne interwencja sądu następująca z inicjatywy współwłaścicieli. Zgodnie z art. 206 KC każdemu ze współwłaścicieli przysługuje roszczenie o dopuszczenie do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej. Wymaga ono szczegółowego sprecyzowania stosownie do rodzaju rzeczy i jej przeznaczenia, z uwzględnieniem postaci występującego naruszenia uprawnień poszczególnych współwłaścicieli. Innym, bardziej radykalnym rozwiązaniem w sytuacji, gdy współwłaściciele nie mogą dojść do porozumienia, co do sposobu wspólnej opieki nad zwierzęciem jest zniesienie współwłasności. W pierwszej kolejności możliwe jest wykorzystanie bezkolizyjnego trybu umownego zniesienia współwłasności. Wówczas współwłaściciele z inicjatywy jednego ze współwłaścicieli, godząc się ze zgłoszonym wnioskiem, po zastosowaniu dowolnego trybu uzgodnienia oświadczeń woli zawierają stosowną umowę. Kiedy jeden ze współwłaścicieli nie zgadza się z wnioskiem o zniesienie współwłasności złożonym przez drugiego ze współwłaścicieli lub współwłaściciele nie potrafią uzgodnić sposobu zniesienia współwłasności zachodzi konieczność rozpatrzenia sprawy przez sąd. Wówczas jedynym możliwym rozwiązaniem jeżeli chodzi o zniesienie współwłasności zwierzęcia jest przyznanie go jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty drugiego ze współwłaścicieli. Anna Czyżewska aplikantka radcowska Kancelaria Radców Prawnych Biel Judek Poczobut-Odlanicki Sp. P. Szczecin FAQ CZYLI NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA DO PRAWNIKA Co to jest służebność przesyłu? Wprowadzenie do naszego systemu prawa cywilnego służebności przesyłu stanowiło owoc wieloletniej dyskusji toczącej się wokół zagadnienia relacji prawnych występujących między przedsiębiorcą przesyłowym, a właścicielem nieruchomości, na której znajdują się lub dopiero mają powstać urządzenia przesyłowe tego przedsiębiorcy. Choć przepisy te obowiązują już od ponad 3 lat to świadomość społeczna w zakresie uprawnień, jakie niesie ze sobą ta regulacja jest jeszcze dosyć niska. Niewielu właścicieli czy użytkowników wieczystych gruntów zdaje sobie bowiem sprawę z tego, iż urządzenia przesyłowe posadowione na ich działkach w postaci słupów energetycznych, rurociągów wodnych, gazociągów, sieci telekomunikacyjnych i innych urządzeń podobnych, wykorzystywane są przez przedsiębiorców przesyłowych bez posiadania żadnego tytułu prawnego w tym zakresie. Jednym z przewodnich celów wprowadzenia nowych przepisów było właśnie zalegalizowanie tego typu stanów faktycznych, tzw. zaszłości prawnych, które powstały pod rządami poprzednich ustaw. Najważniejsze uprawnienie właściciela nieruchomości w takich przypadkach wypływa z art. 305² 1 k.c., a mianowicie po spełnieniu się przewidzianych w tym przepisie przesłanek właściciel nieruchomości może żądać ustanowienia służebności przesyłu na jego nieruchomości za wynagrodzeniem. Choć nie wypływa to bezpośrednio z przepisu, warunkiem skorzystania z tego uprawnienia, jest zwrócenie się w pierwszej kolejności do przedsiębiorcy, który korzysta z urządzeń przesyłowych zainstalowanych na naszym gruncie z propozycją ustanowienia służebność przesyłu w drodze umowy. Umowa taka winna określać przede wszystkim sposób i zakres w jakim przedsiębiorca może korzystać z nieruchomości obciążonej, precyzować kwestię wstępu przedsiębiorcy na grunt i dostępu do urządzeń w celu podjęcia ewentualnych czynności konserwacyjnych i remontowych, a także wysokość należnego dla właściciela gruntu wynagrodzenia. Wynagrodzenie takie płatne może być jednorazowo bądź też okresowo. Służebność przesyłu może być ustanowiona również nieodpłatnie. Dopiero, gdy przedsiębiorca przesyłowy uchyla się, odmawia zawarcia umowy legalizującej jego dostęp do posadowionych na cudzym gruncie urządzeń, bądź też strony nie mogą dojść do porozumienia w zakresie wysokości wynagrodzenia, aktywuje się uprawnienie właściciela gruntu do sądowego ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem. Zauważyć należy, że uprawnienie powyższe jest odpowiednikiem uprawnienia przysługującemu przedsiębiorcy, który także w tym samym trybie może żądać ustanowienia służebności przesyłu za zapłatą odpowiedniego wynagrodzenia. W końcu celem wprowadzenia nowych przepisów było także usprawnienie procesu rozbudowy sieci przesyłowych w Polsce. Innym uprawnieniem właścicieli gruntów, które staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem, a wiąże się niejako z wprowadzeniem służebności przesyłu, jest roszczenie o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu. Otóż właściciele gruntów, na których bez zgody właściciela posadowione zostały urządzenia przesyłowe, mogą po spełnieniu pewnych przesłanek starać się o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu. Okres za który, właściciel gruntu może żądać stosownego wynagrodzenia nie może przekroczyć 10 lat wstecz, bo z takim okresem przedawnia się 13

16 14 to roszczenie. Nie może też przenosić rzeczywistego bezumownego korzystania z gruntu. Świadomość prawna właścicieli gruntów przez, które przebiegają sieci przesyłowe, a dotykająca uprawnień opisanych powyżej staje się coraz większa, efektem czego będzie rosnąca liczba sporów sądowych na tej płaszczyźnie. Paweł Dziekiewicz, aplikant adwokacki Adwokacka Spółka Partnerska Łuć Nachmann Nowakowski i Koksztys Jesteśmy z żoną w trakcie sprawy rozwodowej. Chciałbym, żeby po rozwodzie żona przestała nosić moje nazwisko. Bardzo mi na tym zależy. Czy zgodnie z prawem mogę zmusić żonę do zmiany nazwiska? Czy sąd orzekający rozwód może w wyroku rozwodowym orzec, że żona w związku z rozwodem powraca do swojego nazwiska panieńskiego? W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego małżonek rozwiedziony, który na skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Po upływie tego terminu uprawnienie to wygasa i w celu powrotu do poprzedniego nazwiska trzeba przejść normalną procedurę przewidzianą w ustawie o zmianie imienia i nazwiska. Oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa, musi być złożone osobiście przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. W praktyce dotyczy to zwykle kobiet. Przykro nam, ale decyzja o powrocie do nazwiska sprzed małżeństwa należy wyłącznie do małżonka, który je zmienił. Nie może go do tego zmusić ani sąd w wyroku rozwodowym, ani były małżonek. Jestem jednym z trzech wspólników spółki cywilnej. Ja jestem w spółce odpowiedzialny za pozyskiwanie klientów i sprzedaż towarów, a moi pozostali wspólnicy zajmują się kwestiami finansowymi. Od jakiegoś czasu jestem w konflikcie z pozostałymi wspólnikami. Konflikt dotyczy oczywiście finansów spółki i jej zobowiązań. Na skutek bowiem złych decyzji moich wspólników nasza spółka popadła w ogromne długi. Planuję wystąpić ze spółki. Czy po wystąpieniu ze spółki będę odpowiadał za długi spowodowane przez błędne decyzje moich wspólników? Zgodnie z przepisami prawa za zobowiązania spółki cywilnej wszyscy wspólnicy ponoszą odpowiedzialność solidarną. Oznacza to, że wierzyciel spółki cywilnej może żądać zapłaty całości lub części długu od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalania pozostałych. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni zostają zobowiązani. Wspólnicy odpowiadają za długi spółki cywilnej powstałe w czasie, kiedy byli jej wspólnikami. Tym samym będzie Pan ponosić odpowiedzialność solidarną z pozostałymi wspólnikami za wszystkie długi spółki cywilnej, które powstały w czasie kiedy był Pan jej wspólnikiem. Z punktu widzenia wierzyciela nie ma bowiem znaczenia fakt, że długi powstały na skutek decyzji jednego ze wspólników. Nie ma też znaczenia fakt, że Pan nie zajmował się w spółce kwestiami finansowymi. Dopiero z chwilą wystąpienia ze spółki nie będzie Pan ponosić odpowiedzialności za długi spółki cywilnej powstałe po Pana wystąpieniu ze spółki. Chcielibyśmy z mężem przekazać działkę rekreacyjną naszej córce, która jest w związku małżeńskim. Ponieważ nie układa się jej zbyt dobrze z zięciem chcielibyśmy mieć pewność, że w razie ich rozwodu córka nie będzie musiała dzielić się działką z zięciem. Co możemy zrobić? Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zasadą jest, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte na podstawie umowy darowizny, chyba że darczyńca inaczej postanowił. Przekazując więc działkę córce w formie umowy darowizny działka ta zostanie przez córkę nabyta do jej majątku osobistego. Sytuację taką może zmienić tylko i wyłącznie wyraźne oświadczenie Państwa zawarte w umowie darowizny, że wolą waszą jest, aby działka należała także do zięcia. Umowa darowizny działki musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Wystarczy więc, jeżeli udacie się Państwo do notariusza i przekażecie działkę córce zastrzegając, że chcecie, aby należała tylko do córki, a nie do córki i zięcia. Jestem z mężem po rozwodzie już 10 lat. Nie utrzymywaliśmy od rozwodu żadnych kontaktów. Niedawno zmarła moja była teściowa. Mój pracodawca odmówił udzielenia mi urlopu okolicznościowego z okazji jej pogrzebu tłumacząc, że skoro jestem po rozwodzie z mężem to nie przysługuje mi dzień wolny od pracy. Czy mój pracodawca postąpił słusznie pozbawiając mnie urlopu okolicznościowego? Stanowisko zajęte przez Pani pracodawcę jest błędne. Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi na jego wniosek urlop okolicznościowy w wymiarze 1 dnia w razie zgonu i pogrzebu teściowej. Fakt, iż Pani jest po rozwodzie z mężem nie zmienia takiej oceny. Stosunek powinowactwa jaki powstał pomiędzy Panią, a rodziną Pani męża w związku z zawarciem przez Państwa małżeństwa w żadnym wypadku nie ustał na skutek Państwa rozwodu. Pomimo więc rozwodu nadal matka Pani byłego męża jest Pani teściową i z uwagi na ten właśnie stosunek przysługuje Pani dzień wolny od pracy w związku z jej zgonem i pogrzebem. Mój ojciec przez lata nie płacił na mnie alimentów i jego obecne zadłużenie alimentacyjne w stosunku do mnie wynosi aż 15 tysięcy złotych. Dowiedziałem się, że niedawno ojciec darował mojej siostrze swoje mieszkanie, które było jedynym majątkiem jaki posiadał. Chciałbym odzyskać należne mi zaległe alimenty. Czy mogę coś z tym zrobić? Przepisy kodeksu cywilnego chronią wierzycieli przed skutkami działań dłużników, które powodują, że stają się oni niewypłacalni lub stają się niewypłacalni w większym stopniu niż byli wcześniej. Niewątpliwie, przekazanie mieszkania w drodze darowizny stanowi czynność dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli. W tej sytuacji, może Pan żądać uznania umowy darowizny zawartej pomiędzy Pana ojcem, a siostrą za bezskuteczną w stosunku do Pana w terminie 5 lat od jej zawarcia, chociażby Pana siostra nie wiedziała, że na skutek tej czynności ojciec stał się niewypłacalny. Co więcej, domniemywa się, że córka jako osoba bliska musiała wiedzieć, że ojciec jako darczyńca działał ze świadomością pokrzywdzenia Pana jako wierzyciela. Powinien Pan zatem wystąpić przeciwko siostrze do Sądu o uznanie tej darowizny za bezskuteczną w stosunku do Pana i jeśli uzyska Pan korzystny wyrok, będzie Pan mógł dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z tego mieszkania z pierwszeństwem przed wierzycielami siostry. Siostra będzie natomiast mogła uwolnić się od obowiązku zadośćuczynienia Pana żądaniu, jeśli sama zapłaci Panu należność z tytułu zaległych alimentów albo wskaże, że ojciec posiada inny wystarczający majątek, z którego będzie Pan mógł zaspokoić swoje wierzytelności. Jesteśmy z żoną po rozwodzie. Chciałbym dokonać podziału naszego majątku wspólnego, w skład którego wchodzi mieszkanie, jednakże moja żona nie wyraża na to zgody. Żona nie pracuje i nie ma z czego mnie spłacić, dlatego nie zgadza się na podział majątku wspólnego. Czy brak zgody małżonki uniemożliwia podział majątku wspólnego? Brak zgody byłego małżonka na podział majątku wspólnego w żadnym wypadku nie uniemożliwia takiego podziału. Ma Pan prawo wystąpić do sądu ze stosownym wnioskiem, w którym musi Pan wskazać mieszkanie będące przedmiotem podziału, jego wartość oraz sposób, w jaki mieszkanie ma być podzielone. Jeżeli Pana żona nie ma pieniędzy, żeby Pana spłacić, to nic nie stoi na przeszkodzie, żeby sąd przyznał mieszkanie Panu, ze stosowną spłatą na rzecz byłej małżonki.

17 Czym różni się poświadczenie dziedziczenia od sądowego stwierdzenia nabycia praw spadku? Stwierdzenie, że dana osoba jest spadkobiercą może nastąpić przed sądem albo przed notariuszem. Zarówno akt poświadczenie dziedziczenia jak i sądowe postanowienie stwierdzające nabycie spadku rodzą domniemanie, że osoba w nich wskazana jest spadkobiercą. Domniemanie wynikające z sądowego stwierdzenia nabycia spadku jest jednak silniejsze, co oznacza, że w razie sporu nie można powoływać się przeciwko niemu na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia. Notariusz może dokonać poświadczenia dziedziczenia ustawowego i testamentowego. Warunkiem notarialnego poświadczenia dziedziczenia jest obecność przed notariuszem wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Notariusz może odmówić poświadczenia dziedziczenia jeżeli ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, jeśli nie stawili się wszyscy ewentualni spadkobiercy, bądź jeśli istniały bądź istnieją testamenty, które nie zostały ogłoszone. W przypadku pojawienia się takich wątpliwości, a także w razie sporu co do osoby spadkobiercy konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego przed sądem. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. W styczniu 2010 r. mąż wyjechał do Anglii. Przysyła co miesiąc 600 zł łącznie na trójkę dzieci w wieku 6, 8 i 12 lat. Ja nie pracuję, ponieważ zajmuję się dziećmi. Wyjazd męża nie był wspólną decyzją. Po urodzeniu ostatniego dziecka okazało się, że mąż zdradzał mnie z koleżanką. Czy mogę wystąpić o rozwód w sytuacji, gdy nie znam obecnego adresu zamieszkania męża? Istnieje możliwość wytoczenia powództwa, w tym również pozwu o rozwód, przeciwko osobie, której miejsce zamieszkania nie jest znane. W takiej sytuacji, powinna Pani składając pozew o rozwód zamieścić w nim wniosek o ustanowienie przez Sąd kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Uzasadnienie wniosku powinno być takie, że w związku z tym, że mąż wyjechał za granicę, nie zna Pani jego miejsca zamieszkania. Musi Pani tę okoliczność uprawdopodobnić. Po ustanowieniu kuratora doręczenie pozwu nastąpi do jego rąk i sprawa o rozwód zostanie rozpoznana pomimo nieobecności męża. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy wypowiedzenie umowy o pracę powinno być złożone na piśmie, w którym pracodawca ma obowiązek wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy. Przyczyna musi być prawdziwa, rzeczywista i konkretna. Już z samego pisma pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę musi być dla pracownika jasne dlaczego rozwiązuje się z nim umowę o pracę. Jeżeli więc zarzuca Pan pracownikowi, że nie wywiązuje się on ze swoich obowiązków w sposób należyty to powinien Pan wskazać konkretne przykłady takich zachowań. To samo dotyczy utraty zaufania tu także powinien Pan wskazać zachowania pracownika, które spowodowały, że nie darzy go już Pan zaufaniem. Nadto, wypowiedzenie umowy o pracę winno zawierać pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy. Należy pamiętać jeszcze o tym, że jeżeli w Pana zakładzie pracy istnieją związku zawodowe, to zamiar wypowiedzenia umowy o pracę należy skonsultować z zakładową organizacją związkową reprezentującą pracownika. Wyrokiem sądowym zostałem skazany za popełnienie przestępstwa kradzieży i sąd orzekł w stosunku do mnie karę grzywny w kwocie 1000 zł. Wyrok jest już prawomocny. Dostałem z Sądu wezwanie do zapłaty orzeczonej grzywny, ale moja obecna sytuacja rodzinna i finansowa nie pozwala mi na uiszczenie tak wysokiej grzywny. Jestem jedynym żywicielem rodziny, żona nie pracuje, gdyż wychowuje dwójkę małych dzieci. Nie możemy liczyć na pomoc dalszej rodziny. Co mam zrobić? Sąd wzywając do uiszczenia grzywny wyznacza skazanemu termin 30 dni na jej uiszczenie. Po upływie tego terminu grzywna zostanie ściągnięta w drodze postępowania egzekucyjnego. Powinien Pan, w wyznaczonym przez Sąd 30-dniowym terminie, złożyć do Sądu wniosek o odroczenie wykonania grzywny albo rozłożenie jej na raty. Musi Pan jednakże wykazać, że natychmiastowe wykonanie kary grzywny, tj. zapłacenie kwoty 1000 zł. pociągnęłoby dla Pana i Pana rodziny zbyt ciężkie skutki. Powinien Pan szczegółowo opisać Pana trudną sytuację rodzinną i finansową, udowodnić, że tylko Pan pracuje i Pana pensja jest w całości przeznaczana na zaspokojenie potrzeb rodziny. Jeżeli złoży Pan wniosek o rozłożenie orzeczonej grzywny na raty to powinien Pan we wniosku wskazać w jakich miesięcznych ratach jest Pan w stanie zapłacić grzywnę np. po 100 zł. miesięcznie. 15 W maju zmarł mój mąż pozostawiając liczne długi. Odrzuciłam spadek. Nie mamy dzieci. Rodzice męża nie żyją. Mąż miał dwoje rodzeństwa. Brat męża, który jest kawalerem również spadek odrzucił. Czy w tej sytuacji, gdy siostra męża spadek odrzuci, długi odziedziczą jej dzieci? Jak uchronić siostrzeńców męża przed odpowiedzialnością za jego długi? Zgodnie z Kodeksem cywilnym odrzucenie spadku ma taki skutek, że spadkobierca który spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Przepis regulujący dziedziczenie rodzeństwa stanowi, że jeżeli którekolwiek z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy który by mu przypadł, przypada jego zstępnym, czyli w tym wypadku dzieciom. Oznacza, to że w razie odrzucenia spadku przez siostrę męża, do spadku zostaną powołani z mocy ustawy jego siostrzeńcy. W tej sytuacji, aby uniknąć odziedziczenia długów powinni oni również odrzucić spadek przed sądem lub notariuszem. Innym rozwiązaniem będzie przyjęcie spadku przez siostrę męża z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wysokości wartości majątku spadkowego. Wówczas, dzieci jej nie będą w ogóle należały do kręgu spadkobierców po Pani mężu. Zatrudniam pracownika na umowę o pracę na czas nieokreślony od roku czasu. Nie jestem jednak z niego zadowolony, gdyż mój pracownik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków w sposób należyty, a nadto utraciłem do niego zaufanie. W jaki sposób mogę wypowiedzieć umowę o pracę zawartą z pracownikiem i jakie warunki powinno takie wypowiedzenie spełniać? Chciałbym wraz z żoną pożyczyć córce sporą kwotę pieniędzy, tj. około zł. na zakup mieszkania. Czy istnieje jakaś możliwość, aby uniknąć konieczności zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnej? Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych przewiduje zwolnienie z obowiązku zapłaty tego podatku, jeżeli stronami umowy pożyczki są osoby zaliczane do tzw. I grupy podatkowej. Do tej grupy zalicza się małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Umowa pożyczki kwoty przekraczającej 9637 zł. będzie zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnej pod warunkiem, że w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki zostanie złożona deklaracja podatkowa we właściwym organie podatkowym i dodatkowo fakt przekazania pieniędzy zostanie udokumentowany otrzymaniem przez pożyczkobiorcę pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek bankowy prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Pracodawca ukarał mnie na piśmie karą upomnienia z powodu nieprzestrzegania ustalonej w zakładzie pracy organizacji i porządku pracy. Pracodawca podał, że regularnie spóźniam się do pracy i moje spóźnienia są nieusprawiedliwione, a nadto nie wykonuję prawidłowo poleceń swojego przełożonego. Nie zgadzam się z zarzutami pracodawcy. Co mam zrobić, gdyż nie chcę, aby w moich aktach osobowych widniała informacja o ukaraniu, tym bardziej, że moje ukaranie jest niezasadne? Zgodnie z przepisami prawa pracy, jeżeli zastosowanie kary porządkowej, w tym wypadku kary upomnienia, nastąpiło z na-

18 16 ruszeniem przepisów prawa może Pan w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia pracodawcy o ukaraniu wnieść sprzeciw. Po upływie tego terminu pracownik traci prawo do złożenia sprzeciwu. Sprzeciw wnosi się do pracodawcy na piśmie. Powinien Pan w sprzeciwie wykazać, że wskazane w piśmie o ukaraniu powody i fakty nie miały miejsca. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca. Jeżeli pracodawca przyzna Panu rację i sprzeciw uwzględni, to karę uważa się za niebyłą, a pismo o ukaraniu usuwa się z akt osobowych pracownika. Jeżeli natomiast pracodawca nie uwzględni Pana argumentów i sprzeciw odrzuci, to będzie miał Pan prawo wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej kary upomnienia w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia pracodawcy o odrzuceniu sprzeciwu. Anna Kowalkiewicz, adwokat Kancelaria Adwokacka Anna Kowalkiewicz Anna Szczepaniak, adwokat Kancelaria Adwokacka Anna Szczepaniak Dostałem wezwanie od firmy windykacyjnej za nieopłacony abonament sprzed pięciu lat. Czy mam zapłacić? Co raz częściej zgłaszają się do nas osoby, które otrzymują przeróżne wezwania do zapłaty od firm windykacyjnych, w których żądania dotyczą długów sprzed wielu lat. Problem w tym, że często są to tak stare zaległości, że klienci nawet nie trzymają dokumentów potwierdzających ich uregulowanie. Wezwania zawierają różnego rodzaju klauzule, których sens sprowadza się do jednego: jeśli nie zapłacisz, to Twoje dane trafią do rejestrów dłużników a sprawy sądowe znacznie zwiększą zadłużenie. Dłużnicy nie zdają sobie sprawy, że często tego typu roszczenia są już przedawnione. Problem w tym, że przedawnienie działa przed sądem tylko wtedy, gdy podniesiony zostanie tak zwany zarzut przedawnienia. Gdy go nie zgłosimy w odpowiednim czasie, sąd zasądza przedawnioną wierzytelność. Nawet bez drogi sądowej, gdy przedawnioną wierzytelność zapłacimy, praktycznie nie ma już szans na jej odzyskanie. Wierzyciele obawiając się zarzutu przedawnienia po wytoczeniu powództwa, odstępują przedawnione wierzytelności firmom windykacyjnym. Te wykorzystując naiwności i niewiedzę osób, których rzekome długi nie zostały spłacone, doprowadzają do zapłaty. Czasami jest to zwykła groźba, a czasami sprytna propozycja umorzenia części zobowiązania w zamian za deklarację zapłaty. Prawdopodobnie wiele osób ulega presji firmy windykacyjnych, mimo że tak naprawdę nic im już nie grozi. Co zatem zrobić, by nie płacić za coś, za co płacić nie musimy? Należy pamiętać, że każda sprawa jest inna. Niektóre wierzytelności przedawniają się po 2 latach, ale są i takie które dopiero po 20. Zwykły termin przedawnienia wynosi 10 lat, ale przy świadczeniach okresowych, takich jak np. abonamenty, okres przedawnienia jest znacznie krótszy. W związku z tym, w każdym przypadku otrzymania wezwania do zapłaty od firmy windykacyjnej, warto pilnie skonsultować się z adwokatem lub radcą prawnym. Dopiero analiza każdego konkretnego przypadku pozwala na zweryfikowanie, czy dane wezwanie jest uzasadnione. Ponadto dowiemy się, co zrobić, gdy przyjdzie z sądu pozew, albo co gorsze, nakaz zapłaty który de facto jest wyrokiem. Wiele spraw z którymi przychodzą nasi klienci, można było załatwić znacznie wcześniej, gdyby nie zwlekali z wizytą. Albo już upłynęły terminy na zaskarżenie orzeczenia sądowego, albo podpisali jakieś ugody, z treści których wynika, że uznają swoje długi i zobowiązują się do ich zapłaty. W takich sytuacjach nie ma nawet możliwości unieważnienia tych działań, bo takie praktyki nie są zakazane, o ile nie są zwykłym oszustwem. Odpowiadając na pytanie klientki, musiałem zaprosić ją na kolejne spotkanie z kompletem dokumentów. Okazało się, że gdyby zapłaciła, i to w zasadzie niewysoką kwotę, uruchomiła by lawinę innych roszczeń ze strony firmy windykacyjnej. Na szczęści wystarczyło krótkie pismo: odmawiamy zapłaty z powodu przedawnienia. Listy od windykatorów przestały przychodzić. Czym różni się pomoc adwokata i radcy prawnego od pomocy tak zwanych firm odszkodowawczych? Od kilku lat pojawiły się na rynku usług prawniczych firmy zajmujące się pośrednictwem w dochodzeniu odszkodowań. Ich działalność początkowo budowana była na prostej reklamie zajmujemy się likwidacją szkód. Konkurencja na rynku doprowadziła do sytuacji w której co raz częściej ofiary wypadków czy innych zdarzeń z którymi wiążą się prawa do odszkodowania, zaledwie kilkadziesiąt minut po zdarzeniu otrzymują do podpisania dokumenty od pośrednika, który roztacza przed nimi wizję wysokich kwot i innych świadczeń od zakładów ubezpieczeniowych. Nie trzeba ponosić żadnych wydatków a firma zaspokaja się z prowizji od uzyskanej kwoty. Po co zatem adwokaci lub radcowie prawni? Otóż ofiary wypadków nie zdają sobie sprawy z tego, że mają do czynienia ze zwykłymi pośrednikami wykorzystującymi zasadę, zgodnie z którą w oczywistych przypadkach, ubezpieczyciel i tak wypłaci stosowne odszkodowanie według swego uznania. Bez żadnego nakładu pracy i środków pobrana zostanie prowizja od wypłaconego świadczenia. Zazwyczaj udział pośrednika sprowadza się do zebrania odpowiedniej dokumentacji i napisania wezwania do zapłaty. W chwili, gdy rozpoczyna się spór, firma i tak odsyła klienta do adwokata lub radcy prawnego, który dopiero rozpoczyna prawdziwą walkę o klienta w sądzie. Okazuje się wtedy, że i tak klient musi uiszczać koszty sądowe oraz opłacać honoraria adwokackie. Często firmy takie po zaspokojeniu swoich oczekiwań, wręcz odwodzą klientów od dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej. Istnieje bowiem pewien poziom opłacalności takiego klienta. Jeżeli firma pobrała już prowizję mieszczącą się w przyjętej wcześniej kalkulacji, utrzymywanie wieloletniej obsługi klienta staje się nieopłacalne. W kolejnych latach bowiem trwa spór przed sądem, a klient nie mając kontaktu ze swym pełnomocnikiem staje się niespokojny i uciążliwy. Wszyscy mamy świadomość, ze korzystanie z pośredników de facto podraża wartość usługi. Efekt jaki osiąga adwokat jest co najmniej porównywalny z tym, co robi pośrednik. Różnica jest taka, że klient ma kontakt z osobą odpowiedzialną za jego sprawy a nie z miłym ale niekompetentnym głosem w słuchawce w trakcie rozmowy z call center. Poza tym adwokat czy radca prawny wytłumaczy wszelkie związane ze sprawą zawiłości prawne i w ramach tego samego honorarium będzie reprezentował poszkodowanego przed sądem. Warto o tym pamiętać zanim podpisze się umowę z obcą, anonimową osobą, która nie wiadomo jak dowiedziała się o naszym wypadku zaledwie godzinę wcześniej. Bartosz Łuć, adwokat Adwokacka Spółka Partnerska Łuć Nachmann Nowakowski i Koksztys Czy istnieje sposób na zakwestionowanie podwyżki opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego? Tak. Przedsiębiorcy jak i osoby fizyczne coraz częściej zwracają się do Kancelarii z prośbą o pomoc prawną w zakresie zakwestionowania podwyżki opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego (dalej Opłata). W ostatnim czasie miasta i gminy masowo rozpoczęły aktualizację Opłaty, w wyniku czego jej wymiar wzrósł o kilkaset, a nawet kilka tysięcy procent. Użytkownik wieczysty ma jednak instrumenty prawne pozwalające zakwestionować wysokość podwyżki Opłaty. Przede wszystkim użytkownik powinien w terminie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia Opłaty, złożyć do samorządowego kolegium odwoławczego (SKO), wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Do wniosku warto załączyć kontroperat (sporządzony na zlecenie użytkownika wieczystego), z którego będzie wynikała inna wycena nieruchomości niż dokonana przez gminę im niższa wartość nieruchomości zostanie przyjęta, tym niższa Opłata. Po złożeniu wniosku sprawa rozstrzygana jest przez SKO. Od orzeczenia SKO obu stronom przysługuje sprzeciw i rozpatrzenie sprawy przez sąd powszechny. Sprzeciw należy złożyć w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia SKO.

19 Jak wynika z powyższego użytkownicy nie są bezradni, a praktyka pokazuje, że mają realne szanse zakwestionowania wysokości podwyżki. Warto zlecić przygotowanie wniosku do SKO profesjonaliście (np. kancelarii prawnej), gdyż wniosek ten w przyszłości zastępuje pozew. Ponadto skuteczne zakwestionowanie operatu szacunkowego gminy, na podstawie którego ustalono wysokość podwyżki może przekonać gminę do zawarcia ugody, już na etapie postępowania przed SKO. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż do czasu uprawomocnienia się orzeczenia, użytkownik uiszcza opłatę w dotychczasowej wysokości. Krzysztof Kozik, radca prawny Kancelaria CSW Więckowska i Partnerzy Radcy Prawni PRAWNICZY FELIETON OKAZJONALNY Czy prawnicy opanują świat? Tak postawione pytanie w dzisiejszych czasach jest już spóźnione. Niestety, najnowsze badania naukowe dowodzą, że liczba prawników na świecie zbliża się już do połowy ludności naszego globu. Niestety, nie znamy przyjętych kryteriów jakie wzięto pod uwagę w trakcie badań. Gdyby zastosować kryteria polskie, prawdopodobnie liczba prawników na świecie zbliżona by była do liczby całej ludności świata. Wszyscy bowiem wiemy, że każdy Polak zna się na prawie podobnie jak zna się na medycynie, kuchni (w tym w szczególności kuchni włoskiej i chińskiej), budownictwie, sporcie, turystyce itd. a zatem każdy Polak może zostać uznany za prawnika. Doświadczamy tego w codziennej pracy zawodowej. Klienci którzy niekiedy trafiają do naszej kancelarii to znakomici prawnicy, którzy przed podpisaniem umowy nie widzieli potrzeby skonsultowania jej treści z innymi prawnikami, którzy w zasadzie nie wiadomo za co biorą pieniądze. Doświadczamy tego również w trakcie wysłuchiwania wystąpień polityków, niezależnie jakiej opcji, którzy uważają, że papier na którym drukowane są ustawy przyjmie wszystko niezależnie od tego, czy ma to jakikolwiek sens i logikę, pod warunkiem, że wskażą iż jest to obowiązujące prawo. Świetnymi polskimi prawnikami są powszechnie znani i szanowani przedstawiciele władz polskiego sportu, w szczególności działacze piłkarscy. Od wielu lat pokazują wszystkim, że prawo w naszym kraju nie działa, a jeżeli działa, to wyłącznie na ich rzecz. Nie chciał bym mnożyć przykładów, gdyż każdy z czytelników ma w rodzinie co najmniej kilka osób znających się na prawie, w szczególności ukochanych teściów którzy uwielbiają głosić swoje poglądy prawnicze w trakcie niedzielnego obiadu. Reasumując stwierdzić należy, że kryteria polskie mogły by wykrzywić wynik badań. Nie zmienia to jednak faktu, że prawnicy na całym świecie uzależniają od siebie pozostała część rodzaju ludzkiego. Zwrócił mi na to niedawno uwagę kolega, który w wyniku splotu różnych okoliczności stał się klientem naszej kancelarii. Zjawił się z drobną sprawą pracowniczą. W trakcie udzielania porady dowiedział się, że sprawa może być znacznie poważniejsza, aniżeli się spodziewał. Po powrocie do pracy przeanalizował dokumentację pracowniczą pozostałych pracowników firmy i z przerażeniem odkrył, że problem może dotyczyć całej załogi. Nie zwlekając wsiadł w samochód i popędził z powrotem. Z przejęcia nie zauważył, że nie włączył świateł mijania a następnie przejechał skrzyżowanie na pomarańczowym świetle. Pech chciał, ze za skrzyżowaniem stali funkcjonariusze Policji. Na nic zdały się tłumaczenia, w szczególności teza, że na świetle pomarańczowym (żółte wpadające w czerwone) można przejechać przez skrzyżowanie. Unosząc się honorem odmówił przyjęcia mandatu, za co został nagrodzony dodatkowymi punktami za niemanie świateł. W ciągu zaledwie trzech godzin drobna sprawa pracownicza zmieniła się w aferę pracowniczą i proces o wykroczenie, których nie sposób załatwić bez prawnika. I to przez kogo? Przez prawników! Gdyby nie oni, nie było by całej sprawy! Sytuacja w której znalazł się klient w Polsce znacznie inaczej wyglądała by w najbardziej uzależnionym od prawników kraju czyli w Stanach Zjednoczonych. Prawdopodobnie pracownik naszego klienta dowiedział by się o swoich naruszonych prawach od prawnika, który spotkał by go w metrze i zapytał, czy nie ma problemów z szefem. Po krótkiej rozmowie wręczył by mu wizytówkę swojej kancelarii i poinstruował by go, co ma sprawdzić w swoich aktach osobowych. Pracownik po przejrzeniu akt, zadzwonił by do tegoż prawnika. Ten skontaktował by się z prawnikiem szefa i umówił na spotkanie. W spotkaniu uczestniczyli by prawnicy związku zawodowego w którym pracownik jeszcze nie był zrzeszony, ale którzy złożyli mu propozycję reprezentowania jego interesów o ile okażą się naruszone. Po spotkaniu prawnicy pracownika oraz związków zawodowych zainicjowali by spotkanie reszty załogi zaś prawnik pracodawcy zalecił by mu powiadomienie organizacji pracodawców do której należy o zaistniałym problemie. Na spotkaniu załogi zjawili by się inni prawnicy reprezentujący interesy poszczególnych pracowników. Byli by również przysłani niezależni prawnicy organizacji pracodawców. Ostatecznie, w obliczu narastającego napięcia społecznego, konieczne by było zwołanie spotkania prawników dotychczas uczestniczących w spotkania w celu ustalenia, co w zasadzie doprowadziło do zamieszania. Aby sprawę załatwić polubownie ustalono by, że pracodawca wypłaci każdemu pracownikowi określoną kwotę pieniędzy, zaś z kwoty tej 50% przypadnie prawnikom pracowników. Niestety, prawnicy pracodawcy zainkasowali by drugi raz tyle nie mówiąc już o dobrowolnej darowiźnie na rzecz organizacji związkowych w celu załagodzenia kryzysu i pokrycia honorariów prawniczych. W konsekwencji koszty jakie pochłonęły honoraria prawników przeniosły by wielokrotnie wartość ewentualnego załagodzenia drobnej sprawy z pominięciem prawników. Oczywiście moje wywody to zwykła prawnicza manipulacja. Ale czy nie mają Państwo wrażenia, że tkwi w tym odrobina prawdy? Bartosz Łuć, adwokat Prezes Zarządu Stowarzyszenia Prawników Iuris Link Adwokacka Spółka Partnerska Łuć Nachmann Nowakowski i Koksztys 17

20 Wynagrodzenie adwokackie bez tajemnic Niektóre media, część klientów, a także politycy znaczącej partii politycznej stawiają tezę, że wynagrodzenia adwokackie są w Polsce zbyt wysokie. Twierdzenia takie najłatwiej skwitować tym, że honoraria adwokackie, tak jak w przypadku każdych usług zależą od umowy z klientem i podlegają prawom rynku. Zauważalny jest jednak problem wymagający zwrócenia uwagi na kilka aspektów, które zwykle są w dyskusjach na ten temat pomijane. Przede wszystkim zanim adwokat określi swoje wynagrodzenie musi pamiętać, że jego wysokość zależy od wysokości ponoszonych kosztów związanych z prowadzeniem kancelarii. Koszty to m.in. czynsz za najem lokalu wynoszący średnio miesięcznie od do złotych, koszty związane z prowadzeniem biura, w tym wynagrodzenie sekretarek i aplikantów, telefony, energia elektryczna, materiały biurowe, prawnicze programy komputerowe, a także około zł świadczeń na rzecz ZUS. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że koszty tego rodzaju wynoszą w zależności od wielkości kancelarii od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Adwokaci, tak jak to jest przy prowadzeniu innych przedsiębiorstw, starają się odnieść wysokość kosztów procentowo do przeciętnych miesięcznych przychodów. Na podstawie swoich doświadczeń uważam, że przeciętne koszty prowadzenia kancelarii wynoszą od 50 do 70 % wszystkich wpłacanych przez klientów kwot. Dalej trzeba pamiętać o podatkach. Wysokość VAT wynosi 23 %, a podatku dochodowego liniowego 19%. Przeprowadźmy więc kalkulację. Jeśli za prowadzoną sprawę klient wpłaca złotych to każdy się zgodzi, że jest to kwota wysoka, zbliżona jest bowiem do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Odliczmy zatem VAT w wysokości 23% tej sumy, a pozostanie nam złote. Dalej trzeba odliczyć koszty prowadzenia kancelarii 60%, co powoduje, że zostanie nam kwota 813 zł, a po odliczeniu podatku dochodowego 427 zł. W ramach takiego wynagrodzenia netto adwokat zwykle spotyka się wielokrotnie z klientami, sporządza pisma procesowe, przegląda literaturę i orzecznictwo sądów, bierze udział w kilku rozprawach sądowych, a przede wszystkim przygotowuje i analizuje sposób prowadzenia sprawy. Gdyby przyjąć, że wszystkie te czynności pochłoną 25 godzin, to średnie wynagrodzenie adwokackie za godzinę pracy netto wyniesie 17 zł. Mamy więc wyobrażenie, jak wyglądają realia wynagrodzeń adwokackich. Zdarzają się oczywiście sprawy, które przynoszą wyższe dochody. Bywają też takie, że adwokat z różnych przyczyn nie zarabia nic. Warto wiedzieć, że w innych krajach Unii Europejskiej zasadą jest odpłatność na rzecz adwokata za godzinę poświęconej pracy. Stawki wynoszą tutaj od 100 do 400 euro. Jeśliby przyjąć tę stawkę bliżej dolnej granicy tj. 200 euro, to przy 25 godzinach pracy wynagrodzenie wynosiłoby aż euro. Przy uwzględnieniu różnic w zarobkach w Polsce i innych krajach, suma ta jest zdecydowanie wyższa. Pamiętajmy też, że jak w całej gospodarce rynkowej cena towaru zależy od jego jakości. Jeżeli więc klient oczekuje najwyższej staranności i profesjonalizmu adwokata to musi się liczyć z tym, że podwyższy to koszty honorarium. Jeśli ktoś chce kupić Mercedesa zamiast Daewoo, to musi zapłacić więcej, bo wyprodukowanie Mercedesa po prostu więcej kosztuje. Czas więc przestać prowadzić dyskusje o niebotycznych zarobkach adwokatów. Jest to zwykła nieprawda. Jerzy Szczepaniak, adwokat Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia prawników IURIS LINK Kancelaria Adwokacka Jerzy Szczepaniak 18 TEMIDA NA WESOŁO Fragment z protokołu rozprawy przed sądem polubownym: Na pytanie superarbitra Anny Biel dlaczego w umowie wpisano dostawę ogórków szklarniowych z zaznaczeniem spod osła, a nie wskazano tego odnośnie rzodkiewki, Pan wyjaśnił, że dokładnie nie pamięta ale najprawdopodobniej, ogórki w tym okresie były dostępne wyłącznie spod osła. Oczywiście do protokołu zostało podyktowane spod osłon Kancelaria Radców Prawnych Biel Judek Poczobut-Odlanicki sp.p. Na sali sądowej prawnik zwraca się do świadka: - Jak na pana pochodzenie społeczne, odznacza się pan wielką inteligencją... Na to świadek: - Gdybym nie zeznawał pod przysięgą z pewnością odwzajemniłbym komplement. Włamywacz skarży się koledze: - Ale miałem pecha. Wczoraj włamałem się do domu prawnika, a on mnie nakrył. Powiedział, żebym zmykał i więcej się nie pokazywał. - No to jednak miałeś szczęście! - Szczęście? Policzył sobie 300 zł za poradę! Adwokat wygrał dla biznesmena bardzo trudny proces. Chcąc być oryginalnym wysłał mu SMS: Prawda jednak zwyciężyła! Biznesmen natychmiast odpowiedział: To straszne! Proszę wnieść apelację! W sprawie rozwodowej Sąd zwraca się do pozwanego: - Powódka zadała już tyle trudnych i kłopotliwych pytań. Czy pozwanego nie wyczerpało za bardzo to przesłuchanie? - Ależ skąd Wysoki Sądzie! Mam wprawę po piętnastu latach małżeństwa W sądzie: - Jest pan oskarżony o to, że uderzył pan pokrzywdzonego dwa razy w twarz. Czy chce pan coś dodać? - Nie Wysoki Sądzie. Myślę, że mu to wystarczy. Oskarżony nie przyznaje się do winy i składa na sali sądowej nieprawdziwe, zawiłe wyjaśnienia. W końcu sędzia nie wytrzymuje: - Oskarżony pewnie uważa, że jesteśmy głupcami!? - Z uwagi na głęboki szacunek dla wysokiego sądu nie ośmielam się zaprzeczać.