MoP PRAWO SPÓŁEK W ORZECZNICTWIE SĄDU NAJWYŻSZEGO ( ) Od redaktorów. MoP MONITOR PRAWNICZY DWUTYGODNIK PRAWA POLSKIEGO

Transkrypt

1 W ORZECZNICTWIE SĄDU NAJWYŻSZEGO ( ) NR 1/2014 MoP DODATEK pod red. dr. Radosława L. Kwaśnickiego i Piotra Letolca BEZPŁATNY DODATEK DO MONITORA PRAWNICZEGO Od redaktorów Kancelaria prawnicza RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy we współpracy z Redakcją Monitora Prawniczego ma zaszczyt już po raz czwarty zaprezentować Państwu przegląd wybranych orzeczeń Sądu Najwyższego z zakresu prawa spółek handlowych tym razem z lat wraz z ich omówieniem. Także w tej edycji staraliśmy się by przedstawione na kolejnych stronach orzeczenia miały jak największą wartość praktyczną, zwłaszcza dla osób zajmujących się na co dzień problematyką prawa spółek. Znajomość dokonań jurysprudencji w tym zakresie bywa bowiem bardzo pomocna, szczególnie gdy prawo stanowione ( pisane, skodyfikowane, tzw. law in books) nie pozwala na jednoznaczne rozwiązanie konkretnego problemu prawnego. Wówczas z pomocą przychodzi orzecznictwo sądowe, w szczególności zaś orzecznictwo Sądu Najwyższego, którego próbę przedstawienia i omówienia podjęliśmy wraz z Autorami na dalszych łamach. Redaktorzy uwzględniając autonomię Autorów zaznaczają, że treść poszczególnych opracowań odzwierciedla wyłącznie poglądy ich Twórców. r. pr. dr Radosław L. Kwaśnicki apl. adw. Piotr Letolc Redaktor Dodatku Redaktor Dodatku MoP MONITOR PRAWNICZY DWUTYGODNIK PRAWA POLSKIEGO DODATEK do MoP 1/2014 1

2 Spis treści SPIS TREŚCI Uchwała SN z r., II CZP 13/13, Legalis dr Radosław L. Kwaśnicki, Piotr Frelak, Konstytutywny charakter wyroku sądu stwierdzającego nieważność sprzecznej z ustawą uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej / Zasady zaskarżania uchwał zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej... 5 Uchwała SN z r., III CZP 39/13, Legalis dr Radosław L. Kwaśnicki, Dariusz Kulgawczuk, Wybór członków rady w drodze głosowania oddzielnymi grupami... 8 Wyrok SN z r., II UK 144/12, Krzysztof Wróbel, Piotr Letolc, Moment uzyskania statusu komandytariusza... 9 Postanowienie SN z r., II CSK 349/12, Legalis Damian Dworek, Akcje/udziały w majątku wspólnym małżonków Wyrok SN z r., II CSK 636/11, Legalis Agnieszka Nalazek, Agnieszka Mikołajska, Zasady prowadzenia księgi akcyjnej Uchwała SN z r., III CZP 84/12, Dariusz Kulgawczuk, Uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników naruszającej zasady współżycia społecznego Wyrok SN z r., I CSK 499/12, Legalis Aneta Pankowska, Anna Paszek, Publikacja orzeczenia jako forma zadośćuczynienia konkurentowi pokrzywdzonemu czynami nieuczciwej konkurencji Wyrok SN z r., II CSK 302/12, Joanna Czekaj, dr Daniel Krajewski, Umowy pożyczek udzielane w spółkach z o.o Wyrok SN z r., II CSK 300/12, Legalis Krzysztof Brysiewicz, Damian Staszewski, Podjęcie uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad Wyrok SN z r., V CSK 258/11, Biul. SN Nr 7/2012, s. 12 Krzysztof Rąpała, Marcin Jasiński, Zasady oznaczania remitenta weksla własnego Wyrok SN z r., IV CSK 567/11, Biul. SN Nr 7/2012, s. 13 Marcin Kolasiński, Wniosek wspólnika do sądu o zobowiązanie do udostępnienia dokumentów i informacji Wyrok SN z r., II CSK 217/11, Biul. SN Nr 9/2012 Mariusz Pniewski, Klaudia Babska, Reprezentacja spółki z o.o. w umowie z członkiem zarządu Wyrok SN z r., V CSK 238/11, Marek P. Wędrychowski, Oświadczenie o rezygnacji z funkcji członka rady nadzorczej Wyrok SN z r., II CSK 390/11, Legalis Piotr Frelak, Karol Szymański, Możliwość dochodzenia roszczeń z art. 299 KSH przez cesjonariusza Wyrok SN z r., V CSK 439/11, Legalis Łukasz Sieczka, Mariusz Pniewski, Podstawy do stwierdzenia nieważności / uchylenia uchwał w przedmiocie nieudzielenia absolutorium członkom zarządu spółki z o.o Uchwała SN z r., III PZP 3/12, Biul. SN Nr 5/201, s. 21 Paulina Kozarzewska, Magdalena Wawrzonek, Rozwiązanie umowy o pracę z członkiem zarządu spółki z naruszeniem prawa Wyrok SN z r., I CSK 407/12, Legalis Natalia Tracichleb, Jan Sakławski, Sprzeczność uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej z dobrymi obyczajami Wyrok SN z r., III CSK 232/11, Legalis Anna Lewińska, Piotr Letolc, Forma dokonania zawiadomienia o nabyciu udziałów DODATEK do MoP 1/2014

3 Radosław L. Kwaśnicki doktor nauk prawnych, radca prawny, Partner Zarządzający w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Marek Wędrychowski radca praw- ny, współpracownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Krzysztof Wróbel LL. M. Europej- ski Uniwersytet Viadrina (Frankfurt nad Odrą), radca prawny, Partner w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Piotr Frelak aplikant radcowski w Kan- celarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Damian Dworek radca prawny, Part- ner w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Piotr Letolc aplikant adwokacki w Kan- celarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Dariusz Kulgawczuk LL. M. Universität des Saarlandes, radca prawny, współpracownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Joanna Czekaj aplikantka adwoka- cka w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Marcin Kolasiński adwokat, współpra- cownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Mariusz Pniewski aplikant radcow- ski w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Krzysztof Rąpała radca prawny, współ- pracownik Kancelarii RKKW KWAŚNI- CKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Krzysztof Brysiewicz radca praw- ny, współpracownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Agnieszka Nalazek aplikantka radcow- ska w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Damian Staszewki prawnik w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( DODATEK do MoP 1/2014 3

4 Karol Szymański inwestor giełdowy, członek Rad Nadzorczych spółek publicznych, współpracuje z Kancelarią RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Magdalena Wawrzonek radca praw- ny, współpracownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Aneta Pankowska radca prawny, współ- pracownik Kancelarii RKKW KWAŚNI- CKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Anna Lewińska aplikantka adwoka- cka w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Łukasz Sieczka radca prawny, współpra- cownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Marcin Jasiński radca prawny, współpra- cownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Natalia Tracichleb aplikantka adwoka- cka w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Anna Paszek adwokat współpracownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓ- BEL & Partnerzy ( Daniel Krajewski doktor nauk praw- nych, współpracownik Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Klaudia Babska aplikantka radcowska Jan Sakławski aplikant radcowski w Kan- celarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( Paulina Kozarzewska radca prawny Agnieszka Mikołajska aplikantka adwo- kacka w Kancelarii RKKW KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy ( 4 DODATEK do MoP 1/2014

5 1. Uchwała Konstytutywny charakter wyroku stwierdzającego nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej/zasady zaskarżania uchwał zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej dr Radosław L. Kwaśnicki Piotr Frelak Wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej z ustawą uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej ma charakter konstytutywny. 2. Uchwały zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz uchwały zarządu i rady nadzorczej spółki akcyjnej podlegają zaskarżeniu w drodze powództwa o ustalenie (art. 189 KPC w zw. z art. 58 KC). SN(7) z r., III CZP 13/13, Legalis Komentarz W momencie oddawania niniejszego opracowania do druku (tj. w dniu r.) nie jest jeszcze znane uzasadnienie komentowanej uchwały i z tego względu dalsze uwagi mają jedynie charakter wstępny. Z uwagi jednak na istotne znaczenie dla obrotu prawnego rozstrzygnięcia w niej zawartego, warto już obecnie zwrócić uwagę na jej skutki. Glosowana uchwała została wydana na podstawie art. 61 ustawy z r. o Sądzie Najwyższym 1 w oparciu o wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Miała ona w związku z tym charakter abstrakcyjny, niezależny od konkretnego stanu 1 T. jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz PRAWO SPÓŁEK faktycznego. Dzięki temu możliwe było rozstrzygnięcie w niej dwóch kwestii prawnych, które są ze sobą dość luźno powiązane. Każda z nich ma jednak istotne znaczenie i jest żywo dyskutowana w piśmiennictwie prawniczym. W ramach omawiania powyższej uchwały również zostanie zachowany podział na dwa rozstrzygane w niej zagadnienia. 1. Konstytutywny charakter wyroku stwierdzającego nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej Pierwsze pytanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dotyczyło charakteru nieważności uchwał zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia. Spór powstały na tle powyższej kwestii można sprowadzić do dwóch podstawowych stanowisk. Zwolennicy pierwszego z nich uznają, że sprzeczność uchwały z ustawą prowadzi do jej nieważności bezwzględnej, która powstaje z mocy prawa od momentu podjęcia uchwały. W ramach drugiego stanowiska wskazuje się na względny charakter nieważności uchwał zgromadzeń spółek. Względność ta polega na tym, że pomimo sprzeczności z ustawą uchwały są ważne i skuteczne, aż do chwili uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego ich nieważność. Jeżeli taki wyrok nie zostanie wydany, wówczas jedyną drogą ograniczenia skutków prawnych, jakie mogą wywołać sprzeczne z prawem uchwały, jest podniesienie zarzutu ich nieważności. W komentowanej uchwale SN w sposób jednoznaczny opowiedział się za drugim z przedstawionych stanowisk. Przed rozpoczęciem rozważań dotyczących rozstrzygnięcia SN należy wskazać, że jest ono źródłem poważnych kontrowersji przede wszystkim w doktrynie. W orzecznictwie było ono zaś rozstrzygane prawie jednolicie, o czym świadczy również treść wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w sprawie. Sam brak zmiany dominującego stanowiska SN nie umniejsza jednak praktycznego znaczenia podjętej uchwały. Przejawia się ono bowiem w jednoznacznym ustaleniu stanowiska judykatury w wywołującej bardzo poważne rozbieżności orzecznicze materii zaskarżania uchwał zgromadzeń spółek. Ponadto, może mieć ono znaczenie jako impuls dla doktryny oraz praktyki obrotu do poszukiwania rozwiązań zmierzających do ograniczenia skutków sprzecznych z ustawą uchwał na innej drodze niż powoływanie się na ich bezwzględną nieważność. Zagadnienie prawne stanowiące podstawę głosowanej uchwały było już analizowane na różne sposoby i przedstawiano w ramach niego bardzo liczne argumenty. Zarówno zwolennicy nieważności względnej uchwał, jak również nieważności uchwał ex lege, powołują się na wykładnię literalną, funkcjonalną i systemową przepisów KSH. Jednoznaczne rozstrzygnięcie rozważanej kwestii wyłącznie w oparciu o te przepisy zawsze wiąże się więc z możliwością przedstawienia niemal równie przekonywującej argumentacji przeciwnej. W związku z tym, że, jak zaznaczono powyżej, nie jest jeszcze znane uzasadnienie analizowanej uchwały, brak jest podstaw do szerszego komentarza dotyczącego trafności przyjętej przez SN wykładni. Dlatego jako punkt wyjścia do rozważań nad charakterem nieważności uchwał zgromadzeń spółek warto wskazać raczej na zagadnienie skutków uchwał sprzecznych z ustawą oraz możliwości ich ograniczenia. To właśnie bowiem zakres skutków wywoływanych przez uchwały sprzeczne z ustawą stanowi praktyczną różnicę pomiędzy stanowiskiem zakładającym nieważność uchwał DODATEK do MoP 1/2014 5

6 od momentu ich podjęcia, a nieważnością uchwał stwierdzaną konstytutywnie przez sąd. Zwolennicy nieważności bezwzględnej uchwał powołują się na to, że jej brak prowadzi do sytuacji, w której ważne i skuteczne są uchwały nawet rażąco sprzeczne z prawem. S. Sołtysiński 2 wskazuje jako przykład uchwały przewidujące wypłatę wszystkich wolnych środków na rzecz akcjonariuszy, pomimo że bilans spółki nie wskazuje zysku, albo nakazującą zarządowi spółki z o.o. przystąpienie do kartelu albo wojny cenowej z konkurentem. Do powyższych przykładów można dodać również takie uchwały, które zostają podjęte przy ewidentnym naruszeniu procedury zwoływania zgromadzeń. Przykładem takiej sytuacji jest uchwała podjęta na zgromadzeniu, w którym umożliwiono udział jedynie wybranym wspólnikom/akcjonariuszom. W każdym z tych przypadków wywoływanie w obrocie prawnym skutków przez takie uchwały może stanowić swoistą zachętę do nadużyć. Skoro bowiem uchwały zgodne z ustawą i z nią sprzeczne będą wywoływały te same skutki w obrocie prawnym, to respektowanie przepisów KSH przy ich podejmowaniu będzie traciło na znaczeniu. Wspólnicy/akcjonariusze podejmujący uchwały nawet sprzeczne z ustawą będą bowiem premiowani za swoje działanie tym, że wywoła ono pożądane przez nich skutki. Wspólnicy/akcjonariusze niepodejmujący uchwał będą zaś zmuszeni do ich zaskarżania i oczekiwania na korzystny dla siebie wyrok sądu. Prawomocny wyrok stwierdzający nieważność uchwał jest zaś zwykle rezultatem długotrwałego, a czasami również kosztownego procesu, a w czasie jego prowadzenia niektóre skutki uchwał unieważnionych przez sąd stają się w praktyce nieodwracalne. Pomimo świadomości takich skutków, SN podjął uchwałę, która dopuszcza ich wystąpienie. Należy jednak podkreślić, że nie musi ona oznaczać zgody na nadużywanie instytucji uchwał zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia. Sąd Najwyższy w dotychczasowym orzecznictwie stosował bowiem kilka podstaw do ograniczania wywoływania skutków przez oczywiście wadliwe uchwały 3. Wśród nich należy wskazać np. na możliwość ustalenia nieistnienia uchwał. Jej stosowanie w praktyce może, co prawda, umożliwiać wydawanie w konkretnych stanach faktycznych orzeczeń zapewniających realizację zasad słuszności. Jednocześnie jednak prowadzi ono do kwestionowania uchwał za pomocą powództwa o ustalenie, którego zastosowanie w stosunku do uchwał ustawodawca wyraźnie chciał, jak się wydaje, w przepisach KSH wyłączyć. Odrzucenie kwestionowania uchwał za pomocą powództwa o ustalenie i jednocześnie uznanie, że uchwały sprzeczne z prawem wywołują skutki, aż do czasu prawomocnego stwierdzenia ich nieważności, eliminują właściwie materialnoprawną podstawę do ograniczania skutków sprzecznych z prawem uchwał. Należy jednak podkreślić, że nie uniemożliwiają one ich ograniczenia z pomocą środków procesowych. Warto bowiem zauważyć, że podmiot wnoszący pozew przeciwko sprzecznym z prawem uchwałom może żądać udzielenia zabezpieczenia powództwa poprzez wstrzymanie ich wykonalności do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy. Taka forma zabezpieczenia ogranicza możliwość realizacji skutków uchwał jeszcze przed stwierdzeniem ich nieważności i przez to należycie chroni interesy podmiotów, które mogą być pokrzywdzone wykonaniem uchwały. Jednocześnie przyjęte przez SN stanowisko ma uzasadnienie w ochronie stosunku spółki i pewności dotyczącej składu jej organów oraz podejmowanych przez nią czynności. Jeżeli bowiem każda uchwała wywołuje skutki niezależnie od jej wadliwości, to osoby, które są nią związane, nie są narażone na konieczność samodzielnej oceny tego, czy konkretna uchwała jest zgodna z prawem i podlega wykonaniu. Taka sytuacja zachodziłaby zaś w przypadku przyjęcia nieważności bezwzględnej uchwał. Uznanie bowiem uchwał sprzecznych z ustawą za nieważne z mocy prawa od momentu ich podjęcia prowadzi do tego, że zarząd nie jest nimi związany i nie może ich wykonywać. Do momentu wydania przez sąd prawomocnego wyroku dotyczącego zaskarżonych uchwał zarząd byłby więc zawsze zdany na samodzielną ocenę wadliwości uchwał i ryzyko ponoszenia z tego tytułu ewentualnej odpowiedzialności. W ramach przeciwnego stanowiska, wywoływanie skutków przez uchwały sprzeczne z ustawą może zapewniać spółce określone korzyści. Przykładem może być w tym kontekście ciągłość jej organów, gdyby wadliwość dotyczyła uchwały o powołaniu zarządu, który miał zastąpić członków zarządu, których mandaty wygasały z mocy prawa (np. z powodu upływu kadencji). Podobnie skuteczność wadliwych uchwał może mieć istotne znaczenie dla osób trzecich, które nie posiadają informacji o podstawach ich nieważności i przez to działają w zaufaniu do ich treści. Wszystkie te argumenty wskazują na to, że stanowisko przyjęte przez SN w pewnym sensie upraszcza ocenę skutków uchwał i pewność co do stosunków prawnych, które kreują. Jednocześnie nie ogranicza ono możliwości kwestionowania tych skutków i ich ograniczania jeszcze przed wydaniem przez sąd prawomocnego wyroku stwierdzającego nieważność uchwał. Ograniczenie tych skutków jest jednak zależne od aktywności podmiotu kwestionującego uchwały, jego należytej staranności w zapewnieniu sobie legitymacji do jej zaskarżenia, wniesienia w terminie powództwa oraz wniosku o zabezpieczenie. Powyższe wymagania nie mogą zaś być uważane za wygórowane. Dlatego podsumowując dotychczasowe rozważania można, choć nie bez wielu zastrzeżeń 4, zrozumieć stanowisko SN dotyczące charakteru nieważności uchwał zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia. 2. Zasady zaskarżania uchwał zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej W głosowanej uchwale SN oprócz omówionego powyżej zagadnienia pochylił się również nad kwestią dopuszczalności oraz podstawy prawnej zaskarżania uchwał innych organów spółek kapitałowych niż zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie. W tym przypadku rozstrzygane zagadnienie budziło spory zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie. Ich powodem był przede wszystkim brak regulacji prawnej, która wprost odnosiłaby się do tego zagadnienia. Z tego względu wyklarowały się trzy zasadnicze rozwiązania tłumaczące brak w KSH przepisów dotyczących zaskarżania uchwał zarządu oraz rady nadzorczej. Pierwsze z nich, najbardziej radykalne, opierało się na uznaniu, że pominięcie to było celowym zabiegiem ustawodaw 2 S. Sołtysiński, Nieważne i wzruszalne uchwały zgromadzeń spółek kapitałowych, PPH Nr 1/2006, s Por. np. wyrok SN z r., II CNP 82/08, Legalis. 4 Zob. R.L. Kwaśnicki, Galimatias z uchwałami w spółkach, Rzeczp. z , s. C5. 6 DODATEK do MoP 1/2014

7 cy 5. Miało ono na celu uniemożliwienie zaskarżania uchwał zarządu oraz rady nadzorczej, które mają charakter wykonawczy w przeciwieństwie do uchwał zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia. Innym sposobem wytłumaczenia braku regulacji w KSH dotyczącej zaskarżania uchwał zarządu i rady nadzorczej było powołanie się na istnienie luki prawnej, która podlega uzupełnieniu w drodze analogia legis 6. Taki sposób rozstrzygnięcia powyższego zagadnienia prowadził do uznania, że do zaskarżenia uchwał zarządu i rady nadzorczej w drodze analogii znajdują zastosowanie przepisy art lub KSH. Powyższy sposób wykładni umożliwiał ograniczenie zaskarżania uchwał wszystkich organów spółki do wąskiego kręgu podmiotów legitymowanych we względnie krótkich terminach. Pozwalał on również na uzasadnienie braku legitymacji odwołanego członka organu z powołaniem się na orzecznictwo dotyczące art. 250 i KSH. Dodatkowo zastosowanie analogii w tym przypadku prowadziło do jednakowej ochrony trwałości i pewności uchwał wszystkich organów spółek kapitałowych. W końcu umożliwiało ono konstruowanie powództw przeciwko uchwałom zarządu i rady nadzorczej z powołaniem się na ich niezgodność z umową spółki/statutem. Przeciwko temu stanowisku wskazywano argumentację opierającą się na trudności w praktycznym stosowaniu do powództw przeciwko uchwałom rady nadzorczej i zarządu przepisów o legitymacji do zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia. Podstawowym argumentem za odrzuceniem tego stanowiska było kwestionowanie istnienia luki prawnej w zakresie zaskarżania uchwał rady nadzorczej i zarządu. Zwolennicy trzeciego stanowiska dotyczącego zaskarżania uchwał zarządu i rady nadzorczej uznawali zaś, że pominięcie regulacji dotyczącej tego zagadnienia w KSH nie stanowi luki prawnej. Poprzez odesłanie, o którym mowa w art. 2 KSH kwestia ta jest bowiem w ich ocenie w sposób zupełny uregulowana w art i 2 KSH. Wiążącego ustalenia nieważności uchwał zarządu i rady nadzorczej można zaś dochodzić w ramach powództwa o ustalenie z art. 189 KPC. Powyższy pogląd jest najbardziej kompromisowy i jednocześnie bazuje na wykładni przepisów, których zastosowanie w przypadku uchwał zarządu i rady nadzorczej nie zostało wprost wyłączone przez ustawodawcę. Sąd Najwyższy po raz pierwszy przyjął powyższy pogląd dopiero w najnowszym orzecznictwie 7, zasadnie jednak został podzielony w glosowanej uchwale. Przepisy KSH przyznają zarządowi i radzie nadzorczej możliwość decydowania o kwestiach mających m.in. bezpośredni wpływ na zakres praw i obowiązków wspólników/akcjonariuszy. Wskazanie skutecznego środka zaskarżania tych uchwał jest więc istotne dla udzielenia pełnej ochrony prawnej wspólnikom/akcjonariuszom oraz 5 Tak SN w uchwale z r., III CZP 114/93, OSNCP Nr 4/1994, poz Por. wyrok SN z r., II CSK 419/08, Legalis. 7 Por. wyrok SN z r., II CSK 449/09, Legalis. członkom organów spółek kapitałowych. Wskazanie jako podstawy do zaskarżania uchwał rady nadzorczej i zarządu w art i 2 KC w zw. z art. 189 KPC ma zaś bezpośrednią podstawę w art. 2 KSH. W związku z tym wywodzenie w tym zakresie luki prawnej musiałoby pomijać otwarcie regulacji prawa spółek handlowych na stosowanie prawa cywilnego. Samo przesądzenie zastosowania do uchwał rady nadzorczej i zarządu art i 2 KC oraz art. 189 KPC nie określa jednak w sposób jednoznaczny podstaw oraz skutków wyroku uwzględniającego tego rodzaju powództwo. Wątpliwości może budzić przede wszystkim to, czy podstawą do ustalenia nieważności uchwał rady nadzorczej i zarządu może być ich niezgodność z umową spółki/statutem. Podobnie nie jest jasne, czy zaskarżalne będą wyłącznie uchwały wymienionych organów, które mają charakter sui generis czynności prawnych, czy roszczenie to nie będzie ograniczane przedmiotowo. W końcu istotne jest również określenie, jakie będą skutki wyroku ustalającego nieważność uchwał. Bezpośrednie stosowanie w tym przypadku przepisów KC mogłoby doprowadzić do wniosków, które nie będą należycie chronić stabilności stosunków prawnych w spółce. Dlatego dokładniejszego rozważania będzie wymagać możliwość zastosowania w tym przypadku art i 2 KC nie wprost, lecz odpowiednio, poprzez dostosowanie tej regulacji do właściwości stosunku prawnego spółki handlowej. Ewentualne wskazania SN w tym zakresie mogą jednak być komentowane dopiero po sporządzeniu uzasadnienia glosowanej uchwały. Wnioski dla praktyki W związku z brakiem uzasadnienia uchwały, wnioski wynikające z jej sentencji powinny być wyciągane w sposób ostrożny. Tak długo, jak podstawy rozumowania SN nie są znane, nie jest możliwe ostateczne wskazanie ich praktycznych konsekwencji. Wydaje się jednak, że samo przyjęcie przez SN, iż wyrok stwierdzający nieważność uchwał ma charakter konstytutywny, przesądza o konieczności działania w zaufaniu do treści uchwał i respektowaniu ich skutków, i to niezależnie od istnienia ewentualnych podstaw do uznania ich za sprzeczne z ustawą. Dla podmiotów, które są przeświadczone o niezgodności podjętych uchwał z prawem, stanowisko SN jest zaś wyraźnym sygnałem wskazującym na konieczność bezzwłocznego podjęcia działań w celu ograniczenia skutków prawnych wadliwych uchwał, w szczególności poprzez skorzystanie z instytucji zabezpieczenia powództwa i wstrzymanie wykonalności uchwał. W zakresie drugiego punktu uchwały należy stwierdzić, że samo uznanie przez SN zaskarżalności uchwał zarządu i rady nadzorczej nie przesądza o tym, jak szerokie będzie w praktyce zastosowanie tej instytucji. Nie jest bowiem wykluczone, że SN ograniczy jej zastosowanie przedmiotowo poprzez zaakcentowanie tego, że art. 58 KC dotyczy czynności prawnych, jak również podmiotowo poprzez podkreślenie konieczności wykazania przez podmiot skarżący uchwały wąsko pojętego interesu prawnego. DODATEK do MoP 1/2014 7

8 Akcjonariusz Uchwała PRAWO SPÓŁEK Wybór członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami dr Radosław L. Kwaśnicki Dariusz Kulgawczuk tworzący oddzielną grupę w celu wyboru jednego członka rady nadzorczej [w drodze głosowania oddzielnymi grupami R.L.K. i D.K.] nie uczestniczy w wyborze członków rady co do mandatów nieobsadzonych w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art i 6 KSH). SN z r., III CZP 39/13, niepubl. Stan faktyczny Spór w tej sprawie zaistniał na kanwie następującego stanu faktycznego. W spółce akcyjnej z Bielska-Białej akcjonariusz mniejszościowy dysponował udziałem ok. 33% w kapitale zakładowym. Akcjonariusz ten, chcąc mieć zapewnioną reprezentację w pięcioosobowej radzie nadzorczej, na walnym zgromadzeniu utworzył grupę i wybrał w drodze głosowania grupami swojego członka do tego organu. W związku z tym, że 20% udziału w kapitale zakładowym (i w głosach) akcjonariusz ten przeznaczył/wykorzystał na wybór członka rady nadzorczej w głosowaniu oddzielnymi grupami, chciał on pozostałe 13% wykorzystać w tzw. głosowaniu zwykłym (uzupełniającym), tj. w głosowaniu nad uchwałą walnego zgromadzenia o wyborze ostatniego członka rady nadzorczej. Przewodniczący walnego zgromadzenia spółki nie dopuścił go jednak do uczestnictwa w tym głosowaniu. W związku z powyższym, wspomniany akcjonariusz zaskarżył uchwałę walnego zgromadzenia o powołaniu ostatniego członka rady nadzorczej, jako w jego ocenie naruszającą art KSH (zasady przeprowadzania wyborów uzupełniających do rady nadzorczej po przeprowadzeniu wyboru grupami) w zw. z art KSH (dopuszczalność tzw. split votingu). Sąd Okręgowy uwzględnił zastrzeżenia akcjonariusza i orzekł nieważność przedmiotowej uchwały. W uzasadnieniu wskazał m.in., że akcjonariusz może głosować odmiennie z każdej z posiadanych akcji (art KSH). Od powyższego wyroku pozwana spółka wniosła apelację. Przy jej rozpoznaniu Sąd Apelacyjny uznał, że kwestia, czy po przeprowadzeniu wyboru grupami akcjonariusz może wykorzystać w tzw. głosowaniu zwykłym (uzupełniającym) te głosy, których nie wykorzystał podczas wyboru członka rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami, może budzić wątpliwości interpretacyjne. Dlatego też powyższe zagadnienie przedstawił do rozstrzygnięcia SN w drodze pytania prawnego. Komentarz Do dnia dzisiejszego, tj. do r., SN nie upublicznił jeszcze uzasadnienia powyższej uchwały. Jak się jednak wydaje, SN odwołał się wprost do treści art KSH zgodnie z którym: Mandaty w radzie nadzorczej nieobsadzone przez odpowiednią grupę akcjonariuszy, utworzoną zgodnie z 5, obsadza się w drodze głosowania, w którym uczestniczą wszyscy akcjonariusze, których głosy nie zostały oddane przy wyborze członków rady nadzorczej, wybieranych w drodze głosowania oddzielnymi grupami. Tym samym zgodnie z językowym brzmieniem powyższej regulacji akcjonariusze, którzy brali udział w wyborze członka rady nadzorczej w drodze głosowania grupami, nie mogą następnie wziąć udziału w tzw. głosowaniu zwykłym (uzupełniającym) przez walne zgromadzenie w celu obsadzenia pozostałych mandatów w radzie nadzorczej. Takie stanowisko może budzić wątpliwości, gdyż można mu zarzuć sprzeczność z wykładnią funkcjonalną oraz systemową art KSH. W szczególności, wprowadzenie art KSH (dopuszczalność tzw. split votingu, tj. odmiennego głosowania z poszczególnych akcji przez tego samego akcjonariusza) wydaje się być ważkim argumentem za tym, aby dopuścić dzielenie głosów między głosowanie oddzielnymi grupami a głosowanie w tzw. trybie zwykłym (uzupełniającym). Również w wymiarze praktycznym stanowisko SN należy uznać za co najmniej kontrowersyjne. Częstokroć będzie ono bowiem zmuszać akcjonariuszy do, niekiedy sztucznego, przenoszenia swoich pakietów akcji na inne osoby, tak aby po wykorzystaniu uprawnienia do wyboru grupami nie utracili oni prawa głosu w zakresie wpływu na kształt organu nadzoru z pozostałych im akcji. Takie transfery, z punktu widzenia celowościowego całkowicie zbędne ale w kontekście komentowanej uchwały uzasadnione, mogą być kosztowne (m.in. z powodów obciążeń podatkowych lub innych opłat związanych z obrotem akcjami), a niekiedy bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe (np. w przypadku winkulacji akcji). Wnioski dla praktyki Z uwagi na brak uzasadnienia nie sposób jeszcze jednoznacznie rozstrzygnąć, jaki skutek dla praktyki obrotu może mieć podjęcie komentowanej uchwały. Nie wydaje się jednak, że zmniejszy ona liczbę sporów prawnych, w tym sądowych, wokół niezwykle kontrowersyjnej w praktyce kwestii wyborów członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami. Tak samo bez względu na ostateczną treść uzasadnienia komentowanej uchwały nie można oczekiwać, że stanowisko SN zostanie powszechnie zaakceptowane w piśmiennictwie prawniczym, a także orzecznictwie sądów powszechnych. Nie można również wykluczyć, że ulegnie ono zmianie, co byłoby ze wszech miar uzasadnione. 8 DODATEK do MoP 1/2014

9 Komandytariusz Wyrok Moment uzyskania statusu komandytariusza Krzysztof Wróbel Piotr Letolc staje się wspólnikiem już od chwili przystąpienia do spółki komandytowej, natomiast odpowiada za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru i od dnia wpisania. Wpis do rejestru nie kreuje zatem statusu przystępującego do spółki wspólnika, ale go potwierdza i ujawnia wobec osób trzecich. SN z r., II UK 144/12, dostępny na: Stan faktyczny ABC spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa 1 została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w 2005 r., zaś X przystąpił do niej jako komandytariusz r., kiedy to nastąpiło podpisanie stosownego aktu notarialnego. Natomiast wpis X do rejestru przedsiębiorców KRS jako wspólnika tej spółki miał miejsce r. W 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił obowiązek podlegania przez X ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu uczestniczenia w ABC od r. do r. Spółka wniosła od tej decyzji odwołanie wskazując, że dopełniła obowiązku zgłoszenia komandytariusza do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w odpowiednim terminie (tj. niezwłocznie po wpisaniu go do rejestru przedsiębiorców KRS jako komandytariusza ABC) i nie naruszyła tym samym ustawy z r. o systemie ubezpieczeń społecznych 2. Sąd Okręgowy wyrokiem z r. oddalił odwołanie spółki, podzielając stanowisko ZUS przedstawione zarówno w samej zaskarżonej decyzji, jak i w odpowiedzi na odwołanie i uznał, że zainteresowany powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu od r., czyli od daty przystąpienia do spółki w charakterze komandytariu- 1 Dalej jako: ABC. 2 T. jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm. PRAWO SPÓŁEK sza. Zdaniem bowiem tego sądu, przystępujący do już istniejącej spółki komandytowej komandytariusz będzie objęty ubezpieczeniem społecznym od daty zawarcia stosownej umowy, w formie aktu notarialnego, która jest gwarantem ważności tej umowy. Nie jest natomiast istotna data rejestracji w rejestrze przedsiębiorców KRS zmian dotyczących spółki. Sąd Apelacyjny wyrokiem z r. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję ZUS z r. przyjmując, że X podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu bycia komandytariuszem ABC od r. do r. Wyrok ten został zaskarżony skargą kasacyjną przez ZUS. Uzasadnienie (wyciąg) Sąd Najwyższy skargę kasacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił. W rozstrzygnięciu zauważył, że przez umowę spółki komandytowej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Przyjęcie zaś na siebie tego zobowiązania następuje w dniu przystąpienia do spółki w umowie określa się wkład wnoszony przez nowego komandytariusza i jego wartość, co ma z kolei bezpośredni wpływ na jego udział w zyskach. Od tego zatem momentu komandytariusz uczestniczy w przedsięwzięciu gospodarczym, jakim jest prowadzenie przedsiębiorstwa w formie spółki komandytowej i staje się podmiotem praw i obowiązków w stosunkach wewnętrznych spółki. Wobec powyższego, zdaniem SN za trafny uznać należy pogląd, że komandytariusz staje się wspólnikiem już od chwili przystąpienia do spółki komandytowej, natomiast odpowiada za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru i od dnia wpisania. Wpis do rejestru nie kreuje zatem statusu przystępującego do spółki wspólnika, ale go potwierdza i ujawnia wobec osób trzecich. Sąd Najwyższy zauważył, że skoro działalność komandytariusza (wspólnika pasywnego) przejawia się w uczestnictwie w spółce komandytowej poprzez wniesienie wkładów i udział w zyskach spółki, to jej początek wiąże się z aktem przystąpienia do spółki, a nie wpisem do rejestru przedsiębiorców. To z uprzedniego nabycia statusu wspólnika wynika jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki, a nie odwrotnie. Kształtuje się ona zresztą różnorodnie. Przykładowo, wniesienie wkładu przez komandytariusza w wysokości równej sumie komandytowej zwalnia go od tej odpowiedzialności (art. 111 w zw. z art KSH). W takim zaś przypadku wpis do rejestru nie spełnia roli prawotwórczej. Zauważyć również należy, że odpowiedzialność komandytariusza obejmuje (po wpisaniu do rejestru) także zobowiązania spółki powstałe przed jego przystąpieniem do spółki, a więc przed podjęciem przez komandytariusza działalności. Także więc z tego punktu widzenia reguły wynikające z art. 114 KSH nie mogą przesądzać o dacie powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego. Komentarz Przepisy KSH dopuszczają możliwość przystąpienia nowego komandytariusza do już funkcjonującej spółki komandytowej. Stosownie jednak do art. 9 KSH, przystąpienie to wymaga zgody wszystkich podmiotów będących wspólnikami spółki w mo- DODATEK do MoP 1/2014 9

10 mencie podejmowania decyzji o przyjęciu nowego komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej 3. Zgody muszą zatem udzielić, co do zasady, zarówno wszyscy dotychczasowi komplementariusze, jak i wszyscy dotychczasowi komandytariusze. Z kolei art. 114 KSH wskazuje, że kto przystępuje do spółki komandytowej w charakterze komandytariusza, odpowiada za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru przedsiębiorców KRS. W doktrynie prawa prezentowane są dwa poglądy na temat sytuacji prawnej komandytariusza przystępującego do już istniejącej spółki komandytowej, tj. odnośnie tego, w którym momencie uzyskuje on status jej wspólnika czy następuje to z chwilą przystąpienia do spółki (zawarcia aktu notarialnego), czy też z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców KRS informacji o nim. Pogląd pierwszy, do którego przychylają się autorzy niniejszego opracowania, uzasadniany jest tym, że istotą art. 114 KSH jest rozszerzenie odpowiedzialności komandytariusza pod względem przedmiotowym, co polega na nałożeniu na komandytariusza odpowiedzialności również za zobowiązania spółki istniejące w dniu wpisania go do rejestru 4. Tylko w tym znaczeniu wpis komandytariusza do rejestru jest konstytutywny, niemniej staje się on wspólnikiem spółki już w chwili zmiany umowy spółki polegającej na włączeniu go w poczet wspólników 5. Nowy wspólnik zatem, który przystępuje do spółki komandytowej w charakterze komandytariusza, dopóki nie zostanie wpisa- 3 Choć zdaniem znacznej części doktryny wyłączenie to nie dotyczy przypadku przystąpienia do spółki osobowej nowego wspólnika, bowiem w tej sytuacji wymagana jest zawsze zgoda wszystkich wspólników zob. np. J.P. Naworski [w:] Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. T. I, pod red. R. Potrzeszcza, T. Siemiątkowskiego, Warszawa 2001, s. 299; P. Pinior [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. J.A. Strzępki, Warszawa 2012, s. 206; także J. Szwaja [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. T. I, Warszawa 2006, s Tak T. Szczurowski [w:] Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Komentarz do art. 114 KSH, pod red. Z. Jary, Legalis. 5 Zob. J. Szwaja [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Komentarz..., op. cit., s. 761; T. Szczurowski [w:] Komentarz..., op. cit.; A. Herbet, Spółka komandytowa. Komentarz, Lublin 2004, s. 141; M. Spyra [w:] J. Bieniak i in., Komentarz KSH. Komentarz do art. 114 KSH, Legalis; Podobnie J.P. Naworski [w:] op. cit., Warszawa 2001, s ny do rejestru nie ponosi odpowiedzialności za dotychczasowe zobowiązania spółki, jednak przymiot wspólnika przysługuje mu już od dnia przystąpienia do spółki. Drugi z wyżej wskazanych poglądów uzasadniany jest treścią art. 114 KSH. Zgodnie z tym poglądem, prawnokształtujący aspekt wpisu do rejestru przedsiębiorców odnoszony powinien być do odpowiedzialności komandytariusza wobec osób trzecich. Wpis komandytariusza do rejestru miałby mieć charakter konstytutywny dlatego, że od tej chwili odpowiedzialność tego wspólnika obejmuje zobowiązania spółki powstałe przed wpisem, jak również z tym momentem staje się on wspólnikiem spółki wobec osób trzecich 6. Wnioski dla praktyki Należy zgodzić się z zaprezentowanym w komentowanym wyroku poglądem SN, że komandytariusz staje się wspólnikiem spółki komandytowej już od chwili przystąpienia do niej, natomiast konstytutywny charakter ma jego wpis do rejestru, bowiem dopiero od tego momentu odpowiada on za zobowiązania spółki istniejące w dniu dokonania wpisu. Trzeba pamiętać, że stosunek przystępującego komandytariusza do osób trzecich nie jest jedynym wyznacznikiem jego statusu w spółce, bowiem niezwykle istotne są również jego prawa i obowiązki wynikające ze stosunków wewnętrznych spółki, a te powstają z momentem przystąpienia do spółki, w dniu zawarcia stosownego aktu notarialnego. Na marginesie zaś zauważyć trzeba, że stanowisko SN zaprezentowane w omawianym wyroku wyraźnie wpisuje się w powoli kształtującą się linię orzeczniczą SN w tym przedmiocie 7. 6 Zob. M. Litwińska-Werner, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2007, s. 369 czy też J.A. Strzępka [w:] Kodeks spółek..., op. cit., s Już bowiem w wyroku z r. (II UK 18/12, OSNAPiUS Nr 5 6/2013, poz. 60) SN uznał, że: Komandytariusz przystępujący do spółki komandytowej podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia przystąpienia do tej spółki, a nie z dniem wpisania do rejestru przedsiębiorców. Podobnie w wyroku z r. (II UK 75/12, Legalis) SN wskazał: Przystąpienie komandytariusza w formie aktu notarialnego do zarejestrowanej spółki komandytowej, która prowadzi pozarolniczą działalność, przesądza w dacie notarialnego przystąpienia do spółki nabycie statusu prawnego jej wspólnika (...). Reklama 18. wyd r., 732 str. Cena: 59 zł Wydawnictwo C.H.Beck dz.handlowy@beck.pl, ul. Matuszewska 14 bud. B Warszawa, tel , fax Teksty Ustaw Kodeks spółek handlowych 13. wyd r., 472 str. Cena: 34 zł 10 DODATEK do MoP 1/2014

11 Należące Postanowienie Udziały/akcje w majątku wspólnym małżonków Damian Dworek do majątku wspólnego udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, której wspólnikiem jest tylko jeden z byłych małżonków mogą być podzielone pomiędzy byłych małżonków, a więc także przypaść temu z współuprawnionych, który nie jest wspólnikiem, o ile w umowie spółki nie zawarto przewidzianego w art KSH zastrzeżenia ograniczającego lub wyłączającego wstąpienie do tej spółki współmałżonka wspólnika. SN z r., II CSK 349/12, Legalis Stan faktyczny W sprawie z wniosku M.S. 1 przy uczestnictwie P.S. 2 wszczętej przed Sądem Rejonowym Wnioskodawczyni wnosiła o podział majątku wspólnego. Wspólność majątkowa małżeńska ustała między stronami w dniu r. Sąd I instancji ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodziły oprócz środków finansowych zdeponowanych na koncie bankowym Uczestnika bądź Wnioskodawczyni 38 udziałów w T. Sp. z o.o. 3 o wartości 2180,25 zł oraz środki finansowe z tytułu dywidendy za 2001 r. Na mocy postanowienia sądu I instancji z r. został dokonany podział wymienionych składników w ten sposób, że Wnioskodawczyni zostały przyznane środki zdeponowane na jej koncie bankowym, tytułem zaś wyrównania udziału Sąd zasądził na jej rzecz spłatę od Uczestnika w kwocie ,46 zł. Sąd Rejonowy ustalił, że w 1999 r. Uczestnik wspólnie z J.G. zawarł umowę Spółki, w której dysponował on połową udziałów w kapitale zakładowym, których objęcie za kwotę 2000,00 zł sfinansowane zostało ze środków pochodzących z majątku wspólnego małżonków. W 2001 r. dokonano wypłaty dywidendy wspólnikom. W 2005 r. Uczestnik zbył swoje udziały na rzecz osoby trzeciej M.Z. Spółka w początkowym okresie swojej działalności nie prowadziła działalności na szeroką skalę i przynosiła wręcz straty. Wartość aktywów w Spółce na dzień usta- 1 Dalej jako: Wnioskodawczyni. nia wspólności majątkowej małżeńskiej wynosiła ,00 zł. W dalszych latach działalności Spółki jej wspólnicy podwyższali wysokość kapitału zakładowego. Zmieniał się także skład osobowy wspólników. Spółka zaczęła realizować większe projekty. Wartość przedsiębiorstwa według stanu na dzień r. wynosiła ,00 zł, natomiast wartość Spółki według stanu na luty 2010 r. i według cen z daty orzekania przez sąd I instancji wynosiła ,00 zł, wobec czego wartość 38 udziałów w Spółce kształtowała się na poziomie ,75 zł. Sąd I instancji w przedstawionym stanie faktycznym stwierdził, że udziały w Spółce nabyte przez Uczestnika weszły do majątku wspólnego małżonków. Ich wartość ustalono z pomocą biegłego, który ustalił wartość przedsiębiorstwa według cen z dnia sporządzania opinii i według stanu z dnia ustania wspólności majątkowej małżeńskiej na kwotę 4590,00 zł, co dawało wartość 38 udziałów na poziomie 2180,25 zł. Taka kwota, zdaniem sądu I instancji, była należna Wnioskodawczyni wobec faktu zbycia przez Uczestnika udziałów na rzecz osoby trzeciej i wobec braku możliwości fizycznego przyznania Wnioskodawczyni prawa własności tych udziałów. Wnioskodawczyni wniosła apelację od postanowienia Sądu Rejonowego. Domagała się rozliczenia dywidend i innych wypłat dokonywanych przez Spółkę w okresie od 2001 r. do chwili orzekania. Wnioskodawczyni domagała się również odniesienia ceny rynkowej udziałów do aktualnej wartości Spółki, a nie do wartości z momentu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i cen z momentu sporządzenia opinii biegłego, jak przyjął Sąd Rejonowy. W apelacji podniosła również żądanie orzeczenia bezskuteczności zbycia udziałów przez Uczestnika na rzecz M.Z. Sąd Okręgowy zmienił postanowienie Sądu Rejonowego jedynie w ten sposób, że na rzecz Wnioskodawczyni zasądził ustawowe odsetki od przysądzonego jej od Uczestnika wyrównania udziału za okres od dnia uprawomocnienia się postanowienia. W dalszym zakresie apelacja Wnioskodawczyni została oddalona, zaś Sąd Okręgowy podzielił rozwiązania przyjęte przez Sąd Rejonowy. W uzasadnieniu orzeczenia oddalającego apelację sąd II instancji stwierdził, że podążając za uchwałą SN z r. 4 ustalenie wartości nakładu z majątku wspólnego małżonków na nabycie należącego do jednego z nich udziału w spółce z o.o. odbywa się według ceny rynkowej tego udziału. Sąd II instancji uznał, że przy obliczaniu wartości udziałów w spółce należy mieć na względzie stan spółki z chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, zaś ceny z daty orzekania. Sąd stwierdził, że niesłuszne byłoby odniesienie ceny rynkowej udziału w Spółce do obecnego stanu Spółki ze względu na fakt, iż Spółka w momencie ustania wspólności majątkowej nie miała ugruntowanej, silnej pozycji na rynku, zaś w chwili orzekania pozycja Spółki zdecydowanie się umocniła dzięki m.in. zaangażowaniu Uczestnika w jej rozwój. Sąd Okręgowy uznał, że w skład majątku wspólnego nie mogą wejść dywidendy wypłacane po ustaniu wspólności, a w ślad za tym nie orzekł o rozliczeniu dywidend i innych wypłat dokonywanych przez Spółkę. Poza tym, sąd II instancji stwierdził, że z udziałami wiążą się prawa korporacyjne, zaś Uczestnik posiada je w wyniku prowadzonej przez niego działalności zarobkowej i zawodowej tak więc nie mogły one stać się przed- 2 Dalej jako: Uczestnik. 3 Dalej jako: Spółka. 4 III CZP 9/08, OSNC Nr 4/2009, poz. 54. DODATEK do MoP 1/

12 miotem podziału i przypaść w części Wnioskodawczyni. Sąd II instancji podkreślił również fakt, że obecnie udziały należą do osoby trzeciej M.Z. podział więc następuje poprzez podział środków pieniężnych odpowiadających wartości udziałów. Sąd nie orzekł o bezskuteczności zbycia udziałów twierdząc, że nabywczyni udziałów od Uczestnika M.Z. nie uczestniczy w postępowaniu o podział majątku wspólnego. Uzasadnienie (wyciąg) Wnioskodawczyni wniosła skargę kasacyjną od orzeczenia sądu II instancji oddalającego jej apelację, opierając swoje zarzuty na niewłaściwym ustaleniu składu i wartości majątku wspólnego oraz domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia. Sąd Najwyższy podzielił częściowo jej zarzuty, uchylając zaskarżone postanowienie i przekazując sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Komentarz Pomimo treści tezy komentowanego orzeczenia można stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie występuje kilka istotnych zagadnień, które wymagają uwagi. Pierwsze z nich dotyczy tego, czy udziały nabyte przez jednego z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej za środki pochodzące z majątku wspólnego wchodzą do tego majątku. Drugie dotyczy kwestii, czy w ramach podziału majątku wspólnego udziały w spółce z o.o. mogą przypaść temu z byłych małżonków, który nie był wcześniej wspólnikiem. Trzecie zagadnienie dotyka problemu oceny wartości spółki kapitałowej, której udziały podlegają podziałowi między małżonkami. Stanowisko SN wyrażone w uzasadnieniu komentowanego orzeczenia zasługuje, co do zasady, na aprobatę odnośnie każdego z ww. zagadnień. Pomimo jednak, że wnioski SN w zakresie dwóch pierwszych problemów zasługują na uznanie, można jednak wskazać, iż motywy, którymi kierował się Sąd dochodząc do swoich słusznych wniosków, nie są już w pełni przekonujące. Judykatura, jak się wydaje, stosunkowo spójnie odnosi się do pierwszego zagadnienia. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach (np. wyrok z r. 5, postanowienie z r. 6 ) przyjmuje, że udziały w spółce z o.o. nabyte przez jedno z małżonków za środki z majątku wspólnego wchodzą do tego majątku. Pogląd ten wydaje się nie budzić wątpliwości w świetle przepisu art KRO, zgodnie z którym z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). W omawianym orzeczeniu SN zgadza się z powołaną linią orzeczniczą zaznaczając jednak, że skutkiem niespójności pomiędzy prawem handlowym a prawem rodzinnym jest zasadnicza trudność pogodzenia wynikającego z umowy spółki statusu wspólnika, przysługującego tylko małżonkowi nabywającemu udziały, z łącznym charakterem majątku małżeńskiego, do którego nabyte udziały wchodzą. W tym miejscu podobnie jak SN w komentowanym orzeczeniu, a więc z zachowaniem dużego poziomu ogólności związanego z charakterem niniejszego komentarza można stwierdzić, że wspominana trudność, w ocenie autora, nie występuje. Po pierwsze bowiem za dyskusyjną należy uznać tezę, przedstawioną także w powołanych wyżej orzeczeniach SN z 1999 r. i 2009 r., że status wspólnika nabywa wyłącznie małżonek nabywający udziały (będący stroną np. umowy sprzedaży udziałów). Podnieść w pierwszym rzędzie trzeba, że na skutek czynności jednego małżonka udział (w sensie materialnym) wchodzi do majątku wspólnego obojga małżonków. Uwzględniając okoliczność, że to własność udziału jest podstawą formalnej więzi pomiędzy spółką a wspólnikiem, można dalej zasadnie twierdzić, że od momentu nabycia udziału przez jednego z małżonków za środki z majątku wspólnego, oboje małżonkowie stają się wspólnikami w sensie materialnym (są współwłaścicielami udziałów), natomiast małżonek, który nie brał udziału w czynności prawnej nabycia udziałów (np. nie był stroną umowy sprzedaży) może wstąpić do spółki na podstawie art KSH informując spółkę (art. 187 KSH) o nabyciu do majątku wspólnego udziałów 7. W ten sposób małżonek ten może nawiązać formalną więź ze spółką. Tym samym oboje małżonkowie będą współuprawnionymi z udziałów (art. 184 KSH) i to nie tylko w sensie materialnym (jako ich współwłaściciele), ale także formalnym (z punktu widzenia korporacyjnego, np. prawo głosu). Trudno doszukać się racjonalnych podstaw, w szczególności w świetle treści art i 184 KSH, które ograniczałyby prawo małżonka, niebiorącego udziału w umowie sprzedaży udziałów, będącego już jednak współwłaścicielem udziałów po zawarciu takiej umowy przez współmałżonka, do wykonywania także korporacyjnych uprawnień z udziałów. Powyższe argumenty pozwalają rozwiązać także tzw. problem zakazu rozszczepienia praw udziałowych, który polega na tym, że za niedopuszczalną uważa się sytuację, w której udział w sensie majątkowym przysługuje jednemu podmiotowi (tutaj wspólnie małżonkowie), a prawa korporacyjne z tego udziału wykonuje inny podmiot (tu tylko ten małżonek, który był stroną umowy nabycia udziałów). W zakresie drugiego zagadnienia SN w komentowanym orzeczeniu stwierdził słusznie, że należące do majątku wspólnego udziały w spółce z o.o., co do zasady, mogą być podzielone pomiędzy byłych małżonków, a więc także przypaść temu ze współuprawnionych, który nie był wspólnikiem. W tym zakresie należy zgodzić się z zaprezentowanym poglądem w całości. Udziały lub ich część mogą przypaść któremukolwiek z małżonków, nawet temu, który formalnie wspólnikiem nigdy nie był. Trzeba jednak zaznaczyć, że podejmując decyzję w tym zakresie sąd dokonujący działu powinien uwzględniać okoliczności konkretnej sprawy, dobro spółki, zaangażowanie w spółce dotychczasowego małżonka i jego wpływ na dalszy byt spółki. Zgodnie bowiem z art. 623 KPC, który w tego typu sprawach ma zastosowanie z mocy odesłań zawartych w innych przepisach, jeżeli brak podstaw do wydania postanowienia, w myśl artykułu poprzedzającego, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności, zgodnie z interesem społeczno- -gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne. Dalej SN wskazał jednak w komentowanym orzeczeniu, że przeszkodą do dokonania takiego podziału byłoby jedynie zawarcie w umowie spółki przewidzianego w art KSH zastrzeżenia ograniczającego lub wyłączającego wstą 5 I CKN 1146/97, OSNC Nr 12/1999, poz II CSK 273/09, Legalis. 7 Por. także M. Nazar [w:] System Prawa Prywatnego. T. 11. Prawo rodzinne i opiekuńcze, pod red. T. Smyczyńskiego, Warszawa 2009, s DODATEK do MoP 1/2014

13 pienie do tej spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udziały są objęte wspólnością majątkową. Ponownie wypada więc stwierdzić w tym miejscu, że argumentacja SN wydaje się w tym zakresie nie być prawidłowa, szczególnie w świetle brzemienia art KSH. Przepis ten stanowi dokładnie, że umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską. Warto zwrócić uwagę, że przepis odnosi się do sytuacji (aktualnego, a nie byłego) współmałżonka wspólnika. Jeśli więc podział majątku i ewentualne przyznanie udziałów jednemu z małżonków występuje w związku z rozwodem (co jest sytuacją bardzo częstą), to nie sposób mówić o współmałżonku ani o wspólności majątkowej małżeńskiej. Tym samym trudno zaakceptować twierdzenie, że przepis ten miałby w ogóle zastosowanie do byłych małżonków i mógłby byłemu małżonkowi ograniczać możliwość wstąpienia do spółki w drodze przyznania mu udziałów. Jeśli natomiast przyjąć, że przyczyną podziału majątku wspólnego małżeńskiego nie jest rozwód, a świadome i dobrowolne zniesienie tej wspólności w drodze umowy zawartej przez pozostających nadal w związku małżonków, to omawiany przepis także nie powinien znaleźć zastosowania, skoro odnosi się on wprost do przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską. Ta natomiast trwa tylko do czasu jej zniesienia na skutek rozwodu lub poprzez zawarcie stosownej umowy. Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że przepis art KSH może stanowić podstawę do wprowadzenia do umowy spółki zapisu, zgodnie z którym wyłączone będzie lub ograniczone prawo wstąpienia do spółki aktualnego współmałżonka wspólnika, w którego majątku wspólnym (nadal obowiązującym) znajdują się udziały. Przepis ten nie będzie natomiast stanowić podstawy do ograniczeń przy dzieleniu składnika majątku wspólnego w postaci udziałów. Dlatego też pomimo istnienia w umowie spółki zapisów, o których mowa w art KSH (ograniczających lub wyłączających wstąpienie do spółki), były współmałżonek wspólnika lub aktualny współmałżonek pozostający w związku małżeńskim, w którym jednak zniesiono umownie wspólność majątkową, może, co do zasady, uzyskać udziały spółki w ramach podziału majątku wspólnego. Ostatnie zagadnienie wydaje się powodować najmniej wątpliwości. Skład majątku podlegającego podziałowi ustala się z daty ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Substancja poszczególnych składników majątkowych, które wchodziły kiedyś w skład wspólności majątkowej małżeńskiej, a następnie podlegają podziałowi, może ulegać zmianie w okresie pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej a momentem dokonywania działu. W niniejszej sprawie upłynęło aż 10 lat zanim dokonano podziału, dlatego też różnica wartości udziałów akurat korzystna dla Wnioskodawczyni była bardzo duża. W wypadku, kiedy obojgu byłym małżonkom przysługuje udział w spółce, jego wartość określona być powinna według stanu rzeczywistego z dnia dokonywania podziału. Z punktu widzenia prawa rodzinnego prawa obojga uczestników do tego składnika są jednakowe. Z powyższą tezą SN zawartą w uzasadnieniu komentowanego orzeczenia należy się zgodzić w całości. Wnioski dla praktyki Problemy prawne na styku przepisów prawa handlowego, w szczególności przepisów KSH i regulacji prawa rodzinnego, powodują w doktrynie i orzecznictwie ożywione dyskusje. Można jednak przyjąć, że niesporny jest pogląd, iż udziały lub akcje w spółkach kapitałowych wejdą do majątku wspólnego małżonków, jeśli zostały nabyte w drodze czynności prawnej dokonanej w imieniu własnym choćby przez jednego małżonka, ale za środki pochodzące z majątku wspólnego. Podział tego składnika majątku wspólnego może zasadniczo nastąpić także w ten sposób, że część lub wszystkie udziały lub akcje przypadną małżonkowi, który nie był nigdy wspólnikiem spółki. W każdym wypadku, w którym istnieje prawna możliwość dokonania podziału, należy rozważyć jak najszybsze podjęcie działań zmierzających do przeprowadzenia podziału. Im dłużej bowiem zwlekamy z taką decyzją, tym większe jest ryzyko zaistnienia zmian wartości składnika majątkowego podlegającego podziałowi. Ryzyko to jest wyjątkowo doniosłe w przypadku udziałów lub akcji spółek kapitałowych, które na przestrzeni czasu mogą często znacząco zmieniać swoją wartość. Reklama Kodeks spółek handlowych ZAPOWIEDŹ! Wydawnictwo C.H.Beck dz.handlowy@beck.pl, ul. Matuszewska 14 bud. B Warszawa, tel , fax Komentarz KSH omawia przepisy ogólne mające zastosowanie do wszystkich typów spółek, analizę poszczególnych spółek handlowych ich tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział, a także przepisy karne. Dzieło zawiera również bogatą analizę orzecznictwa i poglądów doktryny, zarówno starszych, jak i tych najnowszych. Trzecie wydanie omawia wszystkie nowelizacje, m.in.: ustawę z r., która uchyliła zapis dotyczący braku sukcesji podatkowej w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową, a także uregulowała sposób sporządzenia sprawozdania finansowego przez przedsiębiorcę, który nie jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych; zmiana weszła w życie r.; ustawę z r., która wyłączyła z kręgu instytucji finansowych narodowy fundusz inwestycyjny, a także wyłączyła stosowanie przepisów szczególnych dotyczących narodowych funduszy inwestycyjnych; zmiana weszła w życie r.; ustawę z r., według której w przypadku objęcia akcji w ramach oferty publicznej objętej prospektem emisyjnym albo memorandum informacyjnym zgodnie z art , należy dołączyć oprócz prospektu emisyjnego albo memorandum informacyjnego również oświadczenie zarządu, że ww. dokumenty zostały opublikowane zgodnie z ww. regulacją; zmiana weszła w życie r. 3. wyd r., 1350 str., Cena: 299 zł DODATEK do MoP 1/

14 Obowiązki Wyrok PRAWO SPÓŁEK Zasady prowadzenia księgi akcyjnej Agnieszka Nalazek Agnieszka Mikołajska kontrolno-rejestracyjne związane z prowadzeniem księgi akcyjnej nie mogą być sprowadzane jedynie do czynności technicznych 1. SN z r., II CSK 636/11, OSNC-ZD Nr 2/2013, poz. 42 Stan faktyczny Powodowie w kwietniu 1998 r. nabyli od Skarbu Państwa nieodpłatnie akcje imienne spółki akcyjnej. W marcu 1999 r. Walne Zgromadzenie tej spółki dokonało zmiany jej kapitału akcyjnego w wyniku podziału każdej akcji o dotychczasowej wartości nominalnej 7,50 zł na trzy nowe akcje o wartości 2,50 zł (tzw. split akcji). Księgi akcyjne spółki emitenta akcji prowadził wówczas dom maklerski, na podstawie zawartej ze spółką umowy, zaś szczegółowe zasady dotyczące sposobu prowadzenia księgi akcyjnej przez dom maklerski uregulowano wewnętrznym zarządzeniem. W październiku 2011 r. powodowie zbyli posiadane akcje wspólnikom spółki cywilnej za cenę odpowiadającą wartości nominalnej akcji. W umowie tej wskazano akcje przed splitem oraz numery akcji nieuwzględniające tej operacji. Umowę tę nabywcy przedłożyli domowi maklerskiemu w celu dokonania stosownych zmian w księdze akcyjnej Spółki. Pracownik domu maklerskiego potwierdził przyjęcie umowy, zaś w związku z nieprawidłowościami dotyczącymi wartości nominalnej oraz liczby akcji, jeden ze wspólników dopisał klauzulę po splicie ( ) szt. po ( ) zł, zaś inny wspólnik parafował te zmiany. Powyższa umowa sprzedaży akcji została uznana za nieważną w związku z celowym wprowadzeniem powodów przez nabywców w błąd co do wartości sprzedawanych akcji, gdyż wartość akcji była dużo wyższa niż ich wartość nominalna. Do tego procesu nie przystąpił dom maklerski. Powodom wypłacono z depozytu sądowego dywidendę za 2011 r., a w listopadzie 2006 r. cenę wynikającą z przymusowego wykupu akcji. 1 Teza nieoficjalna. Powodowie żądali od domu maklerskiego naprawienia szkody powstałej w związku z zarejestrowaniem przez dom maklerski w księdze akcyjnej sfałszowanej (nieprawidłowej) umowy sprzedaży akcji. Szkodę tę powodowie rozumieli jako utracone korzyści, które mogliby otrzymać, gdyby nie zostali pozbawieni przez kilka lat możliwości dysponowania dochodami uzyskanymi z akcji. Sądy I i II instancji uznały, że brak jest podstaw do przypisania pozwanemu domowi maklerskiemu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 KC). Sąd Apelacyjny wskazał, że pozwanemu nie można zarzucić bezprawności działania, ponieważ nie był on upoważniony do prowadzenia kontroli prawidłowości umów sprzedaży akcji. Samo zaś naruszenie wewnętrznego zarządzenia nie oznacza naruszenia powszechnie obowiązujących przepisów. Przede wszystkim jednak Sąd Apelacyjny podniósł, że w jego ocenie brak jest związku przyczynowego pomiędzy czynnościami rejestracyjnymi pozwanego a niemożnością czerpania przez powodów pożytków z dochodów z akcji. Skutek ten nie był wynikiem czynności rejestracyjnych banku, lecz był konsekwencją wadliwie złożonego przez powodów oświadczenia woli oraz sporu sądowego zainicjowanego przez powodów. Uzasadnienie (wyciąg) Sąd Najwyższy podniósł, że obowiązki kontrolno-rejestracyjne związane z prowadzeniem księgi akcyjnej nie mogą być sprowadzane do czynności natury technicznej. W konsekwencji, Sąd ten nie podzielił stanowiska Sądu Apelacyjnego, który zauważył, że skoro jedynym dokumentem zawierającym obowiązki pracowników pozwanego jest instrukcja służbowa stanowiąca akt wewnętrzny, to nie sposób uznać, że pracownicy ci naruszyli przepisy powszechnie obowiązującego prawa. Wprost przeciwnie, SN uznał, że w okolicznościach omawianej sprawy możliwe jest przypisanie pracownikom domu maklerskiego deliktu ogólnego (art. 415 KC) polegającego na niewłaściwym wykonywaniu obowiązków rejestracyjnych wynikających z prowadzenia księgi akcji spółki akcyjnej. W sytuacji, w której pracownicy domu maklerskiego zauważyli usterki w treści umowy, przed definitywną rejestracją zbycia akcji w księdze akcyjnej powinni co najmniej zawiadomić powodów o konieczności dokonania zmian w treści umowy. Powyższe SN odniósł także do ceny sprzedaży akcji określonej w umowie, wskazując, że także ta kwestia powinna zwrócić uwagę pracowników domu maklerskiego, albowiem nie sposób uznać, iż pracownicy ci, jako przedstawiciele profesjonalisty, nie znali aktualnego kursu zbywanych akcji. Taki ogólny obowiązek informowania zainteresowanych kontrahentów o istotnych dla nich okolicznościach towarzyszących procedurze rejestracyjnej, zdaniem Sądu, należy wywieść z ogólnego wymagania rzetelności uczestników obrotu kapitałowego. Sąd Najwyższy zauważył dodatkowo, że w okolicznościach omawianej sprawy istnieje również w razie wykazania wszystkich przesłanek odpowiedzialności możliwość przypisania deliktu nabywcy, skoro do stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży akcji doszło z powodu błędu (podstępu) spowodowanego przez nabywcę. Sąd Najwyższy uznał jednak, że w omawianej sprawie powodowie bezpodstawnie wiążą uszczerbek majątkowy ze wskazanym wcześniej deliktem przypisanym pozwanemu, polegającym na rejestracji zmian w księdze akcyjnej w oparciu o nieprawidłową umowę sprzedaży akcji, co przemawiało za oddaleniem skargi kasacyjnej powodów. Uszczerbek 14 DODATEK do MoP 1/2014

15 ten łączyć bowiem trzeba z działaniami nabywców akcji, które doprowadziły do skutecznego rozporządzenia akcjami przez powodów, konieczności wytoczenia procesu o stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży akcji z racji podstępu nabywcy oraz odpowiedniego zachowania się emitenta (złożenie dochodów z akcji do depozytu sądowego). Sąd uznał, że nie sposób przyjąć, iż to czyn niedozwolony domu maklerskiego spowodował uszczerbek majątkowy wskazywany przez powodów w toku postępowania. Nieprawidłowe działanie domu maklerskiego oraz podstępne wprowadzenie w błąd przez nabywców, są w ocenie sądu dwoma odrębnymi czynami niedozwolonymi, które mogą kreować odrębne roszczenia odszkodowawcze. Komentarz Glosowane orzeczenie wskazuje słuszny kierunek interpretacji przepisów dotyczących prowadzenia ksiąg akcyjnych spółek. Praktyka obrotu dowodzi bowiem, że dokonywanie zmian w tych księgach może powodować daleko idące skutki prawne, dlatego też zasadnie SN zaznaczył, iż czynności tych nie można sprowadzać wyłącznie do czynności o charakterze czysto technicznym. Wyrażony przez SN pogląd, zgodnie z którym niewłaściwe wykonywanie obowiązków rejestracyjnych wynikających z prowadzenia księgi spółki akcyjnej może stanowić delikt administracyjny, może być istotnym czynnikiem nakłaniającym do zachowania należytej staranności w wykonywaniu wspomnianych zadań. Z omawianego orzeczenia wynikają niezwykle restrykcyjne obowiązki nałożone na domy maklerskie. Stanowisko SN sprawia bowiem, że domy maklerskie w ramach weryfikacji przedkładanych im umów dotyczących przenoszenia własności akcji powinny szczególnie dokładnie weryfikować cenę, po której następuje przeniesienie tej własności, a w razie stwierdzenia istotnych odstępstw w tym zakresie od wartości rynkowej akcji, powinny niezwłocznie informować o powyższym podmiot przenoszący ich własność. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie powyższego obowiązku może, w ocenie SN, stanowić czyn niedozwolony, który może kreować roszczenie odszkodowawcze. Wnioski dla praktyki Omawiane orzeczenie ma nieocenione znaczenie dla praktyki, albowiem wynika z niego, że: 1) obowiązki kontrolno-rejestracyjne związane z prowadzeniem księgi akcyjnej nie mogą być sprowadzane jedynie do czynności technicznych; 2) zauważenie przez podmioty prowadzące księgę akcyjną nieprawidłowości w przedkładanych im dokumentach (np. umowy sprzedaży akcji) powinno spowodować co najmniej zawiadomienie stron o konieczności dokonania zmian w treści umowy; 3) możliwe jest przypisanie podmiotom prowadzącym księgę akcyjną spółki deliktu ogólnego (art. 415 KC) polegającego na niewłaściwym wykonywaniu obowiązków rejestracyjnych wynikających z prowadzenia księgi akcji; 4) w razie wprowadzenia zbywcy akcji podstępnie w błąd przez nabywcę, w tym co do wartości akcji, dopuszczalne jest przypisanie deliktu również nabywcom. Reklama Międzynarodowe prawo handlowe Tom 9 składa się z dwóch części: ogólnej i szczegółowej. Część ogólna tomu omawia m.in.: pojęcie międzynarodowego prawa handlowego; źródła międzynarodowego prawa handlowego; podmioty międzynarodowych transakcji handlowych; zabezpieczanie wierzytelności; ubezpieczenia; wykonanie zobowiązania i jego naruszenie; zmiany podmiotowe w stosunku wynikającym z kontraktu; przedawnienie; rozstrzyganie sporów. Część szczegółowa omawia m.in.: umowę sprzedaży, umowy kompensacyjne i umowę barterową, przewóz i spedycję; leasing, umowę o dzieło i umowy pokrewne, umowy o pośrednictwo handlowe; umowy licencyjne i pokrewne, umowy o współpracy gospodarczej. 9. wyd r., 1362 str. Cena: 349 zł Wydawnictwo C.H.Beck dz.handlowy@beck.pl, ul. Matuszewska 14 bud. B Warszawa, tel , fax DODATEK do MoP 1/

16 Naruszenie Uchwała PRAWO SPÓŁEK Uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników naruszającej zasady współżycia społecznego Dariusz Kulgawczuk zasad współżycia społecznego uchwałą zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być wzięte pod uwagę tylko w ramach szczególnej klauzuli generalnej dobrych obyczajów i w związku z tym może stanowić podstawę do uchylenia takiej uchwały, jeżeli jednocześnie godzi ona w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie jej wspólnika. SN z r., III CZP 84/12, dostępny na: MPH Nr 1/2013, s. 3 Stan faktyczny/uzasadnienie (wyciąg) Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały nie wskazał bliżej na stan faktyczny, na kanwie którego została ona powzięta. Większa część uchwały została natomiast poświęcona przytoczeniu stanowisk prezentowanych w orzecznictwie i doktrynie co do możliwości stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzeń właścicielskich spółek kapitałowych na podstawie art KC. I tak w pierwszej kolejności SN wskazał na poglądy tradycyjne, gdzie podkreśla się ogólnie rzecz ujmując że możliwość uchylenia uchwały z uwagi na jej sprzeczność z dobrymi obyczajami (oraz godzenie w interes spółki lub pokrzywdzenie wspólnika) uznaje się za szczególną dla prawa spółek regulację sankcji nieważności z powodu naruszenia zasad współżycia społecznego. Dlatego też uchylenie uchwały wypierałoby stwierdzenie jej nieważności na podstawie art KC. Następnie SN obszernie przytoczył wypowiedzi orzecznictwa i doktryny wyraźnie dopuszczające możliwość zaskarżenia uchwał na podstawie art KC, w dwóch wariantach: jako alternatywę wobec ich uchylenia z powołaniem się na naruszenie dobrych obyczajów (co zakładałoby, że powód miałby do wyboru obydwa powództwa) albo jako odrębne powództwo, którego zakres stanów faktycznych byłby całkowicie odrębny od powództwa o uchylenie uchwały (na podstawie art KC). Zgodnie z ostatnim poglądem, można by stwierdzić nieważność uchwały, jeśliby godziłaby ona w inne wartości etyczne niż interes spółki lub jej wspólników, np. słuszne interesy osób trzecich lub moralność publiczną. Jeśli natomiast godziłaby ona w interes spółki lub krzywdziłaby wspólników, podlegałaby uchyleniu. Na koniec uchwały SN wypowiedział się za tradycyjnym stanowiskiem. Pogląd, zgodnie z którym dopuszczalne byłoby zaskarżenie uchwały na podstawie art KC tylko wówczas, jeśliby nie istniały podstawy do jej uchylenia z uwagi na sprzeczność z dobrymi obyczajami, SN odrzucił, gdyż uznał go za niepoprawny logicznie. Zdaniem SN bowiem, nie można uznawać, że w pewnych sytuacjach naruszenie zasad współżycia społecznego dawałoby podstawy od uchylenia uchwały, a w pewnych do stwierdzenia jej nieważności. Natomiast z orzecznictwem i doktryną uznającą stwierdzenie nieważności uchwały na podstawie art KC za alternatywę wobec jej uchylenia SN się nie zgodził, gdyż stwierdził, że szczególnie w najnowszym orzecznictwie SN dominuje stanowisko, iż art oraz art KSH statuują samodzielną materialnoprawną podstawę stwierdzenia nieważności uchwał organów właścicielskich spółek kapitałowych i w związku z tym należy wykluczyć możliwość stosowania art KC wprost do oceny uchwał organu stanowiącego spółki kapitałowej. Komentarz Przed przejściem do oceny komentowanego orzeczenia należy wskazać na jedną kwestię: art KSH (i analogicznie art KSH) stanowi, że osobom lub organom spółki wymienionym w art. 250 KSH (art KSH) przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) sprzecznej z ustawą. Następnie wskazane przepisy stanowią, że przepisu art. 189 KPC nie stosuje się. Oznacza to, że z KSH wynika jedynie, iż wykluczone jest ustalanie nieważności uchwał w drodze powództwa ustalającego uregulowanego w art. 189 KPC, które, co do zasady, nie jest ograniczone czasem ani też co do kręgu osób uprawnionych do wystąpienia z nim. Natomiast zupełnie inną kwestią jest to, co może być uznane za ustawę w rozumieniu art KSH (art KSH), z którą sprzeczność może dać podstawę do stwierdzenia nieważności uchwały, przy zachowaniu trybu jej zaskarżenia uregulowanego w KSH (ograniczony termin oraz krąg osób/organów uprawnionych do zaskarżenia). Tutaj, jak wydaje się, nie ma podstaw do zawężania możliwości zaskarżania tylko do wybranych przepisów ustawy (np. tylko przepisów KSH, a już nie np. prawa publicznego, np. karnego). Tym samym można bronić poglądu, że przepis ustawy, którego naruszenie może prowadzić do nieważności uchwały, stanowi także art KC. Nie oznacza to jednak wcale, że możliwe było aby w takiej sytuacji powództwo o ustalenie na podstawie art. 189 KPC, lecz takie powództwo podlegałoby reżimowi legitymacyjnemu i czasowemu z KSH. W kontekście powyższego, pogląd SN wyrażony w komentowanym orzeczeniu należy uznać jedynie za częściowo słuszny rzeczywiście przepisy prawa nie dają podstawy do rozróżniania osobnych form wadliwości uchwał w zależności od tego, czy zostaną naruszone zasady współżycia wewnątrz spółki (godzenie w interes spółki lub pokrzywdzenie spółki) czy też na zewnątrz spółki (słuszne interesy osób trzecich, moralność publiczna itp.), przy czym w pierwszym przypadku zasadne byłoby jedynie uchylenie uchwały, a w drugim aż stwierdzenie jej nieważności. Natomiast nie do końca przeko- 16 DODATEK do MoP 1/2014

17 nuje argument z wykładni systemowej, zgodnie z którą na gruncie prawa spółek naruszenie art KC przy podejmowaniu uchwały przestaje stanowić naruszenie ustawy, gdyż istnieje na gruncie KSH odrębny tryb stwierdzania wadliwości uchwał sprzecznych z zasadami współżycia społecznego (dobrymi obyczajami) powództwo o ich uchylenie. Jak się wydaje, powoływanie się tutaj na racjonalność ustawodawcy może nie być do końca zadowalające. Jak bowiem zostało wspomniane powyżej, przy zaskarżaniu uchwał na podstawie KSH ustawodawca wyraźnie wykluczył stosowanie jedynie art. 189 KPC, nie wspominając o art czy art KC. Odwoływanie się do art KC nie do końca miałoby praktyczny sens, gdyż zakładając istnienie przy takim powództwie ograniczeń legitymacyjnych i czasowych z KSH przejście z art KSH (art KSH) do art KC nic by nie zmieniło, gdyż uchwałą sprzeczną z ustawą byłaby uchwała sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy. Jednak art KC ma normatywną treść odmienną od art KSH (art KSH). Wnioski dla praktyki Wydaje się więc, że aby móc odmówić uznania art KC za przepis ustawy w rozumieniu art KSH (art KSH) to, zakładając racjonalność ustawodawcy i jednolitość używanego przez niego języka prawnego, art KSH (art KSH) powinny tak stanowić. W innym przypadku naruszenie art KC należałoby uznać za formę naruszenia przepisu ustawy, która mogłaby być sankcjonowania w drodze powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały na podstawie art KSH (art KSH). Powyższe wywody nie wyczerpują oczywiście tematu możliwości zastosowania art KC jako podstawy do stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzeń właścicielskich spółek kapitałowych. Ponieważ zaś omawiane zagadnienie jest mocno kontrowersyjne, niewątpliwie może dać to asumpt do dalszych badań w orzecznictwie SN i piśmiennictwie prawniczym. Komentowane orzeczenie niestety nie wyjaśnia w całości wątpliwości co do możliwości stosowania art KC jako przepisu ustawy, którego naruszenie może stanowić podstawę do stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzenia wspólników/ walnego zgromadzenia. Wydaje się jednak, że w aktualnym stanie orzecznictwa SN więcej przemawia przeciwko niż za powołaniem powyższego przepisu jako powyższej podstawy, choć z uwagi na rozbieżności w orzecznictwie SN wskazane w komentowanym orzeczeniu nadal należy oczekiwać, iż sądy powszechne będą zajmowały niejednolite stanowisko w powyższej kwestii. Reklama Łączenie, podział i przekształcanie spółek Przepisy karne. Komentarz do art Tom IV. Łączenie, podział i przekształcanie spółek Komentarz do art zawiera obszerne omówienie łączenia, podziału i przekształcenia spółek uwzględniające specyfikę każdego z tych procesów. Szczegółowo została przedstawiona także problematyka odpowiedzialności karnej w spółkach handlowych oraz zmian w przepisach obowiązujących, przejściowych i końcowych. Wydanie trzecie dzieła uwzględnia: nowelizację przepisów dotyczących łączenia się, w tym łączenia transgranicznego, podziału i przekształcenia spółek na mocy ustawy z r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1182); przepisy dotyczące przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową opatrzone szczegółowym komentarzem, które zostały dodane do KSH na mocy ustawy z r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 106, poz. 622 ze zm.). Komentarz zawiera bogatą analizę orzecznictwa i poglądów doktryny, co z pewnością ułatwi Czytelnikowi wykorzystanie różnych argumentów na poparcie swoich racji, a w ramach obsługi spółek na obronę racji klienta. W książce uwzględniono najnowszą linię orzecznictwa oraz w sposób kompleksowy zestawiono poglądy praktyków, wybitnych specjalistów z danego tematu na kluczowe i zarazem problemowe zagadnienia związane z funkcjonowaniem spółek osobowych. 3. wyd r., 1664 str. Cena: 299 zł Wydawnictwo C.H.Beck dz.handlowy@beck.pl, ul. Matuszewska 14 bud. B Warszawa, tel , fax DODATEK do MoP 1/

18 Przedsiębiorca, Wyrok PRAWO SPÓŁEK Publikacja orzeczenia jako forma zadośćuczynienia konkurentowi pokrzywdzonemu czynami nieuczciwej konkurencji Aneta Pankowska Anna Paszek który dokonał czynu nieuczciwej konkurencji, może być zobowiązany przez sąd na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy z r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t. jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503) 1 do opublikowania w prasie na własny koszt treści wyroku uwzględniającego skierowane przeciwko niemu roszczenie o zaniechanie dokonywania czynów nieuczciwej konkurencji. SN z r., I CSK 499/12, Biul. SN Nr 9/2013 Stan faktyczny Powódka spółka B.P. sp. z o.o. z siedzibą w Z. była importerem win z Bułgarii, Węgier, Hiszpanii i Rumunii. Do czerwca 2005 r. pozostawała jedynym podmiotem w Polsce używającym słowa VARNA do oznaczania, sprowadzanych z Bułgarii, win. W czerwcu 2005 r. powódka ustaliła, że w placówkach handlowych sprzedawane jest, niepochodzące od niej, wino bułgarskie, oznaczone słowem VARNA, importowane do Polski przez pozwaną spółkę B.S. sp. z o.o. w W. Nazwa i etykiety, jak również kształt butelek wina sprzedawanego przez pozwaną, były łudząco podobne do wina sprzedawanego przez powódkę. W tej sytuacji powódka skierowała do pozwanej wezwanie do zaniechania czynów nieuczciwej konkurencji. Pozwana nie zareagowała na powyższe żądanie, wobec czego powódka wytoczyła przeciwko niej powództwo. W pozwie powódka domagała się m.in. nakazania pozwanej zaniechania umieszczania na opakowaniach win etykiet, zawierających oznaczenie słowne VARNA, zaniechania ofero- wania i wprowadzania ich do obrotu, usunięcia etykiet, zawierających powyższe oznaczenie z opakowań win sprowadzonych do Polski przez pozwaną oraz zniszczenia, opakowań i etykiet, przeznaczonych dla win i zawierających oznaczenie słowne VARNA. Ponadto, strona powodowa domagała się zobowiązania strony pozwanej do opublikowania, na jej koszt, wyroku zapadłego w niniejszej sprawie, w formie ogłoszenia w ogólnopolskim dzienniku w terminie dwóch tygodni od daty jego uprawomocnienia. Sąd I instancji przychylił się jedynie do części żądań powódki, uznając, że wprowadzanie przez pozwaną do obrotu importowanego wina bułgarskiego w opakowaniach podobnych do opakowań stosowanych przez powódkę stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji, stypizowany w art. 10 ust. 2 ZNKU. Zdaniem Sądu, powyższe działanie pozwanej rodziło niebezpieczeństwo wprowadzenia konsumentów w błąd co do podmiotu oferującego to wino oraz przekładało się na spadek sprzedaży butelek wina pochodzących od powódki. Sąd Okręgowy nie uwzględnił natomiast żądania powódki nakazania pozwanej publikacji w prasie samego wyroku, stwierdzając, że tego rodzaju oświadczenie stanowiłoby niedozwoloną reklamę napoju alkoholowego, naruszającą przepisy ustawy z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi 2. Od powyższego wyroku apelację złożyły obie strony. Sąd II instancji oddalił apelację wniesioną zarówno przez powódkę, jak i pozwaną, podzielając ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i wywiedzione z nich wnioski prawne. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny stwierdził, że wprawdzie publikacja orzeczenia nie stanowi niedozwolonej reklamy napojów alkoholowych, niemniej jednak oddalenie tego żądania powódki było uzasadnione z uwagi na to, że opublikowanie wyroku nie jest równoznaczne ze złożeniem przez pozwanego oświadczenia, o którym mowa w art. 18 ust. 1 pkt 3 ZNKU. Ponadto, zdaniem Sądu, powyższy środek ochrony dóbr powódki stanowiłby pewnego rodzaju szykanę wobec pozwanej z uwagi na znaczne koszty związane z publikacją obszernego tekstu orzeczenia. Od powyższego wyroku powódka wniosła skargę kasacyjną, która została przez SN uwzględniona w części, tj. w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 18 ust. 1 pkt 3 ZNKU, w wyniku błędnego przyjęcia przez sąd II instancji, że na podstawie tego przepisu, powódka nie mogła żądać nakazania stronie pozwanej opublikowania treści prawomocnego wyroku sądu I instancji rozstrzygającego spór pomiędzy stronami. Uzasadnienie (wyciąg) W ocenie SN, art. 18 ust. 1 pkt 3 ZNKU nie wyklucza żądania pokrzywdzonego, aby sprawca naruszenia opublikował, na własny koszt, sentencję wyroku rozstrzygającego spór między stronami. Zdaniem Sądu, żądanie dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dóbr pokrzywdzonego przez złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie powinno być skonkretyzowane przez osobę domagającą się ochrony w tym przypadku przez powódkę. To do niej należy wybór sposobu zadośćuczynienia, przy czym treść i jego forma powinna być odpowiednia, tj. realizować 1 T. jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz ze zm.; dalej jako: ZNKU. 2 T. jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz ze zm. 18 DODATEK do MoP 1/2014

19 cel, jakim jest zapewnienie pokrzywdzonemu rzeczywistej i adekwatnej do danych okoliczności satysfakcji. Sąd Najwyższy, odwołując się do celowościowej wykładni powyższego przepisu, opowiedział się za szerokim rozumieniem słowa oświadczenie, nie utożsamiając go wyłącznie z formułą przeprosin, ale dopuszczając możliwość opublikowania treści samego orzeczenia zapadłego w sprawie. Zdaniem Sądu, niezależnie od dopuszczalności takiego sformułowania żądania pokrzywdzonego, o jego ostatecznym kształcie, zwłaszcza o sposobie jego zredagowania, decyduje zawsze sąd, biorąc pod uwagę adekwatność propozycji powoda do okoliczności konkretnego przypadku. Komentarz Przepis art. 18 ust. 1 pkt 3 ZNKU daje powodowi możliwość żądania, aby pozwany, który dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji, zamiast złożyć oświadczenie o treści wskazanej przez powoda, opublikował, na własny koszt, treść samego wyroku. Powyższy pogląd jest aprobowany w piśmiennictwie, w którym zwraca się uwagę na to, że przewidziane w powołanym przepisie roszczenie i uwzględniające je orzeczenie sądu, czyni zadość pokrzywdzonemu czynami nieuczciwej konkurencji, pełni funkcję kompensacyjną, a także wychowawczą i prewencyjną. Za takim poglądem przemawia również to, że w poprzednio obowiązujących regulacjach 3, ustawodawca przewidywał wprost możliwość domagania się przez pokrzywdzonego, aby sąd nakazał sprawcy naruszenia ogłoszenie w prasie wyroku roz- 3 Zob. art ustawy z r. o prawie autorskim (t. jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631) oraz art. 33 ust. 1 ustawy z r. o znakach towarowych (Dz.U. Nr 14, poz. 73). strzygającego spór, uznając ten sposób ochrony naruszonych praw pokrzywdzonego za właściwy. Sąd, nakazując pozwanemu opublikowanie sentencji wyroku zapadłego w sprawie o dopuszczenie się czynów nieuczciwej konkurencji, w całości lub we fragmentach, może nadać tej publikacji odpowiednią formę i treść, stosownie do okoliczności konkretnej sprawy. Nakaz opublikowania wyroku na koszt pozwanego oznacza dla niego pewnego rodzaju dotkliwość finansową, ale jest ona konsekwencją dopuszczenia się przez pozwanego czynu nieuczciwej konkurencji. Przy ocenie, czy taki środek ochrony dóbr pokrzywdzonego nie stanowi nadmiernej nieusprawiedliwionej represji wobec pozwanego, należy uwzględnić okoliczności konkretnej sprawy, mając na względzie interesy obu stron. Wnioski dla praktyki Komentowany wyrok ma charakter precedensowy, gdyż jest to pierwsze takie orzeczenie, w którym SN dopuszcza publikację wyroku na koszt strony jako rodzaj oświadczenia pozwanego o czyn nieuczciwej konkurencji. Bez wątpienia, nakazanie pozwanemu publikacji całości bądź fragmentów treści orzeczenia, zamiast samego oświadczenia w formie przeprosin, jak było to praktykowane dotychczas, stanowi bardziej dotkliwy sposób zadośćuczynienia pokrzywdzonemu czynami nieuczciwej konkurencji przedsiębiorcy. Dodatkowo, powyższy środek ochrony umożliwia pokrzywdzonemu przedsiębiorcy bezpośrednio poinformowanie opinii publicznej, a więc również klientów, o naruszeniu jego praw i interesów oraz o zakresie sankcji, zastosowanych wobec sprawcy naruszenia. Uchwały Wyrok Umowy pożyczek udzielane w spółkach z o.o. Joanna Czekaj dr Daniel Krajewski w sprawie pożyczek udzielanych spółce powinny mieć formę pisemną. SN z r., II CSK 302/12, dostępny na: Stan faktyczny Powód M.T. w postępowaniu o zapłatę domagał się od A Sp. z o.o., w której pozostawał on wspólnikiem, zapłaty ww. kwoty ,00 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego. W okresie od dnia r. do dnia r. M.T., pozostając wspólnikiem spółki pozwanej dokonał wpłat na jej konto z tytułu udzielenia pożyczek w łącznej kwocie ,73 zł. W okresie, w którym powód udzielił pozwanej przedmiotowych pożyczek, pełnił w spółce funkcję członka rady nadzorczej. Tym samym, w związku z brzmieniem art. 15 KSH, ważność przedmiotowych umów była uzależniona od zgody wyrażonej uchwałą zgromadzenia wspólników. W stosunku do pierwszej z pożyczek udzielonych spółce przez M.T. wymóg ten nie został zachowany, co w ocenie powoda skutkowało nieważnością umowy, zaś spełnione w jej wykonaniu świadczenie pieniężne powinno podlegać zwrotowi jako nienależne. Jako że spółka dokonała zwrotu części świadczenia w kwocie ,73 zł, roszczenie powoda obejmowało jedynie niezwróconą część kwoty, tj zł wraz z odsetkami ustawowymi. Wyrokiem z r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo o zapłatę kwoty ,00 zł i w pozostałej części postępowanie w sprawie umorzył. Sąd I instancji dokonał daleko idącej wykładni oświadczeń składanych przez wspólników spółki A Sp. z o.o. w czasie odbywanych zgromadzeń wspólników. Swoje rozumowanie sąd I instancji oparł na szczególnych relacjach pomiędzy wspólnikami, w tym w szczególności wzajem- DODATEK do MoP 1/

20 nym ich zaufaniu oraz odformalizowanym sposobie przeprowadzania zgromadzeń wspólników. Zauważył również, że uchwały podejmowane w związku z zaciągniętym przez spółkę kredytem inwestycyjnym w tamtym czasie zapadały zawsze jednogłośnie, przy obecności wspólników reprezentujących cały kapitał zakładowy. Na tej podstawie sąd I instancji ustalił m.in., że dokonywane przez powoda w 2006 r. przelewy na konto spółki powinny być oceniane jako wpłaty na kapitał zapasowy spółki, bowiem wspólnicy podjęli uchwałę o wpłatach na ten kapitał. Z drugiej strony wskazał, że nawet w przypadku stwierdzenia, iż wpłaty te stanowiły wykonanie umowy pożyczki, umowa została zawarta z zachowaniem wymogów opisanych w art. 15 KSH, a co za tym idzie powinna zostać uznana za wiążącą. Zdaniem sądu, pomimo niedochowania formy pisemnej, wspólnicy podjęli bowiem uchwałę w przedmiocie udzielenia zgody na zawarcie z powodem, jako członkiem rady nadzorczej, umowy pożyczki. Mając na względzie, że pożyczka udzielona przez powoda pozostawała w bezpośrednim związku z zaciągniętym przez pozwaną spółkę kredytem, okoliczności sprawy powinny być interpretowane w taki sposób, że uchwały te obejmowały również wyrażenie zgody na zawieranie przez spółkę umów pożyczki ze wspólnikami piastującymi funkcje w radzie nadzorczej spółki. W wyniku apelacji powoda Sąd Apelacyjny wyrokiem z r. zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na rzecz powoda kwotę ,00 zł z ustawowymi odsetkami. Za uzasadniony sąd II instancji uznał przede wszystkim zarzut naruszenia art KPC, poprzez błędną ocenę materiału procesowego i poczynienie wadliwych ustaleń dotyczących podejmowania przez zgromadzenie wspólników pozwanej spółki uchwał. Uzasadnienie (wyciąg) Sąd Najwyższy podzielił zapatrywania sądu II instancji i na tej podstawie oddalił kasację wniesioną przez stronę pozwaną. Komentarz Komentowane orzeczenie stanowi istotny głos w dyskusji nad wpływem niektórych uchybień związanych z podejmowaniem uchwał wspólników spółek kapitałowych (w tym przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) na ich ważność. Nie ulega również wątpliwości, że zawiera ono istotne z punktu widzenia wykładni oświadczeń woli organów spółek kapitałowych wytyczne, dotyczące możliwości stosowania wobec nich powszechnych zasad wykładni oświadczeń woli, w tym w szczególności art. 60 oraz 65 KC (w tym zakresie komentowane orzeczenie stanowi niejako kontynuację rozważań na temat zastosowania zasad wykładni woli organów osób prawnych, widoczną m.in. w wyroku SN z r. 1, w którym wskazał on, że: Do wykładni uchwał zgromadzenia wspólników spółdzielni stosuje się odpowiednio art. 65 KC ). Problem ten był już niejednokrotnie podnoszony przez doktrynę. Wskazywano, że ze względu na niejednolity charakter uchwał zgromadzenia wspólników, znaczna ich część w ogóle nie może być uznana za czynności prawne w rozumieniu 1 II CSK 221/12, Legalis. art. 56 KC (szerzej na ten temat SN w wyroku z r. 2 ), co wyłącza stosowanie przepisów KC dotyczących formy czynności prawnych oraz wykładni oświadczeń woli składanych w związku z tymi czynnościami. W świetle powyższego stwierdzić należy, że w komentowanym orzeczeniu SN po raz kolejny opowiedział się za poddaniem uchwał zgromadzenia wspólników sp. z o.o. (a przynajmniej części z nich) kodeksowemu reżimowi wykładni oświadczeń woli. Sąd Najwyższy zauważył przy tym, że w przeciwieństwie do norm prawnych czynności prawne regulują stosunki prawne tylko między ich stronami. W rezultacie ustanowione w nich pomiędzy jej podmiotami powinności, nie mają abstrakcyjnego charakteru, jak normy prawne, lecz indywidualny charakter, służąc realizacji interesów stron stosownie do ich woli. Treść czynności prawnej i zamiar stron powinny być zatem ustalone i tłumaczone według zasad określonych w art. 65 KC, który przy interpretacji oświadczenia woli nakazuje brać pod uwagę okoliczności, w których ono zostało złożone. Sąd Najwyższy zauważył również, że przy interpretacji oświadczeń woli zgromadzenia wspólników istotne pozostają inne okoliczności sprawy związane z praktyką funkcjonowania organu w podobnych sytuacjach. Jednocześnie w przedmiotowym orzeczeniu SN, w ślad za sądem II instancji ograniczył daleko idącą dobrowolność w interpretacji oświadczeń woli w oparciu o fakty czy okoliczności sprawy towarzyszące tym oświadczeniom. Wskazał, że: czynność prawna jest dokonana przez fakty konkludent ne, jeżeli wyrażają one niewątpliwą treść oświadczenia woli, natomiast nie mogą one stanowić podstawy przypisania czynnościom prawnym, treści jaka z nich nie wynika. W tym kontekście należy się bowiem zgodzić, że zaistniały w przedmiotowej sprawie problem utrwalenia podejmowanej przez zgromadzenie wspólników uchwały jest zagadnieniem dotyczącym formy takiej czynności. Najpierw w sposób niewątpliwy należy ustalić, że uchwała taka została podjęta, aby istotne było w jaki sposób ma zostać utrwalona. Tym samym SN poparł swoje dotychczasowe stanowisko, że wymóg, o jakim mowa w art. 248 KSH, ma na celu zabezpieczenie dowodu na okoliczność podjęcia uchwały 3. Zgromadzenie wspólników wymaga bowiem odpowiedniego udokumentowania. Wnioski dla praktyki Glosowane orzeczenie potwierdza, że uchwały organów spółek kapitałowych mogą być poddawane takim samym regułom oświadczeń woli jak inne czynności cywilnoprawne. Zwraca ono jednak uwagę na problem nadmiernej dowolności interpretacyjnej i nadużywania przez sądy wykładni oświadczeń woli poprzez badanie zamiaru stron, celu oraz okoliczności faktycznych towarzyszących danemu oświadczeniu. Dla spółek kapitałowych oraz organów tych spółek orzeczenie to powinno stanowić jasny sygnał do dokumentowania wszystkich decyzji podejmowanych w związku z ich funkcjonowaniem w formie pisemnej. 2 IV CK 686/04, OSNC Nr 3/2006, poz Wyrok SN z r., IV CK 686/04, OSNC Nr 3/2006, poz DODATEK do MoP 1/2014